1, 2. 1) Salmo 40:5 nisqanman jina, ¿imastataj Jehová Dios qowanchej? 2) ¿Imaraykutaj imastachus Dios qowasqanchejpi tʼukurinanchej tiyan?

JEHOVÁ DIOSNINCHEJQA may kʼacha kasqanrayku, tukuy imata qowanchej. Payqa sumaj kʼachitu jallpʼata qowarqanchej, chaypi tiyakunanchejpaj. Chantapis sumaj ñojtuyojta ruwawarqanchej. Chayraykutaj piensayta, parlarikuytapis atinchej. Jehová Diosqa Palabranta qollawanchejtaj. Chaynejtataj imastachus yachayta munasqanchejta willawanchej (Salmo 40:5 leey).

² Chayrayku kay yachaqanapi, jallpʼanchejmanta, ñojtunchejmanta, Diospa Palabranmantawan parlarisun. Chay imaspi tʼukurispaqa, Ruwawajninchej Jehová Diosta astawan agradecekusun, astawantaj kusichiyta munasun (Apo. 4:11). Chantapis sumaj wakichisqa kasunchej, kausay jinallamanta rikhurisqanpi creej runasta yanapanapaj.

3. ¿Imapitaj jallpʼanchej waj planetasman mana rijchʼakunchu?

³ Jehová Diosqa kay jallpʼata may sumajtapuni ruwarqa. Chaypi piensarispa, may yachayniyoj kasqanta reparanchej (Rom. 1:20; Heb. 3:4). Intitaqa mana jallpʼallanchejchu muyushan, manaqa waj planetaspis. Jinapis ni mayqen planetapis, jallpʼanchejman rijchʼakunchu. Imaraykuchus jallpʼallanchej kausay kananpaj jina ruwasqa kashan.

4. ¿Imaraykutaj jallpʼanchej mana uj wasi jinallachu?

⁴ Kay jallpʼanchejqa uj wasi jina. Jinapis uj wasipi tiyakoj runasqa, mana samanankupaj aireta rikhurichiyta atinkumanchu. Chantapis mikhunatawan yakutawan mana jawamanta apaykamunkuman chayqa, nichá unaytachu kausankuman. Qʼopankutapis mana wijchʼunkuman chayqa, wasinkuman qʼopa  juntʼaykunman. Jallpʼanchejpirí may chhika runas tiyakojtinkupis, aireqa mana tukukunchu, mikhunapis, yakupis kallanpuni. Qʼopata jallpʼamanta mana wijchʼojtinkupis, kay jallpʼanchejqa kausanapaj jinallapuni, may kʼachitutaj. ¿Imaraykutaj jallpʼanchej ajina? Imaraykuchus Jehová Diosninchejqa, jallpʼapi imaschus kasqanta ruwarqa sapankumanta llimphuchakunankupaj jina. Chayrayku qhepan parrafospi, imaynatachus Jehová Dios airetawan yakutawan ruwasqanta yachakusun. Chaypitaj Jehová Diospa yachayninta rikusun.

5. ¿Imajtintaj llimphu aire mana tukukapunchu, chanta imatataj chay rikuchiwanchej?

⁵ Runaspis animalespis kausanapaj llimphu aireta necesitanchej. Chay llimphu airetaj oxígeno sutikun. Sapa wata runaswan animaleswanqa, may chhika llimphu aireta samanchej, chʼichi airetataj wijchʼunchej. Chay chʼichi aireqa, dióxido de carbono sutikun. Jinapis jallpʼanchejmanta mana llimphu aire tukukapunchu, nitaj chʼichi aire cielopi tantaykukunchu. ¿Imarayku? Imaraykuchus Jehová Diosqa, jallpʼanchejpi tukuy clase plantasta churarqa, juchʼuymanta jatunkama. Chay plantastaj chʼichi aireta chʼonqaspa, llimphu aireman tukuchinku. Runaswan animaleswantaj, chay llimphuchasqa aireta watejmanta samanchej. Chayrayku Hechos 17:24, 25 nisqanqa cheqapuni. Chaypi nin: “Diosqa tukuy runasman kausayta qon, samayta” ima, nispa.

6. ¿Imajtintaj yaku jallpʼamanta mana tukukapunchu, chanta imatataj chay rikuchiwanchej? (“ Yakoqa Jehová Diospa regalon” nisqa recuadrota qhawariy).

⁶ Yakoqa kapuwanchej jallpʼanchej intimanta mana ancha karupichu, nitaj ancha qayllapichu kasqanrayku. Jallpʼanchej intimanta tumpitawan qayllapi kanman chayqa, yakoqa tʼimpuspa wawsirpapunman. Jallpʼataj chʼakipacha kanman, nitaj kausay kanmanchu. Jallpʼanchej intimanta tumpitawan karupi kanman chaytaj, tukuynin yaku chhullunkapunman. Jallpʼapitaj ritʼiwan chhullunkallawan juntʼa kanman. Jehová Dios jallpʼata maychus kananman churasqanrayku, yakoqa jallpʼamanta mana tukukapunchu, kausaytaj kallanpuni. Inteqa qochasmanta, mayusmanta yakusta wawsichin, chaytaj phuyusman tukun. Inteqa sapa wata millones millones litros yakusta wawsichin. Chay wawsitaj chunka diata jina cielopi qhepakun, chaymantataj watejmanta urmamun. Chaynejta parapis ritʼipis kan. Chantá chay yakusqa, qochasman, mayusman kutirinku watejmanta jamunankupaj. Jehová Diosqa yakusta ajinata ruwarqa, jallpʼanchejpi yaku kanallanpajpuni. Chaytaj rikuchiwanchej, Jehová Diosninchej may atiyniyoj, yachayniyojtaj kasqanta (Job 36:27, 28; Ecl. 1:7).

7. Salmo 115:16 nisqanman jina, ¿imatataj Jehová Dios qowanchej, chanta imaynatá agradecekusunman?

⁷ ¿Imatá ruwasunman Jehová Dios jallpʼata, chaypi tukuy ima kajtawan qowasqanchejmanta agradecekunapaj? (Salmo 115:16 leey). Jehová Diospa ruwasqasninpi tʼukurina. Chayta ruwaspaqa, imastachus qowasqanchejmanta sapa día payman agradecekusun. Chantapis jallpʼata qowasqanchejmanta agradecekusunman, maypichus tiyakunchej chayta llimphuta japʼispa.

8. ¿Imajtintaj nisunman ñojtunchej tʼukunapaj jina ruwasqa kasqanta?

⁸ Ñojtunchejqa tʼukunapaj jina ruwasqa kashan. Ñojtunchejqa mamanchejpa wijsanpi kashajtinchejña ruwakorqa. Chaypajtaj Diospa churasqan modeloman jina, sapa minuto may chhika mosoj células rikhurerqa. Chay celulasmantataj ñojtunchej ruwakorqa. Yachayniyoj runas nisqankuman jina, ñojtunchejqa casi 100 mil millones celulasniyoj. Chaytaj neuronas sutikun. Ñojtunchejqa uj kilo khuskanniyoj  jinalla pesajtinpis, chaywan tʼukuna imasta ruwayta atinchej. Qhepan parrafospitaj wakinmanta parlarisun.

9. ¿Imaraykutaj parlayta atisqanchej tʼukunapaj jinapuni?

⁹ Parlayta atisqanchejqa tʼukunapaj jina. Sapa palabritata ninallapaj 100 ankusta jina kuyuchinchej: qallunchejpi, tonqorinchejpi, siminchejpi, quijadanchejpi, pechonchejpi ima. Imatachus nisqanchej sutʼi entiendekunanpajtaj, chay ankusqa mana ujllapichu kuyunku, manaqa turnonkupi. Imaynatachus parlayta yachakusqanchejta estudiaj warmisqa, 2019 watapi nerqanku: “Uña wawitasqa palabrasta rejsiyta atinku”, nispa. Chay nisqankutaj, waj yachayniyoj runaspa nisqankuwan kikillantaj. Chay runaspis ninku: “Runasqa nacekusqanchejmantapacha ima parlaytapis rejsiyta, yachakuyta ima atinchej”, nispa. Parlayta atisqanchejqa, Jehová Diosmanta uj sumaj regalopuni (Éxo. 4:11).

10. ¿Imatá ruwasunman parlayta atisqanchejmanta Jehová Diosman agradecekunapaj?

¹⁰ ¿Imatá ruwasunman parlayta atisqanchejmanta Jehová Diosman agradecekunapaj? Kausay jinallamanta rikhurisqanpi creejkunawan parlarisunman. Paykunaman willarisunman, imaraykuchus Dios tukuy imata ruwasqanpi creesqanchejta (Sal. 9:1; 1 Ped. 3:15). Chay runasqa ninku kay jallpʼa, plantas, animales, runaspis, jinallamanta rikhurisqankuta. Chaytataj creechiyta munawanchej. Noqanchejrí uyariyta munajkunaman, Jehová Diospuni jallpʼatapis cielotapis ruwasqanta sutʼinchasunman. Chaypajtaj Bibliawan, kay yachaqanapi imatachus yachakusqanchejwan ima yanapachikusunman (Sal. 102:25; Isa. 40:25, 26).

11. Ñojtuyoj kasqanchejrayku, ¿imatataj ruwayta atinchej?

¹¹ Mashkhatachus yuyarikuyta atisqanchejqa tʼukunapaj jina. Ñaupaj wataspi uj yachayniyoj runa nerqa: “Ñojtuyoj kasqanchejrayku, 20 millones librospi willakusqanta yuyarikuyta atinchej”, nispa. Jinapis kay tiempomanta yachayniyoj runasqa, astawan ashkhataraj yuyarikuyta atisqanchejta ninku. Chayrayku ashkha imasta ruwayta atinchej. Qhepan parrafopitaj ujmanta parlarisun.

12. ¿Imatataj runaslla ruwayta atinchej?

¹² Kay jallpʼapi tukuy kausajkunamantaqa, runaslla imatachus ruwasqanchejmanta yuyarikuspa yachakuyta atinchej. Chayta ruwaspataj yuyayninchejta, kausayninchejtapis cambiayta atinchej. Aswan sumaj runasmantaj tukuyta atinchej (1 Cor. 6:9-11; Col. 3:9, 10). Chantapis sonqonchejta yachachisunman, imachus allin, imatajchus mana allin kasqanta reparachinawanchejpaj (Heb. 5:14). Mana chayllachu, noqanchejqa munakuyniyoj, khuyakuyniyojtaj kayta atinchej. Jehová Dios jinataj imachus cheqan kasqanta reparayta atinchej.

13. Salmo 77:11, 12 nisqanman jina, ¿imastataj yuyarikunanchej tiyan?

¹³ ¿Imaynatá Jehová Diosninchejman agradecekusunman yuyarikuyta atisqanchejmanta?  Ima kutispichus yanapawasqanchejta, sonqochawasqanchejta ima yuyarikuna. Chayta ruwaspaqa, aswan qhepamanpis Jehová Dios yanapanawanchejpi atienekusun (Salmo 77:11, 12 leey; 78:4, 7). Chantá Jehová Diosman agradecekullasunmantaj, wajkuna noqanchejpaj allin imasta ruwasqankumanta yuyarikuspa, agradecekuspa ima. Yachayniyoj runas ninku: “Agradecekuyta yachajkunaqa, aswan kusisqa kausakunku”, nispa. Chantapis Jehová Dios jina ruwanapaj kallpachakusunman. Paypa yuyaynenqa may sumajpuni. Jinapis arrepientekojtinchej payqa perdonawanchej, juchanchejtataj qonqapun (Sal. 25:7; 130:3, 4). Jehová Diosqa niwanchej, wajkuna imatapis contranchejpi ruwajtinku, pay jina perdonananchejta (Mat. 6:14; Luc. 17:3, 4).

14. ¿Imaynatá Jehová Diosman agradecekusunman ñojtuyojta ruwawasqanchejmanta?

¹⁴ ¿Imaynatá Jehová Diosman agradecekusunman ñojtuyojta ruwawasqanchejmanta? Imatapis payta jatunchanapaj jina ruwaspa. Ñojtuyoj kasqanchejrayku ashkha imasta ruwayta atinchej. Jinapis wakenqa mana allin imasta ruwayta ajllanku. Ashkhas paykunallamanta ajllanku imachus allin, imatajchus mana allin kasqanta. Jinapis Jehová Diosninchej ruwawasqanchejrayku, paylla niyta atiwanchej imachus allin, imatajchus mana allin kasqanta (Rom. 12:1, 2). Jehová Diospa kamachisqanman jina kausakusqanchejrayku, sonqo tiyasqa kanchej (Isa. 48:17, 18). Chantapis imapajchus kausasqanchejta yachanchej. Chayrayku payta jatunchayta, kusichiyta ima munanchej (Pro. 27:11).

15. ¿Imajtintaj Biblia Jehová Diosmanta sumaj regalo?

¹⁵ Bibliaqa Tatanchej Jehovamanta uj sumaj regalo. Payqa mayta munakuwasqanchejrayku, Bibliata qhelqacherqa. Jehová Diosqa imastachus yachayta munasqanchejta Biblianejta willawanchej. Bibliapeqa kay tapuykunaj kutichiyninta tarisunman: ¿Maymantá jamunchej? ¿Imapajtaj kausanchej? ¿Imaynataj kausay qhepaman kanqa? Jehová Diosqa munan, wawasnin  chay imasta yachanankuta. Chayrayku ashkha runasta yanaparqa, Bibliata waj parlaykunaman tijrachinankupaj. Kunankamaqa tukuynin Biblia chayri wakin librosnillanpis, 3 mil kuraj parlaykunapiña tiyan. Ni mayqen libropis Biblia jina chay chhika parlaykunapi kanchu. Chantapis casi tukuy runaspata uj Biblia tiyapun. Chayrayku runas maypi tiyakojtinkupis, chayri ima parlayta parlajtinkupis, casi tukuyninkupuni Bibliata parlayninkupi leeyta atinku (“ Bibliaqa Africamanta parlaykunapipis tiyan” nisqa recuadrota leeriy).

16. Mateo 28:19, 20 nisqanman jina, ¿imatá ruwasunman Bibliamanta agradecekunapaj?

¹⁶ ¿Imaynatá Jehová Diosman agradecekusunman Bibliata qowasqanchejmanta? Bibliata sapa día leespa, imatachus yachakusqanchejpi tʼukurispa, chayman jinataj kausakuspa. Chantapis Jehová Diosman agradecekullasunmantaj, Bibliaj nisqanta tukuy atisqanchejta wajkunaman willamuspa (Sal. 1:1-3; Mat. 24:14; Mateo 28:19, 20 leey).

17. 1) ¿Imastataj kay yachaqanapi yachakorqanchej? 2) ¿Imamantataj qhepan yachaqanapi parlarisun?

¹⁷ Kaykama yachakunchej, Jehová Dios kinsa imasta qowasqanchejmanta. Chaykuna kanku: may kʼachitu jallpʼanchej, tʼukunapaj jina ruwasqa ñojtunchej, Biblia ima. Jinapis Jehová Diosqa, waj imastawan qowanchej. Chaykunamanta wakintataj, mana ñawisninchejwan rikuyta atinchejchu. Qhepan yachaqanapi chaykunamanta parlarisun.