¿Jehová munakuywan yuyaychawasqanchikta ruwasunchu?
¿Jehová munakuywan yuyaychawasqanchikta ruwasunchu?
“Tukuy mana cheqan kajtarí chejnini.” (SAL. 119:128.)
1, 2. a) Viajayta munaspa tapurikuptinchik, ¿imastataq willarinawanchikta munanchik, imaraykutaq? b) Imatá Jehová willawanchik chantá imaraykutaq chayta ruwan?
KAYPI tʼukurina: mayllamanpis viajachkaspaqa, juk atienekusqanchik amigonchikta tapurikunchik, chay ñanta riqsisqanrayku. Ñanmanta sutʼinchachkawaptinchikqa ajinata niwanchik: “Wak ñanta rinaykipaq señalta rikuspa, allinta qhawarikuy. Imaptinchus chayniqta riqkunaqa achkhas chinkanku”, nispa. Ajinata willariwasqanchikmantaqa, mayta agradecekunchik. Arí, chaytataq kasukusun. Jehovaqa, ajinallatataq imaynatachus wiñay kawsayta taripayta atisqanchikta rikuchiwanchik. Imaschus chiqan ñanmanta karunchachiyta atiwasqanchiktapis willawanchik (Deu. 5:32; Isa. 30:21).
2 Kay yachaqanapi, qhipan yachaqanapi ima, amigonchik Jehová imasmantachus jarkʼakunanchik kasqanta rikuchiwasqanchikta ukhuncharisun. Payqa munakuwasqanchikrayku chayta willawanchik, wiñay kawsaymantaq chayananchikta munan. Jehovaqa, runas mana allinta akllasqankumanta mayta llakikun (Eze. 33:11). Kay yachaqanapiqa kimsa mana allin ruwaykunamanta ukhuncharisun. 1) Wak runasmanta jamusqanta, 2) sunqunchikmanta, 3) qhasi mana kaq imasmanta. Imaschus chay ruwaykuna kasqanta, imaynatachus Jehová chay ruwaykunata qhisachayta yanapawasqanchiktataq yachananchik tiyan. Juk salmista nirqa: “Tukuy mana cheqan kajtarí chejnini”, nispa (Sal. 119:128). ¿Ñuqanchikrí payjinachu yuyanchik? Kunanqa, imaynatachus “mana cheqan” kaqta qhisachayta atisqanchikta ukhuncharisun.
“Ama ashkha kasqankurayku sajra juchankuta ruwaysinkichu”
3. a) ¿Imaraykutaq mana allinchu mana yachaspalla wakkunap qhipankuta riy? b) ¿Ima sumaq yuyaychaytataq Éxodo 23:2 tarinchik?
3 Karutaña viajachkasqanchikpi tʼukurina, maynintachus rinanchikta mana yachaspa, ¿imatá ruwasunman? Ichá chay ñanta achkhas richkasqankuta reparaspa, qhipankuta riyta munasunman. Chaywanpis chay ñanta achkhas richkasqankuraykulla riyqa, mana allinchu. Ichapis paykunaqa mana richkasqanchik chiqamanchu richkanku. Chayri ñuqanchikjinallataq chinkasqas kachkankuman. Kay sutʼinchayqa, Jehová israelitasman leyesta qusqanmanta juk yuyaychayta japʼiqanapaq yanapawanchik. Jehovaqa, testigojina chayri juezjina juk juiciopi kaq runaman kayta ruwananta nirqa: “Ama ashkha kasqankurayku sajra juchankuta ruwaysinkichu”, nispa (Éxodo 23:2 ñawiriy). Jehovaqa, yacharqa juchasapas kasqanchikrayku imatachus runas niwasqanchikmanjina ruwasqanchikta, mana chiqantataq ruwasqanchikta. Jehovap kamachisqantaqa, mana juk juiciopi kaspallachu ruwakunan tiyan, manaqa tukuy kawsaypi.
4, 5. ¿Imapitaq Josuewan Calebwan rikukurqanku, imataq sinchita sayanankupaq yanaparqa?
4 Sapa pʼunchay wakkunajina saqrata ruwananchikpaq tanqasqa kanchik. Ichapis mana suyakuchkaspalla chaypi rikukusunman, nitaq qhisachayta atisunmanchu. Sutʼincharinapaq imatachus Josuewan Calebwan ruwasqankuta qhawarina. Paykunaqa, chunka watiqaqkunawan Sumaq Jallpʼata qhawaq rirqanku. Chay chunka watiqaqkunaqa, kutimuspa Sumaq Jallpʼamanta llullakuspa parlarqanku, chaytaq israelitasta mancharichirqa. Jatunkaray runaspa mirayninkutapis rikusqankuta nirqanku. Chay jatunkaray runasqa, mana kasukuq ángeles runaspa ususisninkuwan casarakuqkunapta wawasninku karqanku (Gén. 6:4) Chayqa mana chiqachu karqa. Imaraykuchus chay jatunkaray runaspataqa, mana wawasninku karqachu, Jatun Parapitaq wañurqanku. Chaywanpis israelitasqa, iñiyninku pisiyasqanrayku chay chunka runaspa nisqankuta creerqanku. Chayrayku achkhas israelitasqa, Sumaq Jallpʼaman yaykunapaq Jehovata kasukuy mana allinchu kasqanta yuyarqanku. Josuewan Calebwan chayjinapi rikukuspa, ¿imatá ruwankuman karqa? (Núm. 13:25-33).
5 Paykunaqa, mana chay runas yuyasqankumanjinachu ruwarqanku. Josuewan Calebwanqa, achkha israelitas mana uyariptinku, rumiswan chʼanqaspa wañuchiyta munaptinku imapis mana manchachikuspa chiqa kaqmanta parlallarqankupuni. ¿Imataq paykunata yanaparqa? Jehovapi atienekusqanku. Arí, Jehovapi atienekuqqa, nisqanpi creen, manataq qhasillata runas parlasqankupiqa. Josuewan Calebwanqa, Diospi atienekurqanku, chayrayku Diosqa nisqanta juntʼasqantapuni nirqanku (Josué 14:6, 8; 23:2, 14 ñawiriy). Paykunaqa, Jehovata munakurqanku, chayrayku sunqunta mana nanachiyta munaspa, chay runaspa nisqankuta mana kasurqankuchu. Arí, sinchita sayarqanku, paykunamantaqa mayta yachakusunman (Núm. 14:1-10).
6. ¿Imastaq wakkunajina ruwananchikpaq tanqawasunman?
6 ¿Maykʼaqllapis wakkunajina ruwananchikpaq tanqasqa karqanchikchu? Kay tiempomanta runasqa, Jehovata, kamachiykunasninta ima, pisipaq qhawanku. Chayrayku yuyasqankumanjinalla imachus allin imataqchus mana allin kasqanta yuyachiyta munawanchik. Chantapis khuchichakuymanta, saqra ruwaykunamanta, layqiriyusmanta ima, telepi, peliculaspi, videojuegospi ima rikukusqanqa allillan kasqanta ninku (2 Tim. 3:1-5). ¿Imaynatá familiaykiwan khuska sunquta kusirichinapaq ruwaykunata akllanki? ¿Imachus allin imataqchus mana allin kasqanta wakkuna nisqankumajinachu ruwanki? Ajinata ruwaspaqa, achkha kasqankurayku saqra juchankuta ruwaysichkawaq, nitaq Jehovata kasukuchkawaqchu.
7, 8. a) ¿Imaynatá allinta tʼukuriyta yachasqanchik imachus allin imataqchus mana allin kasqanta allinta akllanapaq yanapawanchik? Sutʼinchariy. b) ¿Imatá achkha waynas ruwanku?
7 Jehovaqa, allinta akllayta yachanapaq juk sumaq regalota quwanchik. Chayqa, allinta tʼukuriyta yachasqanchik chaymanjinataq imachus allin imataqchus mana allin kasqanta akllanchik. Chaytaqa “sapa pʼunchay” ruwanchik (Heb. 5:14). Wakkuna ruwasqankumanjina ruwaspaqa, mana sunqu yuyayninchik niwasqanchikmanjinachu ruwachkasunman. Imaptinchus imallatapis sapa juk akllananchik tiyan. Sutʼincharinapaq, Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, ima librostachus ñawirinanchikta, ima peliculastachus, imatachus Internetpi qhawananchikta ima, mana juk listata tukuypaq urqhunchikchu. Chay listas kapuwasunman chayqa, sapa kutichá wak listasta urqhunanchik kanman (1 Cor. 7:31). Jehovaqa, Bibliap nisqanta ukhuncharinanchikta, paymanta yanapata mañakunanchikta, kusichisqan imastataq akllananchikta munan (Efe. 5:10).
8 Arí, Biblia nisqanmanjina imatapis akllasqanchiktaqa mana tukuychu allinpaq qhawanqanku. Sutʼincharinapaq, achkha cristiano waynasqa, yachaywasipi compañerosninkujina ruwanankupaq tanqasqa kanku (1 Ped. 4:4). Chaywanpis achkha waynasqa mana compañerosninkujinachu ruwanku. Tukuy cristianos Josuejina Calebjina iñiyninkuta rikuchisqankuqa mayta kusichiwanchik.
“Sajra munayniykichejwan mana atipachikunkichejchu”
9. a) ¿Imaraykutaq viajachkaptinchik munasqanchikmanjina ruway mana allinchu? b) ¿Imaraykutaq israelitas Números 15:37-39 nisqanta kasukunankupuni karqa?
9 Kunanqa, iskay kaq mana allin ruway sunqunchikpi kasqanta ukhuncharisun. Viajachkallasqanchikpipuni tʼukurina: maymanchus richkasqanchikman chayananchikpaq munasqanchikmanjina ruwaptinchik, chantá wak ñankunata rikuspa chayniqta ripuptinchik, ¿maymantaq chayasunman? Mana munasqanchik chiqaman chayasunman. Kay sutʼinchayqa, Jehovap wak yuyaychayninta entiendenapaq yanapawanchik. Jehovaqa israelitasman pʼachasninkup kantuman flecosta, patitanpitaq azul qʼaytuta churanankuta kamachirqa (Números 15:37-39 ñawiriy). Ichapis wakin runasqa, chay kamachiyta mana entiendeyta atinkuchu chaywanpis chay leyqa allinninkupaq karqa. Chantapis Diosta mana yupaychaq suyuswan mana kikinchu kasqanta rikuchinanpaq karqa. Chaytaqa Diospa ñawpaqinpi allinpaq qhawasqa kayta atinankupaq ruwanankupuni karqa (Lev. 18:24, 25). Chantapis chay kamachiyqa, sunqunchik mana allin kaqman tanqayta atiwasqanchikta rikuchiwanchik, chaytaq wiñay kawsayman pusaq ñanmanta karunchachiwasunman. Kunanqa chaymanta ukhuncharisun.
10. ¿Imaynatá Jehová runasta allinta riqsisqanta rikuchirqa?
10 Jehovaqa, llaqtanman kamachirqa: “Sajra munayniykichejwan mana atipachikunkichejchu, chay mayqen imaspichus qhenchachakorqankichej, chaywan”, nispa. ¿Imaraykutaq chayta kamachirqa? Imaraykuchus Jehovaqa imaynachus runap sunqun kasqanta allinta yachan. Rikusqanchikmanjina sunqunchik ruwayta munasqantapis yachan. Chayrayku Biblianiqta kayta yuyaychariwanchik: “Tukuy imamanta nisqaqa runaj sonqonmin aswan chʼawka, nitaj chaypaj jampi kanchu. Pitaj chayta entiendeyta atinmanrí?”, nispa (Jer. 17:9). Jehovaqa, chayta yachaspa israelitasta mana rikusqankumanjinalla, nitaq suqunku munasqanmanjinalla ruwanankuta nirqa. Payqa, israelitas qayllankupi kaq suyusta rikuspa, paykunajina ruwayta munanankuta yacharqa. Paykunap ruwasqankuta qhawallaspapuniqa, paykunajina ruwayta, pʼachallikuyta, yuyayta ima munankuman karqa (Prov. 13:20).
11. ¿Imaynatá rikusqanchik sunqunchikta chʼawkiyanman?
11 Sunqunchikqa, imawanpis chʼawkiyachikullan. Kay pachamanta runasqa, saqra ruwayman tanqallawanchikpuni. Chantá, ¿imaynatá Números 15:39 yuyaychasqanmanjina ruwasunman? Ichapis yachaywasipi, llamkʼaypi, compañerosninchik chayri vecinosninchik aychap munayninta rikchʼarichinankupaqjina pʼachallikusqankuta rikusunman. Chayta rikuspa, ¿paykunajinachu pʼachallikuyta ajinamanta, Diospa kamachiykunasninta pisipaq qhawachiytachu munanchik? (Rom. 12:1, 2).
12, 13. a) ¿Imatá ruwasunman wakin kutispi mana allin kaqta qhawayta munaspa? b) ¿Imaraykutaq mana allinnillanchikpichu yuyananchikpaq kallpachakunanchik tiyan?
12 Imatachus munasqanchiktaqa, allinta qhawarikunanchik tiyan. Mana allin kaqtaqa mana qhawanallanchikchu tiyan. Chiqa sunqu Job nisqanqa mayta yanapawasunman. Payqa ni pi sipasllatapis munapayananta sunqupi nikurqa (Job 31:1). Rey Davidpis nirqa: “Ni jaykʼajpis sajra kajta ñawpaqeyman churasajchu”, nispa (Sal. 101:3). Davidjina “ni jaykʼajpis sajra kajta ñawpaqe[nchik]man chura[nanchik]chu” tiyan, imaraykuchus chayqa Jehovamanta karunchachiwasunman. Chayrayku sunqunchikta saqra ruwaykunaman tanqaq imastaqa, mana qhawananchikchu tiyan.
13 Ichá mana munaspalla saqra ruwayman urmasunman. ¿Imaynamantá? Aychap munayninta rikchʼarichinanpaqjina pʼachallikuspa. Chayrayku maychus kaqta pʼachallikunamanta Biblia yuyaychawasqanchikta kasukunanchik tiyan (1 Tim. 2:9). “Maychus kajta” pʼachallikuspaqa, mana allinnillanchikpichu yuyasun, manaqa wakkunap allinninkupipis (Rom. 15:1, 2). Qutuchakuykunapiqa achkha waynas, sipaskuna ima maychus kaqta pʼachallikunku, chaytaq mayta kusichiwanchik. Ajinamantaqa, mana rikusqankumanjinalla, nitaq yuyasqankumanjinalla ruwasqankuta rikuchinku, astawanqa Jehovata kusichinankupaq kallpachakunku.
“Ama chay qhasi manakaj dioskunata qhatiychejchu”
14. ¿Imatataq Jehová Samuelniqta willachirqa?
14 Viajachkaspa chʼin pampata richkasqanchikpi tʼukurina. Chayllapi aswan jaqayniqpi juk yaku quchitatajina rikunchik. Chaywanpis chayqa mana yakuchu, nitaq ima kanchu. Ñanmanta karunchakuspa chayniqta riptinchikqa, chinkasunman, chʼin pampapitaq wañusunman. Ajinallatataq Jehovaqa, qhasi mana kaq imaspi atienekunanchikqa qhasilla kasqanta yachan. Jehovaqa, juk kutipi israelitasman chaymanta yuyaycharirqa. Imaraykuchus paykunaqa tukuy suyus juk kamachiqniyuq kasqankuta rikuspa paykunapis juk kamachiqta munarqanku. Chay munasqankuqa mana allinchu karqa, imaptinchus Jehovata kamachiqninkutajina qhisachachkankuman karqa. Jehová Diosqa, profeta Samuelniqta chay kamachiqniyuq kanankuta saqispapis “qhasi manakaj” imaspa qhipanta rinayachkasqankuta willachirqa (1 Samuel 12:21 ñawiriy).
15. ¿Imaynasmantá israelitas “qhasi manakaj” imasta maskʼarqanku?
15 Israelitasqa, Jehovamanta nisqaqa juk kamachiq astawan yanapananta yuyankuman karqa. Chayta yuyaspaqa, Satanaspa “qhasi manakaj” imasninta ruwaypi urmarqanku, chaytataq sapa kuti ruwallankumanña karqa. Chantapis kamachiqninkuqa, lantita yupaychayman tanqanman karqa. Lantista yupaychaqkunaqa, chay lantista rikusqankurayku, lluqchiriyta atisqankurayku ima, rumimanta, kʼullumanta ima lantispi atienekunku. Tukuy imata Ruwaq Diospirí mana atienekunkuchu. Chaywanpis apóstol Pabloqa lanti “mana imachu” kasqanta nirqa (1 Cor. 8:4). Lantisqa, mana rikuyta, uyariyta, parlayta nitaq imata ruwayta atinkuchu. Paykunata yupaychaytaqrí qhasi mana kaqlla kanman, chinkayllaman apawasunman (Sal. 115:4-8).
16. a) ¿Imaynatá Satanás runasta qhasi mana kaq imaswan chʼawkiyan? b) ¿Imaraykutaq nisunman tukuy imayuq kay “qhasi manakaj[lla]” kasqanta?
16 Satanasqa, runasta “qhasi manakaj” imaswan chʼawkiyachkallanpuni. Sutʼincharinapaq, achkha runasta qhapaq kaspa, tukuy imayuq kaspa, sumaq llamkʼayniyuq kaspa ima kusisqa kawsakunankuta yuyachin. Chaywanpis chaykuna, unquykuptinchik, qullqi pisiyaptin, sinchi wayra, jallpʼa ikhakuy, sinchi para, wak imas kaptin, ¿yanapawanchikchu? Runas qhasi mana kaqllapaq kawsasqankuta yuyaptinku, ¿qullqi yanapanchu? ¿Imapaqchus kawsasqankuta tapukuptinkupis yanapanchu? ¿Pillapis wañupuptin sunquchanchu? Qullqillapi atienekusunman chayqa, may llakisqas qhipakusunman. Arí, qullqiyuq, wak imasniyuq kayqa, kusisqas kawsananchikpaq mana yanapawasunmanchu, nitaq unquymanta, wañuymanta ima jarkʼawasunmanchu. Chaykunaqa “qhasi manakaj[lla]” kanku (Pro. 23:4, 5). Jehovaqa mana ajinachu, imaraykuchus payqa sumaq kawsayta quyta munawanchik. Chaytataq amigosnin kaspalla japʼisunman. Chayqa may jatun bendicionmín. Chayrayku ni jaykʼaq qhasi mana kaq imasta maskʼananchikchu tiyan.
17. ¿Imatá ruwasun kay yachaqanapi yachakusqanchikwan?
17 Jehová amigonchik, wiñay kawsayman pusawaqninchik ima kasqanmanta, ¡mayta kusikunchik! Tukuy yuyaychawasqanchikta kasukuptinchikqa, wiñaypaq kawsakuyta atisun. Kay yachaqanapiqa, kimsa mana allin ruwaykunamanta ukhuncharirqanchik: 1) wak runasmanta jamusqanta, 2) sunqunchikmanta, 3) qhasi mana kaq imasmanta. Qhipan yachaqanapiqa, kimsa mana allin ruwaykunatawan ukhuncharisun, chaytaq chiqan kaqmanta mana karunchakunanchikpaq yanapawasun (Sal. 119:128).
¿Yuyarikunkichu?
¿Imaynatá kawsayniykipi kay pʼitis yuyaychasqanmanjina ruwawaq?
[Tapuykuna]
[11 paginapi dibujo/foto]
¿Kay pachamanta runasjina ruwanapaqchu tanqasqa kanchik?
[13 paginapi dibujo/foto]
¿Imaraykutaq munasqanchikmanjinalla ruway mana allinchu kanman?
[14 paginapi dibujo/foto]
¿Qhasi mana kaq imastachu maskʼachkanchik?
