1. ¿Imaraykutaj Jehová Diosta kasukunanchej tiyan?

JEHOVÁ DIOSQA tukuy imata ruwasqanrayku, kamachiykunata qonawanchejpaj derechoyoj. Chayrayku payta kasukunanchej * tiyan (Apo. 4:11). Jehová Diosta kasukunallanchejtaj tiyan, paylla sumaj Kamachej kasqanrayku. Unaymantapacha ashkha runas, runa masinkuta kamachinku. Jinapis Jehová Dioslla aswan sumaj Kamachej. Imaraykuchus payqa may yachayniyoj, munakuyniyoj, khuyakuyniyoj, kʼachataj (Éxo. 34:6; Rom. 16:27; 1 Juan 4:8).

2. Hebreos 12:9-11 nisqanman jina, ¿imaraykutaj Jehová Diosta kasukunanchej tiyan?

² Jehová Diosqa mana munanchu payta manchachikusqanchejrayku kasukunanchejta. Astawanpis payqa kasukunanchejta munan, munakuyniyoj Tatanchejta jina qhawasqanchejrayku. Apóstol Pablo hebreo cristianosman qhelqasqanman jina, Tatanchej Jehovataqa “allinninchejpaj” yachachiwasqanchejrayku kasukunanchej tiyan (Hebreos 12:9-11 leey).

3. 1) ¿Imasta ruwaspataj Jehová Diosta kasukunchej? 2) ¿Imastá kay yachaqanapi yachakusun?

³ Jehová Diostaqa kasukunchej, tukuy nisqasninta ruwanapaj kallpachakuspa, mana yachasqallanchejpi atienekuspa ima (Pro. 3:5). Jehová Diospa tukuy ruwasqasninpi may kʼacha kasqan rikukun. Chayta yachaspataj payta kasukuyta atillanchej (Sal. 145:9). Jehová Diosta astawan rejsispaqa,  astawan payta munakunchej. Astawan payta munakuspataj, imatachus ruwanamanta chayri mana ruwanamanta, mana uj listata qonawanchejtachu suyasun. Astawanpis Jehová jina allin kajta munakunapaj, sajra kajtataj chejnikunapaj kallpachakunchej (Sal. 97:10). Jinapis wakin kutisqa Jehová Diosta mana kasukuyta atillanchejchu. Kay yachaqanapitaj, chaymanta yachakusun. Chantapis kamachej Nehemiasmanta, rey Davidmanta, Jesuspa maman Mariamantawan yachakusun. Yachakullasuntaj imatachus ancianos, tatas, mamas ima paykunamanta yachakunankuta.

4, 5. Romanos 7:21-23 nisqanman jina, ¿imaraykutaj Jehová Diosta mana kasukuyta atillanchejchu?

⁴ Juchasapas kasqanchejrayku pantaj runas kanchej. Chayrayku sonqonchejqa Jehová Diosta mana kasukunapaj aysawanchej. Adanwan Evawanqa mana mikhunankuchu karqa chay sachʼaj poqoyninta mikhuykuspa, Jehová Diospa contranpi oqharikorqanku. Ajinamantataj imachus allin, imatajchus mana allin kasqanta paykunallamanta ajllarqanku (Gén. 3:22). Kay tiempomanta runaspis, paykuna jinallataj Diosta mana kasukuyta munankuchu. Astawanpis paykunallamanta ajllayta munanku imachus allin, imatajchus mana allin kasqanta.

⁵ Noqanchejqa Jehová Diosta rejsinchej, munakunchejtaj. Jinapis mana tukuy imapi kasukuyta atillanchejchu. Apóstol Pablopis ajinapi rikukorqa (Romanos 7:21-23 leey). Noqanchejpis pay jinallataj Jehová Diospa ñaupaqenpi allin kajta ruwayta munanchej. Jinapis sonqonchejqa sajra kajta ruwanapaj aysawanchej. Chayrayku sajra kajta mana ruwanapaj, mayta kallpachakunanchej tiyan.

6, 7. ¿Imajtintaj Jehová Diosta mana kasukuyta atillanchejchu? Hermananchej Marymanta parlariy.

⁶ Maypichus uywasqa karqanchej chaypi runas jina yuyasqanchejrayku, Jehová Diosta mana kasukuyta atillanchejchu. Ashkha runaspa yuyasqankoqa, Diospa yuyayninman churanakun. Mana chay runas jina yuyanapajtaj, mayta kallpachakunanchej tiyan. Imatachus runas qolqemanta yuyasqankumanta parlarina.

⁷ Wakin lugarespi runasqa, jovenesta tanqanku qolqellata maskʼanankupaj. Hermananchej Mary * ajinapi rikukorqa. Payqa niraj Jehová Diosta rejsishaspa, suyunmanta aswan sumaj universidadpi estudiarqa. Familianqa sumajpaj qhawasqa kananta munarqanku. Chayrayku Maryta sumaj pagasqa trabajoman yaykunanpaj tanqarqanku. Paypis sumajpaj qhawasqa kayta munarqa. Ajinallapi Jehovata rejserqa, munakorqataj. Chayrayku niña familian jinachu yuyarqa. Pay nin: “Wakin kutis uj sumaj pagasqa trabajo rikhuriwan. Jinapis yachani chay trabajoman yaykojtiy, niña Jehová Diosta sumajta yupaychanayta. Imayna uywasqachus kasqayrayku, mana atillanichu ‘mana’ niyta. Chayrayku ajina trabajosta qhesachanaypaj, Jehová Diosmanta yanapata mañakuni”, nispa (Mat. 6:24).

8. ¿Pikunamantataj qhepan parrafospi yachakusun?

⁸ Rikunchej jina, Jehová Diosta kasukoyqa allinninchejpaj. Jinapis wajkunata kamachinankupaj Jehovamanta atiyta japʼejkunaqa, astawanraj kasukunanku tiyan. Imaraykuchus paykunaqa wajkunata yanapayta atinku. Paykunamanta wakin kanku: ancianos, tatas, mamas ima. Qhepan parrafospi ñaupa tiempopi wakin runasmanta yachakusun. Paykunaqa kamachiyninkupi kajkunata, Jehová Dios munasqanman jina kamacherqanku.

9. ¿Ima problemastataj Nehemías Jerusalenpi rikusqa?

⁹ Jehová Diosqa ovejitasninta ancianospa makinkuman churan, paykunata qhawanankupaj (1 Ped. 5:2). Ancianosqa Nehemiasmanta ashkhata yachakunkuman. Nehemiasqa Judá suyupi kamachej kasqanrayku, ashkha runasta kamachinanpaj autoridadniyoj karqa (Neh. 1:11; 2:7, 8; 5:14). Payqa Jerusalenman chayaspa ashkha problemasta rikorqa. Judiosqa templota pisipaj qhawachisharqanku. Chantapis levitasman qonanku karqa, chayta mana qosharqankuchu. Samarikuna Pʼunchaytapis mana waqaychasharqankuchu. Wakin judiostajrí waj suyusmanta warmiswan casarakusqanku. Nehemiasqa chay problemasta allinchanan karqa (Neh. 13:4-30).

10. ¿Imastataj Nehemías ruwarqa?

¹⁰ Nehemiasqa autoridadniyoj kaspapis, mana judioswan munajta mana munajta kasuchikorqachu. Astawanpis Jehová Diosmanta yanapata mañakorqa, Diospa leyesnintataj llajtanman yachacherqa (Neh. 1:4-10; 13:1-3). Chantapis Nehemiasqa kʼumuykukoj sonqo karqa. Jerusalén llajtaj perqasnintapis ruwaysikorqa (Neh. 4:15).

11. Kay 1 Tesalonicenses 2:7, 8 nisqanman jina, ¿imaynatataj ancianos congregacionta qhawananku kasqa?

¹¹ Ancianosqa ichapis mana Nehemías rikusqan problemastachu rikonqanku. Jinapis ashkha imasta paymanta yachakunkuman. Ancianosqa congregacionta yanapanankupaj sinchʼita llankʼanku. Paykunaqa ancianos jina autoridadniyoj kaspapis, mana hermanosta kʼumuykachachinkuchu. Astawanpis paykunata munakuywan yanapanku (1 Tesalonicenses 2:7, 8 leey). Ancianosqa hermanosta tukuy sonqo munakunku, kʼumuykukoj sonqostaj kanku. Chaytaj wajkunawan parlasqankupi sutʼi rikukun. Andresqa unayña anciano, nintaj: “Munakuywan parlarejtinchej, kʼachastaj kajtinchejqa, hermanospis hermanaspis kasukullanku. Ajina kʼachas kajtinchejqa, hermanosqa  ancianosta tukuy sonqo yanapanku”, nispa. Tomaspis unayña anciano. Pay nin: “Tukuy atisqayta ruwani Filipenses 2:3 nisqanta kasukunaypaj. Kallpachakunitaj wajkunata noqamanta aswan kurajta jina qhawanaypaj. Chayqa mana capataz jina kanaypaj yanapawan”, nispa.

12. ¿Imaraykutaj ancianos kʼumuykukoj sonqo kananku tiyan?

¹² Ancianosqa Jehová Dios jina kʼumuykukoj sonqo kananku tiyan. Jehová Diosqa tukuyta kamachinanpaj atiyniyoj kaspapis, kʼumuykamun ‘wajcha runata pampamanta aysarinanpaj’ (Sal. 18:35; 113:6, 7). Runaykachaj runastatajrí millachikun (Pro. 16:5).

13. ¿Imaraykutaj ancianos allinta qhawarikunanku tiyan ama imatapis parlarparinallankupaj?

¹³ Jehová Diosta kasukoj ancianosqa, allinta qhawarikunanku tiyan ama imatapis parlarparinallankupaj. Mana chayta ruwankuman chayqa, pillapis mana respetajtin kʼarajta rimarpankuman (Gál. 5:14, 15; Sant. 1:26). Andresmanta parlarerqanchejña. Pay nillantaj: “Wakin kutisqa uj hermano mana respetawasqanta yuyasqayrayku, payta kʼamirpayta munani. Jinapis Bibliapi Diosta kasukoj runaspa kausayninkumanta leesqayqa mayta yanapawan. Imaraykuchus chaypi yachakuni llampʼu sonqo, kʼumuykukoj sonqotaj kanay kasqanta”, nispa. Ancianosqa Jehovata kasukusqankuta rikuchinkuman, tukuy hermanosta, anciano masisninkutapis munakuywan, kʼacha simiwantaj parlapayaspa (Col. 4:6).

14. 1) ¿Ima llankʼaytataj Jehová Dios tatasman qon? 2) ¿Imatataj tatas ruwananku tiyan?

¹⁴ Jehová Diosqa tatasta churan familiankumanta uma kanankupaj. Munantaj wawasninkuta yachachinankuta, pantajtinkutaj cheqanchanankuta (1 Cor. 11:3; Efe. 6:4). Tatasqa imaynatachus wawasninkuta uywasqankumanta, Jehová Diosman cuentata qonqanku. Imaraykuchus paymin tukuy familiasta rikhurichin (Efe. 3:14, 15). Tatasqa Jehová Diosta kasusqankuta rikuchinku, paypa munasqanman jina familiankuta kamachispa. Chayrayku rey Davidmanta mayta yachakunkuman.

15. ¿Rey Davidpa kausaynin tatasta yanapanmanchu?

¹⁵ Jehová Diosninchejqa Davidta familianmanta uma kananpaj, jinallataj Israel llajtaj reynin kananpaj churarqa. Payqa rey kasqanrayku ashkha runasta kamachinanpaj autoridadniyoj karqa. Wakin kutistaj, atiyninmanta valekuspa wajkunata ñakʼaricherqa, maytataj pantarqa (2 Sam. 11:14, 15). Jinapis Jehová Dios payta kʼamejtin kasukorqa. Davidqa Diosman tukuy juchasninta willakorqa, maytataj kallpachakorqa yuyaychasqanta  kasukunanpaj (Sal. 51:1-4). Chantapis qharis chayri warmis yuyaycharejtinku, paykunaj yuyaychasqankuta kʼumuykukoj sonqowan japʼikorqa (1 Sam. 19:11, 12; 25:32, 33). Davidqa pantasqasninmanta yachakorqa, Jehová Diosta sirviytataj ñaupajman churarqa.

16. ¿Imastá rey Davidmanta tatas yachakunkuman?

¹⁶ ¿Imastá rey Davidmanta tatas yachakunkuman? Tatas, ama Jehová Dios qosunkichej chay atiymanta valekuspa familiaykichejta sufrichiychejchu. Pantaspaqa reparakuychej, pillapis Bibliawan yuyaychasojtiykichejtaj japʼikuychej. Ajina kʼumuykukoj sonqo kankichej chayqa, señoraykichej, wawasniykichejpis respetasonqachej. Chantapis familiaykichejwan orakushaspaqa, Jehová Dioswan tukuy sonqo parlariychej. Ajinamanta paykunaqa yachanqanku imallapajpis Jehovaj yanapaynintapuni maskʼasqaykichejta. Astawanqa Jehová Diosta sirviyta ñaupajman churaychej (Deu. 6:6-9). Tukuy chaykunata ruwaspaqa, familiaykichejta kikinta ruwanankupaj yanapankichej. Chaytaj ni imawan kikinchakunmanchu.

17. ¿Ima llankʼaytataj Jehová Dios mamasman qon?

¹⁷ Jehová Diosqa mamasman familia ukhupi uj sumaj llankʼayta qon. Chantapis wawasninkuta kamachinankupaj atiyta qollantaj (Pro. 1:8). Wawasqa imatachus mamanku nisqanta chayri ruwasqanta, ni jaykʼaj qonqakunkuchu (Pro. 22:6). Qhepan parrafospi yachakusun, imastachus mamas Jesuspa mamanmanta yachakunankuta.

18, 19. ¿Imastataj mamas yachakunkuman Mariamanta?

¹⁸ Mariaqa Diospa Palabranta sumajta rejserqa. Payqa Jehová Diosta sonqomantapacha jatunpaj qhawarqa, paymantaj kʼaskasqa karqa. Mariaqa kausaynin niña kikinchu kanan kajtinpis, Jehová Diospa nisqanta tukuy sonqo kasukorqa (Luc. 1:35-38, 46-55).

¹⁹ ¿Imastataj mamas yachakunkuman Mariamanta? Mamas, Bibliata estudiaychej, Jehová Diosmantataj tukuy sonqo mañakuychej payman kʼaskasqa kanallaykichejpajpuni. Chantapis Jehová Diosta kusichinaykichejpaj kausayniykichejpi imatapis cambianaykichej kajtenqa, cambiaychej. Ichapis tatasniykichejqa imamantapis rato phiñakoj kanku, sonqoykichejta nanachinapaj jinataj kʼamej kasunkichej. Ajina uywasqa kasqaykichejrayku, ichá qankunapis ajinallatataj wawasniykichejta uywayta munankichej. Jinapis Jehová Diosta rejsispaqa, wawasta mana ajinatachu uywana kasqanta yachakorqankichej. Chayta yachaspañapis, ichá wakin kutis rabiawan atipachikoj jina kankichej, manataj pacienciakuyta atillankichejchu. Chaytaj astawanraj kanman saykʼusqa kashajtiykichejpuni wawasniykichej mana kasukojtinku (Efe. 4:31). Ajinapi rikukuspaqa,  Jehová Diosmanta astawan mañakuychej. Lidia sutiyoj mama nin: “Waway mana kasuwajtin, rabiawan kʼamirpanaypaj jina kani. Jinapis mana kʼamirparinaypaj Jehová Diosmanta tukuy kallpaywan mañakuni. Wakin kutisqa, imatachus nishasqayta qallu puntaymanta kutiykuchiytawan Jehová Diosmanta mañakuni. Ajinamanta sonqoyta tiyaykuchini”, nispa (Sal. 37:5).

20. 1) ¿Imatataj wakin mamas wawasninkuman mana niyta atillankuchu? 2) ¿Imata ruwanankupajtaj mamas kallpachakunanku tiyan?

²⁰ Wakin mamasqa wawasninkuman mana niyta atillankuchu, “munakuyki wawitáy” nispa (Tito 2:3, 4). Ichapis ajina kanku, juchʼuyllaraj kashajtinku tatasninku mana chayta nisqankurayku. Jinapis mamasqa mana paykuna jina kanankupaj kallpachakunanku tiyan. Jehová Diospa kamachisqanta kasukoj mamasqa, wawasninkuta mana sonqollankupichu munakunanku tiyan. Mana atikullajtinpis, mamasqa yuyayninkuta, sonqonkuta, imaynachus kasqankutapis cambiayta atinkuman. Chayta ruwanqanku chayqa, paykunapis familiankupis aswan kusisqa kanqanku.

21, 22. Isaías 65:13, 14 nisqanman jina, ¿Jehovata kasukuy yanapawanchejchu?

²¹ Rey Davidqa Jehová Diosta kasukuy allinninchejpaj kasqanta yacharqa. Chayrayku nerqa: “Tata Diospa kamachisqasnenqa cheqampuni, sonqotataj kusichin. Tata Diospa kamachisqanqa chʼuwa, ñawimantaj kʼanchayta qon”, nispa. Chantá nillarqataj: “Chaykunanejta kamachiykeqa kʼamisqa; chaykunata kasojqa jatun tʼinkayoj kanqa”, nispa (Sal. 19:8, 11). Kunanpis Davidpa nisqan cheqapuni kasqanta sutʼita reparanchej. Jehová Diosta kasukojkunaqa, allinta kausakusqankurayku kusisqa kanku. Jehová Diospa sumaj yuyaychaykunasninta mana kasukojkunarí, mana kusisqaschu kanku (Isaías 65:13, 14 leey).

²² Ancianos, tatas, mamaspis Jehová Diosta tukuy sonqo kasukunku chayqa, kausayninkupi allin rin, familiankupis kusisqa kanku, congregacionpis aswan ujchasqa. Astawanpis Jehová Diospa sonqonta kusichinku (Pro. 27:11). Chaytaj manchay sumajpuni.