‘Tukuy sunqu allin kaqta ruwayta munaq’ llaqta

“[Jesusqa] pay kikin noqanchejrayku wañuyman rerqa, tukuy juchamanta kacharichinawanchejpaj, llimphuchanawanchejpajtaj paypa ayllun kananchejpaj, allin kajta tukuy sonqo ruwayta munaspa.” (TITO 2:14.)

1. Jesús templopi kachkaspa 10 nisán 33 watapi, ¿imatá ruwarqa?

KAY 33 watamanta 10 nisanpi, Pascua raymipaq pisi pʼunchaykunallaña kachkaptin, Jerusalén templopi achkha runas kachkarqanku. Jesustaq chayman chayaspa, achkha rantiqkunata, ranqhaqkunata ima, rikuspa may phiñasqa, chaymanta animalesta qharqun, paloma ranqhiruspa mesasninta, qullqita chhalaqkunap mesasninkuta ima, tikran. Kaytaq Mateo, Marcos, Lucas Evangeliospi qillqasqa kachkan (Mat. 21:12; Mar. 11:15; Luc. 19:45). Jesustaq, mana chay kutillapichu chayta ruwachkarqa, manaqa kimsa wata ñawpaqta, chayman rikchʼakuqta ruwarqaña. Chaytaq, Diosta sunqu kʼajaywan yupaychayta munasqan, mana pisiyasqanta rikuchiwanchik (Juan 2:13-17).

2, 3. Jesús sunqu kʼajaywan, Diosta yupaychasqanta, ¿imaymanasmantá rikuchirqa?

² Jesusqa, 33 watamanta 10 nisanpi sunqu kʼajaywan Diosta yupaychayta munasqanta, tukuy imaymanamanta rikuchirqa. Sutʼincharinapaq, Mateoqa mana templomanta ranqhirusta qharqusqallanmantachu parlachkan, manaqa ciegosta, suchusta ima, jampisqanmantapis (Mat. 21:14). Lucastaq, chay pʼunchayllapitaq  Jesús templopi yachachichkasqanta niwanchik (Luc. 19:47; 20:1). Rikunchikjina Jesusqa, tukuy sunquwan Diosta yupaycharqa.

³ Unayninmantaq apóstol Pabloqa, Titoman juk cartata qillqachkaspa nirqa: “[Cristoqa] pay kikin noqanchejrayku wañuyman rerqa, tukuy juchamanta kacharichinawanchejpaj, llimphuchanawanchejpajtaj paypa ayllun kananchejpaj, allin kajta tukuy sonqo ruwayta munaspa” (Tito 2:14). ¿Imaynatá ‘allin kaqta tukuy sunqu ruwayta munasqanchikta’ rikuchisunman? Judá llaqtapi chiqa sunqu kamachiqkunap ruwasqankumanta, ¿imatá yachakusunman?

Runasman sunqu kʼajaywan willamuna, yachachimuna ima

4, 5. Asá, Josafat, Ezequías, Josías ima, ¿imaynatá chiqa kaq yupaychayta sunqu kʼajaywan munakusqankuta rikuchirqanku?

⁴ Kamachiq Asá, Josafat, Ezequías, Josías imaqa, Judamanta lanti yupaychayta chinkachinankupaq, tukuy imata ruwarqanku. Asaqa, “waj dioskunaj altaresninkuta chinkacherqa, jinataj loma patapi yupaychana wasista. Rumismanta lantisninkutapis pʼakirarqa, jinallataj Asera lanti kʼullusninkutapis” (2 Cró. 14:3). Josafatqa, Jehovallata yupaychananrayku, “Judamanta chinkacherqa loma patapi kaj millay lanti yupaychana wasista, jinataj Asera kʼullu lantistapis” (2  Cró.17:6; 19:3). *

⁵ Rey Ezequiasqa, Jerusalenpi Pascua raymi qanchis pʼunchayta ruwakunanpaq tukuy imata wakichirqa, chay raymi tukukuptinkamataq, “tukuy israelitas kajkunaqa Judapi kaj tukuy llajtasman rispa, chay lanti rumista phirerqanku, Asera lanti kʼullustapis. Lomas patapi lanti yupaychana wasista, altarestawan thuñirarqanku Judá jallpʼapi, Efrainpi, Manasespipis” (2 Cró. 31:1). Josiasqa, pusaq watitanpi kamachiqña karqa. Biblia nin: “Pusaj watastaña kamachisqanmanta, waynallaraj kashaspa, ñawpa tatan Davidpa Diosninta maskʼayta qallarerqa. Chunka iskayniyoj watasta kamachisqanmantataj, Judamanta, Jerusalenmantawan chinkachiyta qallarerqa lomas patapi yupaychana wasista, Asera llajllasqa lantista, metalmanta jichʼasqa lantistapis” (2 Cró. 34:3). Rikunchikjina kay tawa kamachiqkunaqa, chiqa kaq yupaychayta sunqu kʼajaywan munakuq kanku.

6. ¿Imapitaq Diosmanta runasman willamusqanchik, Judapi tawa kamachiqkuna ruwasqankuman rikchʼakun?

⁶ Kunan tiempopi ñuqanchikpis llulla yachachiymanta, lanti yupaychaymanta ima, runasta kacharichinapaq tukuy imata ruwachkanchik, juknintaq wasimanta wasi Diosmanta willamusqanchik kachkan (1 Tim. 2:4). Juk sutʼinchayta qhawarina. Asiamanta juk sipaspa mamanqa, achkha lantisniyuq karqa, chay lantismantataq yanapata mañakuq. Chaywanpis sipasninqa, mana tukuy laya lantischu Diosman qayllaykunapaq yanapakusqanta yuyarqa. Chayrayku, Diosmanta yanapata mañakusqa payta riqsinanpaq. Jinallapi juk pʼunchayqa, iskay Jehovamanta sutʼiqchaqkuna wasinman chayasqanku, paykunataq chiqa Diospa sutin Jehová kasqanta, lanti yupaychayta chiqnikusqanta ima, yachachisqanku. Chayta yachaspa chay sipasqa, mayta kusikusqa. Chayrayku kunanqa, paypis sunqu kʼajaywan Diosmanta willaspa runasta yanapachkan (Sal. 83:18; 115:4-8; 1 Juan 5:21).

7. Josafat, yachachimunankupaq runasta kachasqanmanta, ¿imatá yachakunchik?

⁷ Wasimanta wasi willaspa, ¿tukuy runasman willanapaq kallpachakunchikchu? Josafatqa, kimsa watataña kamachichkaspa, phichqa kamachisninta, jisqʼun levitasta, iskay sacerdotesta ima, ‘Judapi tukuy llaqtaspi’ Jehovap leyesninmanta runasman yachachimunankupaq kacharqa. Chay ruwasqankutaq, may sumaq karqa, imaraykuchus wak suyusmanta runaspis, Jehovata ‘sinchʼita manchachikuyta’ qallarirqanku (2 Crónicas 17:9, 10, ñawiriy). Ñuqanchikpis mana juk horallachu, nitaq juk pʼunchayllachu runasman willaq risunchik chayqa,  wasispi mayqin runallatapis tariyta atisunchikpuni.

8. Astawan achkha runasman willanapaq, ¿imatá ruwasunman?

⁸ Kunan tiempopi, Diospa kamachisninqa, wasinkuta saqispa maypichus pisi willaqkuna kanku chayman rinku. ¿Ajinata ruwayta atiwaqchu? Mana atispaqa, ichá wak qalluta parlaq runasman, Diosmanta willamunapaq kallpachakuwaq. Juk hermano, 81 watayuq Ron sutiyuq ajinata ruwasqa. Paypa llaqtanpiqa, wak llaqtasmanta runas tiyakunku, chayrayku 32 parlaykunapi napaykuyta yachakusqa. Niraq unaychu, ñanta richkaspa africamanta juk qhariwarmita, yoruba parlaypi napaykusqa. Chayta uyarispataq, tapurisqanku: ¿Africapichu tiyakurqanki?, nispa. “Mana” niptintaq, imaraykuchus qallunkupi parlayta yachasqanta yachayta munasqanku. Ajinamanta Ronqa Diosmanta sumaqta willarisqa. Chay qhariwarmiqa, revistaswan qhipakusqanku, maypichus tiyakusqankutataq hermanoman willasqanku. Hermanotaq, Bibliamanta parlayninkupi yachachinankupaq, juk qutuchakuyman qillqasqa.

9. Willachkaspa Bibliamantapuni runasman ñawiripunanchik, ¿imaraykutaq may allin? Sutʼinchariy.

⁹ Josafatpa kachasninqa, ‘Tata Diospa leynin libronmanta’ tukuy runasman yachachirqanku. Tukuy pachamanta Jehovamanta sutʼinchaqkunapis, runasman yachachinapaq Bibliata apaykachanchik. Bibliamantapuni runasman ñawiripunapaqtaq kallpachakunchik, ajinamanta Bibliap yachachiyninta jatunpaq qhawasqanchikta rikuchinchik. Juk hermana Linda sutiyuq, wasimanta wasi willachkaspa, juk warmiwan parlarisqa, chay warmitaq umanmanta unqusqa qusanta qhawananrayku, mana uyariyta atisqanta nisqa. Chantapis nillasqataq: “Imapichus pantarqanipis, ajina llakiypi Dios saqirparinawanpaq”, nispa. Lindataq, Bibliamanta Santiago 1:13 pʼitita ñawiripuspa, nisqa: “Ajinata ñakʼarisqanchik chayri pillapis familianchikmanta ñakʼarisqanqa, mana Diosmantachu jamun”. Chayta uyarispataq chay warmiqa, hermanata abrazaykusqa. Jinata parlarisqanraykutaq chay warmiqa, Bibliamanta yachakuyta qallarisqa. Hermana Linda nin: “Bibliawan sunquchasqaymanta mayta kusikuni. Imaraykuchus runasman willachkaspaqa, wakin kuti Bibliamanta mana riqsisqanku pʼitikunata ñawiripuyta atinchik”, nispa.

Waynas, sipaskuna ima, sunqu kʼajaywan Diosta yupaychanku

10. Waynasta, sipaskunata ima, ¿imaynatá Josías ruwasqan yanapanman?

¹⁰ Kamachiq Josiasqa, chiqa kaqta waynamantapacha yachakurqa, 20 watayuq kachkaspataq lanti yupaychayta chinkachirqa (2 Crónicas 34:1-3, ñawiriy). Kunan tiempopipis achkha waynas, sipaskuna ima, ajinallatataq sunqu kʼajaywan Diospa Reinonmanta willachkanku.

11-13. Wakin waynas, sipaskuna ima, sunqu kʼajaywan Diosta yupaychachkasqankumanta, ¿imatá yachakusunman?

¹¹ Inglaterramanta juk sipasqa, 13 watayuq Hannah sutiyuq, llaqtan qayllapi juk qutuchakuy francés parlaypi qallarisqanta yachasqa. Hannah yachaywasipi  francesta parlayta yachakuchkasqanrayku, chay qutuchakuyman riyta munasqanta tatanman nisqa, tatantaq paywan khuska risqa. Kunanqa, 18 watayuqña, precursorajinataq francés parlaypi runasman willachkan. Wayna, sipas, Jehovamanta wak runasman willanaykipaq, ¿wak qallupi parlayta yachakuwaqchu?

¹² Rachelqa, 1995 watapi bautizakusqa. Pay nin: “Bautizakuytawan, juk sumaq cristianajina tukuy imata allinta ruwachkasqayta yuyarqani. Niraq unaychu, kay Vayamos tras metas que honran a Dios nisqa dramata videopi rikurqani, chayta rikuspataq Jehovapaq pisita llamkʼachkasqayta reparakurqani. Chayrayku, Diosman astawan qayllaykunaypaq kallpachakurqani, chantapis Bibliata ukhunchanaypaq, willayman rinaypaq ima, astawan tiempochakurqani”. Kunantaq Rachelqa, Jehovapaq sumaqta llamkʼachkan, pay nin: “Astawan Jehovap qayllanpi kasqayta sientekuni, mana iskaychakuspataq paymanta mañakuni. Bibliata ñawirichkaspapis, imamantachus ñawirichkasqayta sumaqta entiendeni. Kunanqa, runasta Bibliawan sunquchaspa astawan kusikuni.”

¹³ Luketaqa, Los jóvenes preguntan... ¿Qué haré con mi vida?, nisqa DVD, mayta yanapasqa. Chay videota qhawaytawan ajinata qillqasqa: “Imatachus kawsayniywan ruwanayta munasqaypi, allinta tʼukurichiwarqa. Imaraykuchus wakin runasqa, universidadpiraq ñawpaqta estudianayta niwaq kanku, chaymantaraq Diospaq llamkʼanaypi yuyanayta niwaq kanku. Kayjina yuyaychaykunaqa, mana Diosta yupaychaypi yanapawanchikchu, manaqa karunchachillawanchik”. Wayna, sipas, ¿manachu Hannahjina wak runasman Diospa Reinonmanta willamunaykipaq, yachaywasipi yachakusqaykita apaykachawaq? Diosta jatunchanaykipaq, ¿atiwaqchu Racheljina Diospaq astawan llamkʼayta? Wakkuna mana allinta yuyaychasuptinku, ¿Lukejina ruwayta atiwaqchu?

Jehovata kasukunachik

14. Jehová yupaychayninchikta allinpaq qhawananpaq, ¿imatá ruwananchik tiyan? ¿Ajinata ruwaytaq imaraykú mana atikullanchu?

¹⁴ Jehová llaqtanta allinpaq qhawananpaqqa, llimphu kanan tiyan, Isaías nin: “Tʼaqakuychej, llojsimuychej chay chawpimanta, amataj chʼichipaj qhawasqa imastaqa llankhaychejchu. Paykunaj chawpinkumanta llojsimuychej; llimphuchakuychej, Tata Diosta yupaychanapaj imasninta apajkuna”, nispa (Isa. 52:11). Kamachiq Asaqa, Isaías niraq kay rimaykunata qillqachkaptin, Judá llaqtamanta khuchichakuyta chinkachinanpaq tukuy imata ruwarqaña (1 Reyes 15:11-13, ñawiriy). Unayninmantaq apóstol Pabloqa, Titoman, Jesús discipulosnin llimphupaq qhawasqa kanankupaq, ‘paypa ayllun, allin kaqta tukuy sunqu’ ruwaqkuna kanankupaq ima, kawsayninta qusqanta nirqa (Tito 2:14). Kunan tiempopi saqra runaspa chawpinpi llimphuta kawsayqa, mana atikullanchu. Chayrayku, Diospa kamachisninqa, telepi, Internetpi, revistaspi, cinepi ima, qʼala runas khuchichakuchkaqta mana qhawanapaq, mayta kallpachakunanchik tiyan. Imaraykuchus chay ruwaykunaqa yuyayninchikta, sunqunchikta ima, mayta khuchichanman.

15. Saqra kaqta chiqninapaq, ¿imataq yanapawasunchik?

¹⁵ Diospa kamachisqasninta kasukuspaqa, kay pachap saqra ruwaykunasninta chiqnikusunchik (Sal. 97:10; Rom. 12:9). Juk hermano nisqanmanjina, “qʼala runasmanta fotosta qhawaymanqa usqhayllata yachaykakapusunman”.  Chayrayku chaymanta ayqinapaqqa, chay qhawayta millachikunanchik tiyan. Juk imanta wak imanmanta kacharichinapaqqa, achkha kallpa necesitakun. Ajinallataq qʼala runasmanta fotosta qhawaymanta ayqinapaqqa, mayta kallpachakunanchik tiyan. Chantapis, ima chʼampaykunatachus apamunanpi tʼukuriyqa, chay qhawayta mayta millachikunapaq yanapawanchik. Juk hermanoqa, Internetpi qʼala runasmanta fotosta qhawaq karqa, manaña qhawananpaqtaq mayta kallpachakurqa. Payqa llimphu kawsayniyuq kayta, sunqu kʼajaywantaq Diosta yupaychayta munasqanrayku, computadoranta sutʼiman churarqa. Chaywanpis, chay hermanoqa, llamkʼayninrayku Internet nisqata qhawananpuni karqa, chayrayku warminwan kachkaspalla qhawananta nikurqa.

Allin kawsayninchikqa wakkunata yanapan

16, 17. Allin kawsayninchik, ¿wak runasta yanapanmanchu? Sutʼinchariy.

¹⁶ Waynas, sipaskuna ima, allinta kawsasqankuqa, sutʼita rikukun (1 Pedro 2:12, ñawiriy). Londrespi juk runaqa, juk pʼunchay Betel wasiman maquinata allinchaq risqanmantapacha, yuyayninta tikrachirqa. Warminqa Bibliamanta yachakuchkarqa, qusan Jehovamanta sutʼinchaqkunapaq manaña saqrata parlasqantataq repararqa. Qusanqa, mana Jehovamanta sutʼinchaqkuna wasinman jamunankuta munaqchu, chaywanpis Betel wasiman risqanmanta kutimuytawan, may kʼacha paywan kasqankumanta may agradecesqa kachkarqa. Chantapis, warminman Betelpi mana saqra parlaykunata uyarisqanta, nitaq maqanakuqta rikusqanta, chaypi llamkʼayqa may sumaq kasqanta ima, willarirqa. Chaywanpis, mana qullqita ganaspalla achkha waynas, sipaskuna ima, Diospaq llamkʼanankupaq tiemponkuta, kallpankuta ima, churaspa kusiywan llamkʼasqankuta rikusqan paypaqqa, may allin karqa.

¹⁷ Mana Betelpi llamkʼaq hermanospis, familiasninkuta uywanankupaq llamkʼasqankuqa may allin (Col. 3:23, 24). Chay hermanosqa, sumaq llamkʼaqkuna kasqankurayku, llamkʼayta tarinkupuni, patronesninkupis allinpaq qhawanku, manataq ripunankuta munankuchu.

18. ‘Allin kaqta tukuy sunqu ruwayta munaqkuna’ kasqanchikta, ¿imaynatá rikuchisunman?

¹⁸ Rikunchikjina Jehovap wasinta sinchita munakusqanchiktaqa, Jehovapi atienekuspa, kamachisqasninta kasukuspa, maypichus tantakunchik chayta llimphuta japʼispa ima, rikuchinchik. Chantapis Diospa Reinonmanta runasman yachachimunanchik tiyan. Tukuyninchiktaq Diosta yupaychaypi, kawsayninchikpi ima llimphus kananchik tiyan. Ajinata ruwasunchik chayqa, achkha bendicionesta japʼisunchik, ‘allin kaqta tukuy sunqu ruwayta munaqkuna’ kasqanchiktataq rikuchisunchik (Tito 2:14).

[Sutʼinchaynin]

Kunan tiempomanta, ñawpa tiempomanta Diospa kamachisnin ruwasqankuta qhawarispa, ¿imatá kutichiwaq?

• ¿Imaynatá may allin willaqkuna, yachachiqkuna ima kasunman?

• ¿Imaynatataq juk wayna chayri juk sipas, ‘allin kaqta tukuy sunqu ruwaq’ kanman?

• ¿Imaynatá saqra ruwayta chiqnisunman?

[Tapuykuna]

[13 paginapi dibujo/foto]

Runasman willachkaspa, ¿Bibliamantapunichu ñawiripunchik?

[15 paginapi dibujo/foto]

Yachaywasipi wak qallupi parlayta yachakuspaqa, ichá Diospa Reinonmanta astawan achkha runasman willasunman