“Kayllapi qhepakuychej, qhawaychejtaj [wakichisqas, NM] ama puñuspa.” (MAT. 26:38.)

1-3. ¿Ima pantaypitaq apóstoles, Jesús wañunan pʼunchay ñawpaq chʼisi urmarqanku? ¿Imaynatá chaymanta pesachikusqankuta yachanchik?

JESÚS wañunan pʼunchay ñawpaq chʼisi imachus pasasqanpi tʼukuriy. Jesusqa Jerusalenpi kachkaspa, chiqa sunqu apostolesninwan khuska Getsemaní huertaman rirqa, chaytaq inti lluqsimuyniqpi kachkarqa. Jesús, may llakisqa kasqanrayku Diosmanta mañakunanpaq chʼinniqman riyta munarqa (Mat. 26:36; Juan 18:1, 2).

² Huertaman chayaspataq Jesusqa, Pedrota, Santiagota, Juanta ima, aswan jaqayniqman pusarqa. Chantá niraq Diosmanta mañakuq richkaspa, paykunaman nirqa: “Kayllapi qhepakuychej, qhawaychejtaj ama puñuspa”, nispa. Kutimuspataq puñurachkaqta tariparqa, chayrayku watiqmanta nirqa: “Ama puñuychejchu, rijchʼarisqa kaychej”, nispa. Chaywanpis, ¡iskay kutitapuni puñurachkaqta tariparqa! Pisi horasninmantaq tukuy apostolesnin mana wakichisqaschu kasqankuta rikuchirqanku. Imaptinchus yachachiqninkuta saqirpayaspa, ayqipurqanku (Mat. 26:38, 41, 56).

³ Apostolesqa, ajinata ruwasqankumanta pesachikurqanku. Pantasqankumantataq yachakurqanku. Diospa yuyaychasqan Hechos libroqa, apóstoles wakichisqas kaymanta mayta yachachiwasqanchikta rikuchin. Achkha cristianos paykunajina ruwarqanku. Kay tiempopipis, ni jaykʼaqjina wakichisqapuni kananchik tiyan (Mat. 24:42). Chayrayku kay yachaqanapi, kimsa sumaq yachachiykunata Hechos libropi parlasqanmanta sutʼincharisun.

MAYPICHUS WILLANANKUPAQ NINANTA SUYARQANKU

4, 5. ¿Imaynatá espíritu santo Pablota, compañerosninta ima pusarqa?

⁴ Ñawpaqtaqa apóstoles maypichus willanankupaq ninanta suyarqanku. Juk kutipi Jesús espíritu santota  —mayqintachus Jehová qurqa— apóstol Pablota, compañerosnintawan mana jaykʼaq chayasqanku lugaresman pusananpaq apaykacharqa (Hech. 2:33). Imachus pasasqanta qhawarina (Hechos 16:6-10 leey).

⁵ Chaypacha Pablo, Silas, Timoteo ima, Listra llaqtamanta lluqsirqanku, mayqinchus uraniq Galacia suyupi karqa. Pisi pʼunchayninmantaq Asia suyuman rinapaq, romanospa ñanninkuman chayarqanku. Chay ñantataq rirqanku, Asiapi Cristomanta willayta munaspa, imaraykuchus chay suyupi achkha runas tiyakuq kanku. Chaywanpis mana willayta atirqankuchu. ¿Imaraykú? Versículo 6 nin: “Frigianta, Galacianta rishajtinku, Espíritu Santoqa paykunata jarkʼarqa ama Asia suyupi evangeliomanta willanankupaj”, nispa. Imaynamantachus chay llaqtapi willanankupaq espíritu santo jarkʼasqanta mana yachanchikchu. Chaywanpis Jesús, Diospa espiritunwan Pablota, compañerosninta ima, wak llaqtaman pusayta munasqan sutʼi rikukun.

6, 7. a) ¿Imapitaq Pablo, compañerosnin ima Bitinia qayllapi rikukurqanku? b) ¿Imatá discípulos ruwarqanku, chantá imataq karqa?

⁶ ¿Maymantaq chay sunqu kʼajayniyuq viajaqkuna rirqanku? Versículo 7 imachus pasasqanmanta nin: “Misiaman chayaspa, Bitiniaman yaykuyta munashajtinku, Jesuspa Espiritun manallataj rinankuta saqerqachu”. Asiapi tiyakuqkunaman mana willayta atisqankurayku, Bitiniapi kaq llaqtasman allin willaykunata willanankupaq rirqanku. Chaywanpis Bitiniaman yaykuyta munachkaptinku Jesusqa, espíritu santoniqta watiqmanta jarkʼarqa. Pablo, compañerosnin ima, ¡tʼukuchkaqchá qhipakurqanku! Paykunaqa, imamantachus chantá imaynatachus willanankuta sutʼita yacharqanku, chaywanpis maypichus willanankuta mana yacharqankuchu. Asia suyuman yaykuchkaptinku jarkʼasqas karqanku. Bitiniaman yaykuchkaptinkupis jarkʼasqallataq karqanku. ¿Willayninkuta saqirqankuchu? ¡Ni imarayku!

⁷ Chantá, ¿imatá ruwarqanku? Versículo 8 nin: “Rerqanku Misianejta, uraykʼorqankutaj Troasman”. Chay ruwasqankuqa tʼukunapaq karqa, imaraykuchus 563 kilometrosta chakipi purirqanku. Chantapis achkha llaqtasta qhipapi saqispa, Macedoniaman rinapaq Troaspi barcos karqa chayman chayarqanku. ¡Chaypachamá maypichus willanankuta yacharqanku! Arí, runasman willanankupaq ni ima jarkʼay karqañachu. Versículo 9 imachus pasasqanmanta nin: “Chay tutataj Pabloqa mosqoypi jina rikorqa Macedoniamanta uj runata. Paypa ñawpaqempi sayaykuspa, mañakusharqa: Jamuriy ari Macedoniaman yanaparinawaykupaj”, nispa. Ajinamantaraq Pablo maypichus willananta yacharqa. Chayrayku tukuyninku usqhayllata Macedoniaman kachaykukurqanku.

8, 9. ¿Imatá Pablo viajasqanmanta yachakunchik?

⁸ ¿Imatá kaymanta yachakunchik? Pabloqa, Listramanta, Asiaman lluqsisqanmantaraq Diospa espiritunwan wak lugarman pusasqa karqa. Chantá Bitiniaman riyta akllasqanmantaraq Jesús, Pablota wak lugarman pusarqa. Troasman chayasqanmantaraqtaq Jesús, Macedoniaman willaq rinanta Pabloman rikuchirqa. Kay tiempopipis Jesucristo, qutuchakuymanta umajina, kikillantataq ñuqanchikwan ruwanman (Col. 1:18). Sutʼincharinapaq, ichá precursores kayta chayri pisi willaqkuna kanku chayman ripuyta munanchik. Chaywanpis Jesusqa, imatachus ruwayta munasqanchikta juntʼanapaq kallpachakusqanchikmantaraq espíritu santoniqta yanapawasunman. Sutʼincharina: autota apaykachaqqa, autota purichisparaq pañaman chayri lluqʼiman qʼiwiyta atin, ¿icharí? Jinallatataq Jesusqa, Diospaq astawan llamkʼanapaq kallpachakuchkasqanchikta rikusparaq, imatachus ruwanata rikuchiwasunman.

 ⁹ Ruwanapaq mayta kallpachakuspapis, ¿mana juntʼayta atiptinchikrí? ¿Diospa espiritun mana yanapachkawasqanchiktachu ninayan? Mana. Pablopis ajinapi rikukurqa. Chaywanpis allin willaykunata maypichus willananta maskʼallarqapuni. Ñuqanchikpis payjina ruwasunman. Astawan willanapaq kallpachakuspaqa, “evangeliota uyarinankupaj” achkha runasta tarisunchik (1 Cor. 16:9).

DIOSMANTA MANA SAYKʼUSPA MAÑAKULLARQANKUPUNI

10. ¿Imaynatá Diosmanta mañakuy rikchʼarisqa kanapaq sumaq kasqanta yachanchik?

¹⁰ Iskay kaq yachachiymantañataq parlarina: ñawpa tiempomanta cristianosqa Diosmanta mana saykʼuspa mañakuq kanku (1 Ped. 4:7). Wakichisqas chayri rikchʼarisqas kanallapaqpuniqa, Diosmanta mañakunapuni tiyan. Getsemaní huertapi Jesusta niraq japʼichkaptinku kimsa apostolesninman nisqanta yuyarina, pay nirqa: “Ama puñuychejchu, rijchʼarisqa kaychej; jinataj Diosmanta mañakuychej[puni]”, nispa (Mat. 26:41).

11, 12. ¿Imatá Herodes Pedrowan, wakin cristianoswan ima ruwarqa, imaraykú?

¹¹ Pedroqa chay kutipi kachkarqa, paytaq aswan qhipaman, Diosmanta mañakuy sumaq kasqanta kawsayninpi rikurqa (Hechos 12:1-6 leey). Ñawpaq versiculospi nisqanmanjina rey Herodesqa, judioswan allinpaq qhawachikunanpaq, cristianosta ñakʼarichiyta qallarirqa. Payqa, apóstol Santiago chiqa sunqu, Jesuspa amigon ima kasqanta yachasqanrayku, “Santiagota wañuchicherqa espadawan” (versículo 2). Santiago wañusqanmanta, ¡maytachá ñawpa cristianos waqarikurqanku!

¹² Chaymanta, ¿imatá Herodes ruwarqa? Versículo 3 leenallapuni: “Chay ruwasqan judiospaj sumaj kasqanta rikuspa, Pedrotañataj japʼicherqa”. Ñawpaq kutispiña cristianosqa Diospa yanapayninwan carcelmanta lluqsirqanku, Pedrotaq paykunamanta juknin karqa (Hech. 5:17-20). Herodes chayta yachasqanrayku, carcelman wisqʼachiytawan, “tawa tʼaqa soldados[ta] Pedrota qhawa[nankupaq churarqa]. Sapa tʼaqapitaj tawa soldados karqanku. Herodesqa munarqa Pedrota orqhomuyta runaspa ñawpaqenman juzganampaj Pascua fiesta pasayta” (versículo 4). ¡Chay ruwasqanpi tʼukuriy! Payqa, Pedro iskay soldadosman cadenaswan watasqa kananta kamachirqa, chantá 16 soldadosta tuta pʼunchay qhawanankupaq churarqa. Imaraykuchus Herodes, Pascua fiesta pasayta runaspa ñawpaqinman juzgananpaq Pedrota urqhumuyta munarqa. Ajinapi kachkaptin, ¿imatá qutuchakuymanta hermanos ruwayta atinkuman karqarí?

13, 14. a) Pedro carcelpi wisqʼasqa kachkaptin, ¿imatá hermanos ruwarqanku? b) ¿Imatataq ñawpa tiempopi hermanos ruwasqankumanta yachakunchik?

¹³ Hermanosqa imatachus ruwanankuta yacharqanku. Versículo 5 nin: “Pedroqa carcelpi wisqʼasqa kashajtin, [qutuchakuymanta, NM] kajkuna mana saykʼuspa paypaj Diosmanta mañapusharqanku”, nispa. Arí, ñawpa cristianosqa munasqa hermanonkupaq tukuy sunqu mañapuchkarqanku. Herodes Santiagota wañuchichisqanqa, mana paykunata yuyachirqachu llakiypi kachkaspa ni imata ruwayta atisqankuta, nitaq Diosmanta mañakuy qhasilla kasqantapis. Astawanqa, Jehová kamachisninpa mañakuyninkuta allinpaq qhawasqanta, munayninmanjina kaptintaq uyarisqanta yacharqanku (Heb. 13:18, 19; Sant. 5:16).

¹⁴ ¿Imatá ñawpa cristianosmanta yachakunchik? Wakichisqapuni kanapaq, mana saykʼuspa ñuqanchikpaq, hermanosninchikpaqpis Diosmanta mañakuna kasqanta (Efe. 6:18). ¿Llakiypi kachkaq hermanosta riqsinkichu? Ichapis qhatiykachasqas kasqankurayku, suyunkumanta kamachiq mana willaqta saqisqanrayku, jatun llakiypi rikukusqankurayku ima  ñakʼarichkanku. Paykunapaq Diosmanta mañapunanchik allin kanman, ¿icharí? Ichá pillapis familianpi chʼampaykunasniyuq kachkasqanta, unqusqa chayri sinchi llakisqa kachkasqanta yachasunman. Tʼukurispaqa, llakiypi kachkaq hermanonmanta yuyarikusunman, Diosmantataq mañapusunman, imaraykuchus payqa “mañaku[yninchikta]” uyarin (Sal. 65:2).

15, 16. a) ¿Imaynatá Jehovap angelnin Pedrota carcelmanta kacharichirqa? (Fotota qhawariy.) b) ¿Imaraykutaq Jehová Pedrota kacharichisqan kallpachawanchik?

¹⁵ ¿Imataq Pedrowan karqa? Herodes urqhuchimunan kachkaptin, chay tuta Pedro iskay soldados chawpipi puñuchkarqa, chaypitaq tʼukuna imasta rikurqa (Hechos 12:7-11 leey). Jinallamanta cárcel ukhuman kʼanchay juntʼaykurqa, Diospa angelnintaq soldados mana rikunallankuta rikhurirqa. Pedrotataq, usqhayllata rikchʼarichirqa. Makisninpi watasqa cadenastaq, jinallamanta urmarqanku. Ajinamanta angelwan Pedrowan qhawaq soldadospa ñawpaqinkuta pasarqanku, fierro punkuman chayanankukama, calleman lluqsiq “punkutaj payllamanta kicharikorqa”. Calleta richkaptinkutaq angelqa Pedromanta tʼaqakapurqa. ¡Pedroqa kacharisqa kachkarqa!

¹⁶ Jehová kamachisninta kacharichinanpaq may atiyniyuq kasqanpi tʼukuriyqa, creeyninchikta kallpachan. Mana Pedrotajinachu Dios salvanawanchikta suyaspapis, llaqtanta atiyninwan yanapananpi atienekunchik (2 Cró. 16:9). Chantá ima llakiyta atipanapaqpis espíritu santonta quwanchik (2 Cor. 4:7; 2 Ped. 2:9). Tumpamantawantaq Churinniqta may chhika runasta wañuymanta kacharichinqa (Juan 5:28, 29). Arí, aswan qhipaman imatachus ruwananpi atienekuyqa, ima llakiypi kachkaspapis ñawpaqman rinallapaqpuni yanapawanchik.

LLAKIYPI KASPAPIS WILLALLARQANKUPUNI

17. ¿Imatá Pablo runasman sunqu kʼajaywan, usqhayllatataq willasqanmanta yachakunchik?

¹⁷ Kimsa kaq yachachiyta qhawarina: apostolestaqa, willanallankupaqpuni ni ima jarkʼarqachu. Wakichisqapuni kananchikpaqqa, sunqu kʼajaywan usqhayllata runasman willamunanchik tiyan. Kay llamkʼayta allinta juntʼananchikpaqtaq, apóstol Pablomanta yachakusunman. Payqa, sunqu kʼajaywan willaspa, karusta purispa ima, achkha qutuchakuykunata jatarichirqa. Llakiypi kachkaspapis chiqa kaqmanta kusiywan, usqhayllatataq runasman willamurqa (2 Cor. 11:23-29).

18. ¿Imaynamantá Pablo Romapi presochasqa kachkaspa willallarqapuni?

¹⁸ Hechos libro capítulo 28, imatachus Pablomanta nisqanta qhawarina. Chaypachaqa Pablo Romaman chayarqa, chaypitaq kamachiq Neronpa ñawpaqinman apasqa kaspa juzgasqa kanan karqa. Ichá Pablota, juk soldadoman cadenaswan watasqata japʼichkarqanku. Chaywanpis ni  imawan chʼinyachiyta atirqankuchu, payqa willananpaq sumaqta yuyaychakurqa (Hechos 28:17, 23, 24 leey). Pabloqa, kimsa pʼunchayninman, kuraqkuna judiosta waqyachirqa, paykunaman willananpaq. Chantá paykunawan astawan parlarinanpaq juk pʼunchayta akllarqa. Chaymanta versículo 23 nin: “[Romamanta Judíos] parlanankupaj uj pʼunchayta ajllarqanku. Aswan ashkhataj jamorqanku, Pablo tiyakusharqa, chay wasiman. Paqarinmantapacha chʼisiyanankama, Pabloqa paykunaman yachacherqa Diospa reinonmanta. Atisqantataj Jesusmanta yachacherqa imaynatachus Moisespa leynimpi, profetaspa qhelqasqampi ima Jesusmanta willasqanta”.

19, 20. a) ¿Imaraykutaq Pablo sumaq willaq karqa? b) ¿Imatá Pablo mana tukuychu willasqanta creesqankuta rikuspa ruwarqa?

¹⁹ ¿Imaraykutaq Pablo sumaq willaq karqa? Payqa, versículo 23 ninjina: 1) Diospa Reinonmanta, Jesusmanta ima willaq. 2) Runap sunqunman chayananpaq tukuy atisqanta ruwaq. 3) Diospa Palabranpi qillqasqa kasqanmanjina yachachiq. 4) Wakkunap allinninta maskʼaspa “paqarinmantapacha chʼisiyanankama” yachachiq. Pablo sumaqta yachachiptinpis, mana tukuychu uyarirqanku. Versículo 24 nin: “Wakinkunaqa Pabloj parlasqanta sumajta japʼeqarqanku, wajkunataj mana creerqankuchu”. Chayrayku paykunapura siminakuyta qallarispa, ripurqanku.

²⁰ Yachachisqanta achkhas mana creesqankuta rikuspa, ¿Pablo willayninta saqirqachu? ¡Ni imarayku! Astawanqa Hechos 28:30, 31 nin: “Iskay watata Pabloqa Romapi tiyakorqa. Wasi japʼikusqampi tiyakorqa, payta watukojkunatataj chayman wajyaj. Payrí mana manchachikuspa, Diospa reinonmanta yachacherqa, Señor Jesucristomantawan, nitaj pipis paytaqa jarkʼarqachu”, nispa. Ajinamanta Diospa yuyaychasqan Hechos libro, Pablomanta sumaqta parlaspa tukuchan.

21. Pablo juk wasipi carcelpijina wisqʼasqa kachkaspa imatachus ruwasqanmanta, ¿imatá yachakunchik?

²¹ ¿Imatá Pablomanta yachakunchik? Payqa juk wasipi carcelpijina wisqʼasqa kachkaspa, wasimanta wasi willayta mana atiqchu. Chaywanpis kusiywan payta watukuqkunaman willaq. Jinallatataq kay tiempopi wakin hermanosninchik ruwanku. Creeyninkurayku carcelpi kachkaspapis, mana kusiyninkuta chinkachinkuchu. Wakintaq machituña chayri unqusqa kasqankurayku hospitalespi chayri asilos nisqapi kachkanku, nitaq wasimanta wasi willayta atinkuchu. Chaywanpis atisqankumanjina doctoresman, paykunata waturiqkunaman, wak runasman ima willallankupuni. Imaraykuchus tukuy sunqu Diospa Reinonmanta tukuyman willayta munanku. Ajinata ruwasqankuqa, ¡mayta kallpachawanchik!

22. a) ¿Imataq Hechos libromanta mayta yachakunanchikpaq yanapawanchik? (Patapi kaq recuadrota qhawariy.) b) ¿Imatá sapa juk kay pachap tukukuynin chayamunankama ruwananchik tiyan?

²² Chiqamantapuni, Hechos libropi apóstoles, ñawpa cristianos ima, wakichisqa chayri rikchʼarisqa kasqankumanta mayta yachakunchik. Kay pachap tukukuynin chayamunankama, paykunajina mana manchachikuspa, sunqu kʼajaywantaq willana. Kay qhipa pʼunchaykunapi, Diospa Reinonmanta tukuyman willaypi yanapakuyqa, ¡ni imawan kikinchakunchu! (Hech. 28:23.)

[Tapuykuna]

[13 paginapi recuadro]

“ÑUQAPAQQA HECHOS LIBRO NI JAYKʼAQ KIKINCHU KANQA”

Kay “Testimonio cabal” del Reino de Dios nisqa librota leeytawan qutuchakuykunata waturiq hermano jinata nirqa: “Ñuqapaqqa Hechos libro ni jaykʼaq kikinchu kanqa. Achkha kutista leerqani, chaywanpis laqhapijina, ayphuyasqa lenteswanjinataq leesqayta reparakurqani. Kunanqa sumaq kʼanchaypijina leespa entiendeyta atini”, nispa.

[12 paginapi dibujo/foto]

Juk ángel Pedrota jatun fierro punkuniqta urqhumurqa