“Ama qampa yachasqallaykipeqa atienekuychu”

“Tukuy sonqoykiwan Tata Diospi atienekuy; ama qampa yachasqallaykipeqa atienekuychu.” (PRO. 3:5.)

1, 2. a) ¿Ima llakiykunapitaq kawsayninchikpi rikukusunman? b) Llakiykunapi rikukuspa, imallatapis akllaspa, juchaman tanqasqa kaspa, ¿pipitaq atienekunanchik tiyan, imaraykú?

CLAUDIAP * patronninqa, empresanpi achkha llamkʼaqkunataña wasisninkuman kachapurqa. Chayrayku paytapis kachapunallantataq yuyachkan. ¿Imatá manaña llamkʼaspa ruwanqa? ¿Ima qullqiwantaq necesitasqanta rantinqa? Juk cristiana Pamela sutiyuq, maypichus astawan willaqkuna necesitakun chayman ripuyta munachkan, ¿allinchu kanman chayta ruwanan? Samuelqa 20 watasniyuq, payqa wak llakiypi rikukuchkan, imaraykuchus wawallaraq kachkaspa qʼala runasta qhawayta qallarirqa. Kunantaq watiqmanta chayta qhawayta munachkan. ¿Imaynatá chayta atipanman?

² Llakiypi rikukuchkaspa, imallatapis akllachkaspa chayri juchaman tanqasqa kachkaspa mana urmanapaq, ¿pipitaq atienekunchik? ¿Ñuqallanchikpichu chayri Jehovapichu? (Sal. 55:22.) Bibliapi nin: “Tata Diosqa cheqan runasta waqaychan, qhaparikusqankutataj uyarin”, nispa (Sal. 34:15). Chayrayku tukuy sunquwan Diospi atienekunanchik tiyan mana yuyasqallanchikpichu (Pro. 3:5).

3. a) ¿Imataq Jehovapi atienekuy niyta munan? b) ¿Imaraykutaq yachasqallankupi wakin atienekuyta munankuman?

³ Jehovapi tukuy sunqu atienekuyqa, imallatapis munayninmanjina ruway niyta munan. Chaypaqtaq Paymanta chʼuwa sunquwan yanapanawanchikta mañakunanchikpuni tiyan. Chaywanpis achkha cristianosqa, Jehovapi tukuy sunqu atienekuyta mana atillankuchu. Lindamanta parlarina, payqa nin: “Ñuqaqa Jehovapi tukuy sunqu atienekuytaqa mana atillarqanichu. Imaraykuchus tataywanqa, mana parlaykuchu, mamaypis ni jaykʼaq ni imapi yanapawarqachu. Chayrayku wawamantapacha sapallay cuidakurqani”, nispa. Chayrayku Lindaqa, wakkunapi atienekuyta mana atillanchu. Arí, imallatapis allinta ruwayta atisqanchikqa, ñuqallanchikpi atienekunapaq tanqawasunman. Sutʼincharinapaq, juk anciano allinta yachasqanrayku, qutuchakuypi ruwanasta mana Jehovamanta mañakuspalla ruwayta qallarinman.

4. ¿Imamantataq kay yachaqanapi ukhuncharisun?

⁴ Jehovaqa mañakusqanchikmanjina, munayninmanjinataq ruwananchikta munan. ¿Imaynatá yachasunman juk chʼampayta allinchanapaq Jehovap yanapayninta necesitasqanchiktachus chayri ñuqallanchikmantachus kasqanta? Imallatapis akllachkaspa, ¿imatataq allinta qhawarinanchik tiyan? ¿Imaraykutaq juchaman urmanapaq tanqasqa kachkaspa Diosmanta mañakunanchikpuni tiyan? Kunanqa, unay runaspa kawsayninkumanta ukhuncharispa chaykunaman kutichisun.

 Llakiypi kachkaspa

5, 6. ¿Imatá Ezequías ruwarqa Senaquerib Jerusalenta japʼikapuyta munaptin?

⁵ Bibliaqa, rey Ezequiasmanta nin: “[Payqa] Tata Diostapuni qhaterqa, manataj paymanta tʼaqakorqachu. Imastachus Moisesman Tata Diosqa kamachisqa, chay tukuyta pay kasorqa”, nispa. Arí, “Israelpa Señornin Tata Diospi atienekorqa” (2 Rey. 18:5, 6). Asiriap reynin Senaquerib, Rabsaqueta, wak runasta, achkha soldadostawan, Jerusalenman kachaptin, ¿imatá Ezequías ruwarqa? Asirio soldadosqa, Judapi kaq achkha pirqa muyuykusqa llaqtastaña japʼikapusqanku Jerusalentapis japʼikapuyta munarqanku. Ezequiasqa, Jehovap templonman yaykuytawan mañakurqa: “Señorniyku [Jehová] Dios, mañakuyki makinkumanta libranawaykuta, tukuy naciones qan sapallayki Dios kasqaykita yachanankupaj”, nispa (2 Rey. 19:14-19).

⁶ Ezequiasqa, Diosmanta mañakusqanmanjinapuni ruwarqa. Sutʼincharinapaq, niraq temploman mañakuq richkaspa, Rabsacespa nisqanman ama imatapis kutichinankuta llaqtanman kamachirqa. Chantapis wakin runasninta Isaiasman yuyaycharinanpaq kacharqa (2 Rey. 18:36; 19:1, 2). Ezequiasqa ruwanallanta ruwarqa. Chay kutipiqa, mana Egiptop nitaq wak nacionespa yanapayninta maskʼarqachu, imaraykuchus chayqa mana Jehovap munayninmanjinachu kanman karqa. Nitaq yachasqallanpichu atienekurqa, payqa Diospi atienekurqa. Jehovap angelnin 185.000 asirio soldadosta wañuchisqantawan Senaqueribqa Nínive llaqtaman kutipurqa (2 Rey. 19:35, 36).

7. Ana, Jonás ima mañakusqanku, ¿imaynatá sunquchawanchik?

⁷ Elcanap warmin Anaqa, mana wawasniyuq kayta atisqanrayku may llakiypi kachkaspa Jehovapi atienekullarqataq (1 Sam. 1:9-11, 18). Profeta Jonasqa challwap wiksan ukhupi kachkaspa Diosmanta mañakurqa: “May llakiyniypi qhaparikamorqayki qanman Señorníy, qantaj uyariwanki. Wañuy ukhumanta qhaparikamorqayki, qantaj uyarimuwarqanki”, nispa, chaymantataq kacharichisqa karqa (Jon. 2:1, 2, 10, Qheshwa Biblia). Imayna llakiypi tarikuspapis Jehovamanta yanapanawanchikta mañakuyta atisqanchikqa, mayta sunquchawanchik (Salmo 55:1, 16 ñawiriy).

8, 9. Ezequías, Ana, Jonás ima mañakuchkaspa, ¿imapitaq astawan yuyarqanku? ¿Imatataq paykunamanta yachakunchik?

⁸ Chantapis Ezequiasmanta, Anamanta, Jonasmanta imaqa, llakiypi kachkaptinchik, Diosmanta mañakuchkaspa imamantachus mana qunqakunanchik kasqanta yachakunchik. Paykunaqa may llakiypi rikukurqanku chaywanpis mañakusqankuqa, mana chʼampaynillankupi yuyasqankutachu rikuchin. Astawanqa Diospa sutinpi, payta yupaychanankupi, munaynin juntʼakunanpi ima yuyachkasqankuta. Ezequiastaqa, runas Jehovap sutinta pisipaq qhawasqanku llakichirqa. Anaqa, mayta wawayuq kayta munarqa, paytataq Silopi kaq Toldopi sirvinanpaq kachananta nirqa. Jonastaq nirqa: “Imatachus qosaj nisusqayta jaywasqayki”, nispa (Jon. 2:9).

⁹ Diosmanta chʼampayninchikpi yanapanawanchikta mañakuchkaspaqa, imaraykuchus chayta mañakuchkasqanchikpi tʼukurinanchik tiyan. ¿Chʼampaynillanchikpichu astawan yuyanchik chayri Jehovapi, munayninpi imachu yuyanchik? Llakiypi kachkaspaqa, ñuqallanchikpi yuyasunman Diosmantataq qunqapusunman. Diospa yanapayninta mañakuchkaspaqa, paypa sutinmanta, kamachiynin jatunchasqa kananmanta, sutin llimphuchasqa kananmanta ima, mana qunqanachu. Chaytaq ñawpaqllamanpuni rinapaq yanapawasun mana munasqanchikmanjinapuni kaptinpis. Jehovaqa, chay llakiyta muchunanchikpaq yanapawanchik, wakin kutipi ajinamanta mañakusqanchikta uyarin (Isaías 12:2; 40:29 ñawiriy).

 Imallatapis akllachkaspa

10, 11. ¿Imatataq Josafat jatun chʼampaypi kachkaspa ruwarqa?

¹⁰ ¿Imaynatá imallatapis akllanki? ¿Akllasparaqchu Jehová bendecisunanpaq mañakunki? Josafatmanta parlarina, payqa Judá llaqtap kamachiqnin karqa. Chantapis juk kutipi moabita soldados, amonita soldados ima, llaqtanwan maqanakuyta munarqanku. Chaywanpis Judá llaqtaqa, mana maqanakunanpaqjinachu kachkarqa. ¿Imatá chay kutipi rey Josafat ruwarqa?

¹¹ Bibliaqa nin: “Josafatqa [...] manchachikorqa, Tata Diosmantaj kʼumuykuspa, imatachus ruwananta taporqa”, nispa. Payqa tukuy judiosta ayunanankuta kamachirqa, tukuyninkutataq Jehovamanta “yanapata mañarikunankupaj” tantarqa. Chaymantataq Josafatqa, chay tukuy runaspa chawpinkupi sayaykuspa, ajinata mañakurqa: “Diosniyku, manachu paykunata castiganki? Noqaykojtaqa mana kallpayku kanchu, chay chhika soldados contraykupi jamushawayku, chaykunawan maqanakunaykupajqa. Manataj yachaykuchu imatachus ruwanaykuta, chayrayku qanman qhawarikamuyku”, nispa. Diosqa chay mañakuyninta uyarirqa, milagroniqtataq llaqtata salvarqa (2 Cró. 20:3-12, 17). Imallatapis ruwanapaq akllachkaspa, astawanqa Diosta yupaychana kaptin, ¿manachu ñuqallanchikpi atienekunanchikmantaqa Jehovapi atienekunanchik kanman?

12, 13. Imallatapis akllachkaspa, ¿imaynatá Davidjina ruwasunman?

¹² Ichá juk chʼampaypi rikukuspaqa allinchallarqanchik. Kunanrí, ¿imatá ruwasunman chay kikin chʼampaypi watiqmanta rikukuspa? Chaytaqa Davidpa kawsayninmanta ukhuncharispa yachasun. Amalecitasqa, Siclag llaqtata thuñichkaptinku Davidpa warmisninta, wawasninta, runasnintawan apakapurqanku. Davidqa, Jehovata tapurqa: “Chay suwa runasta qhatiykuymanchu?”, nispa. Jehovataq kutichirqa: “Qhatiykullay, taripankiraj, chay presostapis qhechukapunki”, nispa. Davidqa chay ratopacha qhipankuta rispa “qhechorqa chay amalecitaspa tukuy suwasqankuta” (1 Sam. 30:7-9, 18-20).

¹³ Aswan qhipaman filisteosqa, Israelman juntʼaykurqanku. Davidqa, watiqmanta Jehovata tapurqa, paytaq kutichirqa: “Rillay maqanakoj; noqa makisniykiman paykunata jaywaykusaj”, nispa (2 Sam. 5:18, 19). Chaywanpis filisteosqa, juktawan Davidpa contranta maqanakuq rirqanku. ¿Imatataq David chay kutipi ruwanman karqa? Ichá payqa ajinata yuyanman karqa: “Kay chʼampayqa ñawpaq kutispijinallataq. Diospa enemigosnin contranpi maqanakamusaq”, nispa. Chaywanpis Davidqa, mana payllapichu atienekurqa, nitaq ñawpaq kutispi ruwasqanpipis. Chayrayku payqa, Jehovamanta yanapayninta mañakurqa. Chay kutipi Jehovaqa, mana ñawpaq kutispijinachu kutichirqa. Chantapis Davidqa chayta ruwaspa, ¡maytachá kusikurqa! (2 Sam. 5:22, 23.) Arí, wakin chʼampaykunaqa, allinchayta atinapaqjinalla kankuman. Ñawpaq kutispitaq ichá chayjinapi rikukurqanchikña, chaywanpis mana yachasqallanchikpi atienekunapaq allinta qhawarikunanchik tiyan (Jeremías 10:23 ñawiriy).

14. ¿Imatataq Josué, Israelmanta kuraqkuna ima, gabaonitaswan ruwasqankumanta yachakunchik?

¹⁴ Tukuyninchik pantaq runas kasqanchikrayku, sumaq ancianos kaspapis imata akllachkaspapis Jehovap yanapayninta maskʼanallanchikpuni tiyan. Josuewan Israelmanta kuraqkunawan ima, gabaonitas allinyakuyta munaspa paykunaman riptinku imatachus ruwasqankupi tʼukurina. Gabaonitasqa, karu llaqtamantapis jamuchkankumanjina pʼachallikurqanku. Josuewan chay wak runaswanqa, mana Jehovata tapurispalla allinyakunankupaq juk tratota ruwarqanku. Jehovaqa, mana yanapaynillanwan chay tratota ruwaptinkupis saqillarqa, Bibliapitaq qillqachirqa (Jos. 9:3-6, 14, 15).

 Juchaman tanqasqa kaspa

15. ¿Imaraykutaq juchaman tanqasqa kachkaspa mañakunanchikpuni tiyan?

¹⁵ Tukuyninchik pantaq runas kasqanchikrayku, saqra munayninchikta atipananchikpaq mayta kallpachakunanchik tiyan (Rom. 7:21-25). Chaywanpis, ¿imaynatá saqra munayninchikta atipasunman? Jesusqa, discipulosninman juchaman tanqasqa kayta atipanapaq Diosmanta mañakunanchikpuni kasqanta nirqa (Lucas 22:40 ñawiriy). Chantapis mañakusqanchiktawan saqra munayninchik chayri saqra yuyayninchik kallaptinpuniqa, yachayta “Diosmanta mañaku[nallapuni]” chayta atipanapaq. Discípulo Santiagopis nirqa: “Diosqa tukuyman qon mana michʼakuspa”, nispa (Sant. 1:5). Chantá nillarqataq: “Qankuna ukhupi mayqellampis onqosqa chayrí sonqompi saykʼusqa kashanman chayqa, [qutuchakuypi, NM] anciano nisqa kurajkunata wajyachun, Diosmanta paypaj mañapunankupaj, Señorpa sutimpi aceitewan jawispa. Creespa mañapojtinkutaj, chay runaqa sanoyachisqa kanqa”, nispa (Sant. 5:14, 15).

16, 17. Jehová, mana juchaman urmanapaq yanapanawanchikta munanchik chay, ¿maykʼaqtaq mañakunanchik tiyan?

¹⁶ Juchaman urmanapaqjina kachkaspaqa, ¿maykʼaqtaq Diosmanta mañakunanchik tiyan? Proverbios 7:6-23 pʼitispi juk waynamanta parlan, chaypitaq tʼukurina. Payqa, laqhayaykuyta phisu warmip wasinniqta rirqa. Chantapis miskʼi simiwan parlaykusqanta uyarispa sunqunta suwachikurqa, juk toro ñakʼanaman rinjinataq qhipanta rirqa. ¿Imaraykutaq chaykama rirqa? Ichapis saqra munayninta mana atipayta atichkarqachu, Bibliapi nisqanmanjinataq “wampu” karqa, nisunman manaraq allin yuyayniyuqchu karqa (Pro. 7:7). ¿Maykʼaqtaq Diosmanta mañakunan karqa? Chay warmi parlapayachkaptin allin kanman karqa mañakunanqa. Chaywanpis aswan allinqa, chay calleta puriypi yuyachkaspa kanman karqa.

¹⁷ Kay tiempopipis ichá juk runaqa, qʼala runasta mana qhawananpaq kallpachakuchkan. Chaywanpis Internetpi saqra munayninta rikchʼarichinanpaqjina fotosta chayri videosta qhawayta munachkanman. ¿Manachu kayqa Proverbios 7 tʼaqapi nisqanman rikchʼakun? Chaykunata qhawanman chayqa, mana allinchu kanman. Chay runa mana qʼala runasta qhawayta munasqanwan mana atipachikunanpaqqa, niraq Internetman yaykuchkaspa Jehovamanta mañakunan tiyan.

18, 19. a) ¿Imaraykutaq juchaman tanqasqa kayta mana atipayta atillanchikchu, imaynatataq atipasunman? b) ¿Imatataq ruwananchik tiyan?

¹⁸ Juchaman tanqasqa kayta chayri ima saqra ruwayllatapis mana atipayta atillanchikchu. Apóstol Pablo qillqarqa: “Aychaj munaynenqa Espiritoj contrampi; Espiritupis  aychaj munaynimpa contrallampitaj”, nispa. Chayrayku “mana imatapis munasqa[n]chejta ruwayta” atillanchikchu (Gál. 5:17). Juchaman tanqasqa kachkaspa chayri mana allin imasta yuyachkaspaqa, tukuy sunquwan chay ratopacha Diosmanta mañakunanchik tiyan, chaymanjinataq ruwananchik tiyan, ajinallamanta mana juchallikusunchu. Bibliaqa nin: “Juchaman urmanapaj tanqasqa kankichej chaypis kallpaykichejman jinalla”, nispa. Arí, Jehovap yanapayninwanqa, payman chiqa sunqus kasunchik (1 Cor. 10:13).

¹⁹ Diosmanta mañakuyqa, juk sumaq regalo, chaytaq chʼampaykunapi kachkaptinchik, imallatapis akllachkaptinchik chayri juchaman tanqasqa kachkaptinchik yanapawanchik. Jehovap yanapayninta maskʼaspaqa, paypi atienekusqanchikta rikuchinchik. Chantapis espíritu santonta yanapanawanchikpaq, kallpachanawanchikpaq ima, mañakunallanchikpuni tiyan (Luc. 11:9-13). Astawanqa, Jehovapi atienekunallapuni manataq yachasqallanchikpiqa.

[Sutʼinchaynin]

¿Yuyarikunkichu?

• ¿Imatá Ezequías, Ana, Jonás ima Jehovapi atienekusqankumanta yachakunchik?

• ¿Imatá David, Josué ima niraq imatapis akllachkaspa sumaqta tʼukurisqanku rikuchin?

• ¿Maykʼaqtaq juchaman urmanapaq tanqasqa kachkaspa mañakunanchik tiyan?

[Tapuykuna]

[9 paginapi dibujo/foto]

Juchaman urmanapaq tanqasqa kachkaspa, mana atipachikunapaq, ¿maykʼaqtaq mañakunanchik tiyan?