“Tukuy runaswan allimpi kausakuychej”

“Atisqaykichejman jina tukuy runaswan allimpi kausakuychej.” (ROM. 12:18.)

1, 2. a) Jesús nisqanmanjina, ¿imatataq discipulosnin rikunanku karqa? b) Churanakuy kaptin imatachus ruwananchikta yachanapaq, ¿maypitaq yuyaychaykunata tarisunman?

JESUSQA, discipulosninman kay pachamanta runas churanakunankuta nirqa. Wañunan pʼunchaymanta ñawpaq chʼisintataq, imaraykuchus chay churanakuy kananta willarqa, ajinata: “Kay pachajtachus kawajchej chayqa, kay pachamanta runasqa munakusunkichejman. Kunanrí mana kay pachajtachu kankichej, manachayqa noqa kay pachapi kajkunamanta ajllarqaykichej. Chayraykumin kay pachamanta runasqa chejnisunkichej” (Juan 15:19).

² Pabloqa, kawsayninpi rikusqanrayku, Jesuspa nisqan chiqapuni kasqanta yacharqa. Wayna Timoteoman iskay kaq kutipi qillqachkaspa nirqa: “Qanqa yachallankipuni imatachus yachachisqayta, imaynatachus kawsasqayta, imatatajchus ruwayta munasqayta ima. Rikorqankitaj creesqayta, pacienciayta, munakuyniyta, sinchʼita sayasqayta ima. Yachallankitaj chejnikuspa qhatiykachawasqankuta, ñakʼarisqayta ima”, nispa. Chaymantataq nirqa: “Ajinallatataj, Cristo Jesuspi tukuy cheqanta kawsayta munajkunaqa chejnikuywan qhatiykachasqapuni kananku tiyan”, nispa (2 Tim. 3:10-12). Pabloqa, Romanosman 12 tʼaqata qillqasqanpi, churanakuy kaptin  imatachus ruwanamanta yuyaycharqa. Chay yuyaychaykunaqa, kay tukukuy pʼunchaykunapipis, mayta yanapawasunman.

“Allin kajtapuni ruwaj churakuychej”

3, 4. ¿Imaynatá Romanos 12:17 pʼitipi yuyaychayta kasukusunman: a) qusalla chayri warmilla Diosta yupaychaptin? b) runa masinchikwan kachkaspa?

³ (Romanos 12:17, ñawiriy.) Pabloqa, ni pimanpis saqramanta saqrallawantaq kutichinanchikta nirqa. Kay yuyaychayqa, may allinpuni, astawanraq familiamanta mana tukuyninku Diosta yupaychaptinkuqa. Cristianosqa, familianchik saqrata ruwawaptinchik chayri sunqunchikta nanachinapaqjina imatapis parlaptinku, phiñakuyninchikta ñitʼiykukunanchik tiyan. Saqramanta saqrallawantaq kutichispaqa, astawan chʼampaykunallata rikhurichisunman.

⁴ Pablo jinata yuyaycharqa: “Allin kajtapuni ruwaj churakuychej tukuy runaj ñaupaqempi”, nispa. Juk qusa, warmin Diosta yupaychasqanrayku imatapis sunqunta nanachinanpaqjina niptin, ¿imatá warmi ruwanman mana chʼampaykuna kananpaq? Kʼachallapuni qusanwan kanan tiyan (Pro. 31:12). Carlosqa, Betel wasipi llamkʼan. Payqa wawallaraq kachkaptin, maman tatanpa churanakuyninta kʼacha kaspa, sumaq warmi kananpaq kallpachakuspa ima, atipasqanta yuyarikun. Pay nin: “Mamayqa, tatayta jatunpaq qhawanaykuta niwaq kayku. Chantapis, tatayman gustasqan pukllaypi, paywan pukllanayta niwaq, mana gustawaptinpis”, nispa. Tiempowanqa, Carlospa tatan Bibliamanta yachakuyta qallarirqa, chaymantataq bautizakurqa. Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, ‘tukuypaq allin kaqta ruwaspa’, achkha runaspa yuyayninkuta tikrachinku. Ima ñakʼariy kaptinpis, runa masisninkuta yanapaspa.

Churanakuyta tukuchiq ‘nina brasas’

5, 6. a) ¿Imata ruwaspataq enemigosninchikpa umankuman ‘nina brasasta’ jichʼaykunchik? b) Pillatapis Romanos 12:20 juntʼaptin allin risqanmanta parlariy.

⁵ (Romanos 12:20, ñawiriy. *) Pablo, kay pʼitita qillqachkaspaqa, ichá Proverbios 25:21, 22 nisqanpi tʼukurichkarqa, chaypi nin: “Sichus enemigoyki yarqhasqa kashan chayqa, mikhunata jaywariy; chʼakichikun chayqa, yakuta jaywariy. Ajinata ruwaspaqa, umanman nina brasastapis jichʼaykushawaj jina kanman, Tata Diostaj tʼinkachisonqa”. Romanos 12 tʼaqaqa, achkha yuyaychaykunamanta parlan, chayrayku nina brasasta enemigonchikpa umanman juntʼaykuchinata nispaqa, mana churanakuqkunata pʼinqachinamantachu chayri ima saqrata ruwanamantachu parlachkan. Pablo, —Proverbios libropis—, nina brasamanta parlaspaqa, ñawpa tiempopi imaynatachus metalesta unuyachisqankumanta parlachkan. Kay chunka jisqʼunniyuq siglopi Bibliamanta yachaq runa Charles Bridgesqa, ajinata qillqarqa: “Metalta unuyachinapaqqa, ama nina patallamanchu churaychik; astawanpis nina brasasta  patanman churaychik, ajinamanta metalpa puraq uyanta kʼajarichinkichik. Wakin sunquslla, may pacienciawan kʼacha munakuywanpis, mana kuyurinkuchu”, nispa.

⁶ Saqra runaspaq allin kaqta ruwaspaqa, ‘nina brasaswanjina’ churanakuqkunap sunqunta ‘unuyachinchik’, nisunman pantasqa yuyayninkuta tikrachinchik. Chantapis ajinata ruwasqanchikqa, Jehovap llaqtanta, willayninkuta ima, allinpaq qhawanankupaq yanapanman. Apóstol Pedro qillqarqa: “Allinta kawsakuychej mana creejkuna ukhupi. Paykunaqa kunan sajrata qankunapaj rimanku, sajra runaspis kawajchej jina. Chaywampis Diospa watukunan pʼunchaypi payta jatunchanqanku, allin ruwasqasniykichejta rikuspa” (1 Ped. 2:12).

“Tukuy runaswan allimpi kausakuychej”

7. a) Cristo, ¿ima sunqu tiyaykuytataq discipulosninman qun? b) ¿Imatá ruwanapaqtaq Cristop sunqu tiyaykuynin tanqawanchik?

⁷ (Romanos 12:18, ñawiriy.) Jesusqa, apostolesninwan wañunan pʼunchaymanta ñawpaq chʼisinpi kachkaspa, ajinata nirqa: “Sonqo tiyaykuyta saqeykichej; sonqo tiyaykuyniyta qankunaman qoykichej”, nispa (Juan 14:27). Chay sunqu tiyaykuyqa, Jehová Dios, Churin ima, munakuwasqanchikrayku, allinpaq qhawasqanchikrayku ima, kapuwanchik. Chantapis, tukuy runaswan allinpi kawsakunapaq tanqanawanchik tiyan. Chiqa cristianosqa, tukuywan allinpi kawsakuyta munasqankurayku, tukuy imata ruwanku, chayrayku “allinyachejkuna” nisqa kanku (Mat. 5:9).

8. Familiapi, qutuchakuypi ima, ¿imaynamantá tukuywan allinpi kawsayta maskʼasqanchikta rikuchisunman?

⁸ ¿Imaynasmantá tukuywan allinpi kawsakuyta maskʼasqanchikta rikuchisunman? Familiapi juk chʼampay niraq jatunyachkaptin, usqhayllata allinchaspa (Pro. 15:18; Efe. 4:26). Qutuchakuypipis, chayllatataq ruwananchik tiyan. Apóstol Pedroqa, chayta ruwanapaq, mana imatapis parlarparinalla kasqanta nirqa (1 Ped. 3:10, 11). Santiagopis, qallunchikta mana allin kaqpaq apaykachay, qhawanakuy, wakkunawan chʼaqwata maskʼay ima, mana allin kasqanta nirqa. Chantá nirqa: “Diosmanta jamoj yachayrí kay jina: Llimphu, allin kawsayta apamoj, kʼacha, khuyakuywan juntʼasqa, sumaj poqoyniyoj, mana wajkunallaman kutisqachu, manataj puraj uyachu. Pikunachus runapura allin kawsayta maskʼajkunaqa chay allin kawsayta tarpunku mujuta jina, cheqan kajtataj poqoyta jina tarinku” (Sant. 3:17, 18).

9. “Tukuy runaswan allimpi” kawsayta munaptinchikpis, ¿imatá mana jaykʼaqpis qunqanchikchu?

⁹ Pabloqa, Romanos 12:18 pʼitipi, mana familiawan, qutuchakuywan ima, allinpi kawsayta maskʼayllamantachu parlachkarqa. “Tukuy runaswan” nispaqa, vecinosninchikwan, llamkʼaypi chayri yachaywasipi compañerosninchikwan, pikunamanchus willanchik chaykunawan ima, allinpi kawsakunanchikta nichkarqa. Chaywanpis, “atisqaykichejman jina” nispa nirqa. ¿Imatá chaywan ninayachkarqa? “Tukuy runaswan allimpi” kawsakunapaq tukuy imata ruwananchik kasqanta yachanchik, chaywanpis  Diospa kamachiykunasnin astawan patapi kasqanta, mana qunqanchikchu.

Jehovalla pagachikuyta atin

10, 11. ¿Imaraykutaq saqramanta saqrallawantaq mana kutichinanchikchu tiyan?

¹⁰ (Romanos 12:19, ñawiriy.) Chiqa cristianoqa “pacienciayoj”, “paypa contrampi sayaykukojkunatapis”, nisunman mana uyariyta munaqkunata, willayman churanakuqkunata ima, “llampʼu sonqowan” yanapan (2 Tim. 2:23-25). Pabloqa, hermanosninman ama ima saqramantapis pagachikunankuta yuyaychaytawan, ajinata nillarqataq: “Saqeychej Dios phiñakuynimpi jasutʼinanta”, nispa. Cristianosqa, saqrata mana saqrallawantaq kutichinanchikta yachanchik. Salmista jinata nirqa: “Phiñasqa kayta saqey, qhesachaytaj; amapuni phiñakuychu, imaraykuchus chaywanqa aswan mana allinman chayanki” (Sal. 37:8). Salomontaq nirqa: “Amapuni jaykʼajpis niychu: Kayta ruwawasqanmanta vengakusaj, nispa. Tata Diospi atienekuy, paytaj librasonqa” (Pro. 20:22).

¹¹ Enemigosninchik ima saqratapis ruwawanchik chayqa, Jehová chay runaman kutichinanta saqinanchik tiyan, chaytataq paylla qhawasqanmanjina maychus tiemponpi ruwanqa. Pablo nillarqataq: “Qhelqasqapi nin: Noqa pagachikusaj jasutʼispa, nin Señorqa”, nispa. Arí, Jehová Dioslla vengakuyta atin (Deuteronomio 32:35, kikinchay). Chayrayku, saqramanta saqrallawantaq kutichisunman chayqa, Jehovap ruwananta ruwayta munachkasunmanjina kanman, chaywantaq Paymanta astawan kasqanchikta rikuchiyta munachkasunman. Chantapis, mana Jehovapi atienekuchkasunmanchu, imaraykuchus pay nirqa: “Noqa pagachikusaj”, nispa.

12. ¿Imaynatataq Jehovap phiñakuynin rikuchikunqa, maykʼaqtaq?

¹² Pabloqa, romanos cartap qallariyninpiña nirqa: “Diospa kʼajaj phiñakuynenqa janaj pachamantapacha rikuchikun Diosta mana yupaychajkunaj contrankupi, mana cheqan kajta ruwajkunapaj ima, pikunachus sajra ruwayninkuwan cheqan kajta jarkʼashanku, chaykunapaj” (Rom. 1:18). Jehovap phiñakuyninqa, “jatun ñakʼariy” qallariptin, Churinniqta “janaj pachamantapacha” rikuchikunqa (Apo. 7:14). Chaypitaq “Diospa juicion cheqan” kasqan rikukunqa, imaynatachus Pablo wak cartasninpi sutʼincharqajina: “Diosqa cheqa kajman jina maychus kajta ruwanqa, qankunata ñakʼarichejkunata ñakʼarichispa. Qankunatarí pikunachus ñakʼarichisqa kajkunata pay samarichisonqachej noqaykutawan khuskata, janaj pachamanta Señor Jesús atiyniyoj angelesninwan jamojtin. Payqa nina larwaywan rikhurimonqa, juchachaspataj castiganqa sonqonkupi Diosta qhesachajkunata, pikunachus Señorninchej Jesucristoj evangeliontapis mana kasojkunata” (2 Tes. 1:5-8).

Saqra kaqta allin kaqwan atipana

13, 14. a) ¿Imaraykutaq runa churanakuwasqanchik mana tʼukuchiwanchikchu? b) ¿Imaynamantá qhatiykachawaqninchikta bendecisunman?

¹³ (Romanos 12:14, 21, ñawiriy.) Jehová tukuy nisqanta juntʼananpi atienekusqanchikrayku, sunqu tiyasqa kayta atinchik, “Reinomanta evangelio[ta]” “tukuynejpi” willananchikta kamachiwasqanchiktapis, juntʼayta atinchik (Mat. 24:14). Yachanchikjinataq chay willayqa, enemigosninchikpa phiñakuyninta jatarichinqa, imaraykuchus Jesús nirqa: “Ajinata tukuy runaj chejnisqan kankichej noqaj sutiyrayku”, nispa (Mat. 24:9). Chayrayku, runas Diosmanta willasqanchikman churanakusqankuqa, mana tʼukuchiwanchikchu, nitaq chay ruwayta saqichiwanchikchu. Apóstol Pedro, jinata qillqarqa: “Munasqa hermanos, ama tʼukuychejchu nina larwaypi jina ñakʼarichisqa kasqaykichejmanta, manapis chay jamunanta yuyawajchejchu jina. Astawanqa kusikuychej Cristoj ñakʼarisqampi paywan khuska ñakʼarisqaykichejmanta” (1 Ped. 4:12, 13).

¹⁴ Qhatiykachawaqninchiktaqa, mana chiqninchikchu, astawanpis Bibliamanta yachachinapaq kallpachakunchik, imaptinchus wakinqa, mana yachaspalla imatapis ruwanku (2 Cor. 4:3, 4). Pablo kay pʼitipi yuyaychasqanta kasukunapaq kallpachakunchik: “Bendeciychej  qankunata waqachejkunata; Diosmanta paykunapaj mañapuychej, amataj maldeciychejchu” (Rom. 12:14). Willayninchikman churanakuqkunapaq Diosmanta mañapuspa, paykunata bendecinchik. Jesús Urqupi yachachichkaptin nirqa: “Munakuychej enemigosniykichejta; allin kajta ruwaychej qankunata chejnejkunapaj. Allinta parlaychej qankunata maldecejkunapaj, Diosmantataj mañapuychej qhasimanta qankunata tumpajkunapaj” (Luc. 6:27, 28). Pabloqa, kawsayninpi rikusqanrayku, qhatiykachaqkunapis Cristop discipulosninman tukuyta atisqankuta, Jehovata kʼajaywan yupaychayta atisqankuta ima, yacharqa (Gál. 1:13-16, 23). Corintopi hermanosninmanpis, jinata qillqarqa: “Chejniywan qhatiykachasqa kaspapis, ñakʼariyku chʼinllamanta. Runasqa imaymanasta niwayku, noqaykutajri allin kajwan kutichiyku” (1 Cor. 4:12, 13).

15. ¿Imaynamantá saqra kaqta allin kaqwan atipasunman?

¹⁵ Chiqa cristianosqa, Romanos 12 tʼaqap tukuynin pʼitita kasukunapaq kallpachakunchik, chaypi nin: “Ama sajra kajwan atipachikuychu, astawanqa sajra kajta allin kajwan atipay”. Ima saqra kaqpis, Kuraq Supaymanta jamun (Juan 8:44; 1 Juan 5:19). Jesusqa, apóstol Juanman, akllasqa hermanosnin, “Corderoj yawarninrayku, Diospa Palabranta willasqankurayku” ima, Kuraq Supayta atipasqankuta musquypijina nirqa (Apo. 12:11). Arí, allin willaykunata willamuspaqa, Satanasta, saqra pachanta ima, atipayta atisunchik, ajinamantataq, wakkunapaq allin kaqta ruwachkanchik.

Diospi suyakuspa kusikuna

16, 17. Romanos 12 tʼaqa nisqanmanjina, a) ¿imaynatá kawsananchik tiyan? b) ¿imatá qutuchakuypi ruwananchik tiyan? c) ¿imaynatá churanakuqkunata qhawananchik tiyan?

¹⁶ Romanos 12 tʼaqata ukhunchasqanchikpiqa, achkha yuyaychaykunata yuyarinchik. Kay tʼaqapiqa, Jehovap munayninmanjina kawsananchik kasqanta yachakunchik. Chaytataq, Diospa espíritu santon tanqawasqanchikrayku, allin yuyayninchik chaypuni Diospa munaynin kasqanta reparachiwasqanchikrayku ima, ruwanchik. Chantapis, espirituwan kʼajarinchik, Diosmanta japʼisqanchik atiytataq, allinta apaykachanchik. Diosta llampʼu sunquwan yupaychanchik, qutuchakuy jukchasqallapuni kananpaq yanapanchik, waqyarikuyta yachanchik, wakkunapaq allin sunquyuq kanapaqtaq, kallpachakunchik.

¹⁷ Romanos 12 tʼaqaqa, imatachus churanakuy kaptin ruwananchikta yachachillawanchiktaq. Ni jaykʼaq, saqramanta saqrallawantaq kutichinachu. Astawanpis, allin kaqtapuni tukuypaq ruwananchik tiyan. Familiapi, qutuchakuypi, llamkʼaypi, yachaywasipi, willaypipis, tukuywan allinpi kawsakuyta maskʼanchik, chaywanpis, Diospa kamachiykunasnin astawan patapi kasqanta mana qunqanchikchu. Saqra runas, may phiñakuywan churanakuwaptinchikpis, saqra kaqta allin kaqwan atipanapaq kallpachakunchik, nitaq Jehovalla pagachikunan kasqanta qunqanchikchu.

18. Pablo Romanos 12:12 pʼitipi, ¿ima kimsa yuyaychaykunatawantaq sutʼinchan?

¹⁸ (Romanos 12:12, ñawiriy.) Pabloqa, kay sumaq yuyaychaykunamanta parlaytawan, kimsa yuyaychaykunatawan sutʼinchan. Romanos 12 tʼaqapi yuyaychaykunataqa, Jehovap yanapaynillanwan juntʼayta atisun; chayrayku Pablo nirqa: “Mana saykʼuspa Diosmanta mañakuychejpuni”, nispa. Diosmanta mañakuptinchikqa, Pablo “ñakʼariypi sinchʼita sayaychej” nisqanta juntʼasun. Chantapis, Jehová imatachus aswan qhipapaq wakichipuwasqanchikpi atienekunanchik tiyan. Jinamanta Dios, janaqpachapi chayri Jallpʼapi wiñay kawsayta qunawanchikpi “suyakuspa, kusiku[sun]chej”.

[Sutʼinchaynin]

Yuyarinapaq

• ¿Imatá churanakuy kaptin ruwananchik tiyan?

• ¿Imaspitaq tukuywan allinpi kawsakuyta maskʼananchik tiyan, imaynatá chayta ruwanchik?

• ¿Imaraykutaq saqramanta mana saqrallawantaq kutichinchikchu?

[Tapuykuna]

[8 paginapi dibujo/foto]

Runa masinchikta yanapaspaqa, pantasqa yuyayninkuta tikrachisunman

[9 paginapi dibujo/foto]

Qutuchakuypi tukuywan allinpi kawsayta maskʼasqaykita, ¿rikuchinkichu?