Wayna, sipas, Diospa Palabran nisqanmanjina kawsakuy

“Yachayta, yuyaychaykunatawan tariy; nisqasniymantaqa ama jaykʼajpis qonqapuychu nitaj tʼaqakuychu.” (PRO. 4:5.)

1, 2. a) ¿Imataq apóstol Pablota llakiykunasninta atipananpaq yanaparqa? b) ¿Imaynatataq yachayta, yuyaychaytawan tariwaq?

PABLOQA, jinata nirqa: “Allin kajta ruwayta munajtiy, sajra kajlla noqapi kashan”, nispa. Payqa, Jehovata mayta munakurqa, chaywanpis wakin kutiqa allin kaqta ruwananpaq, mayta kallpachakunan karqa. Chaymanta, ¿imaynataq sientekurqa? Payllataq nirqa: “Ay imanallasajtaj[!]”, nispa (Rom. 7:21-24). ¿Jinallatataqchu qampis sientekunki? ¿Manachu allin kaqta ruwayta atillanki? Chaymanta, ¿Pablojinachu mayta llakikunki? Ajina kaptinqa, ¡ama llakikuychu! Pabloqa, chʼampaykunasninta atiparqa, qampis atipallankitaq.

² Payqa, “cheqa yachachiy[manjina]” ruwasqanrayku llakiykunata atiparqa (2 Tim. 1:13, 14). Ajinamanta chʼampaykunasninta atipananpaq, allin kaqta ruwananpaq ima, yachayta, yuyaychaytawan tarirqa. Qamtapis, imatapis allinta entiendenaykipaq, yachaywantaq imatapis ruwanaykipaq, Jehová yanapasunqa (Pro. 4:5). Palabranpiqa, sumaqta yuyaychasunki (2 Timoteo 3:16, 17, ñawiriy). Kunanqa, tatasniykiwan allinta apanakunaykipaq, qullqita allinta apaykachanaykipaq, allin kaqta —sapallayki kachkaptiykipis— ruwanaykipaq, imaschus yanapasunanta qhawarina.

Familiaykipi

3, 4. ¿Imaraykutaq tatasniykita kasuyta mana atillankichu, imaptintaq kamachiykunata churanku?

³ Tatasniyki kamachisusqankuta kasukuyta ichapis mana atillankichu. ¿Imarayku? Ichapis sapallaykimantaña imatapis ruwayta munasqaykirayku. Chaytaq ajinapuni, imaptinchus machu runamanña tukuchkanki. Chaywanpis, tatasnillaykiwanpuni tiyaptiykiqa, paykunata kasunaykipuni tiyan (Efe. 6:1-3).

⁴ Tatasniyki kamachisusqankuta, yuyaychasusqankuta ima, kasukunaykipaqqa, paykunajina yuyanaykipaq kallpachakuy. Chaywanpis wakin kutiqa, Beatrizjina * sientekunki, payqa 18 watasniyuq, nintaq: “Tatasniyqa paykunapis wayna chayri sipas kasqankumanta qunqapunku, ñuqallamantaña warmijina yuyanayta, imatapis ruwanayta ima, mana saqiwankuchu”, nispa. Qampis, payjina, tatasniyki ni imata ruwaqta saqisusqankuta yuyawaq. Chaywanpis tatasniykiqa, munakususqankurayku kamachiykunata churanku. Jehovamanta sutʼinchaqkuna kaptinkutaq imaynatachus uywachkasusqankumanta, Jehovaman cuentata qunanku kasqanta yachanku (1 Tim. 5:8).

5. ¿Imaraykutaq tatasniykita kasukusqayki allinniykipaq?

⁵ Tatasniykita kasukunayki kasqantaqa, bancomanta qullqita manukuq runatawan kikincharina; chay runa sapa killa machkhatachus nisqankuta kutichiptinqa, bancopi llamkʼaqkuna astawan manuyta munallanqanku. Qampis tatasniykiman manujina kanki, chay manuykitataq paykunata kasuspa, jatunpaq qhawaspa ima, juntʼanki (Proverbios 1:8, ñawiriy). Tatasniykiqa, kamachisusqankuta kasusqaykitapuni rikuspa, astawan qampi atienekunqanku (Luc. 16:10). Chaywanpis, sapa kuti mana kasunkichu chayqa, manaña atienekusunqankuchu.

6. ¿Imaynatá tatas, wawasninkuta kasukuyta yachachinkuman?

 ⁶ Tatas, wawasniykichikqa, qamkunamanta kasukuyta yachakunanku tiyan. Qamkuna Jehovap kamachiykunasninta tukuy sunqu juntʼaptiykichikqa, Diospa kamachiykunasnin juntʼanapaqjinalla kasqanta reparanqanku. Kamachisqaykichiktapis, ajinallatataq qhawanqanku (1 Juan 5:3). Biblia nisqanmanjina Jehovaqa, kamachisnin imatachus yuyasqankumanta parlarinankuta saqirqa (Gén. 18:22-32; 1 Rey. 22:19-22). Qamkunapis, wawasniykichik imatachus yuyasqankumanta parlarinankuta saqinaykichik, allin kanman.

7, 8. a) ¿Imata ruwaytataq wakin waynas, sipaskuna ima, mana atillankuchu? b) ¿Imataq tatasniyki kʼamisusqankuta kasukunaykipaq yanapasunqa?

⁷ Wakin waynuchus, sipaskuna imaqa, tatasninku qhasillamanta kʼamisqanta yuyaspa, paykunata kasuyta mana atillankuchu. Ichapis Carlosjina yuyankuman, pay nin: “Mamayqa juk policiajina qhipayta purin [...] allintachus manachus ruwasqayta ñapis qhawarichkanña”, nispa.

⁸ Tatasqa, wakin kuti wawasninkuta kʼaminku. Bibliaqa, kʼamiwasqanchik allinninchikpaq kaptinpis, mana kusikunapaqjinachu kasqanta nin (Heb. 12:11). Tatasniykita tukuy sunqu kasukunaykipaqqa, munakususqankurayku yuyaychasusqankuta yuyarikuy (Pro. 3:12). Paykunaqa, allin runa kanaykita, saqra imasta qhisachanaykita ima, munanku. Mana kʼamisuptinkuqa, chiqnikususqankuta rikuchinkuman (Proverbios 13:24, ñawiriy *). Chantapis, tukuy imata yachakuchkallankiraq, chayrayku pantankipuni. Chaymanta kʼamisuptinku, ¿manachu kasukunaykipaq kallpachakunayki allin kanman? Jinata ruwaspaqa, mayta yachakunki, imaptinchus yachayniyuq kayqa “aswan allinmin qolqemanta nisqaqa, poqoynimpis aswan allin qorimanta nisqaqa” (Pro. 3:13, 14).

9. Tatasniyki qhasillamanta kʼamisusqankuta yuyanaykimantaqa, ¿imatá ruwawaq?

⁹ Tatasniykiqa, pantanqankupuni (Sant. 3:2). Chayrayku kʼamisuptinkuqa, ichapis mana yuyaychakuspalla imatapis nisunqanku (Pro. 12:18). Ichá achkha ruwanasniyuq kasqankurayku chayri pantasqaykimanta paykuna juchayuq kasqankuta yuyasqankurayku. Chaywanpis, qhasillamanta rimasusqankuta yuyanaykimantaqa, allin kanman yanapayta munasusqankumanta agradecekunayki. Yuyaychaykunasninkuta kasukusqaykiqa, machu runa kaptiyki mayta yanapasunqa.

10. ¿Imataq tatasniyki kamachisusqankuta, kʼamisusqankuta ima, kasukunaykipaq yanapasunqa?

¹⁰ Chantapis, tatasniyki kamachisusqankuta, kʼamisusqankuta ima, tukuy sunqu kasukunaykipaqqa, paykunawan aswan sumaqmanta parlariyta yachanayki tiyan. ¿Imaynatá chayta ruwawaq? Ñawpaqtaqa, sumaqta uyarinayki tiyan. Biblia nin: “Uyariyta yachaychej, amataj anchata parlaychejchu, amallataj usqhayllata phiñakuychejchu”, nispa (Sant. 1:19, 20). Chayrayku, phiñarikunaykimantaqa, phiñakuyniykita ñitʼiykukuspa, tatasniykita uyariy. Amataq imaynatachus parlachkasusqankupi yuyaychu, manaqa imatachus nichkasusqankupi. Chantá, paykunata jatunpaq qhawaspa, kamachisusqankumanta imatachus entiendesqaykita niy. Ajinamanta, uyarisqaykita yachanqanku. Chaywanpis, imaraykuchus imatapis ruwasqaykita sutʼinchanaykipaq, ¿imatá ruwawaq? Aswan allin kanman ‘nisqasniykita ama kacharinayki’, kamachisusqankuta juntʼanaykikamataq amaraq imatapis sutʼinchanayki (Pro. 10:19). Tatasniykiqa, kasukusqaykita rikuspa, sutʼinchayta munasqaykita uyarisunqanku. Ajinamanta, Diospa Palabranwan pusachikusqaykita rikuchinki.

Qullqita allinta apaykachanaykipaq

11, 12. a) ¿Imaynatataq Biblia qullqita qhawananchikta nin, imarayku? b) ¿Imaynatataq tatasniyki qullqita allinta apaykachanaykipaq yanapasunkuman?

¹¹ Bibliaqa, “qollqe[...] jarkʼakuna escudo  jina” kasqanta nin, chaywanpis yachayniyuq kayqa, aswan allin kasqanta nin (Ecl. 7:12). Diospa Palabranqa, qullqita jarkʼakunanchikpaqjina qhawananchikta, manataq munapayananchikta sutʼinchan. Imaptinchus, chʼampaykunata apamuwasunman. Sutʼincharinapaq, sumaq filochasqa cuchilloqa, waykʼuq runata, waykʼunanpaq yanapan. Mana waykʼuyta yachaq runarí, chay cuchillota apaykachachkaspa, makinta khuchukunman. Qullqiqa, juk sumaq filochasqa cuchillojina. Sumaqta apaykachaqkunataqa, yanapan, “qhapajyayta munajkuna[paqtaq]” mana allinchu. Imaptinchus familiankumanta, amigosninkumanta, Diosmanta ima, karunchachinman. Chantapis, ‘achkha imaymana llakiykunawan ñakʼarichin’ (1 Timoteo 6:9, 10, ñawiriy).

¹² ¿Imaynatá qullqita allinta apaykachayta yachawaq? Salomón nirqa: “Yachayniyojqa uyarispa, aswan yachayniyoj kanqa; yuyayniyojpis aswan yuyayniyoj kanqa”, nispa (Pro. 1:5, 6). Chayrayku, tatasniykita qullqita allinta apaykachanaykipaq yachachisunankuta niy. Anaqa, chayta ruwarqa, nintaq: “Tatayqa imaspichus qullqita gastanay kasqanta yachachiwarqa, ajinamanta qullqita allinta apaykachayta yachayqa, allin kasqanta repararqani”, nispa. Mamanmantapis, sumaqta yachakurqa, nintaq: “Mamayqa mercadopi rantichkaspa yachachiwarqa”, nispa. Anaqa, chayta ruwasqan mayta yanapasqanmanta nin: “Qullqita allinta apaykachayta yachakusqayrayku, qullqiyta mana usuchinichu, nitaq manukunichu. Ajinamanta sunqu tiyasqa kawsakuni”, nispa.

13. ¿Imatataq qullqiykita mana anchata gastanaykipaq ruwawaq?

¹³ Mana achkha manu rikhurinaykipaqqa, mana imatapis rantirparinallaykichu tiyan, nitaq wakkunawan qhawachikunallaykipaqchu rantinayki tiyan. ¿Imataq chay tuqllaman mana urmanaykipaq yanapasunqa? Imapichus gastasqaykita allinta qhawarikuy. Elenaqa ajinata ruwan, payqa 21 watasniyuq, nintaq: “Amigasniywan lluqsinay kaptinqa, machkhatachus gastanay kasqanta qhawakuni. [...] Chantapis, qullqinkuta mana usuchiq amigasnillaywan rantiq rini, imaraykuchus paykunaqa imaschus aswan barato kasqanta rantinku”, nispa.

14. ¿Imaraykutaq “qhapajyayta munapayay[manta]” allinta jarkʼakunayki tiyan?

¹⁴ Kawsananchikpaqqa, qullqita ganakunanchik, allintataq apaykachananchik tiyan. Chaywanpis Jesusqa, “Diosmanta pisiskas caskancuta khawacojkuna[lla]” chiqamanta kusisqas kawsakunankuta nirqa (Mat. 5:3, Dios Parlapawanchej). Chantapis, “qhapajyayta munapayay[qa]” Diosmanta karunchachisqanta nirqa (Mar. 4:19). Chayrayku, Bibliap yuyaychasqanmanjina kawsakunayki, qullqitataq allinta apaykachayta yachanaykiqa, ¡may allin!

Sapallaykipi kachkaspa

15. ¿Maykʼaqtaq Diosman chiqa sunqu kayta mana atillawaqchu?

¹⁵ ¿Maykʼaqtaq chiqa sunqu kayta mana atillawaqchu? ¿Wakkunawan kachkaspachu chayri sapallayki kachkaspachu? Yachaywasipi chayri llamkʼayniykipi kachkaptiykiqa, Diosta yupaychayniykita ni ima chʼichichananta saqinaykipaq, sumaq wakichisqa kachkanki. Chaywanpis, sunquykita kusichinaykipaq imallatapis ruwachkaptiykiqa, saqra ruwaykunaman tanqasqa kawaq.

16. Sapallaykipi kachkaspa, ¿imataq Jehovata kasukunaykipaq yanapasunqa?

 ¹⁶ ¿Imataq Jehovata tukuy imapi —sapallaykipi kachkaspapis— kasukunaykipaq yanapasunqa? Ruwasqaykiwan Jehovap sunqunta kusichiyta chayri nanachiyta atisqaykita yuyarikunayki (Gén. 6:5, 6; Pro. 27:11). Arí, ruwasqaykiqa, kusichinman chayri llakichinman. Imaraykuchus Payqa, qammanta “dakun” (1 Ped. 5:7). Jehovaqa, allinniykipaq kasqanta yachaspa, uyarinaykita munan (Isa. 48:17, 18). Ñawpa tiempopiqa, israelitas yuyaychaykunasninta mana kasukusqankurayku mayta llakikurqa (Sal. 78:40, 41). Chaywanpis, Daniel allinta ruwasqanmantaqa, mayta kusikurqa, chayrayku juk angelniqta “may munasqa kamachin” kasqanta nirqa (Dan. 10:11) ¿Imarayku? Daniel, sapallan chayri runa chawpipi kachaspa, chiqa sunqu kasqanrayku (Daniel 6:10, ñawiriy).

17. Sunquykita kusichinapaq imatapis akllachkaspa, ¿imastá tapukunayki tiyan?

¹⁷ Sapallayki kachkaspa Diosman chiqa sunqu kanki chayqa, “imachus allin imataqchus mana allin kasqanta” reparayta atisqaykita rikuchinayki tiyan. Chantapis, allin kaqtapuni ruwanaykipaq “yachasqa kan[ayki]” tiyan (Heb. 5:14). Sutʼincharinapaq, takiykunata uyarichkasqayki, peliculata qhawachkasqayki chayri Internetpi imatapis qhawachkasqayki, allinchus manachus kasqanta tapurikuy. Allin kaqta akllanaykipaq, saqra kaqtataq qhisachanaykipaqqa, kaykunata tapurikuwaq: “¿Allinniypaqchu akllasqay kanqa? Chayri ¿‘Runas ñakʼarisqankuta kusipayanaypaqchu’ tanqawanqa?” (Pro. 17:5). “¿Allin kaqta munakunaypaqchu chayri saqra kaqta mana chiqnikunaypaqchu tanqawanqa?” (Amós 5:15.) Sapallaykipi imatapis ruwasqaykiqa, imastachus allinpaq qhawasqaykita rikuchinqa (Luc. 6:45).

18. Pakayllapi juchallikuptiyki, ¿imatá ruwanayki tiyan, imarayku?

¹⁸ Chaywanpis, pakayllamanta millay ruwaykunata ruwarqanki chayqa, kayta yuyarikuy: “Pichus juchanta pakaykojtaqa mana allinchu renqa; pitajchus juchanta rimarispa, chaymanta tʼaqakun, chay runaqa khuyakuyta tarenqa” (Pro. 28:13). Chay millay ruwaykunata ruwallaspapuniqa wampuchá kawaq, chantapis ‘Diospa Espíritu Santonta llakichichkawaq’ (Efe. 4:30). Juchallikunki chayqa, Diosman, tatasniykiman ima, willanayki tiyan, chayqa allinniykipaq. Chantapis qutuchakuymanta ancianosqa, mayta yanapasunkuman. Discípulo Santiagoqa, ancianos “Diosmanta [juchallikuqpaq] mañapunanku[ta nirqa], Señorpa sutimpi aceitewan jawispa. Creespa mañapojtinkutaj, chay runaqa sanoyachisqa kanqa, Señortaj payta sayarichenqa. Sitajchus juchallikorqa chayqa, chay juchampis pampachasqallataj kanqa” (Sant. 5:14, 15). Arí, juchallikusqaykimanta willaptiykiqa, ichá pʼinqaypi, llakiypi ima rikhurinki. Chaywanpis, yanapata maskʼanaykipaq kallpachakunayki tiyan. Ajinamanta, mana achkha chʼampaykunapichu rikukunki, sunqu yuyayniykitaq watiqmanta llimphu kanqa (Sal. 32:1-5).

 Jehovap sunqunta kusichiy

19, 20. ¿Imatataq Jehová qampaq munan, chaypaq imatá ruwanayki tiyan?

¹⁹ Jehovaqa, “kusikuyniyuq Dios”, kusisqataq kanaykita munan (1 Tim. 1:11, NM). Payqa, mayta munakusunki. Runasqa, allinta ruwanaykipaq mayta kallpachakusqaykita ichapis mana reparankuchu, Jehovataqrí imatachus ruwasqaykita sumaqta qhawan. Chaywanpis, mana pantachkasqaykita qhawananpaqchu, manaqa allin kaqta ruwayta yanapasunanpaq. Arí, Jehovaqa, “sumajta qhawamushan tukuy kay pachata, kallpachanampaj tukuy sonqowan payllapi atienekunku, chaykunata” (2 Cró. 16:9).

²⁰ Chayrayku Diospa Palabran nisqanmanjina kawsakuy, yuyaychaykunasnintataq kasukuy. Ajinamanta, chʼampaykunata atipanaykipaq, imatapis allinta akllanaykipaq ima, yachayta tarinki. Chantapis tatasniykita, Jehovata ima, kusichinki, chiqamantataq kusisqa kawsakunki.

[Sutʼinchaykunasnin]

¿Imatá kutichiwaq?

• Waynasta, sipaskunata ima, tatasninkup kamachisqanta, kʼamisqanta tukuy sunqu kasukunankupaq, ¿imataq yanapanman?

• ¿Imaraykutaq qullqita allinta apaykachanayki tiyan?

• Sapallayki kachkaspa, ¿imataq Diosman chiqa sunqu kanaykipaq yanapasunqa?

[Tapuykuna]

[6 paginapi dibujo/foto]

Sapallayki kachkaspa, ¿Diosman chiqa sunqu kasqaykitachu rikuchinki?