“Librosniytawan apampuway, astawanqa qarapi qhelqasqastawan”

PABLO Timoteoman chayta nichkaptin, ¿ima rollosmantataq, ima qarapi qillqasqasmantataq parlachkarqa? ¿Imaraykutaq apamunanta nirqa? ¿Imatá chaymanta yachakusunman? Qhawarina.

Apóstol Pabloqa chay rimaykunata ichá 65 watapi qillqanman karqa. Chay tiempopiqa Hebreopi Qillqasqasmanta 39 librosninqa 22 chayrí 24 librospi tʼaqasqa rikhuriq, chaykunamanta wakinqa ichapis librospi nisunman rollospi tʼaqasqa kachkarqa. Profesor Alan Millard nisqanmanjina chay qillqasqas may valesqas kaptinpis “qullqiyuq kaqlla chayta rantiyta atiq”. Wakinpataqa, chay librosmanta jukllapis kapuq, eunuco etiopeqtapis juk rollo kapurqa. Payqa, “Candace nisqa reinaj qhapaj kapuyninta waqaycha[spa]” llamkʼaq, carretanpitaq juk librota apaqpuni chantá “profeta Isaiaspa qhelqasqanta lee[q]”. Rikusqanchikmanjina qhapaq kasqanrayku, Diosmanta Qillqasqaspa rollosnin kapuq (Hech. 8:27, 28).

Imatachus Pablo Timoteomanta mañakusqanta qhawarina: “Jamoj jinataj, Troaspi Carpoj wasimpi saqesqay qhatakunayta, librosniytawan apampuway, astawanqa qarapi qhelqasqastawan”, nispa (2 Tim. 4:13). Kay pʼitiqa apóstol Pablo achkha librosniyuq kasqanta rikuchin. Arí, Pabloqa Diospa Palabranta wak librosninmanta nisqaqa, may sumaqpaq qhawaq. Bibliata ukhunchaq runa A. T. Robertson nisqanmanjina Pablo qarapi qillqasqasmanta parlasqanqa, “Ñawpa Testamentop librosninmanta copiasqas kankuman karqa, qarapi qillqasqas papiromanta nisqaqa aswan valesqa kasqanrayku”. Pabloqa, “yachachej[...] Gamaliel[wan]” yachachisqa karqa paytaq Ley Mosaicata yachachiqkunamanta may riqsisqa karqa. Chayrayku apóstol Pabloqa Diosmanta Qillqasqas rollosta paypaq rantikuyta atisqanta nisunman (Hech. 5:34; 22:3).

¿Imaynatá cristianos chay librosta chayri rollosta apaykachaq kanku?

Chaywanpis wakin cristianoslla Diospa Palabranmanta chay librosta rantikuyta atiq kanku. ¿Imaynatá chay librosmanta wakin yachakuq kanku? Pablo Timoteoman qillqachkaptin sutʼincharqa: “Qanman jamunaykamaqa Diosmanta Qhelqasqata runasman leeykapuy”, nispa (1 Tim. 4:13). Qutuchakuykunapiqa, tukuy uyarinankuta Diosmanta Qillqasqasta ñawiriq kanku imaynatachus Moisespa tiemponpi ruwakuq ajinallataq (Hech. 13:15; 15:21; 2 Cor. 3:15).

Timoteoqa, anciano kasqanrayku runaspa ñawpaqinpi ñawiriyman yachakunan karqa,  ajinamanta mana librosniyuq kaqkuna Diospa Palabranta uyariyta atinankupaq. Tukuy chay tantakuykunaman riqkunaqa allintachá tukuy imata uyariq kanku. Wasisninkuman kutipuspataq tatasqa wawasninkuwan uyarisqankumanta parlarinkuman karqa.

¿Imaynataq chay rollos karqa? Wakin qillqasqasqa nisunman Isaiaspa qillqasqasninjina qanchis metros kuraqniyuq karqa, chaytataq mar Muerto nisqapi tarirqanku. Chantapis sapa kantunpi kʼaspisniyuqjina, juk qhatanayuqtaq karqa, chayraykutaq llasita karqa. Chayraykuchá cristianosqa willaq rispa mana achkha librostachu apaq kanku. Pablopis viajaspaqa manachá tukuynin kapusqan librostachu apanman karqa. Chayrayku ichapis Troaspi kachkaspa amigon Carpop wasinpi wakin librosninta saqinman karqa.

¿Imatá Pablop ruwasqanmanta yachakunchik?

Apóstol Pablo chay rollosta apapunankuta nichkaptin, iskay kutirayku Romapi presochasqa kachkarqa. Niraq chayta nichkaspa nirqa: “Llallinakupi sumajta tinkuni; maymanchus chayanayman chayaniña [...]. Kunantaj noqapaj waqaychasqa kashan cheqan kawsaymanta pillu”, nispa (2 Tim. 4:7, 8). Nerón cristianosta qhatiykachachkaptin 65 watapi ichapis chayta qillqanman karqa. Ñawpaq kutipi wisqʼasqa kasqanmantaqa astawanraq ñakʼarichirqanku. Arí, payqa wañuchinanku qayllapiña kasqanta yacharqa (2 Tim. 1:16; 4:6). Chayraykuchá, Diosmanta Qillqasqasta mayta ñawiriyta munarqa. Payqa wañupunankama sinchita sayaptinpis Diospa Palabranwan kallpachakuyta munallarqapuni.

Timoteoqa, Pablop cartanta japʼichkaspa Efesopichá kachkarqa (1 Tim. 1:3). Efesomanta Romakama Troasninta rinapaqqa, 1.600 kilometrosjina karqa. Chay cartallapitaq Pablo Timoteoman nirqa: “Jamuypuni, manaraj chiri tiempo chayamushajtin”, nispa (2 Tim. 4:21). ¿Pablo nisqanmanjina Timoteo Romaman rinanpaq juk barcota tarirqachu? Bibliaqa chayta mana sutʼinchanchu.

¿Imatá Pablo yachachiwanchik “libros[ta chayri rollosta] [...] qarapi qhelqasqastawan” mañakuspa? May llakiypi kaspapis Diospa Palabranta ñawirina kasqanta yachachiwanchik. Arí, Pablo ajinata ruwasqanqa, Diosta yupaychanallanpaqpuni, runasta kallpachananpaq, yanapananpaq ima yanaparqa.

Bibliayuq kaqkunaqa may kusisqas sientekunchik. Bibliaqa achkhaspata tukuy layapi tiyapuwanchik. Chayrayku Pablojina sapa pʼunchay astawan riqsiyta, entiendeyta ima munananchik tiyan. Pablo, Dios yuyaychasqanmanjina 14 cartasta qillqasqanmantaqa, Iskay kaq qillqasqa Timoteoman qhipa kaq cartan karqa. Chay “libros[ta] [...] qarapi qhelqasqastawan” mañakusqantaqa chay cartap tukukuyninpi qillqarqa. Arí, Pabloqa chayllataña mañakurqa.

¿Ñuqanchikrí? ¿Pablojinachu iñiypi kallpachasqallapuni willaspallapunitaq Señor jamunankama kasun? Diosta yupaychayninchikpi kallpachasqallapuni kanapaqqa, Diospa Palabranta sapa pʼunchay ukhunchanallanchikpuni tiyan, Pablo kayjinata yuyaychasqanmanjina: “Kawsayniykita allinta qhawakuy, jinallataj imatachus yachachisqaykitapis”, nispa (1 Tim. 4:16). Chaytaqa ruwayta atillasunman imaraykuchus Bibliaqa tukuy runas ñawiriyta atinankupaqjina kan, manataq unay tiempopijinachu libros chayri rollos.

[18, 19 paginaspi mapa, dibujos/fotos]

(Publicacionpi qhawariy texto originalta)

Éfeso

Troas

Roma