Jehuqa chiqa yupaychayta jarkʼarqa

JEHUQA, chiqa yupaychayta mana iskaychakuspa, tukuy kallpanwan, mana manchachikuspataq, sunqu kʼajaywan jarkʼarqa. Ñuqanchikpis paypa kʼacha kaykunasnintajina rikuchisunman.

Jehová, Jehuta kamachichkaptin, Israel llaqtaqa chʼampaykunapi kachkarqa. Imaraykuchus Achabpa viudan Jezabel, nisunman Jorampa maman, llaqtata saqra ruwaykunaman tanqachkarqa. Chay warmiqa, llaqtata Diosta yupaychayman tanqananmantaqa, Baal lantita astawan yupaychanankupaq tanqarqa. Diospa achkha profetasnintapis wañuchirqa, llaqtatataq khuchichakuywan, layqiriyuswan ima juntʼachirqa (1 Rey. 18:4, 13; 2 Rey. 9:22). Chayrayku Diosqa, Achabpa wasinpi kaqkunata, Joramta, Jezabelta ima wañuchisqa kanankuta nirqa, chaypaqtaq Jehuta kamachirqa.

Biblia Jehumanta parlayta qallarichkaptin Jehuqa, soldadospa kuraqkunankuwan khuska tiyachkarqa. Jehuqa soldadosta kamachiq chayri juk capitán karqa, sirioswantaq Ramot Galaadpi maqanakuchkarqa. Profeta Eliseoqa, juknin profetap churinta Jehuta reytajina akllananpaq kacharqa. Achabpa wasinpi qharista wañuchinanta ninanpaqtaq (2 Rey. 8:28; 9:1-10).

Jehuqa, wakin capitanes imamanchus profeta jamusqanta tapuptinku, mana willayta munarqachu. Mayta tapuptillankupunitaq imapaqchus jamusqanta willarqa, chantá chay runasqa Jorampa contranta uqharikurqanku (2 Rey. 9:11-14). Ichapis chay runasqa reywan, Jezabelwan ima phiñasqa kachkarqanku; chaywanpis Jehuqa, Jehová imatachus kamachisqanta juntʼananpaq tʼukurirqaraq.

Rey Joramta juk maqanakupi wañuy patapi saqirparirqanku, chantá Jezreel llaqtaman jampikunanpaq apasqa karqa. Jehú yacharqa, imatachus Jehová kamachisqanta juntʼananpaq ruwachkasqanta ni pi Jezreelpi yachanankuchu kasqanta. Chayrayku kayta nirqa: “Kay llajtamanta ama pipis ayqespa Jezreelman willamuchunchu”, nispa (2 Rey. 9:14, 15). Ichapis Jehuqa, Jorampa soldadosnin paypa contranpi uqharikunankuta yuyasqanrayku, mana ni pi yachanankuta nirqa.

¡JEHÚ CARRETANPI MAYTA CORRERQA!

Chantá Jehuqa, carretanman wichariykuytawan Ramot-galaadmanta, Jezreelman yachananpaq 72 kilometrosta kachaykukurqa. Jezreelpi torre patamanta qhawaq soldadoqa, Jehup “ashkha soldados[nin]ta jamushajta” rikurqa (2 Rey. 9:17). Jehuqa, maqanakupi atipananpaq ichapis achkha soldadoswan rirqa.

 Torre patamanta qhawaq soldadoqa, Jehú juk carretata apamuchkaqta rikuspa kayta nirqa: “Imaraykuchus imata jina jamun”, nispa (2 Rey. 9:20). Jehuqa carretanta manchayta apaykachaq, chay kutipitaq Jehovap kamachisqanta juntʼananpaq astawanraq juk imajina carretata apaykacharqa.

Jehuqa, reypa iskay kamachisninwan parlayta qhisacharqa, rey Joramwan Ocoziaswantaq tinkuq rirqa, pikunachus carretasninkupi kachkarqanku. Joramtaq, Jehuta rikuspa nirqa: “Tukuy ima allillanchu?”, nispa. Jehutaq kutichirqa: “Imata imapis allin kanmanri, Jezabel mamaykej lantista yupaychaspa khuchichakusqasninwanri, chay chhika layqeriosninwan imari?”, nispa. Chayta Joram uyarispataq carretanta muyurichiytawan ayqikurqa. Jehutaq usqhayllata tariparquspa flechanta urqhukuytawan Joramman kachaykurqa, chaytaq wasanman satʼiykukuspa sunqunniqta lluqsirqa, kikin carretanpitaq wañurqa. Ocoziaspis ayqirqa, Jehú payta taripaytawan wañuchillarqataq (2 Rey. 9:22-24, 27).

Chantá Achabpa wasinmanta Jezabelñataq wañuchisqa kanan karqa, pitachus Jehú ‘saqra warmi’ nirqa. Jehuqa Jezreelman chayachkaptin Jezabelta palaciop ventananmanta qhawamuchkaqta rikurqa, chantá soldadospa kuraqkunankuta uraman chay warmita wikchʼuykamuychik nirqa. Chantá llaqtata saqra ruwayman tanqaq warmita Jehuqa caballosninwan saruchirqa. Chantapis Achabpa ayllunmanta tukuyninta wañuchillarqataq (2 Rey. 9:30-34; 10:1-14).

Chay ruwasqan millay kaptinpis, Jehová jaqay tiempopiqa kamachisninman ajinata wañuchinankuta kamachisqanta yuyarinanchik tiyan. Bibliaqa nin: “Ocoziasqa Joramta waturej risqampi wañuchisqa kananqa Diospa wakichisqan karqa, Jezreelman chayaytawankama, Ocoziasqa Joramwan lluqsirqa Nimsij churin Jehuwan tinkumoj. Kay Jehutarí Diospuni ajllasqa Achabpa ayllunmanta kajkunata tukuchinampaj”, nispa (2 Cró. 22:7). Diosqa, Achapta chay chiqa sunqu kamachinta wañuchisqanrayku jasutʼinan karqa. Chaytaq Jorampa ayanta Nabotpa jallpʼanman wikchʼuykukusqanwan juntʼakurqa. Jehuqa chayta yacharqa. Chantapis Jehuqa, Jezabel Jehovap ‘profetasninta, kamachisnintawan wañuchisqanta’ vengananpaq kamachisqa karqa (2 Rey. 9:7, 25, 26; 1 Rey. 21:17-19).

 Kay tiempopi Jehovap kamachisninqa, chiqa yupaychayman churanakuqkunawan mana maqanakunkuchu. Imaraykuchus Jehová nin: “Vengakunaqa noqaypata”, nispa (Heb. 10:30). Chaywanpis ancianosqa, Jehujina mana manchachikuspa qutuchakuy mana chʼichichakunanpaq, juchallikuqta qharqunanku tiyan (1 Cor. 5:9-13). Qutuchakuymanta hermanosqa, qharquchikuqkunawan mana masichakunankuchu tiyan (2 Juan 9-11).

JEHUQA, IMAYNACHUS JEHOVAPAQ KASQANTA RIKUCHIRQA

Jehú, Jehovap kamachisqanta juntʼayta munasqan sutʼi rikukurqa, Jonadabman kayta nisqanpi: “Jaku noqawan rikunkitaq imaynachus Tata Diospaq kasqayta”, nispa. Jonadab chayta uyariytawan, Jehup carretanman wicharirqa, iskayninkutaq Samariakama rirqanku. Chaypitaq Jehuqa, “creecherqa, [...] Baalta tukuynin yupaychajkunanta wañurachinampaj” (2 Rey. 10:15-17, 19).

Jehuqa, “Baalpaj ashkha jaywanasta wakichini”, nirqa (2 Rey. 10:18, 19). Bibliata ukhunchaq runa nin: “Jehuqa, parlarinanpaq sumaqta yuyaychakurqa”, nispa. “‘Jaywanasta wakichiy’ rimayqa, ‘Diosta wasanchaqkunata wañuchinapaq’ uqharikuchkarqa”. Jehuqa, chay tantakuypi Baalta yupaychaqkuna tukuyninku kanankuta munarqa. Chayraykutaq Baalpa yupaychana wasinman tantakuspa, wakjinamanta chay runasta pʼachallichirqa. “Chantá paykuna qʼolachinasninkuta jaywayta tukuptinku[taq]”, Jehuqa 80 soldadosninta Baalta yupaychaqkunata wañurachinankuta kamachirqa. Chantapis Baalpa yupaychana wasinta thuñispa, jispʼana wasiman tukuchirqanku (2 Rey. 10:20-27).

Jehuqa, achkha runasta wañuchirqa, chaywanpis Bibliaqa mana manchachikuq runa kasqanta, Israel llaqtata Jezabelpa makinmanta karichisqanta ima nin. Chaypaqtaq sunqu kʼajayniyuq, mana iskaychakuq, mana manchachikuq ima kanan karqa. Juk diccionario nin: “Chayta ruwayqa mana atikullarqachu, chaywanpis payqa Dios kamachisqanmanjinapuni juntʼarqa. Wakjinamantaqa, Baal lantita yupaychayta mana chinkachiyta atikullanmanchu karqa”, nispa.

Jehujina chʼampaykunapi rikukuspaqa, payjina ruwananchik tiyan. Sutʼincharinapaq, Jehová imatachus juchachasqanman tanqasqa kaptinchik, ¿imatá ruwasunman? Jehujina mana manchachikuspa, mana iskaychakuspa, usqhayllata qhisachananchik tiyan. Jehovata yupaychayninchikman ni ima churanakunanta saqinachu tiyan.

JEHOVAP ÑANNINPI PURINALLAPAQPUNI KALLPACHAKUNA

Jehuqa Betelpi, Danpi ima “qurimanta waka uña lantis[man]ta” “mana tʼaqakurqachu”, chay ruwasqantataq mana ruwananchikchu tiyan (2 Rey. 10:29). Jehovata sunqu kʼajaywan yupaychaq runa kaspapis, ¿imaynatá Jehú lanti yupaychayman urmarqa?

Ichapis Jehuqa, Israel llaqta, Judá llaqtamanta tʼaqasqa kananpaq mana kikintachu yupaychanankuta yuyarqa. Chayrayku Israelmanta ñawpa reyesjina waka uñasta yupaychanankuta saqirqa. Chaywanqa, Jehovapi mana atienekusqanta rikuchirqa, pichus rey kananpaq akllarqa.

Jehovaqa, Jehuta kamachisqanta mana iskaychakuspa sumaqta juntʼasqanmanta allinta ruwanki nirqa. Chaywanpis Bibliaqa, Jehú “Diospa ñawpaqempi mana tukuy sonqochu pur[isqanta]” nin (2 Rey. 10:30, 31). Jehú lanti yupaychayman urmasqanmanta ukhuncharispa llakikunchik; chaywanpis Dioswan allinpi kasqanchikta mana pisipaq qhawanata yachakunchik. Diosman chiqa sunqu kasqanchikta sapa pʼunchay rikuchinapaqqa, Bibliata ñawirina tiyan, chaypitaq tʼukurina tiyan, chantá tukuy sunqu Diosmanta mañakuna tiyan. Chayrayku Jehovap ñawpaqinpi tukuy sunqu purinallapaqpuni mayta kallpachakuna (1 Cor. 10:12).

[4 paginapi recuadro]

Jehú kawsasqanta mana Bibliallachu rikuchin

Bibliapi mana creeqkunaqa, ñawpa tiempopi kawsakuq runasmanta Biblia parlasqanqa, juk cuentolla kasqanta ninku. ¿Bibliallachu Jehumanta parlan?

Mana. Paymantaqa, ñawpa tiempomanta Asiria suyumanta kimsa documentos parlallankutaq. Juknin documento Salmanasar III nisqaman, Jehú chayri juknin kamachin impuestota pagananpaq kʼumuykukuchkasqanta rikuchin. Chaypitaq nin: “Jehú (Ia-ú-a), Omrip (Hu-um-ri) churin: qullqita, qurita, qurimanta juk tazón saplu nisqata, qurimanta juk chhulu puntayuq vasota, qurimanta vasosta, qurimanta qulusta, estañota, reypaq tuqnunta, maderamanta puruhtu nisqata ima quwarqa [imachus kasqantaq ni yachakunchu]”, nispa. Jehuqa manapis “Omrip churinchu karqa”, ichá Omrí may riqsisqa kasqanrayku, Israel llaqtap capitalnin Samariapi jatuchaq wasista ruwachisqanrayku ima, wakin kutipi Omrip cuentanmanta Israel llaqtapi rey kaqkunata sutichakunanpaq jinata nikuq.

Asiriamanta kamachiq, Jehú impuestota pagawan nisqan, chiqachus manachus kasqan mana yachakunchu. Chaywanpis Salmanasarqa, juk rumipi, paypa estatuanpi, Asiria suyumanta qillqakunapi ima, Jehú sutita qillqarqa, chaytaq Jehú kawsasqantapuni rikuchin.