Yachaykukusqaykumanta mana pesachikuykuchu

James A. Thompson kawsayninmanta willariwanchik

Yana runasta yuraq runasmanta tʼaqanachiq leyes kachkaptin, Estados Unidos uraniqpi 1928 watapi nacekurqani. Chay leyesta pʼakiqkunata carcelpi wisqʼaq kanku chayri mayta ñakʼarichiq kanku.

CHAY tiempopi, Estados Unidospi wakin lugarespi, Jehovamanta sutʼinchaqkunapta, yana chayri yuraq hermanosllamanta qutuchakuykuna, circuitos, distritos ima kanan karqa. Tatayqa 1937 watapi Chattanooga qutuchakuypi (Tennessee) yana hermanosmanta siervo de compañía nisqa karqa (kunantaq qutuchakuymanta ancianosta umachaq sutiwan riqsikun). Henry Nicholstaq yuraq hermanosmanta karqa.

Wawa kachkaptiy, wasiykuq wasa ladonpi, chʼisisninpi tataywan hermano Nicholswan tiyarikusqaykuta kusiywan yuyarikuni, paykunap parlasqankuta uyariq kani. Mana tukuyninta entiendeptiypis, mayta gustawaq tataypa ladonpi tiyarikuyqa. Paykunaqa chayjina tiempopi imaynatachus willanankuta parlaq kanku.

Pasaq 1930 watapi, familiay juk jatun llakiypi rikukurqa. Mamay 20 watasniyuqlla wañupurqa, tataywantaq, ñañay Dorista 4 watitayuqta, ñuqatataq 2 watitayuqta saqiwarqayku. Tatay pisi tiempollaraq bautizasqa kaspapis, espiritualmente sumaqta ñawparichkarqa.

Kawsayninku yanapawarqa

Tatayqa, 1933 watapi juk kʼacha cristianata riqsirqa, Lillie Mae Gwendolyn Thomas sutiwan, paywantaq casarakurqa. Paykuna Jehovaman chiqa sunqus kasqanku, ñuqata, Doris ñañaytawan mayta yanapawarqayku.

Kay 1938 watapi Jehovamanta sutʼinchaqkunap qutuchakuykunasninkuqa kayta ruwananku karqa: Qutuchakuykunamanta ancianosta  manaña hermanoschu akllanankupaq, manaqa Brooklyn (Nueva York) oficinas centralesmantapacha sutichanankupaq. Chattanoogamanta wakin hermanos, mana nikusqanmanjina ruwayta munaptinkupis tatayqa kasukunanta nirqa. Tatay chiqa sunqu kasqan, maymaytaq nisqanpi yanapasqan, kunankama kawsayniypi yanapallawanpuni.

Bautizakusqay chantá precursorjina llamkʼasqay

Qutuchakuymanta achkha hermanos 1940 watapi, Detroitman (Michigan) jatun tantakuyman rinaykupaq juk autota alquilarqanku. Chaypitaq wakin bautizakurqanku. Wakinqa imaptinchus mana bautizakusqayta mana entienderqankuchu, 5 watasniymantapacha willaq lluqsisqayrayku.

Tapuwaptinkuqa, imachus bautizakuy kasqanta mana entiendesqayta kutichirqani. Tatay kutichiptiy tʼukurqa; chaymantapachataq imachus bautizakuy, imaraykutaqchus bautizakunay kasqanta, sutʼita entiendenaypaq yanapawarqa. Tawa killanmantaq Chattanoogap jawasninpi qhasa yakuyuq estanquepi 1 octubre 1940 watamanta bautizakurqani.

Vacacionespi, 14 watasniyuq kasqaymantapacha precursorjina llamkʼarqani. Tennesseep, qaylla Georgiap ima llaqtitasninpi willaq kani. Sutʼiyayta jatarikuspa, khuskan pʼunchaypaq mikhunata wakichikuq kani, chantá 6 paqarinta trenta chayri autota japʼiq kani willayman chayanaypaq. Inti yaykuchkaptinjina wasiyman chayaq kani. Mikhunayqa chawpi pʼunchaypaq tukurparikuq, yarqhasqataq qhipakuq kani. Rantikunaypaq qullqi kapuwaptinpis, yanita kasqayrayku tiendasmanta mana rantikuyta atirqanichu. Juk pʼunchay heladota rantikuyta munaptiy, ripunayta niwarqanku. Chayllapi yuraq señora kʼachamanta juk heladota rantispa quwarqa.

Colegioman riyta qallarichkaptiy, uraniq llaqtaspi runaspa derechosninkuta valechiq movimiento astawan yapakuchkarqa. Kay organizaciones NAACP (siglas inglespi kay Asociación Nacional para el Progreso de las Personas de Color) nisqajina, mayta umachaq kanku paykunawan kanaykupaq. Achkha yanaspa escuelasninkupi, ñuqaptapis tukuy yachakuqkuna chay movimientosmanta kanankupaq parlarqanku. Ñuqatapis layaykuta yanapanaypaq mayta tanqawarqanku, chaywanpis mana munarqanichu. Diosqa mana juk laya runasllatachu allinpaq qhawasqanta sutʼincharqani, chayraykutaq paylla allinchayta atisqanta nirqani (Juan 17:14; Hech. 10:34, 35).

Colegiota tukuytawankama, Nueva Yorkman ripunayta nirqani. Ripuchkaptiy jatun tantakuypi riqsisqa amigosniywan Filadelfiapi (Pensilvania) wakin pʼunchayta qhiparikurqani. Qutuchakuyninkuman rispa, tukuy laya runas khuskachasqa kasqankuta repararqani, chay semanapitaq qutuchakuykunata waturiq hermano kachkarqa. Juk pʼunchay, waturiq hermano wakniqman pusawaspa, qhipan tantakuypaq asignacionta qunawanta niwarqa. Chaywanqa, chayllapiña qhipakunaypaq kallpachawarqa.

Filadelfiapi amigosta ruwasqaymanta, juknin sipas hermana Geraldine White sutiyuq karqa, pitachus Gerri nispa suticharqani. Bibliata allinta riqsiq, wasimanta wasi willaspapis sumaqta runaswan parlaq. Ñuqajina precursor kayta munarqa, chaytaq ñuqapaq sumaq karqa. Kay 1949 watapi 23 abrilpi casarakurqayku.

 Galaadman invitawayku

Escuela de Galaad nisqaman mayta riyta munarqayku chantá wak suyuspi misionerosjina llamkʼayta. Chayrayku kusiywan wakichikuyta qallarirqayku Galaadman rinaykupaq. Pisi tiemponman Lawnsideman (Nueva Jersey) ripunaykuta mañawarqayku chantá Chesterman (Pensilvania), chaymanta Atlantic Cityman (Nueva Jersey). Chaypitaq iskay wata casarasqa kasqaykuta juntʼarqayku, ajinamanta Galaadman rinaykupaq solicitud nisqata apachiyta atirqayku. Chaywanpis mana chay ratochu invitawarqayku, manaqa suyanaykuraq karqa. ¿Imaraykú?

Corea suyuwan guerrapi maqanakunankupaq 1950 watamanta qhipaman, waynasta cuartelpaq japʼichkarqanku. Filadelfiamanta oficinankutaq Jehovamanta sutʼinchaqkunata manasina allinpaqchu qhawayta qallarirqa, kay pachap maqanakuyninpi mana chhapukusqaykurayku. Chaywanpis juk juez ñuqap kawsayniyta FBI nisqaniqta watusqankuta niwarqa, chaypitaq guerraspi mana chhapukuyta munasqayta repararqanku. Chayjinamanta 11 enero 1952 watapi, autoridades manaña cuartelman rinayta niwarqanku.

Agosto 1952 watapi, clase 20 Galaadman iskayniykuta invitawarqayku, mayqinchus septiembre killapi qallarirqa. Chaypiña kaspa, wak suyusman kachanawaykuta mayta munarqayku. Ñañay Dorisqa clase 13 Galaadmanta lluqsispa, Brasil suyupi misionera karqa. ¡Ñuqaykutaq maymanchus rinaykuta yachaspa tʼukulla qhipakurqayku! Imaraykuchus uraniq Alabama llaqtasman, yana hermanospa qutuchakuykunasninman waturiqtajina kachachkawarqanku. Wak suyusman mana richkasqaykurayku sunqu pʼakisqastajina saqiwarqayku.

Ñawpaqtaqa, Hunstvillepi kaq qutuchakuyta waturirqayku. Chayaptiyku, juk hermanap wasinman rirqayku, pichus alojanawaykuta niwarqayku, maletasniykuta apaqachichkaptiykutaq, telefononiqta hermana nichkarqa: “Wawas chamunkuña”, nispa. Aswan sullkʼaman rikchʼakurqayku 24 watasniyuq kaspapis. Chay tiempopi circuitopi kachkaptiykutaq, Wawas sutiwan hermanos riqsiwarqayku.

Estados Unidos uraniq llaqtaspi, Bible Belt (Bibliap cinturonnin) sutiwan riqsisqa karqa. Chaypitaq Bibliataqa jatunpaq qhawaq kanku. Chayrayku willachkaspa kaykunamanta parlaq kayku:

1) Kay pachapi imaynachus kawsay kasqanmanta.

2) Biblia imaynatachus allinchakunanta nisqanmanta.

3) Bibliapi imatachus ruwananchikta nisqanmanta.

Chaymanta, juk publicacionta saqiq kayku Bibliata ukhunchanankupaq. Ajinata runaswan parlasqayku may sumaq kasqanrayku, Nueva Yorkpi 1953 watapi, jatun tantakuy “Sociedad del Nuevo Mundo” nisqapi, juk asignacionta quwarqanku: Imaynatachus willasqaykuta rikuchinaypaq.

 Kay 1953 khuskan watapi, uraniqmanta yana hermanospa circuitosninkuta waturinaypaq asignawarqanku, superintendente de distritojina. Willanaykupaq territorioqa jatun karqa, Virginiamanta Floridakama, inti yaykuqmanta Alabamakama, Tennesseekama ima. Qutuchakuykunata waturiqkunaqa, mayllapipis yachakunayku karqa. Sutʼincharinapaq, maypichus alojakuq kayku chay wasispi, correchkaq yaku mana kaqchu, cocinap wasanpi cuerpoykuta bateallapi mayllakuq kayku. Chay lugarsitulla qʼuñisitu kaq.

Layasta tʼaqanachiqmanta chʼampaykuna

Estados Unidos uraniqpi llamkʼanaykupaqqa sumaq yuyaywan, qhawarikuspataq imatapis ruwanayku karqa. Yana runastaqa pʼachasniykuta lavanderiapi tʼaqsanaykuta mana saqiqchu kanku, warmiy Gerritaq “Señora Thompsonpa” pʼachasninta tʼaqsaq yaykusqanta niq, chaywanqa sirvientalla kasqanta yuyaq kanku. Superintendentes de distrito, La Sociedad del Nuevo Mundo en acción nisqa peliculata rikuchinayku kaptinqa, jatun pantallata alquilaq kanku, chayman ñawpaqmanta waqyaq kani, “Señor Thompsonpaq” nispa. Chaymantaraq recogeq riq kani. Kʼachamantapuni parlaq kayku, chayrayku willayniykupi chʼampaykunaqa mana anchata rikhuriqchu.

Wak laya runasta chiqnispapis, Estados Unidos pataniqmanta kaqkunatapis chiqniq kanku. Juk kutipi, periodiconiqta James A. Thompson Jr., kay Sociedad Watch Tower Bible and Tract of New York nisqamanta, jatun tantakuypi umallirichinanta willarqanku. Willayta ñawiriqkunaqa, Nueva Yorkmanta kasqayta yuyasqankurayku, juk escuelapi jatun tantakuyta ruwanaykupaq contratota llikʼirqanku. Junta escolarwan parlaq rirqani, Chattanoogapi wiñasqayta sutʼinchanaypaq. Jina kasqanta reparaptinkutaq, jatun tantakuyta ruwanaykupaq permisota quwarqayku.

Kay 1950 wataspi, wak laya runasta astawan chiqniyta qallarirqanku, chayraykutaq chʼaqwas rikhuriq. Kay 1954 watapi, achkha jatun tantakuykunata ruwakurqa, yana hermanos mana umallirichisqankurayku, wakin phiñakurqanku. Pacienciawan suyanankuta niq kayku. Qhipan watapi, ñuqa yana hermanosmanta juknin umallirichiq karqani, chaymantapacha jatun tantakuykunapi wak yana hermanospis umallirichirqanku.

Estados Unidos uraniqpi, wak laya runasta chiqniy pisiyarqa, pisimanta pisitaq tukuy laya runasmanta khuskachasqa qutuchakuykuna rikukurqa. Chayraykutaq publicadoresta, territoriosta, ancianosta ima, wak qutuchakuykunaman asignakurqa. Wakin yuraq chantá yana hermanospis chayta mana allinpaqchu qhawarqanku. Chaywanpis achkha hermanosqa, tukuyta Jehovajina allinpaq qhawaq kayku. Paykunawan sumaq amigos karqayku. Familiay uywawasqankupi 1930 chantá 1940 wataspi, wak laya runasta allinpaq qhawasqankuta rikurqani.

Musuq llamkʼay

Enero 1969 watapi, Guyanaman ripunaykupaq invitacionta kusiywan aceptarqayku. Ñawpaqtaqa Brooklynman (Nueva York) rirqayku, maypichus Guyanapi willayta qhawanaypaq wakichiwarqanku. Juliopitaq, 1969 watapi, Guyanaman chayarqayku. Juk lugarllapi kayta mana atillarqaykuchu, imaptinchus 16 watasta qutuchakuykunata waturiqjina llamkʼarqani,  chaymantaq yachasqa karqani. Warmiyqa misionerajina aswan tiempota willaypi kaq, ñuqataq sucursalpi llamkʼaq kani.

Tukuy imamanta llamkʼaq kani: pastota kʼutuspa, suyuntinman 28 qutuchakuykunaman publicacionesta, oficina central Brooklynman cartasta apachispa ima. Chaypaq 14, 15 horasta sapa pʼunchay llamkʼaq kani. Iskayniykupaq mana atikullarqachu. Chaywanpis yachaykukullarqayku, kusiywantaq llamkʼarqayku. Guyanaman chayachkaptiyku 950 willaqkuna karqa, kunanqa 2.500 kuraqña tiyan.

Guyanap sumaq tiemposnin, puquykunasnin ima mayta gustawaptiykupis, llampʼu sunqu runas, chiqa yachachiymanta chʼakisqa kasqankurayku, Reinomanta yachakuchkasqankuta rikuspa aswan kusiyta quwarqayku. Gerri, sapa semana 20 runasman yachachiq, paykunamantataq achkhas ñawparirqanku, bautizakurqanku ima. Wakinqa precursores, ancianos, misioneros ima karqanku.

Unquyrayku aswan chʼampaykuna

Tatasniy Estados Unidospi kasqankurayku, 1983 watapi, yanapata necesitarqanku. Chaypaq Gerri, ñuqa, hermanay Doris ima —pichus 35 watastaña Brasilpi misionera karqa— tantakurqayku, imatachus ruwanaykuta parlanaykupaq. Doris yanapaq rinanta niwarqayku. Chayta nirqa imaraykuchus juklla misionero llamkʼayta saqinman karqa. Qhipaman tatasniyku wañupuptinku, Dorisqa Chatanooqapi precursora especialjina qhipakurqa.

Prostatamanta cáncer unquyta 1995 watapi tariwarqanku, chayrayku Estados Unidosman kutipurqayku. Qhipakurqaykutaq Goldsboropi (Carolina del Norte), ajinapi familiaymanta (Tennesseepi), Gerrip familianmanta (Pensilvaniapi), khuskan ñanpi karqayku. Cáncer unquyniytaq mana sinchiyanchu, chaywanpis kunanqa, Goldsboropi juk qutuchakuypi, precursores especialesjina llamkʼachkayku.

Gerriwan 65 watas kuraqta precursoresjina llamkʼasqaykupi tʼukurispaqa, mayta Jehovaman agradecekuyku, mayta bendeciwasqaykurayku. Mana pesachikuykuchu ajinamanta payta sirvisqaykumanta. Sapa kuti Davidpa nisqanta chiqa kasqanta kawsayniykupi repararqayku: “Qanqa Tata Dios, khuyakojtaqa khuyallankitaj; cheqan runawampis cheqanllataj kanki” (2 Sam. 22:26).

[3 paginapi dibujos/fotos]

Tatay, hermano Nichols ima, paykunajina ruwanaypaq yachachiwarqanku

[4 paginapi dibujos/fotos]

Gerriwan, Galaadman rinaykupaqña (1952)

[5 paginapi dibujos/fotos]

Galaadmanta kachawasqaykupi: Estados Unidosmanta uraniq circuitopi

[6 paginapi dibujo/foto]

Qutuchakuykunata waturiqkuna warmisninkuwan, khuskachasqa tukuy laya hermanoswan jatun tantakuypaq wakichikuchkaspa (1966)

[7 paginapi dibujo/foto]

Guyanapi misionerojina kusiywan llamkʼachkaspa