Tatasneyqa Segunda Guerra Mundial kashajtin, Estoniamanta Alemaniaman riporqanku. Noqataj chaypi nacekorqani. Chaymantataj Canadaman ripunaykupaj wakichikorqayku, chaypeqa Ottawa qayllapi tiyakuyta qallarerqayku. Tiyakorqayku chay wasipeqa wallpa granja karqa, ujnin kʼuchunpitaj noqayku tiyakorqayku. Allin wajchaspuni kajtiykupis runtullapis kajpuni tutamanta mikhurikunaykupaj.

Uj diaqa Jehovaj testigosnin mamayman Apocalipsis 21:3, 4 versiculosta leeriporqanku. Yachakusqanqa sonqonta kuyuricherqa, chayraykutaj waqarikorqa. Tataywan mamaywanqa Bibliata estudiakullarqankupuni, pisi tiemponmantaj bautizakorqanku.

Tatasniy inglesta pisillata entiendejtinkupis, Jehovata sonqo kʼajaywan sirverqanku. Tatayqa Sudburypi (Ontario) niquelta unuyachej fabricapi trabajaj. Sabadosnin tutantin trabajaspapis, noqatawan sullkʼa hermanay Sylviatawan predicacionman pusawajpuni kayku. Sapa semanataj Torremanta Qhawaj revistata familiapi estudiajpuni kayku. Mamaywan tataywanqa Diosta mayta munakunaypaj yanapawarqanku. Chayraykutaj 1956 watapi Jehovaman kausayniyta qoporqani, chunka watayoj kashaspa. Tataywan mamaywan Jehovata mayta munakusqankuta rikoyqa, tukuy kausayniypi yanapawarqa Jehovata sirvinallaypajpuni.

Colegiota tukuytawanqa waj imaspi musphayta qallarerqani. Yuyarqani precursor kaspaqa ni jaykʼaj qolqeyoj kanayta avionpi viajanaypaj, waj lugarestapis rejsimunaypaj. Chayrayku radiopi trabajayta qallarerqani musicasta churaspa, chaytaj mayta gustawaj. Jinapis tardeyaykuymanta tutakama trabajasqayrayku mana reunionesman rejchu kani. Chantapis Jehovata mana munakoj runaswan astawan kaj kani. Jinapis Bibliamanta yachakusqayqa sonqoyta aysarqa cambianaypaj.

Chaymantataj Oshawaman riporqani (Ontario). Chaypeqa rejserqani Ray Normanta, hermanan Leslita, waj precursorestawan. Tukuyninku chunka makiwan japʼikuwarqanku. Paykunata precursores jina kusisqa kausakusqankuta rikuspa, qhawarikorqani imastachus kausayniypi ruwayta munasqayta. Paykuna yanapawasqankuraykutaj, septiembre de 1966 watapi precursor kayta qallarerqani, may kusisqapuni kausakusharqani. Jinapis mana suyashajtillay wakin imas kausayniypi cambiarqa.

Colegiollapiraj kashaspa Torontopi kaj (Canadá) Betelman rinaypaj solicitudta juntʼacherqani. Aswan qhepamantaj precursor kashajtiy, Betelman tawa watata yanapakunaypaj invitawarqanku. Jinapis Lesli mayta gustawasqanrayku, manchachikorqani Betelman rispaqa niña ujtawan payta rikunayta. Jehovaman mayta orakuytawan Betelman riyta ajllarqani, Leslimantataj llakisqa despedikorqani.

 Betelpeqa lavanderiapi trabajarqani, chaymantataj secretario karqani. Leslitataj Gatineaupi (Quebecpi) precursora especial kananpaj churarqanku. Pay yuyasqalla kaj kani, tapurikojtaj kani Betelman jamuspa allintachus manachus ruwasqayta. Chayllapitaj Leslij hermanon Rayta betelman invitarqanku. Paytaj cuartoypi compañeroy karqa, chaytaqa nipuni yuyallarqanipischu. Ajinamanta watejmanta Lesliwan parlayta qallarerqani. 27 de febrero de 1971 watapitaj Lesliwan casarakorqayku. Chay diataj karqa último día Betelpi tawa watata llankʼasqaymanta.

Quebecpi francés parlaypi congregacionman asignasqa karqayku. Uj mashkha watasninmantaj mana suyashajtillay, congregacionesta waturinaykupaj invitawarqayku. 28 watasnillayojraj kasqayrayku mana chayta ruwanaypaj jinarajchu kasqayta yuyarqani. Jinapis maytapuni kallpachawarqa imatachus Jeremías 1:7, 8 nisqan. Chaywanpis Lesliqa ashkha kutispi autopi accidentakusqa, nitaj puñukuyta atillajchu. Chayrayku llakikorqani congregacionesta waturispa imaynachus rinawaykumanta. Jinapis pay niwarqa: “Jehová ruwananchejta niwanchej chay, ¿nichu chayta ruwanapaj kallpacharikusunman?”, nispa. Ajinapi chay invitacionta japʼikorqayku, 17 watastataj congregacionesta waturispa karqayku.

Congregacionesta waturispa may ocupasqa kasqayrayku, mana Leslipaj tiempochakuyta atillajchu kani. Chayrayku paywan kanaypaj tiempochakuyta yachakorqani. Uj lunes paqarin sutʼiyaymanta wasiykupi timbre sonarqa. Punkuta kicharejtiytaj mana pipis kasqachu, uj canastalla chaypi kashasqa. Chay canastapitaj kashasqa uj mantel, fruta, queso, tʼanta, vino, vasos, uj papelitupiwan. Chay papelitopeqa nishasqa “señoraykita paseachimuy” nispa. Chay diaqa may sumaj kasharqa pasearimunapaj. Jinapis discursosniyta wakichikunay karqa. Chayrayku Leslita nerqani mana riyta atinaykuta. Payqa entiendewarqa, jinapis llakisqa kasharqa. Pero discursosniyta wakichikushajtiy mana allinchu sonqoy kasharqa. Chaypitaj yuyarikorqani imatachus Efesios 5:25, 28 nisqanta. Piensarerqanitaj: “¿Jehovachu yuyarichishawanman warmisitayta atiendenaypaj astawan tiempochakunay kasqanta?”, nispa. Jehovaman orakuytawantaj Leslita nerqani: “Jaku warmisitay”, nispa. Paytaj mayta kusirikorqa. Autopi rerqayku mayu kantupi kaj uj kʼachitu lugarman. Chaypi mantelta mastʼarpaspataj chay diaqa may sumajtapuni khuska karikorqayku, discursosniyta wakichikunaypajpis tiempoy karqaraj.

Ashkha congregacionesta waturerqayku Columbia Britanicamantapacha Terranovakama. Chay visitasta ruwaspataj may kusisqapuni karqayku. Wawamantapacha viajayta munasqayqa juntʼakusharqa. Wakin kutis piensarej kani Galaad Escuelaman riypi. Jinapis mana munajchu kani misionero jina waj suyuman ripuyta. Yuyarqani misionerosqa may sumaj hermanos kasqankuta, noqataj mana paykuna jinachu kayta atinayta. Chantapis manchachikorqani Africaman kachanawankuta, chaypeqa onqoykuna, guerras ima kajpuni. Canadapeqa kusisqa Jehovata sirvisharqani.

1992 watapi Unión Sovieticapi karqanku chay suyusmanta wakinpi, Jehovaj testigosninta predicajta saqellarqankuña. Chayrayku hermanos tapuriwarqayku: “¿Estoniaman misioneros jina ripuwajchejchu?”, nispa. Chayman kachanawaykutaqa nipuni yuyallarqaykupischu, chayrayku Jehovamanta mañakorqayku. Watejmantataj nikorqayku: “Jehová ruwananchejta niwanchej chay, ¿nichu chayta ruwanapaj kallpacharikusunman?”, nispa. Chay asignacionta japʼikorqayku. Nikorqanitaj: “Más bien mana Africamanchu kachashawayku”, nispa.

Chay ratotaj estonio parlayta yachakuyta qallarerqayku. Uj mashkha killasta Estoniapi kashajtiykutaj, congregacionesta waturinaykuta niwarqayku. 46 congregacionesta jina, ashkha grupostawan waturinayku karqa: Estoniapi, Letoniapi, Lituaniapi, Kaliningradopipis (Rusia). Chayrayku yachakunayku karqa letón parlayta, lituano parlayta, ruso parlaytapis, chaytataj mana yachakuyta atillarqaykuchu. Jinapis hermanosqa parlayninkuta yachakushasqaykumanta may kusisqas kasharqanku, maytataj yanapawarqayku. 1999 watapi Estoniapi uj sucursal kicharikorqa. Chaypitaj sucursalta kamachejkunamanta ujnin kanaypaj churawarqanku, chaypeqa karqayku Toomas Edur, Lembit Reile, Tommi Kauko, noqa ima.

Chaypi rejserqayku Siberiaman apasqa karqanku chay hermanosmanta ashkhasta. Paykunaqa carcelpi sufrispapis, familiankumanta karupi kaspapis, mana llakikusqankuchu, nitaj phiñakusqankuchu. Paykunaqa kusisqallapuni kasqanku, sonqo kʼajaywantaj predicasqanku. Paykunamanta yachakorqayku llakiykunapi rikukuspapis aguantayta atisqaykuta, kusisqallapunitaj kayta atisqaykuta.

Ashkha watastaña pisillata samarisqaykurayku, Leslitaqa tukuy iman nanayta qallarerqa. Chay ratoqa mana repararqaykuchu Lesliqa fibromialgia onqoyniyoj kasqanta, chayraykutaj ajina kashasqanta. Chayrayku allinta piensarerqayku Canadaman kutipunaykupi. Chantapis Sucursalespi Kamachejkunapaj Warmisninkupajwan Escuelaman invitawajtiyku, mana chayman riyta atinaykuta yuyarqayku. Chay escuelaqa Pattersonpi ruwakorqa (Nueva York). Jinapis Jehovamanta mayta mañakuytawan chay escuelaman rinaykuta nerqayku, Jehovataj bendeciwarqayku. Chay escuelapi kashajtiykutaj Leslitaqa doctores atienderqanku, chaymantataj asignacionniykuman kutipuyta aterqayku.

2008 watapi uj chʼisi Estoniapiña kashajtiyku centralninchejmanta wajyarimuwarqanku. Chaypitaj niwarqanku República Democrática del Congoman ripunaykuta. Chayta niwasqankumanta tʼukushaj qhepakorqani, astawanraj qʼayantinpachapaj kutichinaykuta niwajtinku. Leslimanqa mana imatapis chay chʼisi nerqanichu sumajta puñukunanpaj. Jinapis noqaqa tuta enterota Jehovaman willakorqani Africaman riymanta imachus llakichiwasqanta.

Qʼayantin Lesliman willarerqani, nerqaykutaj: “Jehová Africaman rinanchejta nishawanchej.  ¿Imaynatataj nisunman mana riyta atinanchejta, nitaj chaypi kusisqa kananchejta manaraj rishaspari?”, nispa. Ajinamanta 16 watasta Estoniapi kaytawan, Kinsasa nisqaman avionpi rerqayku. Sucursalqa may kʼachitu jardinniyoj karqa, tranquilollataj karqa. Lesliqa Canadamanta ripushajtiyku uj tarjetata apakorqa, chaytaraj ñaupajta cuartoykuman churarqa. Chay tarjetapeqa nisharqa: “Maypichus plantasusqankupi tʼikariy”, nispa. Chaypi hermanosta rejsispa, Bibliamanta runasman yachachispa, misioneros jina kaspa ima may sonqo juntʼasqa karqayku. Tiemponmantaj Africapi 13 suyuspi sucursalesta visitamorqayku. Chaypeqa tukuy laya runasta rejserqayku. Manaña ñaupajpi jina manchachikorqanichu Africapi kaymanta, Jehovamantaj mayta agradecekorqayku Africaman kachawasqaykumanta.

Kinsasapeqa mana rejsisqayku mikhunasta mikhuchiwaj kayku, por ejemplo phawaykachaj tʼuna khuritusta. Chaytaqa ni jaykʼaj yuyarqaykuchu mikhuyta. Jinapis hermanos chay mikhunawan mayta gustachikusqankuta rikuspa noqaykupis mikhorqayku, gustawarqaykutaj.

Congo suyoj inti llojsimuynin ladoman rej kayku hermanosta kallpacharimunaykupaj, imatachus necesitasqankutapis apapoj kayku. Chay lugarespeqa uj grupo sajra runas ranchitosman rispa warmista, wawastapis maqaj kanku. Casi tukuynin hermanos wajchaslla karqanku. Jinapis wañusqas kausarimunankupi sinchʼita creesqanku, Jehovata mayta munakusqanku, llajtantapis mana wasanchasqankoqa mayta tʼukuchiwarqayku. Paykunata rikuspa piensarerqayku imaraykuchus Jehovata sirvishasqaykupi, aswan sinchʼi creeyniyojtaj karqayku. Wakin hermanostaj wasisninkuta, cosechasninkutapis pierdesqanku. Chaypi repararqani imachus kapuwasqanchejtaqa uj ñawi chʼirmiypi pierdeyta atisqanchejta, Jehovawan amigos kasqanchejtaj imamantapis aswan sumaj kasqanta. Hermanosqa ajina llakiypi kaspapis wakin kutislla quejakoj kanku. Paykunamanta yachakorqayku mana manchachikuspa llakiykunata, onqoytapis aguantayta.

Mana suyashajtillayku Hong Kongpi kaj sucursalmanñataj ripunaykuta niwarqayku. Nipuni yuyallarqaykupischu maykʼajllapis Asia ladopi tiyakunaykutaqa. Jinapis ñaupaj asignacionesniykupi Jehová  munakuywan yanapawasqaykurayku, manaña iskayrayarqaykuchu chayman rinaykumanta. 2013 watapi Africaj kʼachitu lugaresninmanta riporqayku, amigosniykumantapis waqarikuspa despedikorqayku, nitaj yacharqaykuchu imaynachus Hong Kongpi rinawaykuta.

Hong Kongpi tiyakoyqa mana Africapi tiyakuy jinachu karqa. Imaraykuchus chaypeqa tukuy ladomanta may chhika runas tiyakunku, chino parlaytapis mana yachakuyta atillarqaykuchu. Jinapis hermanosqa chunka makiwan japʼikuwarqayku, mikhunasninkupis gustawarqayku. Sucursalqa astawan jatunyasharqa, chaypajtaj astawan campo necesitakorqa. Jinapis jallpʼas, wasispis ancha valesqa kasharqa. Chayrayku Diospa llajtanta kamachejkunaqa sumajta yuyaychakuspa sucursalta waj ladoman apanankuta nerqanku, nillarqankutaj sucursalpa jallpʼasninta, waj imasnintawan casi tukuyninta vendenankuta. Pisi tiemponmantaj 2015 watapi Corea del Surman riporqayku, chaypitaj kunankama sirvishayku. Kaypeqa waj parlaytañataj yachakushayku. Manaraj allinta parlayta atejtiykupis, hermanosqa mayta kallpachawayku aswan sumajtaña coreanota parlashasqaykuta nispa.

Mosoj amigosta ruwakoyqa mana atikullanchu. Jinapis reparayku hermanosta parlapayaspa, wasiykumantaj invitarispaqa aswan usqhayllata paykunata rejsiyta atisqaykuta. Hermanosqa mayllapipis kikin sonqoyoj kanku. Chantapis reparallaykutaj hermanosninchejpaj sonqonchejta jatunta kichariyta atisqanchejta, mosoj amigosta ruwakuyta atisqanchejta, tukuyninkutataj munakuyta atisqanchejta Jehová ajina kanapaj ruwawasqanchejrayku (2 Cor. 6:11).

Yachakorqayku tukuy runasta Jehová jina japʼikunayku kasqanta. Yachakullarqaykutaj Jehová munakuwasqaykuta, paypunitaj ñaupajman pusashawasqaykuta reparanayku kasqanta. Desanimasqa kaspa, chayri hermanos munakuwasqaykutachus manachus piensaspa, amigosniyku qowarqayku chay tarjetitasta, cartasta ima leerikojpuni kayku. Sutʼita repararqayku Jehovaqa mañakuykunasniykuman kutichiwasqaykuta, mayta munakuwasqaykuta, ñaupajman rinallaykupajpunitaj kallpata qowasqaykuta.

Kay wataspeqa Lesliwan yachakuyku may ocupasqa kaspapis, khuska karikunaykupaj tiempochakunaykupuni kasqanta. Yachakullarqaykutaj pantasqasniykumanta asirikunayku kasqanta, astawanraj waj parlayta yachakushaspa. Sapa chʼisi piensariyku imaschus chay día kusirichiwasqaykupi, chaymantataj Jehovaman agradecekuyku.

Nipuni yuyarqanichu misionero kayta, waj suyuspipis tiyakunayta. Jinapis sutʼita reparani Jehovaj yanapanwanqa tukuy imata ruwayta atisqanchejta. Chaytaj mayta kusichiwan. Noqapis profeta Jeremías jina niyman: “Jehová Diosníy, qanqa chʼaukiyaykuwanki”, nispa (Jer. 20:7). Jehovaqa mana yuyasqayku imasta ruwachiwayku, maytataj bendeciwayku. Avionpi viajayta munarqani, chaytapis Jehovaqa qollawantaj. Ashkha lugaresmanpuni avionpi viajarqayku, yuyasqaymantapis astawanraj. Mundontinmanta ashkha sucursalesta visitarqayku. Maytapuni Lesliman agradecekuni tukuy asignacionesniypi mayta yanapawasqanmanta.

Yuyarikuykupuni Jehovata munakusqaykurayku imatapis ruwasqaykuta. Kay tiempopi ashkha bendicionesta japʼisqanchejqa, sutʼita reparachiwanchej wiñaypaj kausakuspa may kusisqapuni kananchejta. Chaypeqa Jehová ‘makinta kicharispa tukuy runasman, tukuy animalesmanpis munasqankuta qonqa’ (Sal. 145:16).