Jehová Diosniykichikta “amapuni qonqankichejchu”

WAKIN israelitasqa, ajinapi rikukurqankuña. Chaywanpis achkha israelitasqa, chay kutillaraq mayu chawpinta chʼaki jallpʼanta pasachkarqanku, manañataq jinapi rikukunkumanchu karqa. Jehovaqa, patamanta jamuq Jordán mayupi yakuta kikinpi sayachirqa quchatajina, ajinamanta may chhika runas, Sumaq Jallpʼaman chʼaki jallpʼanta yaykurqanku. Chay kutipi achkha israelitasqa, 40 watas ñawpaqta Puka Quchanta pasaqkuna israelitasjinachá yuyarqanku: “Ni jaykʼaq kunan Jehová ruwasqantaqa qunqasaqchu”, nispa (Jos. 3:13-17).

Chaywanpis Jehovaqa, wakinkuna ‘usqhayllata ruwasqasninmanta qunqapunankuta’ yacharqa (Sal. 106:13). Chayrayku Jehovaqa, Josueta, chay mayumanta chunka iskayniyuq rumista apaspa, maypichus ñawpaqta jarakunanku karqa, chaypi chay rumista tawqasqata saqinanta kamachirqa. Josué israelitasta nirqa: “Kay tawqasqa rumisqa kashan kaypi imachus kasqanta yuyarikunanchejpaj”, nispa (Jos. 4:1-8). Chay tawqasqa rumisqa, Jehová atiyninwan tukuy imata paykunarayku ruwasqanta, wiñaypaq chiqa sunquwan Payta yupaychanankuta ima, Israel llaqtata yuyarichinan karqa.

Jehová kamachisqanmajina, Josué rumista tawqasqanmanta Bibliapi ñawiriy, ¿allinninchikpaqchu? Arí, imaraykuchus ñuqanchikpis Jehovamanta mana qunqapuspa payta yupaychanallanchikpuni tiyan. Dios Moisesniqta chay kutipi israelitasman nisqanqa ñuqanchikpaqpis sumaqllataq. Moisesqa paykunata nirqa: “Señorniykichej Tata Diosta amapuni qonqankichejchu. Kamachisqasninta juntʼaychejpuni, chantá nisqasninta, leyesninta ima, mayqenkunatachus kunan kamachiykichej, chaykunata”, nispa (Deu. 8:11). Arí, Moisesqa, Jehovamanta qunqapuy, mana kasukuyman apanawanchikta rikuchichkarqa. Chay nisqantaq chiqapuni. Chayrayku apóstol Pabloqa, mana “chay wajkuna jina”, nisunman mana kasukuq israelitasjina kananchikpaq, kʼamiriwarqanchik (Heb. 4:8-11).

Kay yachaqanapiqa, Israel llaqta imaynatachus Diosta yupaychasqanta qhawarisunchik, yachasunchiktaq ni jaykʼaq Jehovamanta qunqapuna kasqanta. Chantapis iskay israelitas Jehovata chiqa sunquwan yupaychasqankumanta yachayqa, mana saykʼuspa, may agradecesqas ima, Payta yupaychanapaq yanapawasunchik.

¿Imaraykutaq Jehovamanta manapuni qunqapunanchikchu tiyan?

Jehovaqa, israelitas Egiptopi kachkaptinku, paykunamanta mana qunqapurqachu. Bibliaqa nin: “Dios uyarerqa chay ayqosqankuta, yuyarikuspa imaynatachus Abrahamwan, Isaacwan, Jacobwan ima uj tratota ruwasqanta”, nispa (Éxo. 2:23, 24). Jehová, israelitasta wata runajina ñakʼarispa kawsachkasqankumanta kacharichisqanqa, mana jaykʼaq qunqanapaqjinachu.

Jehovaqa, jisqʼun kutita Egiptota castigarqa, chay llaqtamanta magiawan llamkʼaqkuna sacerdotestaq Egiptota jarkʼanankupaq ni imata ruwayta atirqankuchu. Kutin kutita jatunchakuq faraonqa, israelitasta mana kachaspa Jehovap contranta parlarqa (Éxo. 7:14–10:29). Chaywanpis Jehovaqa, chunka kutipi castigowan israelitasta Egiptomanta kacharichirqa (Éxo. 11:1-10; 12:12). Tukuy israelitas Egiptomanta lluqsinpuchkaptinku, achkha egipcios paykunawan khuska lluqsinpurqanku. Tukuyninku, ichapis kimsa millones runasjina karqanku (Éxo. 12:37, 38). Chaywanpis, manaraq karupi kachkaptinku Faraonqa, yuyayninta tikrachispa atiyniyuq soldadosninwan, maqanakunapaq carretasninwan ima, israelitaspa qhipanta rirqa. Chaykamataq Jehovaqa, Moisesta kamachirqa israelitasta Pihahirot nisqaman pusananpaq, chaytaq Puka Quchawan, jatuchaq urquswan ima, muyurisqa kachkarqa (Éxo. 14:1-9).

Faraonqa, Moisés, israelitas ima, soldadosninpa makinpi urmanankuta yuyarqa. Jehovataq egipcioswan, israelitaswan ama rikunakunankupaq juk phuyuta chawpiman churarqa. Chantapis  israelpa ñawpaqinpi Jehovaqa, Puka Quchata wayqʼutajina iskayman khallarparirqa. Ichapis chay yakuqa sayasqanman 15 metros karqa. Egipciostaq qucha kantunman chayarqanku, rikurqankutaq israelitas chay quchap chawpinta chʼaki jallpʼanta chimpachkaqtaña (Éxo. 13:21; 14:10-22).

Mayqin yuyayniyuq kamachiqqa manaña israelitasta qhatinmanchu karqa. Chaywanpis Faraonqa may kasqanta yuyakuspa, soldadosninwan israelitasta wañuchiq, chay quchap chawpinta qhipankuta yaykullarqataq. Chaywanpis niraq israelitasta taripachkaptinku, egipciosqa, manaña paykunap qhipanta riyta atirqankuchu imaraykuchus Jehovaqa carretasninkup ruedasninkuta urmarachirqa (Éxo. 14:23-25; 15:9).

Egipcios carretasninkuta allinchayta munanankukama, israelitasqa chimpaman lluqsirqanku. Chaymantataq Moisés Puka Qucha ladoman makinta uqhariptinkamataq, Jehovaqa qucha yakuta may kallpawan maychus kananman kutiykuchipurqa, jinamanta yakupi Faraón, soldadosnin ima, pʼampasqa jiqʼiqasqa ima, wañurqanku. ¡Israelitastaq kacharisqa karqanku! (Éxo. 14:26-28; Sal. 136:13-15).

Wak nacionesqa, Jehová jinata ruwasqanta yachaspa, mayta manchachikurqanku (Éxo. 15:14-16). Tawa chunka watasman, Jericó llaqtamanta Rahabqa, iskay israelitasman nirqa: “Qankunamanta sinchʼi manchachikuy sonqoyku ukhupi [tiyan]. Noqayku uyariyku, Egiptomanta llojsimushajtiykichej, Diosqa Puka Qocha nisqata iskayman khallaspa, chay cheqata chʼakichisqanta chayninta qankuna pasamunaykichejpaj”, nispa (Jos. 2:9, 10). Israelitasqa, ¡ni jaykʼaq Jehovap ruwasqanta qunqapunankuchu karqa!, imaraykuchus wak nacionespis, Jehová ruwasqanta mana qunqapurqankuchu.

Paykunata waqaycharqa “ñawi papantajina”

Israelitas Puka Quchata pasaytawan, Sinaí chʼin urqusman yaykurqanku, “jatun musphay chʼin pampas[man]”. Chay “chʼin pampaspeqa mana ima yakupis [paykunapaq] karqachu”, nitaq mikhunapis, chaywanpis Jehová paykunata mana saqirparirqachu. Moisesqa, Jehová “paykunata chʼin pampaspi tar[isqanmanta], wayraj jasutʼisqan chʼaki jallpʼaspi. Makisninwan ojllayk[usqanmanta], yachach[isqanmanta]”, ñawi papanta jina “paykunata waqaych[asqanmanta]” ima yuyarikurqa (Deu. 8:15; 32:10). ¿Imatataq Jehová israelitasrayku ruwarqa?

 Payqa, “tʼantata patamanta” qurqa, maná sutiyuqta, mayqintachus ‘chʼin pampapi’ rikhurichiq (Éxo. 16:4, 14, 15, 35). Chantá ‘chhankamanta’ yakuta urqhumullarqataq. Dios chay tawa chunka wataspi paykunawan kasqanrayku, pʼachanku mana tukukurqachu, nitaq chakisninkupis punkirqachu (Deu. 8:4). Jehová chaykunata ruwasqanmanta, ¿imatá paykuna quyta atinkuman karqa? Moisés israelitasta nirqa: “Qankunaqa allinta qhawakuychej; ama qonqapuychejchu imatachus rikusqaykichejta. Amataj jaykʼajpis tukuy kawsayniykichejpi chay imasqa sonqosniykichejmanta karunchakuchunchu”, nispa (Deu. 4:9). Israelitasqa, Jehová kacharichisqanta may agradecesqas yuyarikuspaqa, kamachisqasninta kasukunankupaq kallpachakunkuman karqa, paytataq wiñaypaq yupaychankuman karqa. Chaywanpis, ¿israelitas jinatachu ruwarqanku?

Jehovamanta qunqapuspaqa mana agradecekuq runaman tukunchik

Moisés sutʼincharqa: “Israelqa qonqaporqa jarkʼakoj Tatanmanta, kawsayta qoj Diosninmanta”, nispa (Deu. 32:18). Israelitasqa, Jehová Puka Quchapi salvasqanta, chʼin pampapi kawsanankupaq tukuy imata qusqanta, paykunapaq kʼacha kasqanta ima qunqapuspa, Jehovap contranta uqharikurqanku.

Juk kuti, mana ni maypi yakuta tariyta yuyaspa, Moisespa contranta uqharikurqanku (Núm. 20:2-5). Manawan kawsasqankumantapis, “kay Mana nisqa tʼantapis amisqataña amiwayku”, nispa nirqanku. (Núm. 21:5). Dios juchallikuqkunata chinkachisqanmantapis rimarakurqanku, Moisestapis qhisacharqanku. “Allin kanman karqa Egiptopi wañunanchej, chayri chʼimpi wañunanchejpis [...] Uj kuraj runata ajllanachej; Egiptoman kutipuna”, nispa nirqanku (Núm. 14:2-4).

Israel mana kasukusqanmanta, ¿imayná sientekurqa Jehová? Jinata ruwasqankumanta tʼukurispa juk salmista qillqarqa: “Mashkha kutista Diospa contrampi sayaykorqanku, chʼin pampapitaj payta phiñacherqanku. Watejmanta Diosta pruebaman churallarqankutaj. Israelpa santo Diosnimpa sonqonta nanacherqanku. Mana yuyarikorqankuchu jaqay pʼunchaypi, Dios atiyninwan enemigosninkumanta salvasqanta. Chaypacha jatuchaj señalesta tʼukunapaj jina ruwarqa Egipto naciompi”, nispa (Sal. 78:40-43). Israelitas jinata ruwaspaqa, Jehovata mayta llakichirqanku.

Iskay israelitasqa, Jehovamanta mana qunqapurqankuchu

Chaywanpis, wakin israelitasqa, Jehovamanta mana qunqapurqankuchu. Chaykunamantataq, Josué, Caleb ima karqanku, pikunatachus chunka qhawaqkunatawan, Cadés-barnea nisqamantapacha, Sumaq Jallpʼaman kacharqanku. Chunka iskayniyuq kaqkunamanta, chunkataq  israelitasta manchachinankupaqjina willarqanku, Josué, Caleb imataq, llaqtata nirqanku: “Qhawamorqayku, chay jallpʼaqa may sumajpuni. Sichus Tata Dios munakuwanchej chayqa, pay yanapawasun chay jallpʼaman chayayta, qowasumpachataj. Chay jallpʼapeqa lechewan miskʼiwan yaku jina purishan. Chayrayku ama Tata Diospa contranta oqharikuychejchu”, nispa. Chayta niptinkukama, israelitasqa rumiwan chʼanqaspa iskayninkuta wañuchiyta munarqanku. Chaywanpis Josuewan, Calebwanqa, mana iskaychakuspa Jehovapi atienekurqanku (Núm. 14:6-10).

Aswan qhipaman, Calebqa, Josueman nirqa: “Moisesqa Cadés-barneamanta jallpʼata qhawamojta kachawarqa chaypacha. Kutimuspataj, noqaqa maychus kajta imatachus rikusqayta cheqanta willarqani. Noqawan rejkuna wawqesneyqa israelita runaspa sonqonkuta iskayrayacherqanku. Noqari imatachus Señorniy Tata Dios nisqanta juntʼarqani”, nispa (Jos. 14:6-8). Calebwan, Josuewan Diospi atienekusqankurayku tukuy chʼampaykunata atiparqanku. Chantapis tukuy kawsayninkupi Jehovamanta yuyarikullaytapuni munarqanku.

Kay iskay israelitasqa, Jehová Sumaq Jallpʼata israelitasman qusaq nisqanta juntʼasqanmanta, may agradecesqas karqanku. Astawanpis tukuy israelitas Jehovaman kawsayninkumanta manu karqanku. Josué qillqarqa: “Tata Diosqa tukuynin israelitasman jallpʼata qoporqa, imaynatachus tatasninkuman juraspa qonanta nerqa, ajina [...] Tata Dios[...] israelitasman sumaj nisqasninmanta ni ujpis qhepakorqachu mana juntʼakuspaqa”, nispa (Jos. 21:43, 45). Ñuqanchik, ¿imaynatá chay iskay israelitasjina ruwasunman?

Agradecekuqkuna kanachik

Juk kuti, Diosta tukuy sunquwan yupaychaq runa, tapukurqa: “Imawantaj Tata Diosman juntʼasaj tukuy allin imasta ruwapuwasqanmantari?”, nispa (Sal. 116:12). Jehovaqa, mana imatapis pisichipuwanchikchu, Palabranmanta sumaqta yachachiwanchik, Churintapis kachamurqa, wañuyninwan juchamanta, wañuymanta ima kacharichinawanchikpaq. Chayrayku Jehovamanqa may chhika manu kanchik, wiñay kawsaypipis mana juntʼayta atisunmanchu, nitaq juntʼasunchu. Chaywanpis Payman mayta agradecekuyta atisunman.

Diospa yuyaychaykunasnin, chʼampaykunata atipanaykipaq, ¿yanapasunkichu? Jehová perdonasusqanmanta, ¿manañachu imamantapis  concienciayki juchachasunki? Dios allinninchikpaqpuni imallatapis ruwasqanqa, wiñaypaq, chayrayku wiñaypaq payta agradecekunanchik tiyan. Sandra, 14 watayuq, Diospa yanapayninwan jatuchaq chʼampaykunata atipasqanmanta, jinata nirqa: “Jehová yanapanawanta mañakurqani, imaynatachus yanapawasqanmantataq mayta tʼukurqani. Kunanqa yachani imaraykuchus tatay, Proverbios 3:5, 6, nisqanpi atienekunayta niwasqanta, chaypi nin: ‘Tukuy sonqoykiwan Tata Diospi atienekuy; ama qampa yachasqallaykipeqa atienekuychu. Tukuy ima ruwasqaykipi Tata Diosmantaqa yuyarikuy. Paymin cheqan ñanta pusasonqa’, nispa. Jehová imaynatachus kunankama yanapachkawan, kikillantapuni yanapanawanmanta mana iskaychakunichu”.

Ima chʼampaypipis kachkaspa sinchita sayasqanchikqa, Jehovamanta mana qunqapusqanchikta rikuchin

Biblia nisqanmanjina, Jehovamanta yuyarikuqkunaqa sinchita sayanku, Biblia nin: “Mana saykʼuspa sinchʼi sayasqaykichejqa ñawpajman pusasunkichej wiñay tukusqa kanaykichejkama, tukuy imapaj wakichisqa, ni imapi pisispa”, nispa (Sant. 1:4). ‘Tukuy imapaq wakichisqa’ kay, ¿imatá niyta munan? Jehovapi atienekuspa ima chʼampaytapis atipanapaq kʼacha kaykunasniyuq kananchikta. Chantá ima chʼampaypis tukukunpuni, chayrayku sinchita sayaspa chʼampaykunata atipasqanchikqa, ¡mayta kusichiwanchik! (1 Cor. 10:13.)

Juk hermano, Jehovata unaytaña yupaychaq, unqusqa kachkaptinpis Jehovata yupaychanallanpaqpuni imachus yanapasqanta sutʼinchan: “Imatachus Jehová ruwachkasqanpi yuyani, manataq imatachus ñuqa ruwayta munasqaypichu. Chiqa sunqu Payman kayqa, Diospa munayninpi yuyay manataq munayninchikpichu yuyay niyta munan. Chʼampaykunapi kachkaspaqa mana ninichu: ‘¡Jehová!, ¿imaraykutaq ajina ñuqapaqri?’, nispa. Mana yuyasqallay ima chʼampaypis rikhuriwaptin, Jehovata yupaychallanipuni, paypitaq atienekullanipuni”.

Kay tiempopi Jehovap llaqtanqa, payta “tukuy sonqowan, cheqa kajman jinataj yupaycha[chkan]” (Juan 4:23, 24). Kunan tiempopi Diospa llaqtanqa, ni jaykʼaq, Israel llaqtajina Jehovamanta qunqapunqachu. Chaywanpis Diospa llaqtanpi kasqanchikqa mana niytachu munan chiqa sunqullapuni kananchikta. Calebjina, Josuejina ima, Diosman may agradecesqas kaspa sinchita sayanallanchikpuni tiyan. Imaraykuchus Jehovaqa kay qhipa pʼunchaykunapi yachachichkallawanchikpuni, jarkʼachkallawanchikpunitaq.

Josué, rumista tawqasqanqa, israelitas Jehová paykunata salvasqanta yuyarikunallankupaqpuni may allin karqa. Kunan tiempopipis; Jehová Israel llaqtata salvasqanqa, kay tiempopi llaqtanta ni jaykʼaq saqinanta rikuchiwanchik. Chayrayku tukuypis salmistajina niyta munanchik, pay nirqa: “Yuyarikusaj [Jehovap] tukuy sumaj ruwasqasninmanta; Tata Dios, yuyarikusaj ñawpa tiempospi tʼukuna imasta ruwasqasniykimanta. Tukuy chay ruwasqasniykipi unanchasaj; chay ruwasqasniykimanta tʼukurisaj”, nispa (Sal. 77:11, 12).

[7 paginapi dibujo/foto]

Israelitasqa, kay ‘chʼaki chʼin pampata’ purirqanku

[Maymantachus foto urqhukusqan]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[8 paginapi dibujo/foto]

Israelitas Cadés-barneapi kachkaspa, Sumaq Jallpʼaman qhawaqkunata kacharqanku

[Maymantachus foto urqhukusqan]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[9 paginapi dibujo/foto]

Israelitasqa Sumaq Jallpʼaman yaykuspa maytachá kusirikurqanku, imaraykuchus may chhika watasta chʼin pampaspi purirqanku

[Maymantachus foto urqhukusqan]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[10 paginapi dibujo/foto]

Jehovap munayninmanta willamuyqa, ima chʼampayllatapis atipanapaq yanapawanchik