Ruwawaqniy Dioswan jisqʼun chunka watataña kusisqa kawsakuni

Edwin Ridgwell kawsayninmanta willariwanchik

PRIMERA guerra mudial nisqa tukukunanpaq, 1918 wata 11 noviembre pʼunchaypi firmarqanku, chayrayku yachaywasipi yachachiqkuna kusiskuspa, juk raymita ruwanankupaq wawasta tantawarqayku. Ñuqaqa phichqa watitasniyuqllaraq karqani, chayrayku imatachus ruwachkasqankuta mana yacharqanichu. Chaywanpis, chay suyup raymisninpi mana chhapukunayta yacharqani, tatasniy, Dios imatachus yuyasqanta yachachiwasqankurayku. Chayrayku, Diosmanta mañakurqani, waqaywan atipachikuspapis, mana chay raymiman chhapukurqanichu. Arí, phichqa watasniypi, Ruwawaqniy Diosmanta yacharqaniña (Ecl. 12:1).

Ñawpaq killasnillanraq, Escociapi Glasgow llaqtap qayllanman tiyakuq ripurqayku. Chay pʼunchaykunapiqa, tatay, “May chhika runas kunan kawsaqkuna, wiñaypaq kawsanqanku” nisqa umallirichiyta uyariq rirqa. Chay uyarisqantaq, kawsayninta tikrachirqa. Chayrayku tatasniyqa, Bibliamanta yachakuyta qallarirqanku, Diospa Reinon ima bendicionestachus apamunanmantataq, achkhata parlaq kanku. Tatasniy, Diosta munakuyta, paypi atienekuyta ima, yachachiwasqankumanta, ¡mayta kusikuni! (Pro. 22:6.)

Diospaq astawan llamkʼani

Ñuqaqa, 15 wataypi jatun yachaywasiman yaykuyta atiymanña karqa, chaywanpis Diospaq astawan llamkʼayta munarqani. Tataytaq, ancha waynuchu kasqayta yuyarqa, chayrayku juk oficinapi llamkʼarqani. Chaywanpis, Diospaq astawan llamkʼayta munasqayrayku, J. F. Rutherford hermanoman, juk cartata qillqarqani, yuyaycharinawanta mañaspa, imatachus ruwayta munasqaytataq willarqani. Paytaq ajinata kutichiwarqa: “Llamkʼayta yachankiña chayqa, Señorpaqpis llamkʼayta atillankitaq [...]. Kallpachakuy Señorta mana wasanchaspa yupaychanaykipaq, paytaq bendecisunqa”, nispa. Kay 1928 wata, marzo 10 pʼunchaypi qillqasqan cartaqa, familiayta mayta kusichirqa. Pisi tiemponmanqa, tatasniy, kuraq ñañay, ñuqa ima, Diospaq astawan llamkʼayta qallarirqayku.

Kay 1931 watapi, juk jatun tantakuy Londres llaqtapi ruwakurqa, chaypitaq hermano Rutherford, wak suyuspi Diospa Reinonmanta willaq riyta munaqkunata waqyarirqa. Chayta uyarispaqa, ñuqapis willaq riyta munasqayta nirqani, Lituania suyup Kaunas llaqtanmantaq, Andrew Jack hermanotawan kachawarqayku. Chay tiempopiqa, 18 watasniyuq karqani.

Diospa Reinonmanta wak suyuspi willamuni

Chay tiempopi Lituania suyuqa wakcha karqa, runasqa jallpʼata llamkʼaspa, uywasta uywaspa ima, kawsakuq kanku. Camposninpi willayqa, mana atikullaqchu, imaraykuchus qhipakunaykupaq, mana wasita tariyta atillaqchu kayku. Wakin tutas maypichus puñusqaykuta,  mana jaykʼaq qunqasaqchu. Juk tutaqa, Andrewwan mana ni imaynamanta puñuyta atispa, kʼanchata japʼichispa camaykupi may chhika khuritusta rikurqayku. Uma puntaykumanta, chaki plantaykukama khuruswan khanisqa kasqayku. Chayrayku juk semanatapuni, sapa paqarin chiripitaq, chayniqllapi juk mayuman yaykuq kani, nanayniyta tumpallatapis pisiyachinaypaq. Tukuy chaywanpis, Diospa Reinonmanta willallarqaykupuni. Pisi tiemponmanqa, juk qhariwarmita riqsirqayku, paykunaqa Reinomanta willarisqaykuta sumaqta uyariwarqayku, wasinmantaq waqyarikuwarqayku. Wasinkuqa, mana jatunchu karqa, chaywanpis tukuy ima llimphu karqa, pampapi puñuspapis ñuqaykupaqqa sumaq wasi karqa.

Chay wataspiqa, Iglesia Catolicata, Rusiamanta Iglesia Ortodoxata ima, umachaqkuna, chay suyupi may atiyniyuq kachkarqanku. Bibliataqa, qhapaq runaslla rantiyta atiq kanku. Ñuqaykuqa, publicacionesta astawan achkha runasman chayachiyta munarqayku. Juk llaqtaman chayaspaqa, qhipakunaykupaq wasitaraq maskʼaq kayku. Chantá, allin yuyaywan karu ranchitosninmanta willayta qallarispa, chay llaqtapi willayta tukuq kayku. Ajinamanta, curas manaraq chʼampaykunata rikhurichichkaptinku, chay llaqtapi willayta tukuq kayku.

Chʼampaykuna, willaypi yanapawayku

Kay 1934 watapi, Andrew compañeroyta Kaunas sucursalman waqyarqanku: John Sempey hermanotataq ñuqawan llamkʼananpaq kachamurqanku. Paywan wakin imasta ruwasqaykutaqa, ni jaykʼaq qunqasaqchu. Juk kutiqa, juk abogadop oficinanman willaq yaykurqani. Paytaq mayta phiñarikuspa, juk cajonmanta pistolata urqhumuspa ripuy niwarqa. Ñuqaqa chʼinllamanta Diosmanta mañakurqani, Bibliap nisqantataq yuyarikurqani: “Miskʼi simiwan kuticheyqa phiñakuyta thasnun” (Pro. 15:1). Chayrayku nirqani: “Ñuqaqa allin willaykunawan jamuni, mana maqanakuqchu”, nispa. Chay runataq, pistolanta jallchʼakapurqa, ñuqataq lluqsipurqani.

Chantá, Johnwan tinkuptiy niwarqa: “Qullqi suwamanta tumpaspa policianman apawanku”, nispa. Policiapiqa, qullqita maskʼaspa qʼalachisqanku, chaywanpis ni imata tarisqankuchu. Chaymantaraq chay qullqi suwata tarirqanku.

Chay chʼampaykunaqa, chay llaqtata chʼaqwarparichirqa, chaytaq willayniyku astawan uyarikunanpaq yanapawarqayku.

Diospaq pakayllapi llamkʼayku

Letonia suyupiqa, Diospa Reinonmanta mana willakunanpaq, juk kamachiy karqa. Ñuqaykutaq, manchachikunapaqjina kaptinpis, killapi juk kutita trenpi tutalla viajaspa publicacionesta apaq kayku. Wakin kutisqa, apasqaykuta saqiytawan, Estoniakama riq kayku, chaymanta publicacionesta astawan apamuspa, janpuqjina Letoniapi saqinaykupaq.

Juk kuti, trancapi llamkʼaq runaman imastachus ruwasqaykuta willasqanku, chay  trancaman chayaptiykutaq, chay runaqa, trenmanta uraqaspa jefenman publicacionesta rikuchimunaykuta kamachiwarqayku. Johnwan ñuqawanqa, Jehovap yanapayninta mañakurqayku. Tʼukunapaqjina, chay runaqa, jefenman mana willarqachu imatachus apachkasqaykuta, astawanpis nirqa: “Kay runasqa, qamwan parlariyta munanku”, nispa. Ñuqataq, yachaywasisman, jatun yachaywasisman ima, kay pachapi imachus kachkasqanta yachanankupaq, librosta apachkasqaykuta nirqani. Ajinata nisqayrayku, ripuqta saqillawarqayku, chay publicacionestataq hermanosman chayachirqayku.

Chay tiempopiqa, chay suyuspi astawan chʼampaykuna rikhurichkarqa, ñuqaykutapis astawan chiqnikuchkawarqayku. Chaymantaqa, Lituaniapipis manaña willanaykupaq juk kamachiyta urqhurqanku. Andrewta, Johntawan wak suyuman wikchʼurqanku, segunda guerra mundialtaq qallarinanpaqjina kachkarqa, chayrayku wak suyusmanta runaswan khuska ayqirqani.

Irlanda suyupi sumaq llamkʼaykuna, bendiciones ima

Kay 1937 watapi, tatasniywan tinkurqani, paykunataq Irlanda suyupi pataniqpi chay kuti tiyakuchkarqanku. Guerra kasqanraykutaq, publicaciones manaña jaywakunanpaq, juk kamachiy urqhukusqa. Chaywanpis willallarqaykupuni. Chay guerra tukukuptinqa, willayniykuta jarkʼaq kamachiyta chinkachirqanku. Juk hermano Harold King unaytaña precursorjina llamkʼaq, payqa jawallapi umallirichiykuna kananpaq wakichirqa, nirqataq: “Kay sabadoqa ñuqa umallirichisaq”, nispa. Chantá ñuqata niwarqa: “Qhipan sabadotataq qam umallirichinki”, nispa. Chayta uyarispa mancharikurqani. Kay hermanoqa, aswan qhipaman China suyuman misionerojina rirqa.

Ñawpaq umallirichiyniymantaqa, ni jaykʼaq qunqakusaqchu. May chhika runas jamurqanku. Juk cajaman wicharispataq, mana microfonollawan parlarqani. Tukusqaytawanqa,  juk runa qayllamuwarqa, qʼapiriytawan Bill Smith kasqanta niwarqa. Payqa, chaypi runas imatachus ruwachkasqankuta qhawariq qayllamusqa. Paywanqa, tatay Bibliamanta unayña parlarisqa, tatay, madastraywan Dublín llaqtaman ripusqankumantapachataq, manaña Jehovamanta sutʼinchaqkunawan parlarisqachu. Chayrayku Bibliamanta yachachiyta qallarirqani, astawan qhipamantaq, familianmanta jisqʼun, Diospa llaqtanman yaykurqanku.

Chantá, Belfast llaqtap jawasninman Diospa Reinonmanta willaq rirqani. Chaypiqa, Rusamanta juk warmita riqsirqani, payqa Lituniapi astawan ñawpaqta tiyakusqa. Juk librota rikuchiptiy niwarqa: “Kay libroqa ñuqaqta tiyapuwan. Tioy quwarqa, payqa Kaunas llaqtapi juk jatun yachaywasipi yachachiq”, nispa. Chantá, La Creación nisqa librota, polaco qallupi urqhumurqa. Chay librop kantusninqa may qillqasqa kachkarqa. Ñuqa Kaunaspi tionman chay librota qusqayta niptiytaq, tʼukuchkaq qhipakurqa (Ecl. 11:1).

John Sempey compañeroyqa, Irlandaman chayaspa, hermanan Nellieta waturiq rinayta niwarqa, imaraykuchus nisqanmanjinaqa Bibliamanta yachakuyta munachkarqa. Chayrayku hermanay Conniewan, Bibliamanta yachachiyta qallarirqayku. Nellieqa, pisi tiempollapi Bibliamanta sumaqta yachakurpa bautizakurqa. Chaymanta tiemponman, astawan riqsinakurqayku, casarakurqaykutaq.

Nelliewanqa, 56 watasta Jehovapaq llamkʼarqayku. Chay tiempopitaq, pachak kuraqman Bibliamanta yachachirqayku. Armagedonta kawsayniyuq pasanaykuta yuyarqayku, chaywanpis, 1998 watapi warmiy wañupurqa. Chaytaq tukuy kawsayniypi imapis kasqanmanta, astawan sunquyta nanachiwarqa.

Qallariypi willarqani chay suyusman kutini

Warmiy wañupusqanmanta watanman, Tallin (Estonia) llaqtapi sucursalman rinayta mañawarqanku, chaytaq ñuqapaqqa may sumaq bendición. Chay apachimuwasqanku cartamanta jukniqpi ajinata nirqa: “Kay 1930 watapi, Báltico nisqa mama quchap kantusninpi kaq suyusman, 10 kachkasqa kaqkunamantaqa, qamllaña kawsachkanki”, nispa. Estoniapi, Letoniapi, Lituaniapi ima, imaynatachus Diospa Reinonmanta willay qallarisqanta yachayta munachkarqanku, chaypaqtaq yanapanayta munarqanku.

Ñuqapaqqa, compañerosniywan chay wataspi ruwasqaykumanta parlariyqa, may sumaq karqa. Letoniaman chayaspaqa, maypichus sucursal karqa, maypichus policías mana tarinankupaqjina publicacionesta pakasqaykuta ima, rikuchirqani. Lituaniapitaq, Šiauliai llaqtaman pusawarqanku, maypichus precursorjina llamkʼarqani. Chaypitaq, juk hermano niwarqa: “May unayña, mamaywan ñuqawan llaqtapi juk wasita rantirqayku. Chay wasip techo kʼuchusninta pichachkaspaqa, El Plan Divino de las Edades librota, El Arpa de Dios nisqa librota ima, tarirqayku. Chay librosta ñawiriytawanqa, chiqa yachachiyta tarisqayta repararqani. Chay librostaqa, qampunichá chay wasipi saqirqanki”, nispa.

Chantapis, may llaqtapichus precursor karqani, chay llaqtapi iskay pʼunchay jatun tantakuyman rirqani. Yuyarikunitaq 65 watas ñawpaqta, chay llaqtallapitaq juk jatun tantakuyta ruwasqaykuman, 35 runaslla jamusqankuta. Kunantaq, 1500 runasmanta astawan jamurqanku. Jehovaqa, ¡sumaqtapuni chay llamkʼayta bendicisqa!

Jehovaqa, ni jaykʼaq saqirpariwarqachu

Kay 2006 noviembrepiqa, Bee sutiyuq hermanawan casarakuni, chaytaq juk sumaq bendición.

Mayqin waynallapis, imatachus kawsayninwan ruwayta munasqanpi tʼukurichkan chayqa, ‘wayna kachkaspa Ruwasuq Diosmanta’ yuyarikuy nispa niyman. Salmistajina nini: “Diosníy, qan yachachiwarqanki wayna kasqaymantapacha. Kunankamapis willashallanipuni jatuchaj imasta ruwasqaykimanta. Allin machituña yuraj umaña kashajtiypis, amapuni saqerpariwaychu, Tata Dios, jatun atiyniykimanta kunan runa mitasman, qhepa runa mitasmampis willanaykama”, nispa (Sal. 71:17, 18).

[25 paginapi mapa]

(Publicacionpi qhawariy texto originalta)

Manchachikunapaqjina kaptinpis, Letonia suyuman publicacionesta aparqayku

ESTONIA

TALLIN

Golfo de Riga

LETONIA

RIGA

LITUANIA

VILNA

Kaunas

[26 paginapi dibujo/foto]

Escocia suyupi 15 watasniypi precursor llamkʼayta qallarirqani

[26 paginapi dibujo/foto]

Nelliewan casarakuchkaptiy (1942)