Allin kawsayta maskʼana

“Allin [chayri sunqu tiyasqa] kausayman pusajta qhatina.” (ROM. 14:19.)

1, 2. ¿Imaraykutaq Jehovamanta sutʼinchaqkuna allinpi kawsakunku?

KAY tiempomanta runasqa, juk suyullapi tiyakuspapis, kikin qalluta parlaspapis, religionrayku, politicarayku, qullqirayku, wak imasrayku ima mana allinpichu nitaq jukchasqaschu kawsakunku. Chaywanpis Diospa llaqtanqa, “tukuy nacionesmanta, ayllusmanta, runasmanta, tukuy parlaykunamanta[taq]” kaspapis jukchasqas kanku (Apo. 7:9).

² ¿Imaraykutaq Jehovamanta sutʼinchaqkuna ajinapi kawsakunku? Ñawpaqtaqa, “Dioswan allinyachisqa kan[ku]”, Jesuspi iñisqankurayku, yawarninwantaq rantisqas kasqankurayku (Rom. 5:1; Efe. 1:7). Chantapis Jehovata chiqa sunquwan yupaychasqankurayku, espíritu santota japʼinku, chaytaq sunqu tiyaykuyta, wak kʼacha kaykunatawan rikuchinankupaq yanapan (Gál. 5:22, 23). Chantapis “mana kay pachajtachu kan[ku]” (Juan 15:19). Chayrayku mana politicaman chhapukunkuchu, nitaq jatun maqanakuykunapi maqanakunkuchu. Biblia nisqanmanjinataq, “espadasninkuta arado rejasman tukuch[inku], tʼojsina lanzasninkumantataj hocesta ruwa[nku]” (Isa. 2:4).

3. Sunqu tiyasqas kasqanchik, ¿imamantaq tanqawanchik, chantá imatá kay yachaqanapi ukhuncharisun?

 ³ Chantapis sunqu tiyasqas kasqanchikqa, hermanosninchikta munakunanchikpaq tanqawanchik, mana suyunchikmanta kaptinkupis nitaq ñuqanchikjina yuyaptinkupis (Juan 15:17). Arí, “tukuypaj allinta ruwana, astawanqa creeypi hermanosninchejpaj” (Gál. 6:10). Jehovawan, hermanosninchikwan ima, allinpi kawsakusqanchikqa, may sumaqpuni. Chayrayku allillanpipuni kawsakunapaq imatachus ruwananchik kasqanta ukhuncharisun.

Pantaptinchik

4. ¿Imatá ruwananchik tiyan pillatapis sunqunta nanachiptinchik?

⁴ Santiago qillqarqa: “Tukuyninchej ashkha kutita pantanchej. Pichus parlasqampi mana pantajqa, chaymá Cristopi sumaj wiñasqa runaqa”, nispa (Sant. 3:2). Chayrayku hermanospuraqa, imapipis pantasunpuni (Fili. 4:2, 3). Chaywanpis qutuchakuypi allinpi kawsakunallanchikpaqpuniqa, chʼampaykunasninchikta allinchanapaq kallpachakunanchik tiyan. Bibliaqa, pillatapis sunqunta nanachiptinchik imatachus ruwananchik kasqanta yuyaychawanchik (Mateo 5:23, 24 ñawiriy).

5. ¿Imaynamantá pillapis sunqunchikta nanachiwaptinchik allinyakuyta maskʼanchik?

⁵ Chantá, ¿pillapis imallapipis sunqunchikta nanachiwaptinchikrí, payraq ñawpaqta perdonta mañakunawanchiktachu suyananchik tiyan? Mana. Imaraykuchus chiqamanta munakuqqa, mana “yuyarikullampunichu paypa contranta ima sajrata ruwasqankumantapis” (1 Cor. 13:5, 6). Sunqunchikta nanachiwaptinchikqa, perdonaspa, chaymanta qunqapuspa ima, allinyakuyta maskʼanchik (Efesios 4:32 ñawiriy). Ajinamantaqa, wakkunawan allinpi kawsakusun, ñuqanchikpis sunqu tiyasqas kasun. Chayraykuchá Biblia nin: “Phiñakuyta qonqayman chura[qqa] allimpaj qhawasqa” (Pro. 19:11).

6. Juk hermano sunqunchikta nanachiwasqanchikta mana qunqayta atisparí, ¿imatá ruwananchik tiyan?

⁶ Chaymanta yuyarikuspallapuni wakkunaman willananchikqa mana allinchu, imaraykuchus qutuchakuy ukhupi phiñanakuyta rikhurichinman. Ajina kaptin, ¿imaynatá chayta allinchasunman? Mateo 18:15 nin: “Hermanoyki juchallikojtenqa, sapallampi payta kʼamiy. Chay nisqaykitachus kasusonqa chayqa, hermanoykita cheqan ñanman churanki”, nispa. Mateo 18:15-17 jatun juchasmanta parlaptinpis 15 pʼitipi yuyaychasqanqa, sunqunchikta nanachiq hermanowan mana pisipaq qhawaspa, allinchayta munaspataq sapallanwan parlananchikpaq yanapawanchik. *

7. ¿Imaraykutaq chʼampaykunata usqhayllata allinchananchik tiyan?

⁷ Apóstol Pablo qillqarqa: “Phiñakuspaqa, ama juchallikuychejchu, nitaj inti yaykunankama phiñasqallapuni kaychejchu. Nillataj Kuraj Supaytapis uyariychejchu”, nispa (Efe. 4:26, 27). Jesuspis nirqa: “Sichus piwampis phiñanakuytawan quejaman rishanki chayqa, paywan allinyakapuy”, nispa (Mat. 5:25). Chayrayku wakkunawan allillanpipuni kawsakunapaqqa, usqhayllata, niraq astawan sinchiyachkaptin allinchana tiyan. Chantapis chʼampaykunataqa, usqhayllata allinchana tiyan nitaq jatunchakuy, envidiakuy chayri qullqita munapayay jarkʼanawanchikta saqinanchikchu tiyan (Sant. 4:1-6).

Chay chʼampaypi achkha runas kaptinku

8, 9. a) ¿Ima chʼampaypitaq Romamanta hermanos rikukurqanku? b) ¿Imatá Pablo paykunaman yuyaycharqa?

⁸ Juk chʼampaypiqa, achkha hermanos chhapusqa kachkankuman. Romamanta cristianospis ajinapi rikukurqanku. Paykunamanta  wakinqa, judíos, mana judíos ima karqanku. Chay chʼampayqa, wakin hermanos, sunqu yuyayninkupi pisi kallpayuq kaqkunata pisipaq qhawasqankurayku, ruwasqankuta qhawarasqankurayku ima rikhurinman karqa. ¿Imatá Pablo chay hermanosman yuyaycharqa? (Rom. 14:1-6.)

⁹ Pabloqa, manaña Leymanjinachu kawsaq hermanosta, Moisespa Leyninmanjinallapuni kawsaq hermanosta, pikunachus chaypi nisqanmanjina wakin mikhunasta chʼichipaq qhawaq kanku chaykunata, mana pisipaq qhawanankuta yuyaycharqa (Rom. 14:2, 10). Chay hermanosta pisipaq qhawaspaqa, Diosta yupaychanankupaq mana yanapayta atinkumanchu karqa. Chayrayku Pablo nirqa. “Diospa ruwasqanta ama urmachiychu mikhunasrayku. [...] Sichus aychata mikhusqayki, chayri vinota ujyasqaykipis hermanoykita miskʼachispa urmachin chayqa, allin kanman imachus hermanoykita urmachejtaqa mana ruwanayki”, nispa (Rom. 14:14, 15, 20, 21). Sunqu yuyayninkupi pisi kallpayuq kaqkunamantaq, mana paykunajina yuyaqkunata mana qhawaranankuta yuyaycharqa (Rom. 14:13). Paykunaman nirqa: “Sapa ujniykichejman niykichej: Ama qankuna kikiykichejmanta aswan sumaj kasqaykichejta yuyakuychejchu”, nispa (Rom. 12:3). Ajinatataq tukucharqa: “Imachus allin kausayman pusajta qhatina, purajmanta kallpachanakuspa”, nispa (Rom. 14:19).

10. ¿Imatá Romamanta cristianosjina chʼampaykunata allinchanapaq ruwananchik tiyan?

¹⁰ Romamanta hermanosqa, Pablop yuyaychasqanta uyarirqanku, chaymanjinataq ruwarqanku. Kay tiempomanta hermanospis chayjina chʼampaykunapi rikukuspaqa, paykunajinallataq ruwananku tiyan. Chantapis imatachus Biblia yuyaychasqanta ukhuncharinqanku, chaymanjinataq munakuywan, llampʼu sunquwan ima ruwanqanku. Arí, Romamanta cristianosjina “ujkuna ujkunawantaj allinta kawsaku[nankupaqqa]”, tukuyninku  kawsayninkuta tikrachinanku kanqa (Mar. 9:50).

Imaynatá ancianos yanapankuman

11. ¿Imatá ancianos pillapis wak cristianowan chʼampaypi kasqanta willaptin ruwananku tiyan?

¹¹ Juk hermano familianmanta chayri qutuchakuymanta pillawanpis juk chʼampaypi kasqanmanta juk ancianoman willarisqanpi tʼukurina. ¿Imatá chay anciano ruwanqa? Ñawpaqtaqa sumaqta uyarinqa, Proverbios 21:13 nisqanta yuyarikusqanrayku, chaypi nin: “Sichus pipis wajcha runaspa mañakusqankuta mana uyarin chayqa, paypa mañakusqampis manallataj uyarisqachu kanqa”, nispa. Chantapis mana sunqu nanasqa kaqllamanchu sayaykukunqa, imaraykuchus Biblia nin: “Juiciopi ñawpajta parlarejqa cheqampi kasqanta rijchʼakun, uj chayamuytawan sutʼinchanankama”, nispa (Prov. 18:17). Ancianoqa, uyariytawan chay hermanota phiñanakusqan hermanowan parlasqantachus manachus tapunqa. Chantapis allinpi kawsakunanpaq imatachus ruwanan kasqanta Bibliawan rikuchinqa.

12. ¿Imaraykutaq juk chʼampayta allinchanapaq allintaraq yachana tiyan? Sutʼinchariy.

¹² Chʼampaypi kaqkunamanta juknillanta uyariyqa mana allinchu. Bibliapiqa, kimsa runas ajinapi rikukusqankuta sutʼinchan. Ñawpaq kaqqa, Potifar payqa, warmin llullakuspa José paywan puñuykuyta munasqanta willaptin chiqa kasqanta yuyarqa. Mayta phiñakuspataq Joseta carcelman wisqʼachirqa (Gén. 39:19-21). Qhipan kaqtaq David paypis, Mefi-boset paypa enemigonman tukusqanta Siba niptin, payqa mana chiqata yachaspa nirqa: “Kunanqa qampataña, Mefi-bosetpata tukuy imasninchus karqa, chaykunaqa”, nispa (2 Sam. 16:4; 19:25-27). Kimsa kaqtaq Persiamanta rey Artajerjes karqa. Payqa, judíos Jerusalenpa pirqasninta watiqmanta sayarichispa contranpi uqharikunankuta ima willachiptinku, mana chiqachu kaptinpis, chay chiqa kasqanta yuyaspa ruwachkasqankuta saqichinankupaq kamachirqa. Ajinamantataq Diospa templonta ruwachkasqankuta sayachikurqa (Esd. 4:11-13, 23, 24). Ancianosqa, kaymanta mayta yachakunkuman. Ima chʼampayta allinchanankupaqpis, allintaraq yachananku tiyan, Pablo nisqanmanjinataq mana jukllamanchu kutikunanku tiyan (1 Timoteo 5:21 ñawiriy).

13, 14. a) ¿Imatataq iskay runas chʼampaypi kaptinku yuyarinanchik tiyan? b) ¿Imataq maychus kaqmanjina juzganankupaq ancianosta yanapanman?

¹³ Chʼampaypi kaqkunata uyarispapis, mana allintapunichu yachasunman. Imaraykuchus Biblia nin: “Sichus pipis yuyanman imatapis allinta yachasqanta chayqa, manaraj imatapis yachanchu, yachanata jinaqa”, nispa (1 Cor. 8:2). Imaynatachus chay chʼampay rikhurisqanta chayri imaynapichus chay chʼampaypi rikukusqankumantaqa, ichá mana allintachu yachanchik. Ancianosqa, pillatapis juchachanapaq juzgachkaptinku, mana qhasi mana kaq parlaykunawan chʼawkiyachikunankuchu tiyan. Diosqa, Jesucristollata Jueztajina akllarqa, paytaq “mana rikusqanman jinallachu juzganqa, nitaj uyarisqanman jinallachu justiciata ruwanqa” (Isa. 11:3, 4). Jesusqa, Jehovap espíritu santon yuyaychasqanmanjinapuni ruwan, ancianospis kikillantataq ruwananku tiyan.

¹⁴ Chayrayku niraq pitapis juzgachkaspaqa, Jehovamanta espíritu santonta mañakunanku tiyan. Chantapis Bibliapi, allin kamachi yuyayniyuq quwasqanchik publicacionespi ima, yanapayninta maskʼananku tiyan (Mat. 24:45).

Dioswan allinpi kawsakunanchik tiyan

15. Juk hermano jatun juchaman urmaptin, ¿maykʼaqtaq ancianosman willananchik tiyan?

¹⁵ Arí, cristianosqa, wakkunawan allinta kawsakuyta maskʼananchik tiyan. Chaywanpis Bibliaqa nin: “Diosmanta jamoj yachayrí kay jina: Llimphu, allin kawsayta apamoj”,  nispa (Sant. 3:17). Rikunchikjina, Jehovaqa kawsayninchikpi, payta yupaychasqanchikpi ima, llimphu kasqanchikta aswan allinpaq qhawan wakkunawan allinpi kawsakunanchikmanta nisqaqa. Chayrayku juk hermano jatun juchapi urmasqanta yachaspaqa, ancianosman willananpaq yuyaycharinanchik tiyan (1 Cor. 6:9, 10; Sant. 5:14-16). Mana willaptinqa, ñuqanchik willananchik tiyan. Paywan allinpi kawsakuyta munaspa chʼinlla qhipakuptinchikqa, mana allinchu kanman, juchallikuchkasunmantaq (Lev. 5:1; Proverbios 29:24 ñawiriy).

16. ¿Imatataq Jehumanta, Jorammanta ima yachakunchik?

¹⁶ Jehuqa, Diospa chiqa kayninta jatunpaq qhawachiy aswan allin kasqanta rikuchirqa, wakkunawan allinta kawsakuyta maskʼaymanta nisqaqa. Jehovaqa, Jehuta rey Achabpa familianta tukuchinanpaq kacharqa. Achabpa, Jezabelpa ima churinku Joramqa, carronpi Jehuta taripaq rispa nirqa: “Tukuy ima allillanchu?”, nispa. Jehutaq kutichirqa: “Imatá imapis allin kanmanri, Jezabel mamaykej lantista yupaychaspa khuchichakusqasninwanri, chay chhika layqeriosninwan imari?”, nispa. (2 Rey. 9:22). Chay ratopachataq Jehuqa, flechaspa sunqunman chayachirqa. ¿Imatá ancianos kaymanta yachakunkuman? Juk juchallikuqta, nitaq pesachikuyta munaqtaqa, qutuchakuymanta qharqunanku kasqanta, ajinamanta qutuchakuy Dioswan allinpi kanallanpaqpuni. Chantapis chay runawan allillanpipuni kayta munaspa mana saqrata ruwanallantapuni saqinkumanchu (1 Cor. 5:1, 2, 11-13).

17. ¿Imatataq hermanosninchikwan allinpi kawsakunanchikpaq ruwananchik tiyan?

¹⁷ Wakin kutipi hermanospura chʼampaypi kasqanchikqa, allinchayta atinapaqjinalla, nitaq ancianospuni allinchanankutachu necesitanchik. Chantapis, munakusqanchikrayku tukuy sunqu perdonanchik. Biblia nin: “Pichus contrampi ima nisqatapis mana kasuta ruwajqa munakuyta maskʼan; pichus chay nisqasta willarajrí kawsaqesta phiñanachin”, nispa (Pro. 17:9). Biblia nisqanmanjina ruwaptinchikqa, hermanosninchikwan, Jehovawan ima allinpi kawsakusun (Mat. 6:14, 15).

Diosqa allinpi kawsakuqkunata bendicen

18, 19. Allinpi kawsakunanchikpaq kallpachakuptinchik, ¿imaynamantá Jehová bendeciwasun?

¹⁸ Jehovaqa, sunqu tiyasqallapuni kawsanapaq kallpachakuptinchik bendeciwasun. Chantapis Jehovap ñawpaqinpi allinpaq qhawasqa kanchik, qutuchakuypi jukchasqallapuni kawsakunapaqtaq yanapanchik. Chayta ruwaspataq Diosmanta allin willaykunata willasqanchik runaswanpis, allinpi kawsakusunchik (Efe. 6:15). Ajinamanta “tukuy[wan] kʼacha” “pacienciayoj[taq]” kasunchik mana allinpaq qhawawaptinchikpis (2 Tim. 2:24).

¹⁹ Chantá “cheqan kajta ruwajkuna, sajrata ruwajkunapis” wañuymanta kawsarimusqankuta rikusun (Hech. 24:15). Jallpʼapi chay juntʼakuptinqa, may chhika runas tukuyniqmanta, tukuy layamanta ima, kay tiempomanta chantá “kay pachaj qallariyninmantapacha” kawsarimunqanku (Luc. 11:50, 51). Paykunamanqa, sunqu tiyasqa kawsaymanta yachachisun, chaytaq may sumaqpuni kanqa, chayrayku kunanmantapacha allinpi kawsakuyta yachananchik tiyan.

[Sutʼinchaynin]

¿Sutʼinchayta atiwaqchu?

• ¿Imatá ruwananchik tiyan pillatapis sunqunta nanachiptinchik?

• ¿Imatá allinpi kawsakunallanchikpaqpuni juk hermano sunqunchikta nanachiwaptinchik ruwananchik tiyan?

• ¿Imatá iskay hermanos chʼampaypi kaptinku yuyarikunanchik tiyan?

• ¿Imataq allinpi kawsakuyta maskʼaymanta aswan allin?

[Tapuykuna]

[29 paginapi dibujos/fotos]

Jehovaqa, tukuy sunqu perdonaqkunata munakun