Jehovaqa tukuy ‘runasta qhawachkan’

“[Jehovaqa ñawisninwan] runasta qhawan, watuntaj.” (SAL. 11:4.)

1. ¿Imayna runatataq allinpaq qhawasunman?

JUK runa chiqamanta ñuqanchikmanta interesakuspa yanapayta munawaptinchik, paymanta yanapata mañakuptinchiek, munakuywan imatachus yuyasqanta niwaptinchik, tukuy sunqutaq imatachus necesitasqanchikpi yanapawaptinchik, munakuywantaq yuyaychawaptinchik ima, ¿imatataq chay runamanta yuyasunman? (Sal. 141:5; Gál. 6:1.) Chay runataqa may kʼachapaq qhawanchik. Jehová, Churin ima, ajina kʼachas kanku. Paykunaqa, mayta ñuqanchikmanta interesakunku, manataq imatapis paykunap munayninkuta maskʼaspachu, manachayqa kamachisninta, ‘chiqa kaq kawsaymanta chʼipakunankuta’ munaspa (1 Tim. 6:19; Apo. 3:19).

2. ¿Machkhatataq Jehová kamachisninmanta interesakun?

² Davidqa, Jehová imaynatachus ñuqanchikmanta interesakusqanta rikuchinanpaq jinata nirqa: “Payqa runasta qhawan, watuntaj”, nispa (Sal. 11:4). Rikunchikjina, Diosqa mana qhawallawanchikchu, manaqa watuwanchik. Davidpis jinata qillqarqa: “Sonqoypi imachus kasqanta qan watuwarqanki; wateqawaj chʼisin jamuwarqanki [...], manataj ima sajratapis noqapi tarerqankichu”, nispa (Sal. 17:3). Davidqa, Jehová payta qhawachkasqanta yacharqa, chantapis Jehovap ñawpaqinpi juchachakuyta, yuyayninpi saqra kaqta yuyayta ima, Jehovap sunqunta nanachinanta yacharqa. ¿Qam, Davidjinachu Jehovata qhawanki?

Jehovaqa sunqunchikta qhawan

3. ¿Imastaq rikuchiwanchik, Jehová mana pantasqallanchiktachu qhawasqanta?

³ Jehovaqa, imachus sunqunchikpi kasqanta qhawan, nisunman imayna runachus kasqanchikta (Sal. 19:14; 26:2). Chantapis mayta munakuwasqanchikrayku mana pantasqallanchiktachu qhawan. Kayta qhawarina, Sara, Abrahampa warmin, Diospa kachasqan angelman llullakurqa, chaywanpis chay angelqa, Sara mancharisqa, pʼinqasqa ima, kachkasqanta rikuspa, mana kʼamirqachu (Gén. 18:12-15). Jobpis, “Diospa ñawpaqempi mana juchayoj kasqanta” nirqa, chaywanpis Jehovaqa, Satanás Jobta astawan ñawpaqta, mayta ñakʼarichisqanta yachaspa bendecirqa (Job 32:2; 42:12). Sareptamanta viudapis, mayta phiñakuspa, profeta Eliasta rimarqa. Jehovaqa, mana chaymanta phiñakurqachu, imaraykuchus yacharqa, chay viuda kʼata churin wañusqanmanta may llakisqa kachkasqanta (1 Rey. 17:8-24).

4, 5. ¿Imaynamantataq Jehová Abimelecman khuyakuyninta rikuchirqa?

⁴ Yachanchikjina Jehovaqa tukuypa sunqusninkuta qhawayta atin, chaywanpis mana kamachisnin kaqkunatapis mana pisipaqchu qhawan. Qhawarina filistea jallpʼamanta Guerar llaqtapi kamachiq Abimelecmanta. Payqa, Sarata mana Abrahanwan casarasqa kasqanta yachaspa, warmin kananpaq wasinman pusarqa. Chaywanpis Jehovaqa, manaraq juchachakuchkaptin, Abimelecta musquyninpi jinata nirqa: “Noqaqa yachani qan allin sonqoykiwan chayta ruwasqaykita. Chayrayku mana saqerqaykichu payman qayllanaykita, ama juchallikunaykipaj contraypi. Kunanqa kutichipuy chay warmita qosanman, imaraykuchus payqa profeta. Diosmanta mañapusonqa kawsanaykipaj”, nispa (Gén. 20:1-7).

⁵ Jehová, Abimelecta, ñakʼarichiyta munaspaqa, ñakʼarichillanman karqa, imaraykuchus payqa lantista yupaychaq runa karqa. Chaywanpis Jehová yacharqa, Abimelec mana yachasqanrayku chayta ruwasqanta. Chayrayku Abimelecta khuyakuywan, juchan pampachasqa kananpaq imatachus ruwananta nirqa, jinamanta kawsakunallanpaqpuni. ¡May allin chayjina munakuyniyuq Diosta yupaychayqa!, ¿icharí?

6. ¿Jesús, ima ruwasqasninpitaq, Tatanjina kasqan rikukun?

 ⁶ Jesusqa, imatapis Tatanjinapuni ruwaq. Chayrayku payqa, discipulosninpa kʼacha kaykunasninta qhawaq, pantaptinkupis payqa perdonaq (Mar. 10:35-45; 14:66-72; Luc. 22:31, 32; Juan 15:15). Chantapis Jesús kay jallpʼaman kachamusqa kasqanmanta jinata nirqa: “Diosqa mana kay pacha runasta juchachanampajchu Churinta kachamorqa, manachayqa paynejta salvasqa kanankupaj”, nispa, chay nisqantaq, chiqapuni kasqan rikukurqa (Juan 3:17). Chiqamanta nisunman Jehová, Jesús ima, tukuy tiempo munakuwasqanchikta, chaytataq rikunchik imatachus, wiñay kawsayman chayananchikpaq ruwasqankupi (Job 14:15). Jehová munakuwasqanchikta mana qunqakuyqa, yanapawanchik imaraykuchus pay sunqunchikta qhawasqanta, chantapis imayna ñawiwanchus qhawawasqanchikta, imaynatachus yanapayta munawasqanchikta ima, yachanchik (1 Juan 4:8, 19, ñawiriy).

Dios munakuywan watuwanchik

7. ¿Imayna ñawiwantaq Jehová qhawawanchik?

⁷ Jehovaqa, mana juk policiajinachu juchanchikta watiqaspa qhawachkawanchik, jinata yuyaspaqa mayta pantachkasunman. Imaptinchus Supaylla, may saqra ñawiwanqa qhawawanchik (Apo. 12:10). Chantapis Satanasqa, allin ruwaq runastapis saqra yuyaywan qhawan (Job 1:9-11; 2:4, 5). Diosninchiktaq, mana ajinachu. Chayraykuchá salmista jinata nirqa: “Tata Dios, juchastachus cuentaman churawaj chayqa, pitaj ñawpaqeykipi sayayta atinmanri?”, nispa (Sal. 130:3). Arí, Diosninchikpa ñawpaqinpiqa mana jukpis, mana juchayuqqa kayta atinmanchu (Ecl. 7:20). Jehová saqra ñawiwan qhawanawanchikmantaqa, khuyakuywan, munakuywan ima qhawawanchik, juk tata, munasqa wawasninta jarkʼayta munaspa qhawan, ajinata. Chantapis payqa mana ima llakiymanpis urmananchikta munanchu, chayrayku, reparachiwanchik imaschus mana allin kasqanta, imaspichus pantanayasqanchikta ima (Sal. 103:10-14; Mat. 26:41).

8. ¿Imaynasmanta Jehová kamachisninta yachachin, pantasqasninkutapis chiqanchan?

⁸ Diosqa munakuwasqanchikrayku, ‘allin kamachi yuyayniyuqniqta’, Biblianiqta ima, paymanta astawan yachakunapaq, pantasqanchikta chiqanchananchikpaq ima, yanapasta quwanchik (Mat. 24:45; Heb. 12:5, 6). Chantapis qutuchakuyniqta, ‘michiqkunaniqta’ (ancianos) ima, yanapallawanchiktaq (Efe. 4:11). Chayrayku Jehovaqa, juk munakuyniyuq tatajina, yachachiwasqanchikta, kasukuchkanchikchus, manachus chayta qhawan, chantapis tukuy imaymanamanta yanapayta munawanchik. Salmo 32:8 jinata nin: “Tata Diosqa nin: Ñawisneyqa qanllapi kashan, yachachisqayki, yuyaychasqaykitaj mayqen ñantachus rinaykita”, nispa. Chayrayku, ¡may allinpuni Jehovap yuyaychayninta uyarinanchikqa! Payta munakuyniyuq tatanchiktajina, yachachiwaqninchiktajina qhawayqa, yanapawasunchik payman kʼumuykukuq sunqu kananchikpaq (Mateo 18:4, ñawiriy).

9. ¿Ima pantaymantaq mana urmananchikchu tiyan, chantá imaraykutaq?

⁹ Ñuqanchikqa mana jaykʼaq, jatunchakuq, mana creeq, nitaq “juchaj chʼawkiyasqanwan sonqo[nchik]pi rumiyachisqachu” kananchik tiyan (Heb. 3:13; Sant. 4:6). Jinata chʼawkiyachikuq runaqa, saqra ruwaypi, saqrata munapayaypi ima yuyayta qallarin. Chaymantataq, ichapis chay runaqa Bibliap yuyaychasqanta saqra imaspi yuyasqanrayku qhisachanman, jinamanta Diosninchikpa enemigonman tukunman.  ¡Chaymá jatun pantayqa! (Pro. 1:22-31.) Adanpa kuraq wawan Cain, jinata ruwarqa.

Jehovaqa tukuy imata qhawan chaymanjinataq ruwan

10. ¿Imaraykutaq Jehová Cainpa jaywasqanta qhisacharqa, chantá imaynatá Cain chayta qhawarqa?

¹⁰ Caín, hermanon Abelwan, juk kuti Jehovaman jaywanasta jaywarqanku. Jehovaqa mana imatachus jaywasqallankutachu qhawarqa, manaqa imachus sunqunkupi kasqantawan. Chayrayku Abelpa jaywasqanta allinpaq qhawarqa, imaraykuchus iñiyninta rikuchirqa, Cainpatataq qhisacharqa, paypi mana atienekusqanta rikuchisqanrayku (Gén. 4:4, 5; Heb. 11:4). Chaywanpis, Cainqa mana chayjina yuyayninta chiqancharqachu. Astawanpis hermanonpaq mayta phiñakuyta qallarirqa (Gén. 4:6).

11. ¿Imaynatá Caín rumi sunqu kasqanta rikuchirqa, chantá imatataq chay yachachiwanchik?

¹¹ Jehovaqa, Caín saqra ñanta akllakusqanta rikurqa. Chaywanpis Jehovaqa munakuywan, Cainta parlapayaspa chay yuyayninta tikrachinanta nirqa, allinpaq qhawasqa kananpaq. Chaywanpis, Cainqa Ruwaqninpa yuyaychasqanta mana kasukuspa hermanonta wañuchirqa. Cainpa sunqun rumimanjina tukusqanrayku, Jehová payta, “Maytaj wawqeyki Abelri?, nispa tapuptin, mana pʼinqaywan payqa, “Mana yachanichu. Noqachu wawqey Abelta qhawanay karqa imatajri?”, nispa kutichirqa (Gén. 4:7-9). Chayrayku nisunman runap sunqun may chʼawka kasqanta, imaraykuchus Diosninchik yuyaychawasqanchiktapis qhisachanapaq tanqawasunman (Jer. 17:9). Kay yachakusqanchikmanta, wakkunamanta ima, amapuni qunqakunachu. Chantapis sunqunchikmanta saqra yuyaykunata, munaykunata ima, chay ratupacha urqhuna (Santiago 1:14, 15, ñawiriy). Chantá Bibliap nisqanmanjina yuyaychawaptinchik, Diospis munakuspa yuyaychawachkasunmanjina qhawana.

Pakasqa juchaqa, mana kanchu

12. ¿Imaynatataq Jehová juchasninkuta pakaqkunata qhawan?

¹² Wakinqa, juchachakusqankuta mana pipis rikuptinqa, mana juchachasqa kanankuta yuyanku (Sal. 19:12). Chaywanpis Diosninchikpa ñawpaqinpiqa, “tukuy imapis sutʼipacha, qhatarasqataj kashan paypa rikunampi, pimanchus kawsayninchejmanta cuentata qonanchej kanqa, chaypata” (Heb. 4:13). Jehovaqa, Juez, chantapis rikun imachus runap sunqunpi kasqanta, chaymanjinataq juchachan. Chaywanpis pantasqanchikmanta pesachikunchik chayqa, juchanchikta pampachan, imaraykuchus, “khuyakuyniyoj, kʼacha sonqoyoj, llampʼu sonqo, imamantapis mana usqhayta phiñarparikojlla, manachayqa khuyakuypeqa jatun, jinallataj cheqa kaypipis”. Chaywanpis “cheqa kajta resispañachus munayninchejmanta ujtawan juchapi purisun”, chayri juchata ruwanapaq wakichikusun chayqa, Jehová Diosninchikqa ‘castigawasunpuni’ (Éxo. 34:6, 7; Heb. 10:26, Qheshwa Biblia). Kaymanta astawan yachakunapaq, imatachus Jehová, Ananiasta, Safirata, Achanta ima, ruwasqanta qhawarinachik.

13. ¿Ima mana allin munaynintaq Achanta juchaman urmachirqa?

¹³ Achán, Diospa kamachisqanta mana kasukuspa, Jericó llaqtata thuñisqankumanta allin imasta Jehovapaq apanankumanta, suwakuspa wasinman pakaykurqa, ichá familianpis chaymanta yacharqa. Achanqa, Diospaq ñawpaqinpi chay ruway may jucha kasqanta yachachkaspa suwarqa, chay ruwasqan yachakuptintaq payqa nirqa: “juchallikuni Israelpa Diosnin Tata Diospa contranta”, nispa (Jos. 7:20). Achanpa sunqunqa, Cainpatajina saqraman tukurqa. Chayrayku wakkunaq kapuniyta, munapayaynin chay juchaman urmananpaq tanqarqa. Jericomanta chay allin imasqa Jehovapaq karqa, chayrayku Jehovamantapis suwachkanmanjina karqa, chayrayku Achán, familian ima,  wañuchisqas karqanku (Jos. 7:25).

14, 15. ¿Imaraykutaq Ananiasta, Safiratawan Dios wañuchirqa, imatataq chay yachachiwanchik?

¹⁴ Ananías warmin Safirawanqa, Jerusalén qutuchakuymanta karqanku. Chay 33 watamanta Pentecostés fiestamanta pisi tiemponman, Jerusalenmanta hermanos qullqita tantayta qallarirqanku, karu llaqtasmanta jamuspa musuq discipulosman tukuqkunapaq, imatachus necesitasqankuta qunankupaq, wak hermanosman ima (sunqumantapacha chay qullqita churarqanku). Chayrayku Ananías, warminwan jallpʼankuta ranqhasqanku, chay qullqita tukuyninta quchkasqankuta nirqanku, chaytaq mana chiqachu karqa, imaraykuchus paykunaqa wakillanta quchkarqanku. Ajinata qullqita churaspa paykunaqa, ichapis hermanoswan allinpaq qhawachikuyta munarqanku. Chayta ruwayta munaspaqa chʼawkiyayta munachkarqanku. Chaywanpis Jehová atiyninwan, apóstol Pedroman chʼawkiyachkasqanta willarqa, chayrayku Pedroqa, Ananías llullakuchkasqanta sutʼincharqa. Chayta nisqantawan Ananiasqa wañurqa, ratunmantaq warminpis (Hech. 5:1-11).

¹⁵ Ananías, Safirawanqa mana chay runaspa ñawpaqillanpichu llullakuchkarqanku. Manaqa ñawpaqmantapacha apostolesta chʼawkiyanankupaq parlarqanku. Mana chayllachu, ‘Espiritu Santoman [...] Diosman ima’ chʼawkiyayta munarqanku. Jehová Diosninchik llaqtanta puraq uya runasmanta jarkʼanqapuni, chay runastaq yachanqanku, “Kawsaj Diospa makisninman urmayqa, manchariywan kharkatitinapaj[jina]” kasqanta (Heb. 10:31).

Diosman chiqa sunqullapuni kana

16. a) ¿Imaynasmanta Satanás, Diospa kamachisninta chʼawkiyayta munan? b) ¿Imastataq Supay juchaman urmanapaq apaykachan maypichus tiyakunki chaypi?

¹⁶ Satanasqa tukuy imawan, Jehová Diosninchikmanta karunchachiyta munawanchik (Apo. 12:12, 17). Chantapis khuchichakuyman, maqanakuywan ima, Satanasqa runasta tanqan, chaytaq sutʼimanta rikukun. Chayrayku, qʼala runasta qhawanapaq computadoraspi, wak aparatospi ima, rikhurin. Ñuqanchikqa kallpakuna ama chay Supaypa tuqllasninman urmanapaq. Astawanpis Davidjina nina: “Cheqanta [...], llimphu kawsaypi purisaj, wasiypi kaspapis”, nispa (Sal. 101:2).

17. a) ¿Imaraykutaq Jehová kamachisninpa juchankuta wakinpata chay ratopacha, wakinpatataq aswan qhipaman sutʼinchan? b) ¿Ima ruwanapaqtaq mayta kallpakusunchik?

¹⁷ Kay tiemponchikpi Jehovaqa mana unay tiempopijinañachu atiyninwan kamachisninman juchachakusqankuta chayri, chawkiyachkankuchus manachus chayta rikuchin. Chawanpis Diosqa tukuy imata qhawachkallanpuni, juchachakuptinkutaq maychus tiemponpi, maykʼaqchus astawan allin kachkaptin ima, sutʼiman urqhun. Chayrayku Pablo jinata nirqa: “Wakin runaspa juchachakusqankuqa, tukuy runaspa ñawpaqinpi rikukun, juzgasqapachataq kanku, wakinkunap juchasninkutaq, aswan qhipamanraq sutʼinchakun”, nispa (1 Tim. 5:24, NM). Jehovaqa munakuwasqanchikrayku pantasqanchikta  sutʼiman urqhun. Chantapis qutuchakuytapis, llimphu kananpaq qhawan. Pikunachus juchaman urmaspa sunqumantapacha pesachikupkunaman, khuyakuyninta rikuchin (Pro. 28:13). Chayrayku may allinpuni Diosninchikta tukuy sunqu yupaychayqa, tukuy saqra ruwaykunatataq qhisachayqa.

Diosta tukuy sunqu yupaychana

18. ¿Imaynatataq David wawanta yuyaycharqa?

¹⁸ Kamachiq David, churin Salomonman jinata nirqa: “tataykej Diosninta allinta [riqsiy] kasuy, paytataj sirviy tukuy sonqowan, allin yuyaywantaj, imaraykuchus Tata Diosqa tukuypa sonqonkuta rejsin, jinallataj ima yuyasqankutapis”, nispa (1 Cró. 28:9). Davidqa, churinta mana Diospi creenallantachu munarqa, manaqa imaynatachus Dios kamachisninmanta interesakusqanta yachananta munarqa. Ñuqanchikpis jinallatataq qhawananchik tiyan.

19, 20. Kay Salmo 19:7-11, nisqanmanjina, ¿imataq Davidta, Diosman qayllaykunanpaq yanaparqa, imaynatá ñuqanchikpis kikinta ruwasunman?

¹⁹ Jehovaqa yachan pikunachus payman allin sunquwan qayllaspa, may kʼacha kayninta rikuspa kallpachasqa kanankuta. Chayrayku Jehovaqa, payta kʼacha kaykunasninta ima, sumaqta riqsinanchikta munan. Chaywanpis, ¿imaynatá chayta ruwayta atisunman? Paypa Palabranta sapa pʼunchay ñawirispa, kawsayninchikpi paypa bendicionninta rikuspa ima (Pro. 10:22; Juan 14:9).

²⁰ ¿Bibliata sapa pʼuchay ñawirispa sumaqta entiendenapaq, Diosninchikmanta yanapayninta mañakuyta may jatunpaqchu qhawanchik? ¿Entiendenchikchu Dios Biblianiqta yuyaychawasqanchikmanjina kawsay may allin kasqanta? (Salmo 19:7-11, ñawiriy.) Ajina kaptinqa, Jehovapi iñisqanchik, payta munakusqanchik ima, sapa pʼunchay astawan kallpachasqa kanqa. Paytaq ñuqanchikman astawan qayllamuwasun, nisunman makinchikmanta japʼispapis pusachkawasunmanjina kanqa (Isa. 42:6; Sant. 4:8). Chantapis wiñay kawsayman kʼullku ñanta rinallapaqpuni, munakuyninrayku bendeciwasun, paymanta mana karunchakunapaqpis, yanapawasun (Sal. 91:1, 2; Mat. 7:13, 14).

¿Imatá kutichisunman?

• ¿Imaraykutaq Jehová qhawawanchik?

• ¿Imataq wakinta Diospa enemigonman tukunankupaq tanqarqa?

• ¿Imaynamanta rikuchinchik Jehová ñuqanchikpaq chiqamantapuni kasqanta?

• ¿Imaynatataq Diosta tukuy sunqu yupaychallasunmanpuni?

[Tapuykuna]

[4 paginapi dibujo/foto]

¿Imaynamantataq Jehová munakuyniyuq tatajina qhawawanchik?

[5 paginapi dibujo/foto]

¿Imatataq Ananiaspa ruwasqanmanta yachakunchik?

[6 paginapi dibujo/foto]

¿Imataq Jehovata tukuy sunqu yupaychanallapaqpuni yanapawasun?