Jehovata sirviyqa mayta kusichiwan

Fred Rusk kawsayninmanta willariwanchik

Davidqa Salmo 27:10 pʼitipi nirqa: “Tatay mamay saqerpariwajtinkupis, Tata Diosqa mana saqerpariwanqachu”, nispa. Chaytaq wawallaraq kachkaspaqa chiqapuni kasqanta repararqani. Chaytataq willarisqaykichik.

ÑUQAQA, abueloywan wiñakurqani, Estado de Georgia (Estados Unidos) nisqapi, chaypitaq algodonta tarpuq kayku, 1930 wataspi, Gran Depresión nisqa tiempopi. Tataytaq, mamay unqukuytawan wawitantin wañupusqanmanta mana sunquchakuyta atispa karu llaqtaman llamkʼaq ripuspa, abueloywan saqiwarqa, abuelaytaq wañupusqaña. Tatayqa aswan qhipaman achkha kutispi khuska tiyakunaykuta munarqa, nitaq atikurqachu.

Wasipiqa, kuraq tiasniypa nisqanku ruwakuq. Abueloyqa, mana anchata religionpi creeqchu, tiasniytaq Iglesia Bautista del Sur nisqa kamachisqantapuni ruwaq kanku. Ñuqapis, tiasniy maqanawankuta niwasqankuraykulla domingosnin cultoman riq kani. Chayrayku religionpaq mana sunquy kaqchu. Astawanqa, yachaywasiman riy, pukllay ima gustawaq.

Waturiwasqaykuqa yanapawarqa

Juk kutipi, 1941 watapi 15 watasniyuqña kachkaptiy, juk kuraq runa warminwan wasiman jamurqanku. Paytaqa mana riqsirqanichu, “tionchik Talmadge Rusk”, sutiwantaq riqsichiwarqanku. Paykunaqa, Jehovamanta sutʼinchaqkuna kasqanku. Payqa, wiñaypaq kay Jallpʼapi Dios kawsananchikta munasqanta yachachiwarqayku. Sutʼinchawasqaykuqa, mana iglesiapi yachachikusqanjinachu karqa, familiaypaqtaq thawtiykunalla karqa, nitaq creerqankuchu. Chaymantapacha jamuptinku punkutapis ni jaykʼaq kicharirqankuñachu. Chaywanpis Mary sutiyuq tiaylla Bibliata, publicacionestawan ukhunchananpaq saqichikurqa. Payqa, kimsa wataswan kuraqniy karqa.

Payqa, niraq unayninman chiqa kaqta tarisqanta repararqa, 1942 watapitaq Jehovamanta sutʼinchaqjina bautizakurqa. Chaymantapachataq familiaykuqa, mayta payman churanakurqanku, Jesuspa nisqanmanjina, pay nirqa: “Runaj enemigosnenqa wasillanmantataj kanqanku”, nispa (Mat. 10:34-36). Chay pasaytaqa juknin kuraq tiay, alcaldewan parlaspa tioyku Talmadgeta presochachirqa. Paytaqa mana leypi kamachikusqanmanjinachu vendechkasqanta nispa chʼataykurqanku, jinaspataq juchayuq kasqanta nirqanku.

Alcaldeqa juezllataq karqa. Periodicopi nirqajinataq, kayta nisqa: “Chay runa publicacionesta jaywasqanqa [...] venenojina” nispa. Tioyqa, juezman rispa qhasimanta chʼataykusqankuta  sutʼincharqa, chaykamataq 10 pʼunchayta presochasqa kachkarqa.

Tiay yanapawarqa

Chay tiempopaq Mary tiayqa, yachakusqanmanta parlarichkarqaña. Manataq ñuqallamanchu parlariwaq, manaqa vecinosmanpis. Payqa juk runaman Bibliamanta El Nuevo Mundo *, nisqa librowan yachachiq, ñuqataq juk kutiqa riysikurqani. Warminqa, tutantinta qusan chay librota ñawirisqanta nirqa. Chay tiempopiqa, mana religionman chhapukuyta munarqanichu, chaywanpis uyarisqayqa sunquyman chayaq. Chantapis Jehovamanta sutʼinchaqkunapuni Diospa llaqtan kasqanta repararqani, imaynatachus runas paykunata qhawasqankurayku, nitaq Bibliamanta yachachisqankuraykuchu.

Sutʼincharinapaq juk pʼunchayqa, kuraq hermanasnin, tomate huertaman rinaykukama, tiaypa publicacionesninta, gramofonon nisqata, discosninta ima kanaykusqanku, chaytaq qʼupapi kachkarqa. Ñuqaqa mayta phiñakuspa rimarqani, juknin tiaytaq kʼamiwaspa niwarqa: “Juk pʼunchayqa, agradecewasaqku”, nispa.

Maryqa, mana religionninta saqiyta munarqachu, willaytataq munallarqapuni, chayrayku wasimanta ripurqa. Kay 1943 watapaqqa, Diosmanta yachakusqaymanta may kusisqa kachkarqani. Chantapis Jehová sutin kasqanta, kʼacha, khuyakuyniyuq, nitaq runasta infiernopi ruphachisqantapis yachakurqani. Chantá niraq tantakuykunaman rispapis, kay Jallpʼapi llaqtan kasqanta chaypitaq tukuy munanakusqankuta yachallarqanitaq.

Juk pʼunchayqa, jardinpi pastota ruthuchkaptiy juk auto maypichus kachkarqani chayniqpi sayarqa. Autopi kaq juknin runataq, ñuqata maskʼachkawasqa. Jehovamanta sutʼinchaqkuna kasqankuta yachaspataq nirqani: “Wicharichiwaychik, wak chiqamantaq parlarikunanchikpaq pusasqaykichik”, nispa. Paykunataqa, tiay Mary waturinawankuta nisqa. Jukninqa, Shield Toutjian karqa, payqa qutuchakuykunata waturiq karqa. Payqa, yanapata necesitachkaptiypuni kallpachawarqa, sumaqtataq yuyaychawarqa. Chaytaq, Jehovamanta sutʼinchaqkunap yachachisqanku chiqan kasqanta ninaypaq, familiay churanakusqanta muchunaypaqtaq yanapawarqa.

Tiay Maryqa, Virginia llaqtapi tiyakurqa, chaymantataq cartata apachimuwarqa. Chay cartapitaq, Jehovata sirviyta munaspaqa paypaman ripunayta niwarqa. Paywantaq ripurqani. Kay 1943 watapiqa, mana iskaychakuspa octubre killapi viernes chʼisiqa kapuwasqan imasta juk cajonman churaykuspa, wasiyku chayniqpi kaq sachʼaman wataykamurqani. Qʼayantintaq chayta uqhariytawan wasi wasanta vecinoykuq wasinman rirqani, paytaq  llaqtaman pusawarqa. Chaymantaqa Roanoke llaqtitaman rirqani, Edna Fowlkespa wasinman chayarqani, chaypitaq tiay tiyakuchkarqa.

Ñawparini, bautizakuni, Betelmantaq rini

Ednaqa, akllasqa cristiana karqa, paytaq ñawpa tiempomanta Lidiajina kʼacha, khuyakuyniyuqtaq karqa. Alquilasqa wasinmantaq achkhasta waqyariq. Chay wasinpiqa, hermanonpa warmin, warmi wawasnin, tiay ima tiyakuq kanku. Tiemponmantaq Gladys Gregorywan Grace Gregorywanqa, misioneras karqanku. Gladysqa, 90 watas kuraqniyuqña kaspapis Japón suyup sucursalninpi Jehovata sirvichkallanpuni.

Ednap wasinpi tiyakuspaqa, tantakuykunaman riyta atirqani, willayta aswan allinta yacharqani. Tantakunapaq Wasipi uyarisqayrayku, Bibliamanta yachakusqayrayku ima, astawan Jehovata riqsirqani. Chaymantataq 1944 watapi 14 junio pʼunchaypi bautizakurqani. Marywan Gladyswan Gracewanqa, precursorasjina willayta qallarirqanku, Virginia llaqtap pataniqmantaq Leesburg llaqtitaman kachasqas karqanku. Paykuna chaypi willasqankuraykutaq juk qutuchakuy sayarichisqa karqa. Ñuqapis 1946 wata precursor kayta qallarirqani, chay llaqtap qayllanmantaq sirviq rirqani. Qʼuñi tiempopitaq tukuyniyku Cleveland (Ohio) nisqaman viajarqanku. Chaypitaq achkha suyusmanta jatun tantakuy ruwakurqa, agosto killamanta 4 pʼunchaymanta 11 pʼunchaykama.

Chay tantakuypiqa Nathan Knorr hermano —pichus Diospa llaqtanta kamachiq— Betel de Brooklyn nisqapi, betelitas tiyanankupaq, imprentapaq ima wak edificios ruwakunanta nirqa. Chaypaqtaq achkha llamkʼayta munaqkuna necesitakurqa. Tʼukurispataq chayman Jehovata sirviq riyta munarqani, chayrayku juk solicitudta juntʼachirqani. Chaymantataq 1946 watapi 1 diciembre killapi Betelman ripurqani.

Watanmantaq Departamento de Envíos nisqapi llamkʼachkaptiy, imprentata supervisaq Max Larson hermanoqa, oficinayman jamuspa Departamento de Servicio nisqapiñataq llamkʼanayta niwarqa. Chaypi llamkʼaspaqa, Diospa llaqtanpi imaynatachus Bibliap yuyaychasqanmanjina ruwakusqanta, imaynachus Diospa llaqtanpi llamkʼakusqanta ima yachakurqani. Astawanqa Thomas J. Sullivanwan (amigosninpaqqa Bud) llamkʼaspa, payqa chay departamentopi kamachiq.

Tatayqa, watasninman religionmanta yachayta munarqa. Chayrayku Betelman achkha kutista waturiq jamuwaq, qhipa kutiraykuqa 1965 watapi jamurqa chaypitaq niwarqa: “Maqkʼaqllapis waturiwaq jamuyta atinki, chaywanpis ñuqaqa manaña jamusaqchu”,  nispa. Achkha kutistataq waturiq rirqani wañupunankama. Payqa, wañupuytawan janaqpachaman ripunanta yuyarqa. Chaywanpis paymanta Jehová yuyarikunanta, kawsarichinanta, kay Jallpʼapitaq wiñaypaq kawsayta qunanta suyakuni.

Jatun tantakuykuna, Comités de construcción ima

Jatun tantakuykunaqa, Diospa llaqtan wiñananpaq sumaqta yanapasqantapuni rikuni. Chaytataq 1950 watamanta qhipaman Estadio de los Yankees de Nueva York nisqapi tantakuykuna ruwakuptin rikukurqa. Kay 1958 watapiqa, 123 suyusmanta 253.922 runas chay estadioman, Polo Grounds nisqaman ima juntʼarqanku. Chay kutipi imachus pasawasqantaqa, ni jaykʼaq qunqasaqchu. Chay tantakuypi juk oficinapi kachkaptiy hermano Knorr chimpaykamuwaspa niwarqa: “Fred, tukuy precursores juk alquilasqa localpi suyakuchkanku, chaywanpis mana pitapis kamachisqanichu chay tantakuypi umallirichinanpaq. ¿Manachu qam imallamantapis umallirichimuwaq?”, nispa. Jehovamanta, ¡mayta mañakurqani! May saykʼusqataq chayman chayarqani.

Kay 1950 watapi 1960 watapi ima Nueva York llaqtamanta qutuchakuykunaqa astawan yapakuchkarqanku. Manañataq Tantakunapaq Wasista alquilanapaqjinachu karqa. Kay 1970 watamanta 1990 watakama Manhattan llaqtapi kimsa edificiosta rantirqayku, allincharqaykutaq. Ñuqaqa, Comités de Construcción nisqastas kamachirqani. Chantapis Jehová chay qutuchakuykunata bendecisqanta rikuspaqa, mayta kusikurqani. Imaraykuchus hermanosqa, llamkʼaspa, qullqiwan ima yanaparqanku. Kunankamataq chaykunapi tantakuchkallankupuni.

Kawsayniyqa manaña kikinchu

Juk pʼunchayqa, 1957 watapi Hogar Betel nisqamanta imprenta nisqaman richkaptiy parayta qallarirqa. Chayllapitaq juk kʼacha betelitata parawan juqʼuchikuchkaqta rikurqani. Usqhayllatataq paraguaywan taparqani. Ajinamanta Marjorieta riqsirqani, paywantaq 1960 watapi casarakurqani. Chaymantapacha allinpi mana allinpi kaspa Jehovata kusisqas sirviyku. Kay 2010 watapiqa, septiembre killapi 50 watastaña casarakusqaykumanta juntʼayku.

Viajasqaykumanta kutimuptiykukama, Knorr hermanoqa, Escuela de Galaad nisqapi yachachinaypaq churawasqankuta willawarqa. Chayqa may sumaqpuni karqa. Kay 1961 watamanta 1965 watakama phichqa cursosta yachachirqani. Chaykunataq unayta karqa, sucursalespi kamachiqkunata wakichikunanpaqtaq ruwakurqa. Chantá 1965 watapi chiri tiempopi watiqmanta chay cursosqa phichqa killata karqa, astawanqa misionerosta wakichikunanpaq.

 Kay 1972 watapiqa, Departamento de Correspondencia de Redacción nisqapi kamachinaypaq churawarqanku. Chaypi llamkʼaspataq tapuykunata kutichinaypaq achkhata Bibliamanta ukhuncharinay karqa. Chaytaq Bibliap yachachiykunasninta sumaqta entiendenaypaq yanapawarqa chantá imaynatachus runamasita Bibliap yuyaychaykunasninwan yanapanatapis.

Chantá 1987 watapiqa, Servicios de Información sobre Hospitales nisqa musuq departamentopiñataq llamkʼanayta niwarqanku. Ancianosta, Comités de Enlace con los Hospitales nisqapi yanapanankupaq cursosta wakichirqayku. Doctoresman, juecesman, trabajadores sociales nisqasmanwan, imaynatachus yawarta churachikunamanta sutʼinchanankupaq. Doctoresqa, wakin kutispi, mana cristiano tataspa munasqankumanjinachu ruwaq kanku, wawasmantaq yawarta churaykuq kanku. Chaypaqqa, juecesman riq kanku, chaytaq juk chʼampay karqa.

Juk doctorwan mana yawarta churaspalla operananmanta parlaptiyqa, chaytaqa niraq atisqanta niq chayri ancha valesqa kasqanta niq. Jinata niwaptinkuqa, ñuqaqa niq kani: “Makiykita rikuchiway. Chayllatataq necesitanki”, nispa. Chaywantaq kayta yuyarichiyta munaq kani: operanapaq cuchillitutaqa allinta apaykachanan kasqanta, mana anchata yawarta suruchinanpaq.

Jehovaqa, kay 20 wataspi doctoresta, juecesta ima imaynatachus operanankuta yuyaychanaykupaq kallpachakusqaykumanta mayta bendeciwayku. Paykunaqa, manaña unayjinachu yuyanku, imaynatachus yawarta qhawasqanchiktataq aswan sutʼita entiendenku. Kunanqa, mana yawarllawan operay aswan allin kasqanta yachanku, chantapis achkha doctores, hospitales ima yanapayta munawanchik.

Kay 1996 watapi Marjoriewan ñuqawan Centro Educativo de la Watchtower de Patterson (Nueva York) nisqaman ripurqayku, chaytaq Brooklynmanta 110 kilómetros pataniqpi kachkan. Chaypitaq ñawpaqtaqa, Departamento de Servicio nisqapi llamkʼarqani, sucursalpi llamkʼaqkunata qutuchakuykunata waturiqkuna hermanosta ima yachachispa. Kay qhipa 12 wataspitaq Departamento de Correspondencia de Redacción nisqa Brooklynmanta Pattersonman ripusqanrayku, watiqmanta chaypi kamachinayta niwarqanku. Kunankamataq chayllatapuni ruwachkani.

Machuyasqayrayku unquni

Kunanqa, manaña allinta Betelpi ruwanasniyta juntʼayta atinichu. Imaraykuchus 80 wata kuraqniyuqña kani, chunka wata kuraqñataq cancerwan unqusqa kani. Ezequiasjina kasqaytataq niyman, imaraykuchus paymanqa Jehová achkha watastawanraq kawsananta nirqa (Isa. 38:5). Chantapis Marjorieqa, alzhéimer unquywan unqusqa kachkan, iskayniykutaq mana chay unquywan atipachikunaykupaq kallpachakuyku. Payqa, Jehovata tukuy sunqupuni sirvin, waynuchustataq sumaqta yanapaq, sumaq compañeritaytaq. Bibliatapis sumaqta ukhuncharin, allintataq yachachin. Chantapis paywan Bibliamanta yachakuqkunawanqa parlarillaykupuni.

Tiay Maryqa, 2010 watapi marzo killapi 87 watasniyuq kachkaspa wañupurqa. Payqa, Diospa Palabranmanta sumaqta yachachiq. Achkha watastataq tiempo juntʼasqata Diosta sirvirqa, achkha runastataq Diosmanta yachakunankupaq yanaparqa. Bibliamanta yachakunaypaq, Jehovamanta sutʼinchaq kanaypaqtaq yanapawasqanmanta, mayta agradecekuni. Kunanqa qusanwan khuska pʼampasqa kachkan. Qusanqa kawsachkaspa Israelpi misionerojina sirvirqa. Chantapis kʼacha Diosninchik musuq pachapi paykunata kawsarichinanpi atienekuni.

Jehovata 67 watastaña sirvisqaymanta may agradecesqa kachkani. Jehovata sirviyqa mayta kusichiwan, khuyakuwasqanraykutaq, Jesuspa nisqan juntʼakunanta mayta suyakuni, pay nirqa: “Pillapis wasisninta, wawqesninta, panasninta, chayri tatanta, mamanta, warminta, chayri wawasninta, jallpʼasninta ima noqaj sutiyrayku saqejqa, tukuy imamanta pachaj kutitawan japʼikaponqa, wiñay kawsaymantaj yaykonqa”, nispa (Mat. 19:29).

[Sutʼinchaynin]

[19 paginapi dibujo/foto]

Abueloypa algodonta tarpunan qallpasninpi, 1928 watapi (Georgia, Estados Unidos)

[19 paginapi dibujo/foto]

Tiay Marywan tioy Talmadgewan

[20 paginapi dibujo/foto]

Marywan Gladyswan Gracewan

[20 paginapi dibujo/foto]

Bautizakuchkaptiy, 14 junio 1944

[20 paginapi dibujo/foto]

Betelpi Departamento de Servicio nisqapi

[21 paginapi dibujo/foto]

Marywan, Estadio de los Yankees nisqapi, achkha suyusmanta jatun tantakuypi, 1958 watapi

[21 paginapi dibujo/foto]

Marjoriewan casarakuchkaptiyku

[21 paginapi dibujo/foto]

Marjoriewan 2008 watapi