Coreapi Diospa llaqtanta wiñaqta rikuni

Milton Hamilton kawsayninmanta willariwanchik

“Llakiywan willayku Coreamanta kamachiq, chay llaqtaman yaykunaykichikpaq misioneros visaykichikta qhisachasqanta, manataq chay llaqtaman yaykuyta atinkichikchu. [...] Chayraykutaq qankunataqa, Japón suyuman juk tiempopaq kachachkayku.”

KAY 1954 watap tukukuyninpi, ñuqa, Liz warmiywan kay willayta Brooklynmanta (Nueva York) japʼirqayku, chaypaqtaq Indianápolis (Indiana) nisqapi kachkarqayku. Chay wata qallariypitaq, kay norte del estado de Nueva York, Escuela de Galaad de la clase 23, nisqaman rirqayku.

Warmiywanqa, yachaywasipi khuska karqayku chaymantapachataq riqsinakurqayku, kay 1948 watapitaq casarakurqayku. Liz precursora kayta may allinpaq qhawaspapis, wak suyuman riytaqa manchachikuq. ¿Imataq yuyayninta tikrachinman karqari?

Escuela de Galaadman riyta munaqkunapaq, tantakuy ruwakuchkarqa, chaymantaq Lizwan rirqayku. Chay tantakuyqa 1953 watapi, Estadio Yankee Nueva York suyupi achkha suyupaq jatun tantakuy ruwakuchkaptin karqa, may kallpachasqas kaspataq, juk papelpi riyta munasqaykuta qillqarqayku. Mana yuyachkaptiykutaq, qhipan kaq clase nisqaman wakyariwarqayku, chaytaq 1954 watamanta febrero killapi qallarirqa.

Corea del Sur suyuman kachawarqayku, chay suyupiqa kimsa watata jatun maqanakuy karqa, chaytaq 1953 watamanta qʼuñi tiempopi tukukurqa, chay suyutaq thuñisqa kachkarqa. Chayraykutaq, qallariypi nisqaymanjinaqa, ñawpaqta Japón suyumanraq rinayku karqa. Suqta misionerosta Coreallamantaq kachayta munasqanku, paykunawantaq 1955 enero killapi, 20 pʼunchaypi, barcopi Japonman chayarqayku. Tutamanta suqta horasta chayanaykupaqtaq, Japón sucursalmanta kamachiq, Lloyd Barry suyachkawasqayku, chantá Yokohamapi misionerospaq wasiman rirqayku. Chay pʼunchaytaq willayta qallarirqayku.

Coreaman chayayku

Chaymanta tiemponmantaq Corea del Sur suyuman yaykunaykupaq visata quwarqayku. Kay 1955, marzo killamanta 7 pʼunchayninpi, Haneda (Tokio) aeropuerto internacional nisqamanta, juk avionpi rirqayku, kimsa horasninmantaq, Youido (Seúl) aeropuertoman chayarqayku. Iskay pachak hermanos suyachkawasqayku, chayta rikuspataq kusiymanta waqarikurqayku. Chay tiempopaq, chay suyupi Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa waranqalla karqanku. Imaynatachus occidentemanta kaqkunajina ñuqaykupis, chay orientemanta kaqkunamantaqa, kikin suyumantapis manapis kachunku, paykunap rikchʼayninku, ususninku ima, juk riqlla kasqanta yuyarqayku,  chaywanpis mana jinachu kasqa. Coreamanta kaqkunaqa, mana wak qalluta parlasqanku, letrasninku imallachu wakjina; manaqa rikchʼayninku, pʼachasninku, mikhunasninku, imaynatachus wasisninkuta ruwasqanku ima.

Qallariypiqa, mana chay qalluta parlayta atillarqaykuchu. Nitaq coreano libros kapuwarqaykuchu. Chantapis, reparakurqayku mana inglesta parlayta yachasqallaykuwanchu, coreanopi parlayta atinaykuta. Mana pantaspa parlanaykupaqqa, imaynatachus coreanopi sapa letra parlakusqanta, yachaspalla parlayta atiykuman karqa.

Qallariypiqa, may chhikata pantarqayku. Juk kutipi, Liz juk warmita Biblia wasinpi kapunchus manachus chayta tapurqa. Chay warmiqa, jukjinata qhawarispa, wasinman yaykuspa fósforo cajitata maskʼamurqa. Jinata ruwarqa, Liz sungnyang (fósforos) apamunanta nisqa, sungkyung (Bibliata) ninanmantaqa.

Killasninmantaq Pusan llaqtaman kachawarqayku, misionerospaq wasi chaypi kananpaq. Chaypitaq, kimsa juchʼuy cuartosniyup wasita alquilakurqayku, ñuqaykupaq iskay hermanaspaqwan. Manataq yaku karqachu nitaq bañopis allinchu karqa. Patan kaq wasipi tiyakusqaykuraykutaq, sutʼiyayllata yaku achkha kasqanrayku juk mangueranwan chay pataman wasarichik kayku, chaypaqtaq juktaq, juktaq yakuta japʼinaykupaq ninakurqayku. Ukyanaykupaqtaq, tʼimpuchinayku chayri cloro nisqata churanayku karqa.

Wak chʼampaykuna kallarqataq. Pisi luz kasqanraykutaq lavadorata, planchata ima, mana japʼichiyta atirqaykuchu. Juk cocinalla kerosenwan kapuwarqayku, chaytaq purinayku chaypi kachkarqa, sapa pʼunchaytaq jukniyku waykʼunayku karqa, imachus kapuwasqallaykuwan. Coreaman chayasqaykumanta, kimsa watanman, iskayniyku hepatitiswan unquykurqayku, chay unquywantaq achkha misioneros chay tiempopi unqurqanku. Chay unquymantaqa, killasninman thañikurqayku. Chaymanta wak chʼampaykuwanpis tinkullarqaykutaq.

Hermanosninchik chʼampaykunata atipanankupaq yanapayku

Corea llaqtaqa mama quchawan muyurisqa kachkan, chaypitaq Asia llaqtasmantaqa 55 watastaña, políticos sinchi chʼaqwaypi karqanku. Corea suyuqa iskaypi tʼaqasqa kachkan: Corea del Norte, Corea del Sur, nisqapi, chay tʼaqayninpitaq mana soldados kankuchu. Kaytaq Corea del Sur, Seúl llaqtamanta 55 kilómetros pataniqpi (35 millas) kachkan. Kay 1971 watapi, jallpʼantinpi Diospa llaqtanta kamachiqkunamanta, Frederick Franz waturikuwarqayku. Ñuqataq paywan fronteraman rirqani maymanchus mana soldados yaykuyta atinkuchu,  chaypitaq mana pitapis yaykuqta, llusiqta saqillankuchu. Watas pasasqanmanjinataq, Naciones Unidaspi llamkʼaqkuna, iskaynin suyusmanta kamachiqkunawan chaypi tantakuq kanku.

Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, kay iskay Coreas chʼampayninkupiqa, politicapi imaqa mana chaqrukunkuchu (Juan 17:14). Corea del surmanta, Jehovamanta Sutʼinchaqkunataqa, 13.000 kuraqta wisqʼarqanku, tukuyninpitaq 26.000 watas wisqʼasqas kasqankuta nisunman, mana runa masinkuwan maqanakunankupaq armasta uqharisqankurayku (2 Cor. 10:3, 4). Wayna hemanosqa yachanku chay chʼampaywan tinkunankuta, chaytataq mana manchachikunkuchu. Chay suyupi kamachiqqa, paykunata ni mayqin suyuta yanapasqankurayku juchachasqanqa, may llakiy.

Kay 1944 watapi, pachantinmanta iskay kaq jatun maqanakuy kachkaptin, ñuqa mana soldadojina maqanakunapaq wakichikuyta munarqanichu, chayraykutaq Lewisburg, Pensilvania (Estados Unidos), iskay wata kuskanniyupta, carcelpi wisqʼasqa karqani. Coreamanta, wayna hermanosqa, ñuqamanta astawan llakiykunata muchurqanku, sumaqtataq yachani imaynachus ñakʼariyninku kasqanta. Wakin misionerospis manaraq Coreaman chamuchkaspa kikillantataq muchusqankuta yachaspaqa, paykunaqa mayta kallpachakurqanku (Isa. 2:4).

Jatun chʼampaywan tinkuyku

Kay 1977 watapi misionerosqa, ni mayqin suyuta yanapasqaykuta rikuchinayku karqa. Kamachiqpaq llamkʼaqkunaqa, Coreamanta waynasta, mana soldados kanankupaq ñuqayku yuyaychasqaykuta, yuyarqanku. Chayrayku kamachiqqa, chay suyumanta imallamanpis lluqsiktiykuqa manaña kutiyta atinaykuta nirqa. Chay kamachiytaq kay 1977 watamanta 1987 watakama karqa, chayrayku chay watasqa mana wasiykuman waturikuqllapis lluqsirqaykuchu.

Kamachiqpaq llamkʼaqkunawan achkha kutista tantakurqayku, cristianosjina, mana mayqin suyutapis yanapasqaykuta sutʼinchanaykupaq. Tiempo pasasqanmanjinataq yacharqanku, mana manchachikusqaykuta, chunka watasninmantaq manaña jarkʼawarqaykuchu. Wakin misioneros chay wataspi unqusqankurayku, wak imasrayku ima, chay suyumanta ripurqanku, wakintaq qhipakurqayku, kusikuykutaq jinata ruwasqaykumanta.

Coreamanta waynasta mana soldados kanankupaq yachachichkasqaykuta yuyaspa, kamachiq waqyachiwarqayku tapunawaykupaq, kaytaq karqa 1980 watap kuskanninpi, maypichus corporación legal nisqamanta umachaqkunata —chaykunamanta ñuqa juknin karqani— juchacharqanku. Kay 1987 enero 22 pʼunchayninpi, fiscalía nisqaqa qhasimanta juchachawasqaykuta nirqanku, chaywantaq achkha chʼampaykunata allincharqayku.

Diosqa llamkʼasqaykuta tʼinkan

Corea llaqtapi willayniykuman churanakuyqa, watamanta wata astawan yapaykukurqa, ni mayqin suyuta yanapasqaykurayku. Sapa kuti Jatun tantakuykunata maypichus ruwanaykupaqqa, mana tariyta atiqchu kayku. Chayrayku Pusan llaqtapi Jatun Tantakuykunapaq Wasita ruwarqayku, chaytaq Oriente nisqapi ñawpaq kaq karqa. Kay 1976 abril killamanta 5 pʼunchayninpi, chay Wasi tukukusqanmanta ñuqa umallirichirqani 1.300 jamuqkunapaq.

 Kay 1950 watamantapacha, may chhika soldados Estados Unidosmanta, Coreaman kachamusqas karqanku, paykunamanta wakin chiqa kaqmanta yachakurqanku, Estados Unidosman kutipuspataq bautizakurqanku. Paykuna cartasta apachimuwaq kayku, chaytaq mayta kusichiwarqayku paykunata yanapayta atisqaykumanta.

May llakiywan nini munasqa warmiy Liz, kay 2006 septiembre 26 pʼunchaypi wañupusqanta. Paymanta mayta llakikuni. Kay suyupi, 51 watasta llamkʼasqanpi, tukuy imata, tukuy sunqu ruwarqa, manataq jaykʼaq mana ruwayta munasqanta nirqachu. Nillataq Estados Unidosman kutipunaykutapis niwaqchu, ¡chaywanpis qallariypiqa mana jamuyta munarqachu!

Kunanqa Corea, Betelita kani, kay familiaqa may pisimanta, 250 tukunku. Corea Sucursalpi suqta kamachiqkunamanta juknin kani, mayqinchus chay suyupi willay allinta ñawpaqman rinanpaq qhawachkan.

Chayamuchkaptiyku kay suyuqa may wakcha karqa, chaywanpis kunanqa may qhapaq suyu. Jehovamanta Sutʼinchaqkunataq 95.000 kuraq kanku, chantapis sapa chunkamanta, tawa precursores regulares chayri auxiliares kanku. Chayrayku Diospa kamachinjina kay suyupi kasqaymanta, Diospa llaqtanta wiñaqta rikusqaymanta ima, mayta agradecekuni.

[24 paginapi dibujo/foto]

Coreaman wak misioneroswan khuska chayayku

[24, 25 paginaspi dibujo/foto]

Pusanpi Diosmanta willasqaykupi

[25 paginapi dibujo/foto]

Kay 1971 watapi Franz hermanowan, mana soldados kankuchu chaypi

[26 paginapi dibujo/foto]

Lizwan wañupunan qayllapi

[26 paginapi dibujo/foto]

Coreamanta sucursal, maypichus llamkʼachkani