“Kʼacha simiwan” parlaspaqa wakkunawan allinta kawsakusun

“Kʼacha simiwan parlaychej.” (COL. 4:6.)

1, 2. Juk hermano kʼacha kasqanrayku, ¿imaynamantataq juk runap yuyayninta tikrachirqa?

JUK hermano nin: “Juk pʼunchay wasimanta wasi willachkaspa, phiñasqa runawan tinkurqani, paytaq rabiamanta kharkatirirqa. Mana phiñakuspalla, Bibliata ñawiripuspa tʼukurichiyta munarqani, chaywanpis astawan phiñakurqa. Warminwan, wawasninwan qhapariwaptinkutaq, mana chʼaqwaspalla ripuyta munasqayta nirqani. Chantá Gálatas 5:22, 23 pʼitista, ñawiripurqani, chaypiqa munakuymanta, sunqu tiyasqa kaymanta, saqra munaywan mana atipachikuymanta, tukuywan allinpi kawsakuymanta ima, parlachkan.

² ”Juk ratonmanqa, chay familiap wasinkup chimpanpi willachkaptiy, gradasninkupi tiyakuchkasqankuta rikurqani. Waqyariwaptinkutaq, tʼukurirqani: ‘¿Imatachus kunan niwanqanku?’, nispa. Chay runaqa, makinpi ila yakituyuq jarrata japʼichkarqa, juk vasitotataq quriwarqa. Chantataq, imastachus niwasqanmanta perdonta mañakuwarqa, sinchi iñiyniytataq allinpaq qhawasqanta niwarqa. Kʼachata parlarikusqaykutawantaq ripurqani.”

3. ¿Imaraykutaq wakkuna imatapis niwaptinchik mana phiñakunachu?

³ Kay pachapi imaymana chʼampaykuna kasqanrayku, runasqa may phiñasqa kachkanku, chayrayku willaypi, chayri mayllapipis phiñasqa runaswan tinkukusunpuni. Chay kutispiqa, “llampʼu sonqowan, paykunata sumajpaj qhawas[qanchikta]” rikuchinanchik tiyan (1 Ped. 3:15). Ñawpaq parrafospi parlaq hermano, phiñakullanmantaq karqa chayqa, ichapis chay runaqa astawan phiñakunman karqa. Chaywanpis, chay hermano mana phiñakuspa kʼachamanta parlasqanrayku, chay runaqa sunqunta tikrachirqa.

¿Imaynataq “kʼacha simiwan” parlay?

4. ¿Imaraykutaq kʼachamanta parlananchik tiyan?

⁴ Pabloqa, qutuchakuypi, wasinchikpi chayri mayllapipis kachkaspa, ajinata ruwananchikta yuyaychawanchik: “Kʼacha simiwan parlaychej, kachiwan kachinchasqata jina”, nispa (Col. 4:6). Arí, wakkunata jatunpaq qhawaspa, kʼachamanta parlapayananchik tiyan. Ajinamanta tukuywan sumaqta parlarisun, allinpitaq kawsakusun.

5. Sumaqta parlarikuy, ¿imatataq ninayan? Sutʼinchay.

⁵ Sumaqta parlarikunanchik tiyan, chaywanpis chayqa, mana ninayanchu imachus sunqunchikpi chayri yuyayninchikpi kasqanta usqhayllata urqhunanchikta, astawanraq phiñasqa kaptinchikqa. Imaraykuchus Bibliaqa, wampulla phiñakuywan atipachikusqanta nin (Proverbios 25:28; 29:11, ñawiriy). “Moisesqa aswan llampʼu sonqoyoj karqa, kay pachapi tukuy runasmanta nisqaqa”, chaywanpis juk kutiqa, israelitas mana kasukuqkuna kasqankurayku, phiñakuyninwan atipachikurqa. Jehovata jatunchananmantaqa, pay jatunchakurqa. Arí, imachus sunqunpi kasqanta sutʼiman urqhurqa, Diostaqrí chay ruwasqanta mana allinpaqchu qhawarqa. Chayrayku 40 watasta llaqtanta kamachinanta saqispapis, manaña chay Sumaq Jallpʼaman pusananta saqirqachu (Núm. 12:3; 20:10, 12; Sal. 106:32).

6. ¿Ima ninayantaq allinta yuyaychakuspa parlay?

 ⁶ Bibliaqa, yuyaychakuspa, kʼachamantataq parlaqkunamanta sumaqta parlan, nintaq: “Ashkhata parlaypeqa pantay tiyampuni; pichus nisqasninta mana kacharejqa sumaj yuyayniyoj”, nispa (Pro. 10:19; 17:27). Chaywanpis allin yuyayniyuq kayqa, mana chʼinlla kaywan kikinchu. Astawanpis, “kʼacha simiwan” parlarina tiyan, parlayninchik jampijina kananpaq, manataq juk tʼuqsiq espadajinachu (Proverbios 12:18; 18:21, ñawiriy).

“Uj tiempoqa tiyan chʼinyanapaj uj tiempotaj parlanapaj”

7. ¿Imaynatataq mana parlananchikchu tiyan, imaraykutaq?

⁷ Mana willayllapichu nitaq llamkʼayllapichu kʼachamanta, phiñakuyninchikwan mana atipachikuspa parlarina tiyan. Qutuchakuypi, wasinchikpipis, kikillantataq ruwananchik tiyan. Imaraykuchus sinchi phiñakuyqa, kawsayninchikpaq, Diosta yupaychayninchikpaq, runa masinchikpaqpis, mana allinchu (Pro. 18:6, 7). Parlayninchik, wakkunata yanapananpaqjinachus chayri ñakʼarichinanpaqjinachus kasqanpi tʼukurinanchik tiyan. Juchasapas kasqanchikraykutaq, saqra yuyayninchikta atipanapaq kallpachakunanchik tiyan. Chantapis saqrata parlay, asipayay, pisipaq qhaway, mayta phiñakuy ima, mana allinchu (Col. 3:8; Sant. 1:19, 20). Ajina parlaykunaqa, wakkunawan phiñanachiwasunman, Jehovamantataq karunchawasunman. Chayrayku, Jesús nirqa: “Sapa uj runa-masinpaj phiñaska cajta curajcuna ñacʼarichin[qanku]. Sapa uj runa phiñacuspa runa-masinta ‘wampu’ nejtapis aswan curajcuna juchachankancu. Phiñacuspa runa-masinta ‘supay apachun’ nejpis, uqhu pachaman rinanpajjina cashan”, nispa (Mat. 5:22, Dios Parlapawanchej).

8. ¿Maykʼaqtaq, imaynatataq imatachus yuyasqanchikta parlananchik tiyan?

⁸ Wakin kutiqa, ima chʼampayta allinchanapaqpis, parlarinanchikpuni kanqa. Juk hermanop parlasqan, chayri ruwasqan, phiñachiwanchik chayqa, ama chay phiñakuy sunqunchikpi saphichakunanta saqinachu (Pro. 19:11). Astawanqa, sunqunchikta tiyaykuchina,  yuyaycharikuspataq parlarina. Pabloqa, qillqarqa: “[Ama] inti yaykunankama phiñasqallapuni kaychejchu”, nispa. Chay chʼampayllapipuni yuyaspaqa, chay hermanowan kʼachamanta maychus tiemponpi parlarimunanchik tiyan (Efesios 4:26, 27, 31, 32, ñawiriy). Allinyakapunapaqjinataq, “kʼacha simiwan”, munakuywan ima, sutʼita parlarinanchik tiyan (Lev. 19:17; Mat. 18:15).

9. ¿Imaraykutaq piwanpis parlarinanchikpaq wakin kuti suyakunanchik tiyan?

⁹ Arí, may allin maykʼaqchus parlananchikta yachayqa. Imaraykuchus wakin kutiqa, ‘chʼinyanapaq tiempo’, wakin kutitaq ‘parlanapaq tiempo’ (Ecl. 3:1, 7). Chantapis, “cheqan runaqa kutichinampaj sumajtaraj yuyaychakun” (Pro. 15:28). Chayrayku, wakin kutiqa suyakunanchik kanqa. Imaraykuchus phiñasqa kachkaspa parlaptinchikqa, chʼampayllata rikhurichisunman, chaywanpis mana unaytachu suyakunanchik tiyan.

Kʼacha kayqa wakkunawan allinpi kawsakunapaq yanapawasun

10. ¿Imaynatá kʼacha kasqanchik chʼampayta allinchanapaq yanapawasunman?

¹⁰ Tukuywan kʼachamanta parlarisun chayqa, paykunawan allinpi kawsakuyta atisun. Chayta ruwanapaq kallpachakuptinchiktaq, tukuywan parlarikuyta atillasun. Wakkunata yanapaspa chayri tukuy sunqu imallatapis qurispaqa, kʼacha kasqanchikta rikuchinchik, jinamantataq paykunawan sutʼita parlarisun. Pillapis phiñachiwaptinchik, ajinata ruwasun chayqa, “nina brasasta umanman tauka[sun]”. Ajinamantataq kʼacha kaykunasninta urqhusun, chay chʼampaytataq allinchayta atillasun (Rom. 12:20, 21, Mosoj Testamentoj).

11. ¿Imatataq Jacob ruwarqa, chantá imaynatá chay ruwasqan yanaparqa?

¹¹ Jacobqa, chayta sumaqta yacharqa. Payqa, wawqin Esaú phiñakuspa wañuchiyta munachkaptin ayqikurqa. Chaywanpis, achkha watasninman kutimurqa. Esautaq, 400 runaswan paywan tinkuq richkarqa. Chayrayku Jacobqa, chay ratopacha Jehovamanta yanapata mañakurqa, wawqinmantaq achkha uywasta apachirqa. Chaytaq, Esaup sunqunta llampʼuyachirqa, chayrayku Jacobta correspa uqllaykurqa (Gén. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10).

Wakkunata kʼacha parlaykunawan yanapana

12. ¿Imaraykutaq hermanosninchikwan kʼachamanta parlananchik tiyan?

¹² Hermanosninchikqa, Diospaq llamkʼanku, mana ñuqanchikpaqchu, nitaq runaspaqchu. Chaywanpis, yachanchikjina allinpaq qhawananchikta munanku. Paykunata kʼachamanta parlapayaptinchikqa, llasa qʼipinkuta apaysinchik. Mana khuyarispa imallatapis nirpaptinchikrí, qʼipinkuta llasayachillasunman. Ichapis Jehová, paykunata manaña allinpaqchu qhawasqanta yuyachisunman. Chayrayku, ‘yanapasqa kanankupaqjina, Diospi wiñanankupaq ima, maychus kaqta parlayta munanchik’. (Efe. 4:29.)

13. a) ¿Imatataq ancianos, yuyaychachkaspa mana qunqanankuchu tiyan? b) Cartasta qillqachkasparí, ¿imatá yuyarinanku tiyan?

¹³ Ancianosqa, qutuchakuywan may kʼachas kananku tiyan (1 Tes. 2:7, 8). Yuyaychasqankuta mana uyariyta munaqkunatapis, “llampʼu sonqowan kʼami[nanku]” tiyan (2 Tim. 2:24, 25). Wak ancianosman chayri sucursalman cartasta qillqachkaspapis, kʼacha kasqankuta rikuchinallankutaq tiyan. Mateo 7:12 ninjina, kʼacha parlaykunawan, mana phiñachinankupaqjinataq qillqananku tiyan.

Familiapi kʼachamanta parlana

14. ¿Imatá Pablo qusasman yuyaychan, imaraykutaq?

¹⁴ Parlayninchik, uyanchikta jukjinayachisqanchik ima, wakkunap sunqunta nanachiyta atisqanta, mana reparayta atillanchikchu. Sutʼincharinapaq, wakin qharisqa, parlasqanku imaynatachus warmispa sunqunman chayasqanta, mana yachankuchu. Juk hermana nirqa: “Qusay phiñasqa kachkaspa, kallpawan parlapayawaptinqa, mancharikuni”, nispa. Arí, qhari sinchi kallpawan parlasqanqa  warmita mancharichinman, manataq chayta qunqayta atillanmanchu (Luc. 2:19). Astawanraq pitachus munakun, jatunpaqtaq qhawan chay, jinata niptinqa. Chayraykuchá Pabloqa, qusasman jinata yuyaycharqa: “Warmiykichejta sapa ujpis munakuychej, amataj paykunata llakichiychejchu kʼumuykachachispa”, nispa (Col. 3:19).

15. Qusa, warminta allillanmanta parlapayanan kasqanta, juk rikchʼanachinawan sutʼinchay

¹⁵ Unayña casarasqa hermano, imaraykuchus qhari, warminta ‘pʼakikuq vasotajina’ qhawananta, juk rikchʼanachinawan sutʼincharqa. Pay nirqa: “Kʼacha yuritutaqa, mana pʼakinapaqjina allillanwan japʼinchik. Imaraykuchus pʼakikuptinqa, allinchaptinchikpis laqritasninqa rikukullanqapuni. Kikillantaq juk qusa warminta mana kʼachamanta parlapayaptinqa, mana qhariwarmijina kawsayninkupi allinta kawsakuyta atinqankuchu”, nispa (1 Pedro 3:7, ñawiriy).

16. ¿Imaynatataq warmi familianta yanapanman?

¹⁶ Qharistapis, wakkunap parlasqanku, warminpa parlasqan ima, kallpachanman chayri sunqunta nanachinman. ¿Imaynataq juk “allin yuyayniyoj warmi”, pipichus “qosanqa tukuy sonqo” atienekun? Payqa, qusanta yanapan, yuyasqantataq jatunpaq qhawan, imaynatachus qusan paywan ruwananta munan kikinta (Pro. 19:14; 31:11). Bibliaqa, warmi, familianta allinpaq chayri mana allinpaq qhawachiyta atisqanmanta, ajinata nin: “Yachayniyoj warmeqa familianta pataman oqharin; wampu warmirí makisnillanwantaj paykunata pierdechin” (Pro. 14:1).

17. a) Wawas, ¿imaynatataq tatasninkuta parlapayananku tiyan? b) Tatas, ancianos ima, ¿imaynatataq wawasta parlapayananku tiyan, imaraykutaq?

¹⁷ Wawasqa, tatasninkuta kʼachamanta parlapayananku tiyan (Mat. 15:4). Tataspis, wawasninkuwan kikillantataq parlananku tiyan. Ajinamantaqa ‘sunqusninkuta mana nanachinqankuchu’ nitaq ‘phiñachinqankuchu’ (Col. 3:21; Efe. 6:4). Jasutʼinanku kaptinpis, allinpaq qhawaspa parlapayananku tiyan, ancianospis hermanoswan kikillantataq ruwananku tiyan. Ajinamanta, pantasqankuta allinchanankupaq, Dioswan allinpi kanankupaq ima, yanapanqanku. Chaytaq may allin, imaraykuchus ni imapaq valesqankuta yuyachinkuman  chayqa, ichá paykunapis kikillantataq yuyankuman. Waynaswan sipaskunawanqa, imayna parlaykunawanchus yuyaychasqankuta astawan yuyarikunku, manataq imatachus yuyaychasqankutaqa.

Sunqumantapacha kʼachata parlana

18. ¿Imaynatataq sunqunchikmanta, yuyayninchikmanta ima, mana allin yuyaykunata urqhusunman?

¹⁸ Phiñakuyninchikwan mana atipachikusqanchiktaqa, mana uyallanchikpichu rikuchinanchik tiyan. Nitaq rabianchikta ñitʼiykukuyllachu. Arí, ukhunchik tʼimpurichkaptin, uyanchikpi sunqu tiyasqa kasqanchikta rikuchiyqa, unquchiwasunman. Chaytaq, mankapi tʼimpuchkaq yakuta tapaykuywan kikinchakunman, yachanchikjina chayta ruwayqa, yakuta phurmuchinman. Chayrayku, ama rabianchikta phatanankama tantakunachu. Astawanpis Jehová, sunqunchikpi saqra yuyaykunata llimphuchananta mañakuna. Chantapis espíritu santon, munayninta ruwanapaq, yuyayninchikta, sunqunchikta ima, tikrachinanta saqikuna (Romanos 12:2; Efesios 4:23, 24, ñawiriy).

19. ¿Imataq wakkunawan mana phiñanakunapaq yanapawasun?

¹⁹ Imallapis phiñachiyta qallarichiwanchik chayqa, ichá allin kanman sunqunchik tiyaykurinankama, wakniqman ripunanchik (Pro. 17:14). Wak runa phiñakuyta qallarichkan chaytaq, kʼachamanta parlapayananchik tiyan. Yuyarikuna, “miskʼi simiwan kuticheyqa phiñakuyta thasnun; sinchʼi palabraswan kutichiyrí astawan phiñarichin” (Pro. 15:1). Arí, sunquta nanachinapaqjina parlayqa mana qhapariptinchikpis, ninaman llamtʼata yapayjina kanman (Pro. 26:21). Chayrayku imallapis phiñachinawanchikpaqjina kaptinqa, ‘mana anchata parlananchikchu’ tiyan, nitaq ‘usqhayllata phiñakunanchikchu’ tiyan. Chantapis, mana saqrata parlanapaq, wakkunata kallpachanapaqjina parlanapaq ima, Jehovamanta espíritu santonta mañakuna (Sant. 1:19, 20).

Sunqumantapacha perdonana

20, 21. ¿Imaraykutaq perdonananchik tiyan, imataq chayta ruwanapaq yanapawasun?

²⁰ Tukuyninchik, parlasqanchikpi pantanchikpuni (Sant. 3:2). Familianchik chayri qutuchakuymanta hermanosninchik, mana munachkaspapis ichá parlasqankuwan sunqunchikta nanachiwasunman. Chaymanta usqhayllata phiñarikunamantaqa, pacienciakuna, imaraykuchus ajinata niwasqanchikpitaq tʼukurina (Eclesiastés 7:8, 9, ñawiriy). Tapurikunataq, ¿llakisqachu kachkarqa? ¿Mancharisqachu kachkarqa? ¿Nichu allin kachkarqa? ¿Wak chʼampaychu llakichichkarqa?

²¹ Imayna kachkaspapis phiñakuywan imatapis niwasqanchikqa, mana allinchu, chaywanpis chay tapuykunapi tʼukuriyqa, imaraykuchus ajina kachkasqanta entiendenapaq, perdonanapaq ima yanapawasun. Tukuyninchik pillatapis, parlasqanchikwan chayri ruwasqanchikwan phiñachirqanchik, perdonanawanchiktataq suyakurqanchik (Ecl. 7:21, 22). Jesusqa, runamasinchikta perdonallaptinchik, Dios perdonanawanchikta nirqa (Mat. 6:14, 15; 18:21, 22, 35). Chayrayku, perdonta mañakuna kaptin chayri perdonana kaptin, usqhayllata chayta ruwana. Ajinamanta munakuyqa, familianchikta, qutuchakuyta ima, jukchallanqapuni (Col. 3:14).

22. ¿Imaraykutaq kʼachamanta parlanapaq kallpachakunanchik tiyan?

²² Kay saqra pachap tukukuynin qayllapiqa,  kusisqallapuni, jukchasqallapuni ima, kayqa, mana atikullanchu. Chaywanpis, Diospa Palabran yuyaychasqanmanjina kawsaptinchikqa, kʼachamanta parlasun, manataq sunquta nanachinapaqjinachu. Ajinamanta, familianchikwan, qutuchakuywanpis, kʼachata kawsakusun. ‘Kusisqa Jehová Diostapis’ jatunchasun (1 Tim. 1:11, NM).

¿Sutʼinchayta atiwaqchu?

• ¿Imaraykutaq juk chʼampayta maychus tiemponpi allinchana tiyan?

• ¿Imaraykutaq familiapi kʼachamanta parlarikuna tiyan?

• ¿Imatataq parlayninchikwan wakkunap sunqunkuta mana nanachinapaq ruwasunman?

• ¿Imataq perdonanapaq yanapawasun?

[Tapuykuna]

[21 paginapi dibujos/fotos]

Phiñasqa kachkaspaqa, sunquykita tiyaykuchiy chantaraq parlarimuy

[23 paginapi dibujo/foto]

Qusaqa warminta kʼachamantapuni parlapayanan tiyan