Diospa kamachisninqa tukuyta jatunpaq qhawanchik

“Diospa munasqa wawasnin kaspa, payta qhawarispa kikinta ruwaychej.” (EFE. 5:1.)

1, 2. a) ¿Imaraykutaq runaswan kʼacha kay may allin? b) ¿Imatá kay yachaqanapi yachakusunchik?

RUNASWAN imaynachus kanamanta yachaq warmi Sue Fox, runasta allinpaq qhaway, may allin kasqanmanta jinata sutʼincharqa: “Runastaqa mayllapipis, maykʼaqllapis allinpaq qhawananchik tiyan, manataq wakin kutillachu”, nispa. Runaswan kʼacha kaqkunaqa, piwanpis phiñanakuptinku allinyakapunkupacha. Mana jina kaqkunataq, chʼampaykunata, chiqninakuykunata, phiñakuykunata ima, rikhurichinku.

² Chiqa cristianosqa, kʼachas kasqanchikrayku riqsisqa kanchik. Chaywanpis, kay pachapi  runaspa parlayninkuta, ruwayninkuta ima, mana chinpachikunanchikchu tiyan. Kay yachaqanaqa, Bibliap nisqanmanjina ruway, kay pachapi mana allin ruwaykunata qhisachanapaq yanapawasqanchikta, runasta chiqa yupaychayman pusamusqanta ima, rikuchinqa. Wakkunawan kʼacha kay, imatachus niyta munasqanta entiendenapaq, Jehovamanta, Churinmanta ima, parlarisunchik.

Jehovawan Churinwan kʼachas kasqankumanta yachakuna

3. Jehová kʼacha kasqanmanta, ¿imatá yachakunchik?

³ Jehová tukuymanta aswan kʼacha kasqanrayku, paymanta mayta yachakusunman. Tukuy ima atiyninpi kaptinpis, runasta kʼachamanta qhawan. Ñawpa tiempopi, Abrahamwan, Moiseswan ima, parlachkaptinqa, hebreo qallupi juk rimayta uqhariq, chaytaq imatapis ruwanankuta kʼachamanta mañasqanta rikuchin (Gén. 13:14; Éxo. 4:6). Jehovaqa, kamachisnin pantaptinkupis, “khuyakoj sonqoyoj [...], mana usqhayta phiñarparikoj, munakuypi jatun, cheqa kaypitaj” (Sal. 86:15). Kay pachapi runasrí, wakkuna mana munayninkumanjina ruwaptinku, ¡phiñakunkupacha!

4. Wakkuna parlapayawaptinchik, ¿imaynatá Jehovajina uyarisun?

⁴ Jehovap kʼacha kaynintaqa, imaynatachus runasta uyarisqanpi rikullanchiktaq. Payqa, Abraham, Sodomapi tiyakuqkunamanta tapuchkaptin, pacienciawan kutichirqa (Gén. 18:23-32). Manataq Abrahampa llakiyninta uyarispaqa, tiemponta usuchichkasqanta yuyarqachu. Arí, Diosqa kamachisninpa mañakuyninkuta, juchankumanta pesachikuqkunatapis, uyarin (Salmo 51:11, 17, ñawiriy). Chayrayku, ¿manachu ñuqanchikpis wakkuna parlapayawaptinchik kikinta uyarina kanman?

5. ¿Imaynatá Jesuspa ruwasqan payjina kanapaq yanapawasun?

⁵ Jesusqa, Tatanpa kʼacha kayninta yachakullarqataq. Ruwananta juntʼananpaq, tiemponta, kallpanta ima, churanan kaptinpis, pacienciayuq, kʼachataq karqa. Chantapis, leprososta, ciegosta, mañakitusta ima, yanapananrayku tiempochakuqpuni. Astawanpis, sunqu phutisqasta yanapananrayku, imatachus ruwachkasqanta saqiq. Paypi iñiqkunatapis sumaqta yanaparqa (Mar. 5:30-34; Luc. 18:35-41). Cristianosqa, kʼachas kaspa, wakkunata yanaparispa ima, Jesusjina ruwachkanchik. Chaytataq familiaresninchik, vecinosninchik, wak runas ima, qhawachkanku. Chay ruwasqanchikqa, Jehovata jatunchan, kusichiwanchiktaq.

6. Jesús tukuyta jatunpaq qhawasqanmanta, ¿imatá yachakusunman?

⁶ Judiospa religionninkuta kamachiqkunaqa, Leyta mana riqsiqkunata ‘maldecisqastajina’ qhawaq kanku (Juan 7:49). Jesustaq, mana paykunajinachu karqa, astawanpis tukuyta jatunpaq qhawaq, chaytaq Martata, Mariata, Zaqueota, wakkunata ima, sutinkumanta parlapayasqanpi rikukun (Luc. 10:41, 42; 19:5). Sapa llaqtaqa, wakkunata jatunpaq qhawasqankuta rikuchinankupaq ususniyuq kanku, chaywanpis Jehovap kamachisninqa, munakuyninkuta rikuchinakunankupaq kallpachakunkupuni. * Arí, cristianosqa, hermanosninkuta, wak runasta ima, layankumantapis manapis kachunku, jatunpaq qhawasqankuta rikuchinku (Santiago 2:1-4, ñawiriy).

7. Runasta tukuyniqpi jatunpaq qhawanapaq, ¿imaynatá Bibliap nisqan yanapawanchik?

⁷ Jehová, Churin imaqa, tukuy runasta allinpaq qhawanku. Chayraykutaq, llampʼu sunqu runasqa chiqa kaqmanta yachakunku. Chaywanpis, imaynatachus wakkunata jatunpaq qhawaymanta, mana tukuyniqpichu kikinta yuyanku. Cristianosqa, Bibliap nisqanmanjina ruwanku, manataq runaspa qillqasqanku libromanjinachu, imaraykuchus Bibliaqa, wakkunata jatunpaq qhawanapaq, tukuyniqpi yanapawanchik. Kunanqa, wakkunata jatunpaq qhaway, imaynatachus willayninchikpi yanapawasqanchikta qhawarisunchik.

 Napaykuna, parlapayarinataq

8, 9. a) ¿Ima ruwaytaq mana allinpaqchu qhawasqa? b) Mateo 5:47 nisqa, ¿imatá yachachiwanchik?

⁸ Runasqa, yaqha tukuyniqpi llamkʼayninkupi yuyay chinkasqa purisqankurayku, manaña “imaynalla” chayri “allin pʼunchay” nispa, napaykunakunkuchu. Arí, juk callepi achkha runas chawpipi purichkaspaqa, mana tukuytapunichu napaykusunman. Jina kaptinpis, wakkunata napaykuyqa allinpuni. Qam, ¿napaykukuyta yachankichu chayri chʼinllachu purinki? Mana ajinata ruwayta munaspapis, ichá chay ruwayman yachaykukusunman, chaytaq manapuni allinchu.

⁹ Jesús jinata tapurqa: “Wawqesnillaykichejtachus napaykunkichej chayqa, ujkunamanta ima aswan allintataj ruwankichejri? Manachu mana judiokunapis kikillantataj ruwanku?”, nispa (Mat. 5:47). Napaykukuyta yachay allin kasqanmanta, Donald Weiss, juk empresapi kamachiq, jinata qillqarqa: “Ni pipis wakkuna chʼinllamanta ladonta pasananta munanchu. Mana napaykusqankumanta phiñakuqtaqa, ni imapis sunqunta thañichiyta atinmanchu. Chayrayku, amapuni wakkunata napaykuyta, parlapayariyta ima, qunqaychu”, nispa. Wakkunawan kʼachas, mana jukjinalla kanapaq ima, kallpachakusunchik chayqa, tukuy allinta apanakusunchik.

10. Tukuywan kʼacha kay, ¿imaynamantá willayninchikpi yanapawasunman? ( “Kʼachamanta napaykurispa parlapayariy”, nisqa recuadrota qhawariy.)

¹⁰ Tommanta, Carolmantawan parlarina, paykunaqa qhariwarmi cristianos kanku, Estados Unidosmanta pataniqpitaq tiyakunku, willaypiqa runaswan sumaqta parlarinku. ¿Imatá jinata parlarinankupaq ruwanku? Tomqa, Santiago 3:18 pʼitimanta parlaspa nin: “Runaswan kʼachas kanaykupaq kallpachakuyku. Chayrayku, wasinku qayllapi kaqkunaman, chayniqpi llamkʼaqkunaman ima, qayllaykuspa kʼachamanta napaykuriyku, imamantachus uyariyta munasqankumantataq, parlapayariyku: wawasmanta, allqitusmanta, wasismanta, llamkʼaymanta ima. Tiempowantaq, sumaqtaña riqsiwayku”, nispa. Caroltaq nin: “Chantá qhipan kutispiqa, sutiykuta willariyku, sutinkuta tapuriyku ima. Imatachus chay chiqapi ruwasqaykutataq willariyku, chaywanpis pisillata parlariyku. Chaymanta astawan qhipamanqa, allin willaykunamanta parlariyta atiykuña”, nispa. Kay qhariwarmitaqa, achkha vecinosninku allinpaq qhawanku. Achkhataq  publicacionesta japʼikunku, wakinkunataq chiqa kaqmanta yachakuyta munanku.

Mana atikunanpaqjina kaptinpis kʼachas kanachik

11, 12. Willaypi runas saqrata ruwawasqanchikmanta, ¿imaraykutaq mana tʼukunchikchu, chantá imaynatá kutichinanchik tiyan?

¹¹ Wakin kutiqa, willaypi runas rimawanchik, qhapariykuwanchik ima. Chaytaq mana tʼukunapaqchu, imaraykuchus Jesús, discipulosninman ajinata nirqa: “Noqatachus chejnikuywan qhatiykachawarqanku chayqa, qankunatapis chejnikuywan qhatiykachallasonqachejtaj”, nispa (Juan 15:20). Chantapis, kikinta kutichiptinchikqa, chʼampayllata rikhurichisunman. Mana ajina kananpaq, ¿imaynatá kutichisunman? Apóstol Pedro qillqarqa: “Sonqosniykichejpi Cristota Señorniykichejta jina jatumpaj qhawaychej. Wakichisqapuni kaychej, Diospi atienekuspa imatachus suyakusqaykichejmanta sutʼita kutichinaykichejpaj. Yachayta munajkunaman kutichiychej tapusqankuman jina llampʼu sonqowan, paykunata sumajpaj qhawaspa”, nispa (1 Ped. 3:15). Arí, mana phiñakuspalla kʼachamanta, jatunpaq qhawaspataq kutichiyqa, runap sunqunta llampʼuyachin (Tito 2:7, 8).

¹² Saqrata ruwawaptinchikpis, Dios munasqanmanjina kutichinapaq, ¿wakichikusunmanchu? Arí. Pablo jinata yuyaychawanchik: “Kʼacha simiwan[puni] parlaychej, kachiwan kachinchasqata jina. Jinallataj yachaychej imaynatachus sapa ujman kutichinaykichej kasqanta”, nispa (Col. 4:6). Familianchikpi, llamkʼayninchikpi, qutuchakuypi, vecinosninchikwan ima, kʼachas kasunchik chayqa, asipayawasqanchikta, saqrata ruwawasqanchikta atipanapaq ima, wakichisqa kasunchik (Romanos 12:17-21, ñawiriy).

13. ¿Imataq willayninchikman churanakuqkunap yuyayninkuta tikrachinman? Juk hermanomanta sutʼinchay.

¹³ Saqrata ruwawaptinchikpis, mana saqrallawantaq kutichiyqa, runaspa yuyayninkuta tikrachinman. Japonpi iskay runasqa, juk Jehovamanta sutʼinchaq runasman willachkasqanmanta tukuy imasta nisqanku. Chay hermanotaq, mana phiñakuspalla kʼachamanta kutichispa ripurqa. Astawanpis willachkallarqapuni, jinallapi chay iskay runasmanta juknin, payta qhawachkasqanta repararqa. Qayllaykuptintaq, chay runaqa ajinata nisqa: “Ñuqayku saqrata ruwasuptiykupis, qamqa mana phiñakunkichu, perdonaway.  ¿Imatataq qamjina kanaypaq ruwaymanri?”, nispa. Chay runaqa, may sunqu nanasqa kachkasqa, imaraykuchus llamkʼayninmanta wikchʼuchikusqa, mamantaq wañupusqa. Bibliamanta yachachiyta munaptinqa, yachakuyta qallarisqa. Pisi tiemponmantaq, semanapi iskay kutita Bibliamanta yachakuchkarqa.

Wawasman tukuyta jatunpaq qhawayta yachachina

14, 15. Ñawpa tiempopi Diospa kamachisnin, ¿imaynatá wawasninkuman yachachiq kanku?

¹⁴ Ñawpa tiempopi Diospa kamachisninqa, wawasninkuta runasta jatunpaq qhawayta yachachiq kanku. Génesis 22:7 pʼitipi, Abrahamwan Isaacwan, imayna kʼachamantachus parlapayanakusqankuta reparay. José, tatasninmanta wakkunata jatunpaq qhawayta yachakusqanqa, sutʼita rikukurqa, imaraykuchus wisqʼasqa kachkaptinpis, chaypi kaqkunata jatunpaq qhawarqa (Gén. 40:8, 14). Chantapis, faraonta parlapayasqanpiqa, atiyniyuq runasta imaynatachus parlapayananta yachakusqanta rikunchik (Gén. 41:16, 33, 34).

¹⁵ Jehová, israelitasman Chunka Kamachiykunata qusqanmanta jukninqa nin: “Tataykita, mamaykitawan jatumpaj qhaway, unayta kay pachapi kawsakunaykipaj, mayqen jallpʼatachus Señorniyki Tata Dios qosunki, chaypi” (Éxo. 20:12). Israelitasqa, tatasninkuta kasukuspa, paykunata jatunpaq qhawaq kanku. Chaytaq Jefteta, ususin jatunpaq qhawasqanpi rikukun. Imaptinchus ususinqa, imatachus Jehovaman qusaq nisqanta mana atinapaqjina kaptinpis juntʼarqa (Jue. 11:35-40).

16-18. a) ¿Imaynatá tatas, wawasninkuman tukuyta jatunpaq qhawayta yachachinkuman? b) Wawasniykiman wakkunata jatunpaq qhawayta yachachisqayki, ¿paykunata yanapanmanchu?

¹⁶ Tatasqa, wawasninkuman wakkunata jatunpaq qhawayta yachachinanku tiyan. Paykuna kuraq runasña kaspa, runa masinkuwan allinta apanakunankupaqqa, wasiman jamuqkunata imaynatachus napaykunata, telefononiqta allinta kutichinata, imaynatachus mikhunata ima, yachananku tiyan. Chantapis, imaraykuchus kuraq runasman tiyanata qunata, unqusqasta, machitusta ima, kʼachamanta qhawanata, llasa qʼipisniyuqta yanaparinata ima, sumaqta entiendenanku tiyan. Chantapis, imatapis kʼachamanta mañakunata, graciasta qunata, pantaspapis perdonta mañakunata ima, yachanallankutaq tiyan.

¹⁷ Wawasman tukuyta jatunpaq qhawayta yachachiyqa, atinapaqjinalla. Chantapis wawasqa, tatasninku ruwasqankumanta yachakunku. Kurt 25 watayuq, payqa, kimsa wawqisninwan imaynatachus tukuyta jatunpaq qhawayta  yachakusqankumanta, ajinata nin: “Tataywan mamaywan kʼachamanta parlapanakusqankuta, wakkunata pacienciawan, allinpaq qhawasqankuta ima, rikuq kayku. Tatayqa, niraq tantakuy qallarichkaptin chayri tukukusqantawan, kuraq hermanoswan parlariq rispa, ñuqatawan pusawaq. Ñuqaqa, paykunata jatunpaq qhawaspa napaykusqanta qhawaq kani”. Chantá nillantaq: “Tiempomanqa, ñuqapis wakkunata jatunpaq qhawayta yachakurqani. Chaytataq mana tanqasqajinallachu ruwaq kani. Nitaq ruwana kasqanraykullachu, manaqa munasqayrayku”, nispa.

¹⁸ Wawasniykiman, wakkunata jatunpaq qhawayta yachachiptiykiqa, piwanpis amigos kayta atinqanku, allintataq wakkunawan apanakunqanku. Astawan qhipamanpis, patronesninkuwan, llamkʼaypi compañerosninkuwan ima, allinta kawsakunqanku. Chaytaq, tatasta mayta kusichin (Proverbios 23:24, 25, ñawiriy).

Tukuyta jatunpaq qhawasqanchik kay pachamanta tʼaqawanchik

19, 20. ¿Imaraykutaq Diosjina, Churinjina ima, kʼachas kanapaq tukuy imata ruwananchik tiyan?

¹⁹ Pablo qillqarqa: “Diospa munasqa wawasnin kaspa, payta qhawarispa kikinta ruwaychej”, nispa (Efe. 5:1). Kay yachaqanapi tarikuq Bibliap yuyaychaykunasninqa, Jehovajina, Churinjina ima, ruwanapaq yanapawasun. Ajinamanta, mana kay pacha runasjinachu kasun. Pikunachus imata tarinallankupaq, chayri piwan allinpaq qhawachikuyta munaspalla, kʼachas kanku (Jud. 16).

²⁰ Satanasqa, pisimantawan manaña kay pachata kamachinqachu, chayrayku Jehová kamachisninman wakkunata jatunpaq qhawayta kamachisqanta, chinkachiyta munachkan. Chaywanpis, ni jaykʼaq chinkachinqachu. Chayrayku tukuy imata, Jehovajina, Churinjina ima, kʼachas kanapaq ruwana. Ajinamanta, ruwasqanchik, parlasqanchik ima, saqra runasmanta tʼaqawasun. Chantapis, imaynachus kasqanchik Jehovap sutinta jatunchanqa, llampʼu sunqu runastataq, llaqtanman pusamunqa.

[Sutʼinchaynin]

¿Yuyarikunkichu?

• Jehová, Churin ima, ¿imaynasmantá kʼacha kayninkuta rikuchinku?

• Cristianos, wakkunata kʼachamanta napaykusqanku, ¿runaspa yuyayninkuta tikrachinmanchu?

• ¿Imaynatá tukuyta jatunpaq qhaway willaypi yanapawasunman?

• ¿Imaynatá tatas, wawasninkuman tukuyta jatunpaq qhawayta yachachinkuman?

[Tapuykuna]

[27 paginapi recuadro]

 Kʼachamanta napaykurispa parlapayariy

Achkha runasqa, mana riqsisqa runaswan mana parlayta munankuchu. Jehovamanta sutʼinchaqkunataq, Diosta, runa masinkuta ima, munakusqankurayku, runaswan Bibliamanta parlarinankupaq kallpachakunku. ¿Imataq ajinata ruwanaykipaq yanapasunkiman?

Filipenses 2:4 pʼiti nin: “Amataj pipis maskʼachunchu paypa allinnillantaqa, astawanqa sapa uj maskʼachun ujkunaj allinninkutapis”, nispa. Chay yuyaychayqa mayta yanapawanchik. Pitachus parlapayarinchik chay runap yuyasqanpi tʼukurina: paypaq mana riqsisqa runa kasqanchikrayku ichapis manchachikuchkawanchik. ¿Imaynatá sunqunta tiyaykuchisunman? Kʼachamanta parlapayaspa, chaywanpis mana chayllatachu ruwananchik tiyan.

Pillawanpis parlariyta qallarichkaspaqa, ichá imapichus yuyachkasqanta pantachinchik. Imachus payta llakichisqanmanta mana tʼukurispalla parlapayaptinchikqa, ichá mana uyariyta munawasunchu. Chayrayku, imapichus chay runa yuyachkasqanta reparaspaqa, allin kanman chaymanta parlayta qallarinayki. Jesusqa, Samariamanta juk warmita, juk pukyupi rikuspa ajinata ruwarqa (Juan 4:7-26). Chay warmiqa, yakuta urqhunanpi yuyachkarqa, chayrayku Jesusqa, yakumanta parlayta qallarirqa, chaymantataq chay warmiwan Diosmanta sumaqta parlarirqa.

[26 paginapi dibujos/fotos]

Runaswan kʼachas kaspaqa, Reinomanta sumaqta parlarisunman

[28 paginapi dibujo/foto]

Mayllapipis kachkaspa, tukuyta jatunpaq qhawasqanchikta rikuchinapuni