Ñawisninchikta mana kaq imasmanta karunchana

“Amaña saqeychu ñawisniy manakaj imasta qhawananta; kawsayta qollawaypuni ñanniykita purinaypaj.” (SAL. 119:37.)

1. ¿Imaraykutaq ñawisninchikta may sumaqpaq qhawanchik?

ÑAWISNINCHIKTAQA, ¡may sumaqpaq qhawanchik! Imaraykuchus ñawinchikwanqa, mana juk colorllatachu rikunchik, nitaq chiqallantachu qhawanchik. Chantapis amigonchikchus chayri saqra runachus qayllaykamuchkasqanta, reparachiwanchik. Kay pachapi tukuy ima ruwasqa kaqta rikuspa kusikunchik, chaytaq Ruwaqniyuqpuni kasqanta rikuchiwanchik (Sal. 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Rom. 1:20). Mana chayllachu, Jehovamanta yachakunanchikpaq, paypi iñiyninchikta kallpachanapaq ima, mayta yanapawanchik (Jos. 1:8; Sal. 1:2, 3).

2. a) ¿Imaraykutaq imatachus qhawasqanchikta allinta reparakunanchik tiyan? b) ¿Imatataq salmistap mañakuyninmanta yachakunchik?

² Rikusqanchikqa, yuyayninchikman yaykun, chayrayku mana allin imasta qhawaptinchikqa, yuyayninchikpis manallataq allinchu kanqa. Imaptinchus rikusqanchikqa, astawan tukuy imayuq kayta, chayri saqra imasta munapayayta qallarichiwasunman, chayrayku imatachus qhawachkasqanchikta allinta reparakunanchik tiyan. Kay millay ruwayniyuq saqra pachaqa, Satanaspa atiyninpi kasqanrayku, tukuy imata rikuchiwanchik, chayta juk chhikitallanta qhawaptinchikpis, mayta ñakʼarichiwasunman (1 Juan 5:19). Chayraykuchá salmistapis, Diosmanta ajinata mañakurqa: “Amaña saqeychu ñawisniy manakaj imasta qhawananta; kawsayta qollawaypuni ñanniykita purinaypaj”, nispa (Sal. 119:37).

Ñawisninchikqa juchallichiwasunman

3-5. ¿Imaynatá Biblia, ñawispa rikusqanta munapayay, mana allinchu kasqanta rikuchiwanchik?

³ Evamanta yuyarikuna. Satanasqa, Evata qusantawan ‘allin kaqta saqra kaqta yachanapaq sachʼap’ puquyninta mikhuptinku, ‘ñawisninku kicharikunanta’ nirqa. Chay puquyta mikhuspa, ñawisnin kicharikunanta uyarisqanqa, may allinchá Evapaq karqa. Astawanraqchá, ‘chay sachʼa mikhunapaq waliq kaptin, qhawanapaq kʼachitu kaptin imaqa’. Chay sachʼata munapayaywan qhawasqanraykutaq, Diosta mana kasukurqachu, Adanpis kikillantataq ruwarqa. Jinamanta jucha tukuy runasman chayamuwanchik (Gén. 2:17; 3:2-6, Quechua de Cuzce; Rom. 5:12; Sant. 1:14, 15).

⁴ Noep tiemponpi angelesqa, qhawasqankurayku juchaman urmarqanku. Génesis 6:2 nin: “Diospa churisnenqa rikorqanku runaspa ususisninku kʼachitas kasqankuta. Chayrayku paykunawan casarakorqanku, munasqankuman jina ajllakuspa”. Rikunchikjina, paykunaqa warmista munapayaywan qhawasqankurayku, paykunawan puñuykuyta munarqanku, chaytaq may jatun jucha karqa. Munayninkumanjina ruwasqankuraykutaq, may saqra wawasniyuq karqanku. Runas anchatapuni saqrayasqanraykutaq, Diosqa tukuyninkuta chinkachirqa, Noé familianllawantaq salvakurqanku (Gén. 6:4-7, 11-13).

⁵ Aswan qhipamanpis Achanqa, ñawisninniqta juchallikullarqataq. Diosqa, israelitasta Jericó llaqtata maqanakuypi atipaspa, tukuy  imata thuñinankuta kamachirqa. Chaywanpis wakin imastaqa, Diosta yupaychana wasiman apananku karqa. Jinatataq kamachirqa: “Llajtapi imaschus kashan, chay imasta, ama moqʼespa oqharikunkichejchu, ni llojchillankichejpischu. Chay tukuy imasqa chinkachisqa kanan tiyan”, nispa. Chaywanpis Achanqa, mana kasukuspa wakin imasta paypaq apakurqa, chayraykutaq Hai llaqtamanta kaqkuna, israelitasta maqanakupi atiparqanku, achkha runastaq wañurqanku. Manataq atipayta atirqankuchu, Achán suwakusqanta sutʼinchanankama. Pay nirqa: “Chay tukuy imas ukhupi [rikusqay] imasta munapayasqayrayku japʼikaporqani”, nispa. Achantaqa, rikusqanta munapayasqanrayku “imasninchá tiyaporqa, chaytawan khuska” wañuchirqanku (Jos. 6:18, 19; 7:1-26). Arí, mana kaq imasta munapayasqanrayku, Diospa contranta juchallikurqa.

Ñawisninchikta allinta jarkʼana

6, 7. ¿Imawantaq Satanás, tuqllanman tanqawanchik, chantá imaynatá vendeqkunapis chayniqta tanqallawanchiktaq?

⁶ Kay tiemponchikpi runasqa, Evajina, mana kasukuq angelesjina, Achanjina ima, “ñawispa rikusqanta munapayay[wan]” tanqasqa kanku, Satanastaq, chaywan saqra ruwayta munasqanman chayri tuqllanman tanqayta munawanchik (2 Cor. 2:10, 11; 1 Juan 2:16). Vendeqkunapis, ñawispa rikusqan may atiyniyuq kasqanta yachanku. Europamanta juk runa, pichus imaynatachus sumaqta vendenata yachan, jinata nin: “Cuerponchikmantaqa, ñawisninchik astawan juchaman tanqawasunman. Yachachkaspa mana allin kaqta ruwanapaq”.

⁷ Chayraykuchá vendeqkunaqa, vendesqankuta rantiyta munananchikpaq tukuy imata rikuchiwanchik. Estados Unidos suyupiqa, vendenapaq willaykuna imaynatachus runap sunqunman chayasqanmanta yachaq runa, ajinata nin: “Chayjina willaykunaqa, mana runas yachanallankupaqchu, astawanqa runas rantiyta munanankupaq wakichikun”, nispa. Wakin kutipi, runasta khuchichakuypi yuyachinankupaqjina, chay willaykunapi imastapis rikuchinku. Tukuy chaykunaqa, imastachus rikuchkasqanchikta, imaschus sunqunchikman yaykuchkasqanta ima, allinta qhawarikunanchikta rikuchiwanchik.

8. ¿Imaynatá Biblia imatachus rikusqanchikta allinta qhawakunanchikta niwanchik?

⁸ Chiqa cristianospis, aychap saqra munayninman, ñawispa rikusqanta munapayayman ima, urmayta atillasunmantaq. Chayrayku Biblia, imatachus qhawasqanchikta, munasqanchikta ima, allinta qhawakunanchikta niwanchik (1 Cor. 9:25, 27; 1 Juan 2:15-17, ñawiriy). Jobqa, ñawisninchik saqra ruwayman tanqayta atiwasqanchikta yachasqanrayku, jinata nirqa: “Noqa churanoqarqani, ama doncella warmita qhawapayanayta”, nispa (Job 31:1, Qheshwa Biblia). Jobqa, warmita khuchi yuyaywan mana llamkhanallantachu nirqa. Manaqa, ¡mana chaypi yuyallaytapis munarqachu! Jesuspis, yuyayninchik llimphu kananmanta, ajinata nirqa: “Sichus pipis uj warmita qhawa[llanpuni] munapayaspa chayqa, ñapis paywan sonqompi khuchichakunña”, nispa (Mat. 5:28).

Saqra kaq imasta qhisachana

9. a) ¿Imamantataq Internetpi kachkaspa jarkʼakunanchik tiyan? b) ¿Imaraykutaq qʼala runasmanta fotosta mana tumpallatapis qhawananchikchu tiyan?

⁹ Runasqa, Internetniqta mana pʼachallisqa qʼala runasta qhawayman qukunku. Chantapis Internetpiqa, qʼala runasmanta fotos rikhuriykamullan, mana maskʼanatapis necesitanchu. Wakin kutitaq, allin willaykunajinalla rikhurin, chaywanpis chay willaykunata kichariptinchikqa, qʼala runasmanta fotos rikhurimun, manataq chaykuna  chinkayta atillanchu. Tumpallata rikuptinchikpis, chayqa yuyayninchikpi qhipakapun. Yuyayninchikmanta mana urqhuyta atisqanchikraykutaq, sunqunchik juchachawasunman, chaytaq mayta ñakʼarichiwasunman. Astawanraqchá chaykunata ‘qhawallaptinchikpuniqa’ kanman. Chay saqra ruwaykunata qhawasqanchikrayku chʼampaykunapi rikukusunman (Efesios 5:3, 4, 12, ñawiriy; Col. 3:5, 6).

10. ¿Imaraykutaq wawas qʼala runasmanta fotosta qhawayman urmankuman, imaraykutaq chay ruwasqanku mana allinchu?

¹⁰ Wawasqa, tukuy imamanta yachayta munasqankurayku wakin kutiqa, qʼala runasmanta fotosta qhawayman urmankuman. Chay qhawasqankutataq mana qunqayta atillankumanchu. Chaymanta sutʼinchakusqanmanjina, “qhariwarmijina puñuykuymanta pantasqata yuyankuman, warmismanta mana allintachu yuyankuman, qʼala runasmanta fotosllatataq qhawayta munankuman. Chaytaq yachaywasipi mana allinta yachakunankupaq, amigosninkuwan, familiankuwan ima, mana allinta kawsakunankupaq tanqanman”. Casarakuptinkutaq, aswan chʼampaykunapi rikukunkuman.

11. Qʼala runasmanta fotosta qhaway imaraykuchus mana allin kasqanta, juk hermanop nisqanwan sutʼinchariy.

¹¹ Juk hermano, jinata nin: “Tukuy saqra ruwayman qukusqaymanta, qʼala runasmanta fotosta qhawayta mana saqiyta atirqanichu. Yaqha tukuy ima ruwasqaypitaq, chay qhawasqay yuyayniyman jamun. Chay yuyaykunata qunqanaypaq sapa pʼunchay kallpachakunay tiyan”. Wak hermanotaq, yuqallitu kachkaspa, tatasnin wasinpi mana kanankukama, mana cristiano tatanpa qʼala runasmanta fotosniyuq revistasninta qhawasqanmanta nin: “Chay qhawasqay fotostaqa, kunankama mana qunqakuyta atinichu. Iskay chunka phichqayuq watasña kaptinpis, yuyayniymanta urqhuyta munaspapis mana chinkachiyta atinichu. Mana chaypi yuyanichu, chaywanpis sunquyqa, juchachawan”, nispa. Chayrayku, allin kanman chay ñakʼarichikuq qhasi mana kaq imasta mana qhawananchik. ¿Imaynatá chayta ruwasunman? ‘Tukuy yuyayta atipanapaq, Cristota kasukunapaq’ kallpachakuspa (2 Cor. 10:5, Dios Parlapawanchej).

12, 13. ¿Ima saqra kaq imastataq mana qhawananchikchu tiyan, imaraykutaq?

¹² Sunquta kusichinapaq ruwaykunapis, qullqita munapayayman, layqiriyusman chayri runata wañuchiyman tanqan chayqa, ‘saqra kaq’ imasllataq kanku (Salmo 101:3, ñawiriy). Jehovaqa, cristiano tatasta imastachus wawasninku qhawanankuta akllanankuta kamachin. Tatasqa, wawasninku layqiriyu imasta ruwaqtaqa, mana saqinqankuchu. Peliculaspi, telepi, videojuegospi, librospi, cuentitospi ima, chay saqra imasta qhawanankutapis nillataq saqinankuchu tiyan (Pro. 22:5).

¹³ Tukuyninchik mayqin videojuegospichus maqanakuy, wañuchinakuy ima, tiyan chaykunamanta ayqinanchik tiyan (Salmo 11:5, ñawiriy). Jehová imatachus chiqnisqanpiqa, mana yuyanallanchikpischu tiyan, jinamanta yuyayninchikta Satanasmanta jarkʼasunchik (2 Cor. 11:3). Sunquta kusichinapaq ruwaykuna, Diospa kamachiykunasninman mana churanakuptinpis, familiapi Diosta yupaychayta, Bibliata sapa pʼunchay ñawiriyta, tantakuykunapaq wakichikuyta ima, aswan ñawpaqman churananchik tiyan (Fili. 1:9, 10).

Jesusmanta yachakuna

14, 15. ¿Imaynatá Kuraq Supay, Cristota kimsa kaq kutipi urmachiyta munarqa, chantá imaynatá Cristo qhisacharqa?

¹⁴ Kay pachap saqra imasnintaqa, rikusunpuni. ¡Jesuspa ñawpaqinpipis chaykuna rikhurillarqataq! Sutʼincharinapaq, Kuraq Supayqa, Jesusta kimsa kaq kutipi juchaman urmachiyta  munasqanpi, “pusarqa jatun orqo pataman. Chaymantataj tukuy kay pachantimpi kaj llajtasta, qhapaj kapuyninkutawan ima rikuchi[rqa]” (Mat. 4:8, 9). ¿Imaraykutaq Satanás chayta ruwarqa? Ñawispa rikusqan, may atiyniyuq kasqanta yachasqanrayku. Satanasqa, Cristo, kay pachap qhapaq kapuyninta rikuspa, jatunchachikuyta munananta yuyarqa. Chaywanpis, ¿imatá Jesús ruwarqa?

¹⁵ Jesusqa, chay saqra munaykunapi mana tʼukurillarqapischu. Astawanqa, mana iskaychakuspa qhisacharqapacha, nirqataq: “Riy kaymanta, Satanás”, nispa (Mat. 4:10). Ajinata kutichispaqa, Jehovap munayninta ruway, paywan allinpi kay ima, imamantapis aswan allin kasqanta rikuchirqa (Heb. 10:7). Jinamanta, Kuraq Supay tuqllasninwan urmachiyta munasqanta qhisacharqa.

16. Jesús, Satanasman imaynatachus kutichisqanmanta, ¿imatá yachakunchik?

¹⁶ Jesuspa ruwasqanqa, mayta yachachiwanchik. Ñawpaqtaqa, Satanás tukuyta urmachiyta munasqanta rikunchik (Mat. 24:24). Chaymantaqa, ñawinchikta saqra kaqmanta karunchananchik kasqanta, allinta kaqtataq qhawana kasqanta. Chantapis, Kuraq Supay ‘ñawispa rikusqanta munapayaywan’ pantachiyta munawasqanchikta rikunchik (1 Ped. 5:8). Tukuchanapaqtaq, saqra kaqta usqhayta qhisachaspaqa, atipayta atisqanchikta yachakunchik (Sant. 4:7; 1 Ped. 2:21).

Allin ‘ñawiyuq’ kana

17. ¿Imaraykutaq mana allinchu kanman mana allin ruwaykunawan tinkukusparaq imatachus ruwanapi tʼukuriy?

¹⁷ Jehovaman qukuchkaspaqa, paypa munayninta ruwananchikta nirqanchik, chaytaq saqra kaq imasmanta karunchakunanchikta ninayan. Salmistajina nirqanchik: “Tukuy sajra puriymanta chakisniyta karunchani, palabraykita juntʼanaypaj”, nispa (Sal. 119:101). Mana allinchu kanman, mana allin ruwaykunawan tinkukusparaq imatachus ruwananchikpi tʼukurinanchik. Imaraykuchus Bibliaqa, imaschus jucha kasqanta sutʼita rikuchiwanchik. Imaschus Satanaspa  tuqllasnin kasqantapis. Kaypi tʼukurina. Satanás, ¿maykʼaqtaq Jesusta rumista tʼantaman tukuchinanta nirqa? Tawa chunka pʼunchayta tawa chunka tutatawan mana mikhusqanrayku ‘yarqhasqa’ kachkaptin (Mat. 4:1-4). Kuraq Supayqa, maykʼaqchus juchaman urmanapaqjina kachkasqanchikta, maykʼaqchus iñiyninchik pisiyachkasqanta ima, sumaqta yachan. Chayrayku, juchaman tanqasqa kachkaspa imatachus ruwananchikta yachananchikpaq, kunan wakichikunanchik tiyan. Sapa pʼunchay, Diosman qukusqanchikmanjina kawsaspaqa, qhasi mana kaq imasmanta karunchakunapaq wakichisqa kasunchik (Pro. 1:5, 6; 19:20).

18, 19. a) ¿“Allin” ñawiyuq kay, “mana allin” ñawiyuq kaywan kikinchu? b) ¿Imaraykutaq tukuy allin kaqllapi yuyananchik tiyan, chantá imaynatá Filipenses 4:8 yuyaychawanchik?

¹⁸ Sapa pʼunchay, mana allin kaqta rikunapaq tukuy ima tiyan. Chayrayku, Jesús “ñawiyki allin” kanan tiyan nisqanta, kunan ni jaykʼaqjina kasukunanchik tiyan (Mat. 6:22, 23). ¿Imaynatá “allin” ñawiyuq kasunman? Diospa munayninta juntʼayta, tukuy imamanta ñawpaqman churaspa. Ajinamanta allin ñawiyuq kasunchik, imaptinchus “mana allin” ñawiyuq kayqa, saqra imasta munapayayman tanqawanchik.

¹⁹ Rikusqanchikqa, yuyayninchikman yaykun chaytaq sunqunchikman chayan. Chayrayku, tukuy allin kaqllapi yuyananchik tiyan (Filipenses 4:8, ñawiriy). Ñuqanchikpis, salmistajina mañakuna: “Amaña saqeychu ñawisniy manakaj imasta qhawananta”, nispa. Kay mañakuymanjina ruwanapaq kallpachakuptinchikqa, Jehová kay mañakuyman kutichisqanta rikusunchik: “Kawsayta qollawaypuni ñanniykita purinaypaj” (Sal. 119:37; Heb. 10:36).

¿Sutʼinchayta atisunmanchu?

• Ñawisninchikwan, yuyayninchikwan, sunqunchikwan ima, ¿imaynamantá khuskachasqa kachkanku?

• Qʼala runasmanta fotosta qhaway, ¿imaynatá ñakʼarichiwasunman?

• ¿Imaraykutaq “allin” ñawiyuq kananchik tiyan?

[Tapuykuna]

[23 paginapi dibujos/fotos]

¿Ima qhasi mana kaq imastataq qhisachananchik tiyan?