Cristoqa Jallpʼapi wiñay kawsay kananta yachachirqa
Cristoqa Jallpʼapi wiñay kawsay kananta yachachirqa
“[Diosqa] tukuy waqayta ñawisninkumanta pichanqa, manañataj wañuy kanqachu.” (APO. 21:4.)
1, 2. ¿Imaynamantá yachanchik ñawpa siglomanta may chhika judíos kay Jallpʼapi wiñay kawsayta suyakusqankuta?
JUK kuti, juk qhapaq wayna, Jesusman usqhayllata qayllaykuspa, qunquriykukuytawan tapurqa: “Kʼacha Yachachej Señor, imata ruwaspataj wiñay kawsayta tariyman?”, nispa (Mar. 10:17). Chay wayna, ¿maypitaq wiñay kawsayta tariyta yuyarqa? Ñawpa yachaqanapi rikunchikjina, Diosqa, judiosman may unayña, wañusqas kawsarimuspa kay Jallpʼapi wiñaypaq kawsakunankuta nirqa. Ñawpaq siglopi kawsaq judiospis, chayllatataq suyarqanku.
2 Marta, pichus Jesuspa amigan karqa, ichapis qhipaman wañusqas kawsarimunankupi yuyachkarqa, chayrayku ajinata nirqa: “Noqa yachani [hermanoy] kawsarimunanta qhepa pʼunchaypi, wañusqas kawsarimonqanku chaypacha”, nispa (Juan 11:24). Saduceosqa, wañusqas kawsarimunankupi mana creeqchu kanku (Mar. 12:18, 19). Chaywanpis, mana tukuy judioschu ajinata yuyaq kanku, imaraykuchus George Foot Moore, ajinata nin: “Qayna pacha, I, II siglos nisqapi kawsaq qillqaqkunaqa [...], chay tiempopi kawsaq runas, wañupuqkuna kawsarimuytawan kay Jallpʼapi kawsanankupi creesqankuta sutʼinchanku”, nispa (Judaism in the First Centuries of the Christian Era [Ñawpa tiempopi judiospa religionninku]). Chayrayku, mana iskaychakuspa nisunman, chay qhapaq waynaqa, kay Jallpʼapi wiñay kawsayta suyakuchkasqanta.
3. ¿Ima tapuykunamantaq kutichisunchik kay yachaqanapi?
3 Kunan tiempopi may chhika religiones, Bibliata ukhunchaq runas ima, nisqankumanjina Jesusqa, Jallpʼapi wiñay kawsay kananta mana yachachirqachu. Astawanpis, may chhika runasqa, wañupuspa espiritusjina wakniqpi kawsanankuta yuyanku. Chayrayku, Griego Qillqakunapi ‘wiñay kawsay’ rimayta tarispaqa, janaqpachapi wiñay kawsaymanta parlachkasqanta yuyanku. ¿Chaytachu Biblia yachachin? Jesús, wiñay kawsaymanta parlaspa, ¿imatá niyta munarqa? Discipulosnin, ¿imatá creerqanku? Griego Qillqakuna, ¿Jallpʼapi wiñay kawsaymanta parlanchu?
“Tukuy ima mosojman tukojtin” wiñay kawsay kanqa
4. ¿Imataq “tukuy ima mosojman tukojtin” juntʼakunqa?
4 Bibliaqa, akllasqa cristianoslla, kawsariytawan janaqpachaman kay Jallpʼata kamachimunankupaq rinankuta yachachin (Luc. 12:32; Apo. 5:9, 10; 14:1-3). Chaywanpis, Jesusqa, wiñay kawsaymanta yachachispa wakin kutiqa, wak runaspiwan yuyachkarqa. Chayrayku, Jesús chay qhapaq waynata tukuy kapuyninta saqispa qhipanta rinanta niptin, may llakisqa ripusqanpi tʼukurina (Mateo 19:28, 29, ñawiriy). Jesusqa, apostolesninman nirqa: “Qankuna chunka iskayniyoj kamachina tiyanaspi tiyaykukullankichejtaj, Israelpa chunka iskayniyoj ayllusninta juzganaykichejpaj”, nispa. Kay chunka iskayniyuq ayllus, ¿pikunataq kanku? Kay Jallpʼapi wiñay kawsayta suyakuqkuna (1 Cor. 6:2). Chantapis, Jesusqa, paypa qhipanta “pillapis” riqqa, jatun tʼinkata japʼinanta nirqa. Arí, paykunapis ‘wiñay kawsayta’ japʼinallankutaq karqa. Kaytaq “tukuy ima mosojman tukojtin” juntʼakunqa.
5. Jesús, Mateo 19:28 “tukuy ima mosojman tukojtin” nispa, ¿imamantá parlachkarqa?
5 Jesús, “tukuy ima mosojman tukojtin” nispa, ¿imatá niyta munarqa? Wakin Bibliasqa, kay rimaykunata “mosoj causaypi” nispa tikrachinku (Mosoj Testamentoj). Jesús “tukuy ima mosojman tukojtin” nispaqa, kay Jallpʼapi wiñay kawsay kananmanta parlachkarqa, imaynachus Edén huertapi Adanwan, Evawan manaraq juchallikuchkaptinku kawsay karqa ajinapi, chay suyakuytaq judiospaqpis unaymantapacha riqsisqa karqa. Jehová Dios, “mosoj cielota, mosoj kay pachatawan ruwasaj” nisqanqa, musuq pachapi juntʼakunqa (Isa. 65:17).
6. Jesús, cabrasmanta, ovejasmanta ima parlasqan, ¿imatá wiñay kawsaymanta yachachiwanchik?
6 Jesusqa, kay pachap tukukuyninmanta parlachkaspa, wiñay kawsay kananmanta juktawan parlallarqataq (Mat. 24:1-3). Chantá nirqa: “Maypachachus Runaj Churenqa Rey jina jatun kaynimpa kʼanchaynimpi tukuy angelesninwan jamonqa chaypacha, lliphipej kamachina tiyanampi tiyaykukonqa. Tukuynejmantataj tukuy laya runas ñawpaqenman tantakamonqanku. Paytaj ujkunata ujkunamanta tʼaqanqa, imaynatachus michejpis ovejasta cabrasmanta wajman tʼaqan, ajinata”, nispa. Juchasninkumanta mana pesachikuqkunaqa, “chinkachisqa kanqanku”. Chiqan runastaq, “wiñaypaj kawsanqanku”. Chay “chiqan runasqa”, Cristop akllasqa ‘wawqisninkuta’ mana wasanchaspa yanapaqkuna kanku (Mat. 25:31-34, 40, 41, 45; Sal. 37:9, 29). Akllasqa cristianosqa, janaqpacha Reinomanta kamachiqkuna kanku, chayrayku mana iskaychakuspa nisunman “chiqan runasqa”, chay Reinop kamachiyninpi kawsaqkuna kasqankuta. Biblia nirqa: “[Jehovap churasqan Reyqa] kamachichun jatun qochamanta ujnin jatun qochakama, Éufrates Mayumanta kay pachaj kʼuchusninkamataj”, nispa (Sal. 72:8). Arí, chay chiqan runasqa, kay Jallpʼapi wiñaypaq kusisqa kawsakunqanku.
Juanpa qillqasqan Evangelio, ¿imatá sutʼinchan?
7, 8. Jesús, ¿ima iskay suyakuykunamantataq Nicodemowan parlarqa?
7 Kaykamaqa, Evangelio Mateopi, Marcospi, Lucaspi ima, machkha kutitachus ‘wiñay kawsay’ rimay rikhurisqanta rikunchik. Chaywanpis, Juan Evangeliopi, Jesús chunka qanchisniyuq kutita wiñay kawsaymanta parlarqa. Kunantaq, chay chunka qanchisniyuq yachachiykunamanta, wakinkunata ukhuncharisun.
8 Juan nisqanmanjinaqa, Jesús, fariseo Nicodemowan parlachkaspa, wiñay kawsay rimayta ñawpaq kutita uqharirqa. Jesús nirqa: “Sichus pipis mana yakumanta, Espiritumantawan nacen chayqa, Diospa reinonman mana yaykuyta atinchu”, nispa. Arí, pillapis Diospa Reinonman yaykuyta munan chayqa, ‘watiqmanta nacenan’ tiyan (Juan 3:3-5). Chayta niytawan Jesusqa, tukuy runaspaq juk suyakuy kasqanmanta parlarqa (Juan 3:16, ñawiriy). Arí, payqa, akllasqa cristianos janaqpachapi, may chhika discipulosnintaq kay Jallpʼapi wiñaypaq kawsanankumanta parlachkarqa.
9. ¿Ima suyakuymantataq Jesús, samaritanaman parlarqa?
9 Jesusqa, Nicodemowan Jerusalenpi parlaytawan, Galileaman ripurqa. Chantá, Samariapi Sicar nisqa llaqtanta richkaspa, Jacobpa yaku pukyun qayllapi juk warmita rikurqa, nirqataq: “Noqaj qosqay yakuta ujyajrí manaña jaykʼajpis chʼakichikonqachu. Noqaj qosqay yakoqa paypi mana chʼakej pujyu jina kanqa, chay yakutaj wiñay kawsaypaj phullchimonqa”, nispa (Juan 4:5, 6, 14). Chay yakuqa, Jallpʼapi wiñay kawsayta tarinapaq, Dios imastachus churapuwasqanchikwan ninakun. Jehovaqa, Apocalipsis libropi ajinata nin: “Chʼakichikojmanqa kawsachej yaku juturimanta qhasilla yakuta ujyachisaj” (Apo. 21:5, 6). Chayrayku, Jesusqa, chay samaritanaman, mana akllasqa cristianos janaqpacha Reinopi wiñaypaq kawsanallankumantachu parlachkarqa, manaqa kay Jallpʼapi kawsayta suyakuqkunamantawan.
10. Jesús, Betesda estanque chaypi juk unqusqa runata jampiytawan, ¿imatá payman churanakuqkunaman wiñay kawsaymanta nirqa?
10 Jesusqa, qhipan watapi Jerusalenta waturikuq rispa, Betesda estanque chaypi juk unqusqata jampirqa. Wakin judíos ajinata ruwasqanmanta rimarakuptinku, pay ajinata kutichirqa: “Diospa Churenqa sapallanmanta mana imatapis ruwayta atinchu”, nispa. Chantá, Tatan ‘runasta juzgananpaq atiyta qusqanta’ niytawan, nillarqataq: “Sichus pipis parlasqayta allinta uyarispa, kachamuwaj Tataytapis creen chayqa, payqa wiñay kawsayniyoj” kanqa nispa. Chantá nillarqataq: “Hora chayamonqa, chaypachataj tukuy pʼampasqa kajkunaqa Runaj Churimpa parlasqanta uyarenqanku. Allinta ruwajkunaqa kawsayman yaykunankupaj jatarimonqanku, sajrata ruwajkunatajrí, juiciopi juchachasqa kanankupaj kawsarimponqanku”, nispa (Juan 5:1-9, 19, 22, 23, 24-29). Jesusqa, payman churanakuq runasman, judíos Jallpʼapi wiñay kawsayta tarinankupaq, payta Diosninchik akllasqanta sutʼincharqa, chaytataq wañusqasta kawsarichimuspa ruwanan karqa.
11. Jesús, Juan 6:48-51 pʼitikunapi nisqan, ¿imaraykutaq kay Jallpʼapi wiñay kawsay kananmantawan parlachkasqanta nisunman?
11 Galileapiqa, achkha runas, Jesús mikhunata paykunaman qunanta munaspa, qhipanta rirqanku. Chaywanpis, Jesusqa, ‘kawsachiq tʼantamanta’ parlarqa (Juan 6:40, 48-51, ñawiriy). Pay nirqa: “Noqa qosaj, chay tʼantaqa aychay”, nispa. Chantá, ‘pillapis chay tʼantamanta’ mikhuq, nisunman, paypa wañusqanpi iñiqqa, ‘wiñaypaq kawsananta’ sutʼincharqa. Chantapis yachanchikjina, Jesusqa, mana paywan khuska Diospa Reinonpi kamachimuqkunallapaqchu kawsayninta qurqa, manaqa ‘kay pachapi runas kawsanankupaqpis’, nisunman wañuyninpi tukuy iñiqkunapaq. Chayrayku Jesusqa, wiñay kawsaymanta parlachkaspa, judíos Mesiaspa kamachiyninpi Jallpʼapi wiñay kawsayta suyakuchkasqankumantawan parlachkarqa.
12. Jesús, payman churanakuq runaswan ovejasninman wiñay kawsayta qunamanta parlachkaspa, ¿ima suyakuymantataq parlachkarqa?
12 Chantá, Jerusalenpi Diosta yupaychana wasita ruwasqanku pʼunchayta yuyarikuna raymita ruwachkaptinku, Jesús payman churanakuqkunaman nirqa: “Qankuna mana creenkichejchu, imaraykuchus mana ovejasniymantachu kankichej. Noqaqa ovejasniyta rejsini, paykunataj parlasqayta uyariwanku, qhepaytataj jamunku. Noqaqa paykunaman wiñay kawsayta qoni”, nispa (Juan 10:26-28). Jesús, ¿janaqpachapi kawsayllamantachu parlachkarqa, chayri kay Jallpʼapi wiñay kawsay kananmantawanchu? Niraq chayta parlachkaspa Jesusqa, discipulosninta kay parlaykunawan sunqucharqa: “Juchʼuy tropa ovejasniy, ama manchachikuychejchu, imaraykuchus Tataykichejqa reinonta qankunaman qoyta munan”, nispa (Luc. 12:32). Chaywanpis, chay raymipiqa, ajinata nirqa: “Waj ovejas tiyapullawantaj, mana kay tropamanta kajkuna. Chay ovejastapis pusamunallaytaj tiyan”, nispa (Juan 10:16). Chayrayku Jesús, payman churanakuq runaswan parlachkaspaqa, janaqpachapi ‘juchʼuy tropa ovejasnin’ kawsanankumanta, kay Jallpʼapitaq may chhika runas “waj ovejas” kaqkunamanta wiñaypaq kawsakunankumanta ima, parlachkarqa.
Kay suyakuymantaqa yacharqankuña
13. Jesús “ñuqawan Paraisopi kanki” nispa, ¿imatá niyta munachkarqa?
13 Kurkupi ñakʼarichkaspapis Jesusqa, ima suyakuychus runaspaq kasqanta sutʼita rikuchirqa. Chayrayku, warkhusqa kachkaptinku juknin suwa runa, “Jesús, reinoykiman yaykuytawan ñuqamanta yuyarikuway” niptinqa, pay jinata kutichirqa: “Kunan chiqamanta niyki: Ñuqawan Paraisopi kanki”, nispa (Luc. 23:42, 43, NM). Kay suwa runaqa, ichapis judío karqa, imaraykuchus, imachus paraíso kasqanta mana sutʼinchanankuta necesitarqachu. Payqa, kay Jallpʼapi wiñaypaq kawsay kananta yacharqaña.
14. a) Apóstoles janaqpachapi kawsay kananta mana entiendeyta atisqankuta, ¿imaynamantá yachanchik? b) Jesuspa discipulosnin, ¿maykʼaqtaq janaqpachapi kawsaymanta entienderqanku?
14 Astawanpis, chay tiempopi runasqa, janaqpachapi kawsaymantachá sutʼinchanata necesitarqanku. ¿Imarayku? Imaraykuchus, discipulosninqa, Jesús janaqpachaman rispa juk chiqata qamkunapaq wakichimusaq nisqanta, mana entienderqankuchu (Juan 14:2-5, ñawiriy). Chayrayku, Jesús aswan qhipaman nirqa: “Ashkha imastawanraj qankunaman ninay kashan, manataj atinichu, imaraykuchus kunanqa anchaña kanman qankunapaj. Chay cheqa Espíritu chayamuspa, paymin cheqa kajman pusasonqachej”, nispa (Juan 16:12, 13.) Discipulosqa, Pentecostés 33 watapi espíritu santowan kamachiqkuna kanankupaq akllasqa kaytawanraq, Jesuspa kamachina tiyanan janaqpachapi kananta entienderqanku (1 Cor. 15:49; Col. 1:5; 1 Ped. 1:3, 4). Griego Qillqakunaqa, janaqpachapi kawsaymanta achkhata parlan, imaraykuchus cristianospaqqa, chay suyakuy musuq karqa. Chaywanpis chay qillqakuna, ¿Jallpʼapi wiñay kawsaymanta sutʼinchallantaqchu?
Diospa yuyaychasqan cartas, ¿imatá yachachinku?
15, 16. ¿Imaynamantá Pablo, Pedro ima, Jallpʼapi wiñay kawsaymanta parlasqankuta yachanchik?
15 Apóstol Pabloqa, Hebreosman cartanpi nirqa: “Diospaj tʼaqasqa hermanosníy, janaj pachapi tiyakunapaj wajyasqa kajkuna”, nispa. (Heb. 3:1). Chantapis, Dios, jamuq “mosoj pachata” Jesuspa atiyninpi churasqanta nillarqataq (Heb. 2:3, 5, Dios Parlapawanchej). Griego Qillqakunaqa, kay ‘pacha’ rimayta, Jallpʼamanta parlananpaqpuni uqharin, maypichus runas kawsakunchik chaymanta. Chayrayku, chay jamuq ‘musuq pachaqa’, Cristo kamachiptin, runas Jallpʼapi kawsanankuta niyta munan. Chay tiempopitaq, Jesusqa, Diospa kay nisqanta juntʼachinqa: “Cheqan runasqa kay pachata herenciankupaj japʼenqanku, chaypitaj wiñaypaj kawsanqanku” (Sal. 37:29).
16 Apóstol Pedropis, Dios yuyaychasqanmanjina runaspaq imachus astawan qhipaman kananmanta, ajinata qillqarqa: “Cielopis, kay pachapis ninapi qʼolachisqa kanankupaj waqaychasqa kanku juicio pʼunchaykama. Chaypachaqa Diosqa mana cheqan kajman jina kawsaj runasta juzgaspa, chinkarparichenqa”, nispa (2 Ped. 3:7). Chaywanpis, ‘cielowan’ (kunan tiempopi kamachiqkunawan), ‘kay pachawan’ (saqra runaswan) ima, ¿imataq kanqa? (2 Pedro 3:13, ñawiriy.) Chinkanqanku, cuentanmantataq, ‘musuq cielo’ (Diospa Reinon), ‘musuq jallpʼataq’ (Diospa chiqa kamachisnin) kanqa.
17. Apocalipsis 21:1-4, ¿imaynatá runap suyakuyninta sutʼinchan?
17 Apocalipsis libroqa, Juan musquypijina runas mana juchayuq may kusisqa kawsakusqankuta rikusqanta sutʼinchan (Apocalipsis 21:1-4, ñawiriy). Diospa kamachisninqa, chay kawsayta, Edén huertapi mana juchayuq kawsay chinkasqanmantapacha, suyakuchkanku. Arí, chiqan runasqa, kay Jallpʼa juk Paraisoman tukuptin chaypi kawsakunqanku, manañataq unquyta, wañuyta ima, manchachikunqankuchu. Rikunchikjina, Hebreo Qillqakuna, Griego Qillqakuna ima, kay suyakuymanta sutʼita parlanku. Chantapis, kay sumaq suyakuyqa, Jehovap chiqa sunqu kamachisninta kunankama sumaqta kallpachachkallanpuni (Apo. 22:1, 2, 17).
¿Sutʼinchayta atiwaqchu?
• Jesús, “tukuy ima mosojman tukojtin” nispa, ¿imatá niyta munarqa?
• Jesús, ¿imamantá Nicodemowan parlarqa?
• Jesús, ¿imatá chay suwa runaman nirqa?
• ¿Imaynamantá Pablo, Pedro ima, Jallpʼapi wiñay kawsaymanta parlasqankuta yachanchik?
[Tapuykuna]
[8 paginapi dibujo/foto]
Llampʼu sunquyuqkunaqa, kay Jallpʼapi wiñaypaq kawsakunqanku
[10 paginapi dibujo/foto]
Jesusqa, runaman wiñay kawsaymanta yachachirqa