CROOKSVILLE (Ohio Estados Unidos) llajtapi, 1926 watapi nacekorqani. Tatasniy iglesiaman mana rejtinkupis, 7 hermanosniytawan iglesiaman kachawaj kayku, metodista iglesiamantaj rej kayku. Chay iglesiapi 14 watasniyoj kashajtiy, uj premiota qowarqanku watantinpi domingosnin mana faltakuspa risqayrayku.

Chay tiempopitaj vecinayku Margaret Walker mamayman Bibliamanta yachachej jamoj, payqa Jehovaj testigon karqa. Uj diataj yachachisqanta uyarinaypaj qhepakuyta munarqani, mamaytaj mana pantachinaypaj jawaman llojsinayta niwarqa. Jinapis parlasqankuta uyarillajpuni kani. Iskay kutita jinaña jamuspataj “¿Diospa sutinta yachankichu?”, nispa tapuriwarqa. Noqataj “Diospa sutenqa Dios kasqanta tukuypis yachanku” nerqani. Paytaj “Salmo 83:18 versiculota Bibliaykipi maskʼay” niwarqa. Bibliaypi Diospa sutin Jehová kasqanta rikuspa, amigosniyman usqhayllata willaj rerqani. Nerqanitaj: “Wasiykichejman kutispa Bibliaykichejpi Salmo 83:18 versiculota maskʼaychej. Yachankichejtaj imachus Diospa sutin kasqanta”,  nispa. Chay kutipi ñaupaj kutirayku willasqayta niyman.

Bibliata estudiayta qallarerqani, 1941 watapitaj bautizakorqani. Pisi tiemponmantaj Libromanta Yachaqanapaj tantakuypi yachachinayta niwarqanku. Mamayta, hermanosniyta ima tantakuykunaman wajyarerqani, paykunataj rerqanku, tatallay mana munarqachu.

Pisimanta pisi qotuchakuypi astawan ruwanasta japʼerqani. Ashkha publicacionesninchej tiyapuwarqa, uj pʼunchaytaj tatayqa chay librosta wasimanta orqhonayta, ripunayta ima niwarqa, Zanesville llajtitamantaj riporqani. Mamayta, hermanosniyta ima kallpacharinaypajtaj waturikoj rejpuni kani.

Tatayqa mamayta mana saqejchu tantakuykunaman rinanta. Wakin kuti rishajtinña, makinmanta japʼispa wasiykuman kutiykuchej. Chaywanpis mamayqa ujnin punkunejta llojsispa tantakuykunaman rej. Mamaytaqa mana llakikunanta, uj pʼunchay tatay rejta saqenanta ima nerqani. Tiempo pasasqanman jinataj tatayqa tantakuykunaman rinanta niña jarkʼarqachu, mamaytaj kusisqa tantakuykunaman rej.

Diosmanta Parlayta Yachanapaj tantakuy 1943 watapi qallarerqa, chay tantakuypitaj umallirichiyta qallarerqani. Umallirichiyta tukusqaytawan yuyaychawasqankoqa sumaj umallirichej kanaypaj yanapawarqa.

Iskay kaj Guerra Mundial 1944 watapi kashajtin cuartelman rinayta niwarqanku. Chayrayku cuartel general de Columbus (Ohio) nisqaman presentakorqani. Chaypitaj examenesta ruwachikorqani, documentosmantaj juntʼachinayta niwarqanku. Oficialesmantaj mana soldado kanayta nerqani. Chayrayku wasiyman ripojta saqewarqanku, pisi pʼunchayninmantaj uj policía wasiyman jamorqa presochanawanpaj.

Iskay semananmantaj juiciota ruwawarqanku. Jueztaj niwarqa: “Noqamantaqa wañunaykikama carcelman wisqʼaykuykiman. ¿Imallatapis niyta munankichu?”, nispa. Noqataj nerqani: “Diospa kamachin kani, wasimanta wasitaj Diosmanta willani”, nispa. Chay jueztaj juradomanta kajkunaman nerqa: “Qankunaqa mana kay wayna Diospa kamachinchus manachus kasqanta ninaykichejpajchu kashankichej. Manaqa cuartelman mana riyta munasqanta juzganaykichejpaj kashankichej”, nispa. Niraj 30 minutos kashajtintaj juchachawarqankuña. Jueztaj Ashland (Kentucky) nisqapi kaj carcelpi 5 watata kanaypaj juchachawarqa.

Wisqʼasqa kasqaytawan Columbuspi kaj carcelpi iskay semanata karqani. Wisqʼasqa kasharqani chay cuartomanta ñaupaj pʼunchay mana llojsimorqanichu. Jehovamantaj mañakuypi nerqani: “Mana 5 watatapuni wisqʼasqa kayta atiymanchu. ¿Imanasajtajrí?”, nispa.

Qʼayantintaj wisqʼasqa kasharqani chay cuartomanta llojsejta saqewarqanku. Jatun, may kallpasapa runa kasharqa chaymantaj rerqani. Iskayniykutaj uj ventananejta qhawasharqayku. Chay runataj “¿imaraykú kaypi kashanki?”, nispa  niwarqa. Noqataj “Jehovaj testigon kani” nispa, nerqani. “¿Chayraykuchu kaypi kashanki?”, nispa nillawarqataj. Noqataj “Jehovaj testigosnin guerrasman mana riykuchu, nitaj runastapis wañuchiykuchu” nispa nerqani. Paytaj “kaypeqa runa wañuchista wisqʼanku, qantataj runata mana wañuchiyta munasqaykirayku wisqʼasunku. ¿Imaynataj chayrí?”, nispa niwarqa. “Noqapis mana yachanichu” nispataj, nerqani.

Chay runaqa Paul sutikorqa. Waj carcelpi 15 watastaña kasqanta, chaypitaj publicacionesninchejta leesqanta niwarqa. Chayta uyarispa Jehovamanta mañakorqani chay runa yanapanawanta. Jinallapitaj Paul niwarqa: “Pipis imanasojtin qhaparikamuwanki, noqataj chayta allinchasaj”, nispa. Chaypeqa 50 presos karqanku, nitaj paykunawan ima chʼampaykunapipis rikukorqanichu.

Chantá Ashland nisqapi kaj carcelman apawarqanku. Chaypitaj unaytaña carcelpi kaj hermanosta rejserqani. Paykunaqa, noqata waj hermanosta ima Jehovaj qayllallanpipuni kanaykupaj yanapawarqayku. Bibliata sapa semana leenaykuta niwarqayku, chantá tantakuyniykupaj tapuykunata, kutichiykunata ima wakichej kayku. Wisqʼasqa kasharqayku chayqa jatun karqa, ashkha camasniyojtaj. Uj hermanotaj imaynatachus willanaykupaj wakichej. Pay niwaj: “Robison kaynejpi willanki, niraj presos llojsishajtinku”, nispa. Willanaykupajqa sumaj wakichisqas karqayku.

Iskay kaj Guerra Mundial 1945 watapi tukukojtinpis, unaytaraj carcelpi karqani. Tatay wasimanta ripojtiyki Bibliamanta ni pi yachakonqachu niwasqanrayku, familiaymanta llakisqa kasharqani. Carcelmanta llojsipunaypaj, tatay churanakollajtinpunipis 7 familiaresniy tantakuykunaman rishasqanku, ujnin hermanaypis bautizakusqaña.

Coreapi 1950 watapi guerra qallarerqa. Estados Unidos chay guerrapi maqanakushasqanrayku watejmanta Columbus llajtapi kaj cuartelman presentakunayta niwarqanku. Imastachus ruwayta yachasqayta rikuspataj, ujnin oficial aswan sumaj kasqayta niwarqa. Arí, jinapis  mana soldado kasajchu nerqani, 2 Timoteo 2:3 versiculomanta parlarerqani, nerqanitaj ‘Cristo Jesuspa soldadonña’ kasqayta. Tʼukuriytawantaj wasiyman ripunayta niwarqa.

Pisi tiemponmantaj Cincinnatiman (Ohio) jatun tantakuyman rerqayku. Chaypitaj Betelpi llankʼayta munajkunapaj tantakuyman rerqani. Hermano Milton Henscheltaj Reinopaj llankʼayta munajkuna necesitakusqanta nerqa. Uj solicitudta juntʼacherqani, Brooklyn Betelpitaj agosto de 1954 watapi llankʼayta qallarerqani, chaymantapachataj chayllapipuni kashani.

Betelpeqa ashkha ruwanasniyoj karqani. Ashkha watasta imprentapi, oficinaspi ima kaj tanquesta allincharqani, mecánico, cerrajero ima karqani. Nueva Yorkpitaj Jatun Tantakuna Wasispi llankʼallarqanitaj.

Betelpi Torremanta Qhawaj revista, sapa pʼunchay ukhunchanapaj folleto ukhunchakusqanqa mayta gustawan, jinallataj qotuchakuywan willaypis. Kaytaqa tukuy cristiana familias ruwanankupuni tiyan. Tatas wawasninkuwan sapa pʼunchay ukhunchanapaj folletota leejtinku, Bibliata ukhunchajtinku, tantakuykunapi tapuykunaman kutichejtinku, sonqo kʼajaywan willajtinku ima, Jehovawan amigosllapuni kanqanku.

Betelpi, qotuchakuypi ima ashkha amigosniyoj kani. Wakin amigosneyqa ajllasqa cristianos karqanku, cielopiñataj kashanku. Wakin amigosniytaj mana ajllasqaschu karqanku. Jehovata sirvejkuna pantaj runas kanchej, betelitaspis. Chayrayku pillawanpis chʼampayniy kajtin, allinchanaypaj kallpachakuni. Chantá Mateo 5:23, 24 versículos imaynatachus uj chʼampayta allinchanata nisqanpi tʼukurini. “Perdonariway” niyta mana atillajtinchejpis, ashkha chʼampaykunata allinchanapaj yanapawanchej.

Machituña kasqayrayku wasimanta wasi willaj riyta mana atillanichu. Jinapis willallanipuni. Chino mandarin qalluta parlayta tumpata yachakuni, callespi chinoswan tinkuspataj  Diosmanta willarini. Wakin kutistaj 30 chayri 40 revistasta saqeni.

China suyupi uj revisitata ruwarqani. Uj pʼunchay frutasta rantikunapaj papelitosta uj sipasita jaywasharqa, qhawariwaspataj asirerqa, noqapis asirillarqanitaj. Chino qallupitaj Torremanta Qhawaj revistata, ¡Despertad! revistata ima jaywarqani. Paytaj Katie sutikusqanta niwarqa. Chaymantapachataj callepi rikuwaspa qayllaykamuwajpuni parlaparinawanpaj. Inglespitaj frutaspa, verduraspa, sutisninta yachacherqani. Bibliaj wakin versiculosninmantapis sutʼincharqani, Yachachin librotapis jaywarqani. Chaymantapachataj ujtawan niña chay sipasitata rikorqanichu.

Ashkha killasninmantaj waj sipasitamanñataj chinopi revistasta jaywarqani, paypis Katie jinallataj papelitosta jaywasharqa. Qhepan semana paywan tinkojtiytaj telefononta jaywawaspa “China suyuman parlay” nispa niwarqa. Noqataj “mana pitapis chay suyupi rejsinichu” nerqani. Jinapis parlanayta nillawarqapuni. Chayrayku telefononnejta “imaynalla” nerqani. “Katie kani, China suyupi kashani, telefonota jaywasoj sipasitaqa hermanay, paymanpis noqaman jinallataj yachachiy”, nispa niwarqa. Noqataj “kallpachakusaj yachachinaypaj, agradeceykitaj maypichus kashasqaykita willawasqaykimanta” nispa nerqani. Chaymanta pisi tiemponman Katiej hermanantapis niña rikullarqanitajchu. Maypichus kashasqankuta mana yachaspapis, Diosmanta astawan yachakunallankutapuni suyani.

Jehovata 73 watastaña sirvishani. Mayta agradecekuni carcelpi kashaspa payman cheqa sonqollapuni, guerraman mana satʼikunaypaj ima yanapawasqanmanta. Hermanosneyqa, tatay churanakojtinpis ñaupajllamanpuni risqay mayta kallpachasqanta niwarqanku. Tiempo pasasqanman jina mamay, sojta hermanosniy ima bautizakorqanku. Tataypis niña ñaupajta jinachu karqa. Wakin tantakuykunamanpis niraj wañupushaspa rerqa.

Jehová munajtenqa paraisopi familiaresniywan kausarimojtinku tinkukusaj. May sumajpuni kanqa uj pʼunchay paykunawan Jehovata wiñaypaj yupaychanayqa. *