‘Runasman yachachillaypuni’

JESUSQA discipulosninman yachachiqpuni kasqanmanta, nirqa: “Qankuna niwankichej: Yachachej Señor, nispa; walejta niwankichej, imaraykuchus chaypuni noqa kani”, nispa (Juan 13:13). Janaqpachaman ripunanpaqña kachkaptintaq, discipulosninman kamachirqa: “Chayrayku rispa, tukuy laya runasta yachachisqasniyman tukuchimuychej [...]. Yachachimuychej paykunaman imatachus noqa kamacherqaykichej, chayta paykunapis kasunankupaj”, nispa (Mat. 28:19, 20). Qhipamanqa, Pablopis Diospa Palabranmanta sumaq yachachiqkuna kananchikta nillarqataq. Payqa, qutuchakuypi ancianojina llamkʼaq Timoteoman, jinata nirqa: “Qanman jamunaykamaqa Diosmanta Qhelqasqata runasman leeykapuy; hermanospa sonqosninkuta oqhariy, yachachiytaj. [...] Chay imasta ruwaypuni; chay imaspi sonqoykita churay Señorpi wiñasqaykita tukuy rikunankupaj”, nispa (1 Tim. 4:13-15).

Kunanpis, ñawpa tiempopijina, willaypi, tantakuykunapipis, mayta yachachikullantaq. ¿Imaynamantá ñuqanchikpis yachachimullasunmanpuni? Chantá, ¿imataq Diospa Palabranmanta sumaq yachachiqkuna kanapaq yanapawasun?

Sumaq Yachachiqmanta yachakuna

Runasqa, Jesús sumaqta yachachisqanrayku, tʼukuchkaq qhipakuq kanku. Lucas Evangeliota qillqaqqa, Nazaretpa sinagoganpi runas, yachachisqanta imaynatachus qhawasqankumanta sutʼincharqa: “Ancha allimpuni Jesusqa tukuyninkuman rijchʼarqa, chay jinata parlasqanmantataj tʼuku[rqanku]”, nispa (Luc. 4:22). Discipulosnintaq, kikillantataq yachachirqanku. Chayrayku, apóstol Pablo hermanosninman, ajinata niyta atirqa: “Noqata qhawarispa imatapis ruwaychej, imaynatachus noqapis Cristota qhawarispa ruwani, ajinata”, nispa (1 Cor. 11:1). Pabloqa, Jesusjina ruwasqanrayku, ‘wasimanta wasi purispa tukuypa rikunanta sumaqta yachachirqa’ (Hech. 20:20).

‘Qhatupipis yachachirqa’

Hechos libromanta 17 tʼaqanpiqa, Pablo, Grecia suyumanta Atenas llaqtapi, sumaqta yachachisqanta rikunchik. Chay llaqtapiqa, tukuyniqpi lantista rikurqa. Chayraykuchá apóstol Pablop sunqun tʼimpurirqa. Chaywanpis, mana phiñakuyninwan atipachikuspalla, “tantacuna-wasipi [...] parlanacuspa yuyaycharasharka. Khatupipis sapa pʼunchay parlasharka runasta taripaskanmanjina” (Hech. 17:16, 17, Dios Parlapawanchej). Kaymantaqa, ¡mayta yachakusunman! Runas pantasqata yuyaptinkupis, mana juchachaspalla, allinpaq qhawaspataq, paykunawan parlarina. Jinata ruwaptinchikqa, willayninchikta uyariwasun, ichá aswan qhipamanpis, llulla religionninkuta saqipunqanku (Hech. 10:34, 35; Apo. 18:4).

Pablo qhatupi runasman willachkaptinqa, achkha yachaysapa runas, chayllapitaq kachkarqanku. Paykunataq, willayninta mana uyariyta munaspa, Pablowan churanakurqanku. Jina kaptinpis payqa, imatachus yuyasqankuta uyarirqa. Chantapis wakinkunaqa, “mujuta pallakuq” nirqanku, griego simipiqa, ajinata qhasi mana kaqta ‘chʼaqwaqkunata’ sutichaq kanku. Wakintaq nirqanku: “Kayqa waj mosoj dioskunamantasina parlashan, nispa” (Hech. 17:18).

Jina kaptinpis Pabloqa, willallarqapuni. Astawanpis, yachachisqanta sutʼinchananta niptinkuqa, allin yuyaywan, sumaqta yachachiyta qallarirqa (Hech. 17:19-22; 1 Ped. 3:15). Kunanqa, chay yachachisqanta ukhuncharisun.  Chaytaq, sumaq yachachiqkuna kanapaq yanapawasun.

Yachayta munasqankumanta parlarina

Pabloqa, ajinata sutʼinchayninta qallarirqa: “Atenas llajtayoj runas, reparani qankunaqa ashkha dioskunata may yupaychajkuna kasqaykichejta. Llajtaykichejpi puriykachashaspaqa, rikuni yupaychana imasniykichejta. Uj altartapis tarini kay jina qhelqasqayojta: Mana rejsisqa diosman, nispa. Chay Diosmanta, pitachus mana rejsispalla yupaychankichej, chaymanta noqaqa willaykichej”, nispa (Hechos 17:22, 23).

Pabloqa, imaschus chay runaspata kasqanta qhawarirqa. Jinamantataq, imaynachus chay runas kasqankuta yacharqa. Ñuqanchikpis, willayman rispa, runaspa wasi pationpi chayri punkunpi, imaschus kasqanta qhawarisun chayqa, imaynachus chay runa kasqanta yachasunman. Chaytaq imamantachus chayri imaynatachus, paykunawan parlananchikpaq yanapawasun (Col. 4:6).

Pabloqa, willachkaspa mana runasta juchacharqachu. Chaywanpis, Atenas llaqtayuq runas, mana chiqa Diosta yupaychachkasqankuta rikurqa. Chayraykutaq, entiendenankupaqjina, imaynatachus chiqa Diosta yupaychanankuta yachachirqa (1 Cor. 14:8). Ñuqanchikpis willachkaspaqa, runasta mana juchachaspalla, sutʼita parlananchik tiyan.

Japʼikunankupaqjina parlana

Chantá Pablo nirqa: “Paymin kay pachata, tukuy imasnintawan ruwaj Diosqa, janaj pachajta, kay pachajtapis Señornin. Manataj payqa runaj ruwasqan templopichu tiyakun. Nitaj Diosqa imapipis runaj yanapayninta suyanchu. Payqa tukuyman kawsayta qon, samayta, tukuy imastawan”, nispa (Hechos 17:24, 25).

Pabloqa, Jehová kawsayta qallarichisqanta, “janaj pachajta, kay pachajtapis Señornin” kasqanta ima, kʼachamanta sutʼincharqa. Ñuqanchikpis, tukuy llampʼu sunqu runasman, ima ususniyuqpis chayri ima religionniyuqpis kachunku, Jehovamanta kawsay qallarisqanta sutʼinchayta atillanchiktaq.

Chantá Pablo nirqa: “Payqa uj runallamanta tukuy runasta miracherqa [...]. Diosqa churarqa ima pʼunchaykamachus, chanta may jallpʼapichus kawsanankuta. Chayta Dios ruwarqa runasqa payta maskʼanankupaj, ichapis imaynallamantapis reparaspa, payta tarinankupaj. Jinapis Diosqa mana karupichu kashan sapa ujninchejmanta” (Hech. 17:26, 27).

Yachachisqanchikqa, imayna Diostachus yupaychasqanchikta rikuchinan tiyan. Jehovaqa, tukuy laya runas, ‘maskʼanankuta, tarinankutataq’ saqin. Ñuqanchikpis, tukuyman willanchik. Diospi creeqkunataqa, payman qayllanankupaq, wiñay kawsayta tarinankupaq ima, yanapasunman (Sant. 4:8). Chaywanpis, Diospi mana creeqkunata, ¿imaynamantá yanapasunman? Pablojina ruwaspa.

Pay nirqa: “Diospi kawsanchej, kuyurinchej, kanchejtaj. Wakin yarawista wakichejkunaykichejpis kay jinata nerqanku: Noqanchejpis Diospa mirayninmanta kanchej, nispa. Chayrayku Diospa mirayninmantachus kanchej chayqa, mana yuyananchejchu tiyan Diosqa rijchʼakusqanta qorimanta, chayri qolqemanta, rumimanta lantiman”, nispa (Hech. 17:28, 29).

 Apóstol Pabloqa, Atenasmanta runas yachachisqanta japʼikunankupaq, sumaq riqsisqa runaspa parlasqankuta uqharirqa. Ñuqanchikpis, ima yachachiykunatachus runas japʼikuyta atillankuman, chaykunamanta paykunawan parlarinchik. Sutʼincharinapaq, Pabloqa, Hebreos cartapi kay rikchʼanachinata uqharirqa: “Sapa waseqa runaj wasichasqampuni; tukuy imata ruwajrí, Diospuni”, nispa. Chaytaq, kunankama yanapawanchik (Heb. 3:4). Chay rikchʼanachinawan runasta tʼukurichisun chayqa, ichapis imatachus yachachisqanchik chiqa kasqanta reparanqanku. Chantapis Pabloqa, runap sunqunta kuyurichinanpaqjina sumaqta yachachirqa.

Tukukuy qayllapiña kasqanta sutʼinchana

Pablo nillarqataq: “Nawpa tiempospi runas mana payta rejsisqankuta Diosqa qonqayman churarqa. Kunantajrí, Diosqa tukuynejpi runasta kamachin payman kutirikunankuta. Diosqa uj pʼunchayta wakichinña, mayqempichus cheqa kayninman jina tukuy kay pachapi runasta juzganqa chay kachamusqan runanejta”, nispa (Hech. 17:30, 31).

Diosninchik saqra kaqta juk tiempopaq saqisqanqa, runas sunqunkupi imachus kasqanta rikuchinankupaq karqa. Chayrayku, tukukuy qayllapiña kasqanta sutʼinchananchik tiyan. Diospa Reinon pisimantawan achkha bendicionesta chayachimunantataq, runasman sunqunkuta kuyurichinapaqjina yachachimuna (2 Tim. 3:1-5).

Wakinqa uyarikunku, wakintaq mana

“Wañusqas kawsarimpunankumanta uyarispa, wakinkunaqa Pablomanta asikorqanku, ujkunari nerqanku: Waj kutillapiña kay imasmantaqa uyarisqayku, nispa. Chaymantataj Pablo llojsiporqa paykunaj chawpinkumanta. Wakin runas[taq] Pablowan khuskachakorqanku paypa nisqanta creespa.” (Hech. 17:32-34.)

Wakin runasqa, chiqa yachachiyta entiendenankupaqjina, sutʼita yachachiptinchikqa, usqhayllata japʼikunku. Chaywanpis wakinqa, mana jinachu kanku. Jina chaypis, juk runallapis Jehovata riqsin chayqa, kusisqa kayta atisunman. Chay runata, Churinman pusamunapaq yanapawasqanchikmantataq, Payman agradecekuna (Juan 6:44).

¿Imastá yachakunchik?

Pablop sutʼinchayninpiqa, chiqa yachachiyta sumaqta sutʼinchanapaq, achkha yanapasta tarinchik. Tantakuykunapi umallirichinapaq kamachisqa kanchik chayqa, Pablojina wakkunata mana phiñachinapaqjina yachachina. Ajinamantaqa, tantakuyninchikman jamuq runaspis, Bibliap yachachisqanta japʼikuyta atillanqanku. Sutʼita parlana, chaywanpis wakkunap yuyayninkuta ama pisipaq qhawanachu. Willaypipis, runap sunqunta kuyurichinapaqjina, kʼachamanta yachachimuna. Ajinamantaqa, Pablo, ‘runasman yachachillaypuniʼ nisqanta kasukusun.

[30 paginapi dibujo/foto]

Pabloqa runas entiendenankupaqjina, kʼachamanta sutʼita yachachirqa

[31 paginapi dibujo/foto]

Pablojina, willaypi runaspa yuyayninkuta jatunpaq qhawana