‘Kaymin chiqan ñanqa; Chayninta riychiq’

Emilia Pedersonpa kawsayninmanta

Ruth E. Pappas willawanchik

MAMAY Emilia Pedersonqa 1878 watapi paqarikurqa. Yachay wasipi yachachiqjina llamkʼachkaspapis astawan runasta Diosman qayllaykunankupaq yanapayta munaq. China llaqtaman misionerajina riytapuni munarqa. Juk jatun cajonta wakichukurqa chaypi kapusqanta chay llaqtaman apananpaq. Chaytataq achkha watasta jallchʼarqa maypichus wiñarqani chay wasipi, chaytaq Minnesota llaqta ukhupi Jasperpi (Estados Unidos) kachkan. Maman wañupuptintaq hermanosninta uywananrayku, manaña riyta yuyarqachu. Kay 1907 watapi, Theodore Holien tataywan casarakurqa, qanchis wawasniyuqtaq karqanku. Ñuqataq sullkʼa wawanku kani; 1925 diciembre killamanta, 2 pʼunchayninpi paqarikurqani.

Mamayqa may chhikata Bibliamanta tapukuq, kutichiykunasnintataq tariyta munarqa. Juk pʼunchay, Iglesia Luterana nisqamanta pastor payta waturikuchkaptin, mayniqpichus Biblia saqra runas infiernopi ñakʼarisqankuta yachachisqanta tapurirqa. Imallatapis Biblia yachachichun, infiernomantaqa yachachinanchikpuni tiyan, nispa kutichirqa.

Bibliamanta chiqa yachachiyta tarin

Kay 1900 watapiqa, Emma mamaypa hermanan Northfield (Minnesota) llaqtaman ripurqa, musicamanta yachakunanpaq. Milius Christianson yachachiqninpa wasinpitaq qhipakurqa. Yachachiqninpa warmintaq Bibliamanta Yachakuqkunamanta kasqa, ajinata riqsikuq Jehovamanta sutʼinchaqkunata. Emma willarirqa imaynatachus hermanan kusiywan Bibliata ñawirisqanta, chay Christianson señoraqa, usqhayllata mamayman cartata apachirqa Bibliamanta tapuykunasninman kutichispa.

Juk kuti, Lora Oathout Bibliamanta Yachakuq, Sioux Falls (Dakota del Sur) llaqtamanta, Jasper llaqtaman Diosmanta willaq rirqa. Mamayman Bibliamanta urqhusqa publicacionesta saqirqa chaywantaq yachakurqa, 1915 watapitaq Bibliamanta runasman yachachiyta, publicacionestapis saqiyta ima, qallarirqa.

Kay 1916 watapi, Sioux City (Iowa) llaqtapi jatun tantakuy ruwakunanpaq wakichikurqa, 160 kilometrosninman (100 millas), chayman Charles Taze Russell jamunan karqa. Mamayqa chayman riytapuni munarqa, chaywanpis phichqa wawasniyuqña karqa, sullkʼa wawan Marvin phichqa killayuq karqa. Jina kaptinpis wawasnintin trenpi rirqa. Hermanop Russell umallirichiykunasninta uyarirqa, “Foto-Drama de la Creación” nisqata qhawarqa, bautizakurqa ima. Wasiman kutispataq chay jatun tantakuypi yachakusqanmanta qillqarqa, chaytaq llaqtanmanta periódico Jasper Journal sutichasqapi lluqsirqa.

Kay 1922 watapi, Cedar Point (Ohio) llaqtapi, mana qunqanapaqjina jatun tantakuymanqa 18.000 runas rirqanku, mamaypis chaypi kachkarqa. Sumaqta tukuy uyarisqanwan  kallpachakusqanrayku, ni jaykʼaq Diospa Reinonmanta willayta saqirqachu. Sapa kutitaq niwaq kayku: ‘Kaymin chiqan ñanqa; chayninta riychiq’, nispa (Isa. 30:21).

Willayninta sumaqta japʼikunku

Kay 1920 qallariyninpi, familiayqa Jaspermanta juchʼuy llaqtasninman ripurqa. Tatayqa sumaq ranqhanayuq karqa chaywanpis jatun familianta uywanan karqa. Mana mamayjinachu Bibliata ñawriq, chaywanpis sunqu kʼajaywan willaq, qutuchakuykunata waturikuq hermanosta chayri peregrinos nisqasta wasiman waqyarikuq. Pillapis paykunamanta wasipi umallirichiptinqa, pachak runasjina uyarinankupaq jamuq kanku. Tukuyninku wasiman yaykunankupaqqa tukuy cuartosta wakichiq kayku.

Qanchis watasniyuq kachkaptiy tiyay Lettie, wasin qayllapi tiyakuqkuna (Ed Larson, warmin ima) Bibliamanta yachakuyta munasqankuta willawarqayku. Kay qhariwarmiqa Bibliap yachachisqanta usqhayllata japʼikurqanku, wasin qayllapi tiyakuqta Martha van Daalen sutiyuqta, yachakunanpaq waqyarirqa, pusaq wawasninwantaq Bibliamanta yachakuyta qallarirqanku. *

Chaypacha juk wayna, Gordon Kammerud sutiyuq, tataywan llamkʼayta qallarirqa, wasiy qayllallapitaq tiyakuq. Runasqa, patronninpa wawasnin mana riqsisqa religionniyuq kanku, chaymanta jarkʼakunki niq kanku. Chaywanpis, Gordon Bibliamanta yachakuyta qallarirqa, chiqa kaqtataq yachakurqa. Kimsa killanmantaq bautizakurqa, tatasninpis kikillantataq ruwarqanku. Kay kimsa familias —ñuqayku, Kammerud, Van Daalen ima— may khuskamanta kawsakurqayku.

Jatun tantakuykunapi kallpachakuyku

Kay Cedar Point llaqtapi jatun tantakuy, mamayta sumaqmanta kallpachasqanrayku tukuy tantakuykunaman riyta munaq. Wawallaraq kachkaptiy karu llaqtasman risqaykuta yuyarikuni, 1931 watapi, Columbus (Ohio) llaqtaman rirqayku, chaypitaq Jehovamanta sutʼinchaqkuna suti rikhurirqa (Isa. 43:10-12). Yuyarikullanitaq 1935 watapi, Washington llaqtapi, juk sumaq umallirichiypi kay apocalipsis libromanta “may chhika runas” pikunachus kasqankuta sutʼinchakusqanta (Apo. 7:9). Chaypitaq hermanasniy Lilian, Eunice ima, paykunawantaq pusaq pachak kuraq runas bautizakurqanku.

Rillarqaykutaq kay jatun tantakuykunasman: Columbus (Ohio) 1937, Seattle (Washington) 1938, Nueva York ima 1939 wataspi. Ñuqaykuwan riq kanku Van Daalen familia, Kammerud familia, wak hermanos ima, risqayku ñanpitaq jarakuq kayku. Kay 1940 watapi, Eunice, Leo van Daalenwan casarakurqa, precursoresjinataq llamkʼayta qallarirqanku. Chay watallataq, Lilian, Gordon Kammerudwan casarakurqa, paykunapis precursores ruwakurqanku.

Kay 1941 watapi San Luis (Misuri) llaqtapi jatun tantakuyqa ñuqapaq may sumaq karqa; imaptinchus kawsayniy tikrakunan karqa. Chaypi  waranqas waynas, sipaskuna ima, Hijos sutichasqa librota japʼikurqayku. Chaymantataq, 1 septiembre killapi 1941 watapi, 15 watasniyuq, precursorajina qallarirqani, Marvin hermanoy, Joyce warmin ima.

Tiyakuq kayku chaypi hermanosqa tarpuspa kawsakuq kanku, chayraykutaq jatun tantakuykunasman mana riyta atiqchu kanku, imaptinchus chay tantakuykunaqa cosecha tiempopi ruwakuq. Chayrayku chay jatun tantakuymanta kutimuspaqa wasiykupi tantakuq kayku, yachachikusqanmanta parlarinaykupaq. Tukuyniykupaqtaq may sumaq karqa.

Escuela de Galaad, wak suyupi willasqayku ima

Kay 1943 febrero killapi, Escuela de Galaad rikhurirqa, precursoresta, misionerosjina wakichisqa kanankupaq. Kay primera clase nisqapi, Van Daalen familiamanta suqta rirqanku: Emil, Arthur, Homer, Leo ima (tawantinku hermanos), Donald (paykunaq primun), hermanay Eunice ima, pichus Leop warmin. Kacharparispaqa kusiy, llakiy ima sunquykupi karqa, imaptinchus mana yacharqaykuchu maykʼaqchus watiqmanta tinkunaykuta. Yachakuyta tukuptinku, suqtantinkuta Puerto Rico suyuman kacharqanku, maypichus pisi hermanoslla karqanku.

Watanmantaq, Lilian, Gordon, Marvin, Joyce ima Galaad 3 clase nisqaman rirqanku, chaymanta paykunatapis Puerto Rico llaqtallamantaq kacharqanku. Kay 1944 septiembre killapi, 18 watasniyuq kachkaspa, Galaadman tawa claseman rirqani. Kay 1945 watapi, febrero killapi tukukusqantawan, Puerto Rico llaqtallamantaq kachawarqanku hermanosniyman. Juk musuq kawsay ñawpaqiypi kicharikurqa. Castellanota parlayqa mana atikullarqachu, chaywanpis usqhayllata iskay chunka kuraqta Bibliamanta yachachiyta qallarirqayku. Jehovaqa ruwasqaykuta sumaqmanta tʼinkawarqayku. Kunanqa Puerto Rico llaqtapiqa iskay chunka phichqayuq waranqa willaqkuna kanku.

Familiayman sinchi llakiykuna chayamun

Kay 1950 watapi, Leo, Eunice ima wawitayuq karqanku, Mark sutikurqa. Chaywanpis Puerto Ricopi qhipakurqanku. Iskay watasninman familiaykuta waturikuyta munarqanku. Kay 1952, abril 11 pʼunchaypi, avionman wicharirqanku, nitaq chayarqankuchu munasqankuman. Avion phawariytawan mama quchaman urmaykurqa, chaypitaq Leo, Eunice ima wañupurqanku. Mark wawitallanku salvakurqa, chaypi juk runa balsapi kachkarqa, yakumanta urqhusqa chantá watiqmanta samarichirqanku. *

Phichqa watasninman, 1957 marzo killa 7 pʼunchaypi, familiaypaq wak llakiy kallarqataq. Tatasniy Tantakuy Wasiman richkaptinku, autop ruedan phatarqa. Tatayqa ñanmanta kʼuchunchakuytawan wak ruedata churachkarqa, chayllapi wak auto sarurparqa wañupurqataq. Wañuyninpa umallirichiyman suqta pachak rirqanku, ajinamanta chay llaqtapaq juk sumaq willayjina karqa, chaypiqa tatayta may jatunpaq qhawaq kanku.

Musuq ruwaykuna

Niraq tatay wañupuchkaptin Argentinaman kachawarqanku. Kay 1957 agosto killapi, Mendoza llaqtaman chayarqani, chaytaq Andes urquspa urampi karqa. Kay 1958 watapi chay llaqtaman George Pappas chayamurqa, payqa Galaad 30 clase nisqamanta karqa, paywantaq  may amigos ruwakurqayku. Casarakurqaykutaq 1960, abril killapi. Watanmantaq mamay 83 watasniyuq wañupurqa. Tukuy kawsayninpi Jehovata yupaycharqa chantapis achkha runasta Jehovata riqsinankupaq yanaparqa.

Chunka watasta, George, ñuqa ima wak misioneroswan kawsakurqayku misionerospa wasispi. Qanchis watastataq qutuchakuykunata waturikuspa llamkʼarqayku. Kay 1975 watapi Estados Unidos llaqtaman kutirqayku unqusqa familiasniykuta qhawanaykupaq. Kay 1980 watapitaq watiqmanta castellano qutuchakuykunata waturikunaykupaq waqyariwarqayku. Chaypacha castellanopi suqta pachak qutuchakuykuna karqa, kunanqa kimsa waranqa kuraq kanku. Kay iskay chunka suqtayuq wataspi achkha qutuchakuykunata waturirqayku.

‘Chiqan ñanpi’ purinku

Mamaytaqa imaynatachus familiaresnin tukuy atisqankuta willaypi llamkʼasqanku mayta kusichirqa. Kaykuna kanku, Carol, Esterpa wawan (kuraq hermanay), 1953 watapi precursorajina qallarirqa, chantá Dennis Trumbore sutiyuqwan casarakurqa. Iskayninku precursores kanku. Esterpa wak wawan Lois, Wendell Jensenwan casarakurqa. Paykunaqa Galaad 41 clase nisqaman riytawan Nigeria llaqtapi chunka phichqayuq watasta misionerosjina karqanku. Mark, tatasninqa avión urmaptin wañupusqankuta nirqani, paytaqa Leop hermanan, Ruth La Londe, qusan Curtisswan uywakurqanku. Chantá Mark, Lavonne warminwan, precursoresjina achkha watasta karqanku chantapis tawa wawasninta uywarqanku chiqa ‘ñanpi’ (Isa. 30:21).

Orlen sutiyuq hermanoyllaña 90 watas kuraqniyuq kawsakuchkan, Jehovatataq yupaychachkallanpuni. George, ñuqa ima precursoresjina llamkʼachkallaykupuni.

Mamaypa saqiwasqan

Ima mesapichus mamay qillqaq chayqa, ñuqallawanpuni kachkan. Tatay, casarakuptinku chayta regalasqa mamayman. Juk cajonninpi, may kʼacha librojina kachkan. Chaypitaq, achkha cartas, periodicopi willananpaq qillqasqan ima kachkan. Wakinqa iskay chunka siglo qallariyninmanta. Karu suyusmanta hermanosniy, ñuqa ima cartas apachisqaykuta chayllapitaq tarirqani. Chay cartasta ñawirispataq, ¡mayta kusikuni! Chaywanpis paypa cartasninqa mana pisipaqchu, manaqa sumaqta tʼukurichiwaq kayku. Mamayqa ni jaykʼaq misionera kaspapis, willayta jatunpaq qhawasqanqa, may chhikata kallpachawarqayku chayta ruwanaykupaq. Sapa pʼunchay imaynatachus tukuy familiaywan tʼika Pachapi tinkunayqa, yuyayniypi kachkan (Apo. 21:3, 4).

[Sutʼinchaykunasnin]

[17 paginapi dibujo/foto]

Emilia Pederson

[18 paginapi dibujo/foto]

Mamay, tatay ima (makisninpitaq Marvin); urapitaq, lluqʼimanta pañaman: Orlen, Ester, Lilian, Mildred ima (1916)

[19 paginapi dibujo/foto]

Leo, Eunicewan wañupunanku qayllapi

[20 paginapi dibujo/foto]

Lluqʼimanta pañaman; patapi: Ester, Mildred, Lilian, Eunice, ñuqa ima; urapitaq: Orlen, mamay, tatay, Marvin ima (1950)

[20 paginapi dibujo/foto]

Qusaywan George Pappas, qutuchakuykunata waturikuypi (2001)