Diospa llaqtanpi ñawpaqman richkasqanchikta rikuchina

“Chay imasta ruwaypuni; chay imaspi sonqoykita churay Señorpi wiñasqaykita tukuy rikunankupaj.” (1 TIM. 4:15.)

1, 2. ¿Imatá Timoteomanta yachanchik? Chantá 20 watasniyuqjina kachkaptin, ¿imata ruwananpaqtaq akllarqanku?

MAYPICHUS Turquía suyu kachkan chaypiqa, ñawpa tiempopi Romamanta Galacia llaqta tarikurqa. Timoteoqa, chay llaqtapi wiñakurqa. Jesús wañupusqanmanta qhipamantaq, achkha qutuchakuykuna chayniqpi rikhurirqa. Chay tiempollapitaq, Timoteo, maman, jatun maman ima, cristianosman tukurqanku (2 Tim. 1:5; 3:14, 15). Familianwan khuska Diospaq llamkʼaspataq, maytachá kusikurqa. Chaywanpis, achkha bendicionesraq suyachkarqa.

² Pablo misionerojina iskay kaq kutipi richkaptin, Timoteoqa 20 watasniyuqjina kachkarqa. Pabloqa, ichapis Listrapi, chayniqmanta hermanos ‘Timoteomanta allinta parlasqankuta’ uyarirqa (Hech. 16:2). Timoteoqa, wayna kaspapis chiqamantachá wiñay tukusqa cristiano kasqanta rikuchirqa. Chayrayku Pablo, wak ancianos ima, juk jatun llamkʼayta ruwananpaq, espíritu santoniqta akllarqanku (1 Tim. 4:14; 2 Tim. 1:6).

3. ¿Ima sumaq llamkʼaytataq Timoteo japʼirqa?

³ Timoteoqa, Pablowan misionerojina rinanpaq akllasqa karqa (Hech. 16:3). Chay sumaq llamkʼayta japʼisqanmanta, ¡maytachá kusikurqa! Chay watamanta qhipamanqa, apostolespa, ancianospa sutinkupi ima, achkha llamkʼaykunata ruwaspa, Pablowan chayri wak misoneroswan viajarqa. Pablo, Timoteowan qutuchakuykunata waturisqankuqa, hermanospa iñiyninkuta kallpacharqa (Hechos 16:4, 5, ñawiriy). Arí, Timoteoqa, Diospa llaqtanpi ñawpaqman richkarqa. Pabloqa, Timoteo paywan chunka watata llamkʼasqantawan, Filipensesman ajinata qillqarqa: “Mana pipis noqawan kanchu pay jina qankunamanta munakuywan yuyarikojqa, allinniykichejta maskʼaspa. [...] Qankuna yachankichej imaynatachus Timoteo allin runa kasqanta rikuchisqanta; jinallataj yachankichej, imaynatachus uj chureqa tatanta yanapan, ajinata payqa noqawan trabajasqanta evangeliomanta willaspa” (Fili. 2:20-22).

4. a) ¿Imata ruwananpaqtaq Timoteo kamachisqa karqa? b) Pablo, 1 Timoteo 4:15 pʼitipi nisqanmanta, ¿ima tapuykunataq rikhurin?

⁴ Pabloqa, filipensesman qillqachkaptin tiempopi, Timoteota, qutuchakuykunapi ancianosta, siervos ministerialesta ima, sutichananpaq kamachirqa (1 Tim. 3:1; 5:22). Arí, Timoteoqa atienekunapaq ancianoman tukurqa. Chaywanpis Pabloqa, ajinata nillarqataq: “Señorpi wiñasqaykita tukuy riku[chunku]”, nispa (1 Tim. 4:15). ¿Imaraykutaq chayta nirqarí? ¿Manachu Timoteo achkhataña ñawparirqa? ¿Imatá chay yuyaychasqanwan niyta munachkarqa? ¿Imatataq ñuqanchik chaymanta yachakusunman?

 Kʼacha kaykunasninchik rikukuchun

5, 6. ¿Imataq Éfeso qutuchakuypi rikukuchkarqa, chantá, imaynatá Timoteo qutuchakuyta yanapanman karqa?

⁵ Kay 1 Timoteo 4:15 imaynamantachus qillqakusqanta qhawarina (1 Timoteo 4:11-16, ñawiriy). Pabloqa, niraq chay rimaykunata qillqachkaspa, Macedoniaman rirqa, Timoteotataq Efesoman kacharqa, imaraykuchus wakin runasqa, Efesopi hermanosta llulla yachachiykunawan iskayrayachichkarqanku. Timoteotaq hermanosta, Diosta chiqa kaqmanjina yupaychanallankupaqpuni yanapanan karqa. ¿Imaynatá chayta ruwanman karqa? Wakkuna, kawsayninmanta yachakunankupaqjina kawsaspa.

⁶ Pablo qillqarqa: “Creejkunaj ñawpaqenkupi allinta kawsay, paykunapis qan jina kawsakunankupaj. Allin kajta rikuchiy: Parlaypi, allin kawsaypi, munakuypi, creeypi, llimphu kawsaypi ima”, nispa. Chantá nillarqataq: “Chay imasta ruwaypuni; chay imaspi sonqoykita churay Señorpi wiñasqaykita tukuy rikunankupaj”, nispa (1 Tim. 4:12, 15). Arí, Timoteoqa kʼacha kaykunasninpi Señorpi wiñasqanta rikuchinan karqa, manataq qutuchakuypi ruwanata japʼisqanpichu. Ñuqanchikpis, kikinta ruwanapaq kallpachakuna tiyan.

7. ¿Imatataq tukuyninchik ruwayta atisunman?

⁷ Ñawpa tiempopijina wakin hermanosqa, qutuchakuypi kuraqkunajina kamachinankupaq churasqa kanku. Sutʼinchanapaq, wakin hermanosqa, ancianos chayri siervos ministeriales kanku, paykunamanta wakin ancianostaq, tukuy imaymanamanta jatun tantakuykunapijina yachachiwanchik. Wakin hermanostaq, precursores regulares, qutuchakuykunata waturikuqkuna, betelitas, misioneros ima, kanku. Chaywanpis tukuy cristianos, nisunman qharis, warmis, waynas, sipaskuna, machitus ima, Diospa llaqtanpi ñawpaqman richkasqanchikta rikuchisunman (Mat. 5:16). Arí, qutuchakuypi kamachinankupaq churasqa kaqkunapis, Timoteojina kʼacha kaykunata rikuchinanku tiyan.

Parlayninchik, wakkuna yachaqakunankupaqjina kachun

8. ¿Imaynatá parlayninchik Diosta yupaychaqkuna kasqanchikta rikuchinman?

⁸ Timoteoqa, llimphu parlayniyuq kanan karqa. ¿Imaynatá parlayninchikwan Diospa llaqtanpi ñawpaqman richkasqanchikta rikuchisunman? Parlayninchikqa, imayna runachus kasqanchikta rikuchin. Chayraykuchá Jesús jinata nirqa: “Sonqopi imachus juntʼa kashan, chaymanta simeqa parlan”, nispa (Mat. 12:34). Jesuspa wawqin Santiagopis, imaynatachus parlanamanta jinata nirqa: “Sichus pipis qankunamanta Diospa leyninta cheqamanta juntʼasqanta yuyakuspa, imatapis parlarparillan chayqa, chay runaqa chʼawkiyakun, Diospa leyninta juntʼaj kasqanta yuyakusqantaj qhasi manakaj” (Sant. 1:26).

9. Parlayninchik wakkuna yachaqakunankupaqjina kananpaq, ¿imatá ruwasunman?

⁹ Hermanosqa, Diospa llaqtanpi ñawpaqmanchus manachus richkasqanchikta, parlayninchikpi reparankuman. Chayrayku, saqrata chayri rimarakuspa parlanamantaqa, wiñay tukusqa cristianosjina parlayninchikwan wakkunata kallpachananpaq, sunquchanapaq ima, kallpachakuna (Pro. 12:18; Efe. 4:29; 1 Tim. 6:3-5, 20). Chantapis, Diospa kamachiykunasninta juntʼayta munasqanchikmanta parlaspaqa, Diosta yupaychachkasqanchikta rikuchisun (Rom. 1:15, 16). Ajinata ruwaptinchik, llampʼu sunquyuq runasqa, ñuqanchikjina ruwanankupaq tanqasqa kanqanku (Fili. 4:8, 9).

Ruwayninchik, llimphu kawsayninchik ima, yachachinapaqjina kachun

10. ¿Imaraykutaq Diospa llaqtanpi ñawpaqman rinapaq, chʼuwa sunquwan iñinanchik tiyan?

¹⁰ Mana wakkunata yachachinapaqjinallachu parlananchik tiyan. Imaptinchus parlasqanchikta mana juntʼaspaqa, puraq uyas kasunman. Pabloqa, fariseos ajina kasqankuta allinta riqsirqa, jinallataq mana allin ruwasqankurayku imaschus kasqantapis. Chayrayku,  Timoteota achkha kutipi mana paykunajina kananpaq yuyaycharqa. Timoteo mana puraq uya kasqantaq, sutʼita rikukurqa, imaraykuchus Pablollataq iskay kaq qillqasqanpi jinata nirqa: “Yuyarikullanitaj chʼuwa sonqowan creesqaykimantapis”, nispa (2 Tim. 1:5). Jina kaptinpis Timoteoqa, chʼuwa sunqu kaynin rikukunanpaq kallpachakunan karqa. Ruwasqanqa, wakkuna yachaqakunankupaqjina kanan karqa.

11. ¿Imatataq Pablo, Timoteoman qhapaqyayta maskʼaymanta qillqarqa?

¹¹ Pabloqa, Timoteoman iskay cartasta qillqarqa, chaypitaq allin yuyaychaykunata qurqa. Sutʼincharinapaq, qhapaq kayta mana maskʼanapaq, ajinata yuyaycharqa: “Qolqe munakoyqa tukuy imaymana sajra kajpa saphin”, nispa. Chantataq yuyarichirqa: “Chayta munapayaspa, wakenqa cheqa creeymanta tʼaqakorqanku, ashkha imaymana llakiykunawantaj ñakʼarerqanku”, nispa (1 Tim. 6:10). Qhapaqyayta maskʼaqkunaqa, mana tukuy sunquchu Diosta yupaychachkanku. Kapuynillankuwan kusisqa kawsakuqkunarí, nisunman “mikhunayoj, pʼachayoj” ima, kaspa kusisqa kaqkunaqa, Diospa llaqtanpi ñawpachkasqanku rikukun (1 Tim. 6:6-8; Fili. 4:11-13).

12. ¿Imaynatá imatapis akllachkaspa Diospa llaqtanpi ñawpaqman richkasqanchikta rikuchisunman?

¹² Chantapis Pabloqa, Timoteoman jinata cristianasmanta qillqarqa: “Ajinallatataj warmispis maychus kajta pʼachallikuchunku, allin yuyayniyoj, llampʼu sonqoyojtaj kaspa” (1 Tim. 2:9). Pachʼallikusqankupi, kʼachanchakusqankupi, wak ruwaykunapi ima, allin yuyayninkuta, llampʼu sunqunkuta ima, rikuchiq hermanasqa, allinpaq qhawasqa kanku (1 Tim. 3:11). Chay yuyaychayqa mana warmisllapaqchu, imaraykuchus Pabloqa, anciano kayta munaqkunaman, “aychan[kup]  munayninwan mana atipachikoj, allimpaj qhawasqa, sumaj yuyayniyoj” ima, kanankuta nirqa (1 Tim. 3:2). Chay kʼacha kaykunata kawsayninchikpi rikuchiptinchikqa, tukuypis Diospa llaqtanpi ñawpaqman richkasqanchikta rikunqanku.

13. ¿Imaynatá Timoteojina llimphu kawsayniyuq kasqanchikta rikuchisunman?

¹³ Timoteoqa, llimphu kawsayniyuq karqa. Pablo kay rimayta uqharichkaspaqa, mana khuchichakuypi kawsanamanta parlachkarqa. Timoteoqa, llimphu yuyaywan warmista qhawanan karqa. Pablo nirqa: “Kurajniyki warmitapis mamaykita jina qhaway, sipaskunatapis llimphu sonqowan panasniykita jina”, nispa (1 Tim. 4:12; 5:2). Khuchichakuy juchaqa, mana Jehovamanta pakasqachu, usqhayllatataq wak runaspaq sutʼinchakun. Kikillantaq cristianop allin ruwaykunasninwanpis, mana unaypichu sutʼinchakun (1 Tim. 5:24, 25). Tukuyninchik Diospa llaqtanpi ñawparichkasqanchikta rikuchiyta atinchik, wakkuna ruwanankupaqjina kawsaspa, mana khuchichakuypi urmaspa ima.

Munakuyniyuq, iñiyniyuq ima, kana

14. ¿Imaynatá Biblia, munanakunanchik kasqanta sutʼinchan?

¹⁴ Chiqa cristianosqa, munanakusqankurayku riqsichikunku. Jesús, discipulosninman nirqa: “Qankunachus munanakunkichej chayqa, tukuy runas yachanqanku yachachisqasniy kasqaykichejta”, nispa (Juan 13:35). ¿Imaynatá chay munakuyta rikuchisunman? Biblia nin: “Purajmanta paciencianakuspa, munakuypi kawsakuychej”, “ujkuna ujkunawan kʼachas kaychej, khuyakuyniyojtaj. Sapa uj perdonanakuychej”, yachaychiktaq waqyarikuyta, nispa (Efe. 4:2, 32; Heb. 13:1, 2). Pablo qillqarqa: “Hermanos jina tukuy sonqo munanakuychej”, nispa (Rom. 12:10).

15. ¿Imaraykutaq munakuyninchikta rikuchinanchik tiyan, imaraykutaq ancianos astawanraq rikuchinanku tiyan?

¹⁵ Timoteo, hermanosta mana kʼachamanta parlanmanchu karqa chayqa, nichá sumaq yachachiq ancianochu kanman karqa (1 Corintios 13:1, 2, ñawiriy). Astawanpis, hermanosta munakuywan qhawasqanrayku, allinninkuta maskʼasqanrayku, kʼacha kasqanrayku ima, chiqamanta allinta ñawpachkasqanta rikuchirqa. Chayrayku apóstol Pablo, Timoteoman, munakuyninta rikuchinanta nirqa.

16. ¿Imaraykutaq Timoteo iñiyninpi sinchi sayasqa kanan karqa?

¹⁶ Timoteop iñiyninqa, Efesopi, pruebaman churasqa karqa. Wakinqa, llulla yachachiykunata yachachichkarqanku. Wakintaq, “llulla cuentos[wan]”, chayri qhasi mana kaq yachachiykunawan hermanosta miskʼachichkarqanku (1 Timoteo 1:3, 4, ñawiriy). Pabloqa, chay runasmanta nirqa: “Mana imata yachaspalla jatunchakun[ku]”, nispa. Chantá nillarqataq: “Wañurin[ku] tapuykunamanta, ima palabrallamantapis churanakuymantawan”, nispa (1 Tim. 6:3, 4). ¿Timoteorí? Chay pantasqa yachachiykunata, ¿uyarillanmanchu karqa? Mana, astawanpis Pablo nirqa: “Creeyrayku, chay sumaj tinkuypi kallpakuy”. “Qhesachay mana Diosmanta qhasi thawtiykunata. Diospa contrampi churanakuyta ima, mayqenmantachus wakin runas pantaspa, yuyanku cheqa yachay kasqanta, chay imasta”, nispa (1 Tim. 6:12, 20, 21). Timoteotaq, chay yuyaychayta kasukurqa (1 Cor. 10:12).

17. ¿Imaynatá iñiyninchik iskayrachisqa kanman?

¹⁷ Pabloqa, Timoteoman nirqa: “Jamoj pʼunchaykunapi wakin runas creeymanta tʼaqakun[qanku].  Paykunaqa chʼawkiyaj espiritusta kasonqanku, supaykunaj yachachiynintataj creenqanku”, nispa (1 Tim. 4:1). Tukuyninchik, qutuchakuypi ñawpaqpi kaqkunapis, Timoteojina iñiyninchikpi sinchita sayananchik tiyan. Diospa llaqtanta wasanchaqkunata qhisachasqanchikta, ruwasqasninchikwan rikuchiptinchikqa, ñawpaqman richkasqanchikta rikuchisun, iñiyninchik sinchi kasqanmantataq, wakkuna yachakunqanku.

Ñawparichkasqanchikta rikuchina

18, 19. a) ¿Imaynatá Diospa llaqtanpi ñawpaqman richkasqanchikta rikuchisunman? b) ¿Imatá qhipan yachaqanapi yachakusun?

¹⁸ Diospa llaqtanpi ñawpaqman rinanchikqa, mana rikchʼayninchikmantachu, imata ruwayta yachasqanchikmantachu chayri qutuchakuypi juk llamkʼayta ruwasqanchikmantachu. Nitaq, Diospa llaqtanpi unaytaña kasqanchikmantachu. Manaqa, yuyayninchik, parlayninchik, ruwayninchik ima, Jehovap munayninmanjina kananmanta (Rom. 16:19). Hermanosninchikwan munanakunanchik tiyan, iñiyninchikpitaq sinchita sayananchik tiyan. Chayrayku Pablo, Timoteoman qillqasqanpi tʼukurina, chaymanjinataq ruwana, ajinamanta ñawpaqman richkasqanchikta tukuy rikunqanku.

¹⁹ Espíritu santop puquyninmanta juknin kʼacha kayqa, kusikuyniyuq kay. Chay kʼacha kayta rikuchispaqa, Diospa llaqtanpi ñawpaqman richkasqanchikta rikuchillanchiktaq (Gál. 5:22, 23). Qhipan yachaqanapiqa, imaynatachus ñakʼariypi kachkaspapis, kusikuyniyuq kayta atisqanchikta yachakusun.

¿Imatá kutichiwaq?

• ¿Imatá parlayninchik ñuqanchikmanta rikuchin?

• Ruwasqanchik, llimphu kawsayniyuq kasqanchik ima, ¿imaynatá ñawpaqman richkasqanchikta rikuchin?

• ¿Imaraykutaq munakuyninchik, iñiyninchik ima, wakkuna yachaqakunankupaqjina kanan tiyan?

[Tapuykuna]

[11 paginapi dibujo/foto]

Timoteoqa, waynallaraq kachkaspa wiñay tukusqa cristianojina kasqanta rikuchirqa

[13 paginapi dibujos/fotos]

Diospa llaqtanpi ñawpaqman richkasqayki, ¿rikunkuchu?