1. ¿Ima sumaj imastataj “may chhika” runasmanta kajkuna rikonqanku?

UJ ATIYNIYOJ gobierno, reynintaj cheqan, khuyakuyniyojtaj kajtin, waranqa wataspi ima sumaj imastachus ruwayta atisqanpi tʼukuriy. “May chhika” runasmanta kajkunaqa, may sumaj imasta rikonqanku, pikunachus “jatun ñakʼariy tiempomanta” kausashaj llojsenqanku, kay sajra pachataj chinkachisqa kanqa (Apo. 7:9, 14).

2. ¿Imataj sojta waranqa watastaña runa kamachisqanpi rikukun?

² Sojta waranqa watastaña, runa kamachisqanpeqa, nanayta, ñakʼariyta imalla rikunchej. Bibliaqa unayña kayta nerqa: “Runaqa runa masinta chakisnin uraman churan paypa mana allinnillampaj”, nispa (Ecl. 8:9). Chaytataj kay tiempopi rikushanchej. Arí, maqanakuykuna, chʼajwas, wajchayay, jatuchaj onqoykuna, aireta chʼichichakusqan, tiempo cambiasqan ima sutʼi rikukun. May chhika kamachejkunaqa, runas sajrallatapuni ruwajtinku, aswan mana allinman chayananchejta ninku.

3. ¿Imataj Waranqa Watas Kamachiypi juntʼakonqa?

³ Jesucristowan, 144.000 yanapajkunawan ima kamachishajtinkoqa, Diospa Reinon tukuy ñakʼariykunata chinkachenqa, Jallpʼatapis allinchanqa. Jehová nerqa: “Noqaqa mosoj cielota, mosoj kay pachatawan ruwasaj. Chay ñawpaj kajkunaqa qonqasqa kanqa, manapunitaj yuyarisqachu kanqa”, nispa. Chaytaj Waranqa Watas Kamachiypi juntʼakonqa (Isa. 65:17). ¿Ima sumaj imastaj chay tiempopi kanqa? Manaraj chaykunata rikojtinchejpis, Bibliaj profeciasnenqa, “mana rikukoj” imas kanantapuni entiendenapaj yanapawanchej (2 Cor. 4:18).

4. ¿Tukuy runaschu kay tiempopi wasiyoj kanku?

⁴ Tukuypis wasiyoj kayta munanchej chaypi familianchejwan ni imata manchachikuspa kausakunapaj. Chaywanpis kay tiempopeqa, mana tukuychu wasiyoj kayta atinku. Jatun llajtasqa, runamanta juntʼa kashan. Ashkha runastaj, chay llajtaspa wajcha lugaresninpi atisqankuman jina tiyakunku, maypichus llakiyllata kausakunku. Chay runasqa, ni jaykʼaj wasiyoj kanankuta yuyanku.

5, 6. a) ¿Imaynatataj Isaías 65:21 chantá Miqueas 4:4 juntʼakonqa? b) ¿Imatataj chaykunata juntʼakojta rikunapaj ruwananchej tiyan?

⁵ Diospa Reinon kamachishajtenqa, wasiyoj kayta munasqanchej juntʼakonqa. Imaraykuchus Isaías nerqa: “Chaypi wasista ruwakuspa, tiyakonqanku. Uva huertasta churanqanku, poqoynintataj mikhonqanku”, nispa (Isa. 65:21). Kay tiempopeqa wakin runas wasiyoj, may jatun wasiyoj ima kanku. Chaywanpis qolqe pisiyasqanrayku, suwa kasqanrayku, waj imas kasqanrayku ima, mana wasiyoj rikhuriyta manchachikunku. Diospa Reinonqa chay llakiykunatapis chinkachenqa, imaraykuchus profeta Miqueas jinata qhelqarqa: “Tukuy kawsakonqanku ni imata manchachikuspa; sapa uj samarikuyta atenqa uvasninkoj llanthumpi, jinataj higo sachʼankoj llanthumpi”, nispa (Miq. 4:4).

⁶ Chay Reinoj kamachiyninpi kausayta munaspa, ¿imatá ruwananchej tiyan? Tukuypis sumaj wasita necesitanchej. Chaywanpis, kay tiempopi wasiyoj kanapaj uma puntakama manuchakuymantaqa, ¿manachu aswan allin kanman Jehovaj nisqanpi atienekuy? Jesuspis pay kikinmanta jinata nerqa: “Atojkunajtaqa qaqapi juskʼusninku tiyan, pʼisqospis thapasniyojllataj kanku; Runaj Churimpatarí, mana maypi samarikunallampajpis kanchu”, nispa (Luc. 9:58). Jesusqa uj sumaj wasita ruwakuyta chayri rantikuyta atinman karqa. ¿Imaraykú chayta mana ruwarqachu? Diospa Reinonta ñaupajman churasqanta, ni ima pantachinanta munasqanrayku. ¿Atisunmanchu pay jina kapuwasqallanchejwan kausakuyta ajinamanta qolqeta munapayay, ima chʼampaykunatachus apamusqanpi mana rikukushanapaj? (Mat. 6:33, 34.)

7. ¿Imaynatataj Jehová kausanankuta munarqa runaswan animaleswan?

⁷ Jehovaqa runata aswan qhepata ruwarqa, aswan sumaj ruwasqantaj karqa. ¿Imatá runapaj munarqa? Jehová chaymanta parlaspa, Churin Jesusman nisunman Yanapaj Maestronman jinata nerqa: “Runata ruwanachej noqanchejman rijchʼakojta. Tukuynin animalesmanta aswan atiyniyoj kachun; atiynin urapi kachunku: challwas, pʼisqos, tawa chakiyojkuna, jallpʼa patapi qhatatakojkuna ima”, nispa (Gén. 1:26). Arí, Diosqa, Adanwan Evawan chantá mirayninkuwan, animalesta qhawanankuta, animales atiyninku urapi kanankuta ima, munarqa.

8. ¿Imaynataj animales kanku?

⁸ ¿Cheqamantachu animales, runaj atiynin urapi, paykunawantaj allinpi kayta atinkuman? Arí. Ashkha runasqa, alqetunkuta, misisitunkuta, waj uywasninkuta ima, mayta munakunku. ¿Imatataj phiña animalesmanta nisunman? Phiña animalesmanta yachaj runasqa, pikunachus kʼiskimanta chay animaleswan kanku, runa jina sonqoyoj kasqankuta ninku. Yachanchej jina animalesqa manchachikunku, pi imanayta munajtintaj  phiñarikunku. Chaywanpis, ¿mana sonqoyoj jinachu kanku? Animalesmanta yachaj runasqa, chay animales uñitasninkuta uywashaspa munakuyta rikuchisqankuta ninku.

9. ¿Imaynamantaj animales tukonqanku?

⁹ Runas, animaleswan allinpi tiyakunankuta Bibliapi nisqanmanta, mana tʼukunanchejchu tiyan (Isaías 11:6-9; 65:25 leey). Imaraykuchus Jehovaqa, Noeman, familianman ima, arcamanta llojsejtinku kayta nerqa: “Qankuna manchachinkichej, kharkatichinkichejtaj tukuy laya kay pachapi kaj chhika animalesta”, nispa. Chay manchachikuyninkoqa, jarkʼakunankupaj animalesta yanapan (Gén. 9:2, 3). Jehovataj munayninta juntʼananpaj, chay manchikuyninkuta tumpata chayri qʼalata chinkachiyta atin (Ose. 2:18). Chayqa Jallpʼapi tiyakojkunapaj, ¡may sumaj kanqa!

10. ¿Imaraykutaj runas astawan waqanchej?

¹⁰ “Kay pachapi runasqa kallpankuman atienekuspa, wajkunaj contrampi sajrata ruwasqankuta” rikuspa, Salomonqa llakiywan kayta nerqa: “Rikorqani wajcha runaspa waqasqankuta, manataj pipis sonqochaykurej kasqantawan”, nispa (Ecl. 4:1). Kay tiempopeqa ajinallataj kashan chayri astawanraj. ¿Pitaj maykʼajllapis mana waqarikorqachu? Wakin kutipi kusiymanta waqajtinchejpis, astawanqa sonqonchej nanasqa kajtin waqanchej.

11. Bibliapi parlasqan runasmanta, ¿pejpa waqasqantaj astawan sonqoykita kuyurichin?

¹¹ Bibliaqa, wakin runas llakikuspa waqasqankumanta parlan. Sutʼincharinapaj, “Abrahamqa may llakisqa, anchatataj waqarqa warmin Sara [127 watasniyoj] wañupojtin” (Gén. 23:1, 2). Noemí iskay viuda ñojchʼasninta chayri qhachunisninta kachapushajtin, paykunaqa iskay kutipi “mayta waqarik[orqanku]” (Rut 1:9, 10, 14). Ezequiastaj onqoykuspa, wañupunanta yachaspa ima Diosmanta mañakorqa, chantá “maytapuni waqarqa”, chaytaj Jehovaj sonqonta kuyuricherqa (2 Rey. 20:1-5). Pedropis kinsa kutita Jesusta mana rejsisqanta nisqantawan, gallota waqajta uyarispa “sonqo nanayta waqarikorqa”, chaytaj sonqonchejta kuyurichin (Mat. 26:75).

12. ¿Ima sonqochaytataj Waranqa Watas Kamachiypi, runas tarenqanku?

¹² Tukuypis imaynamantapis ñakʼarinchejpuni. Chayraykutaj sonqochasqa kayta, samarichisqa kayta ima necesitanchej. Cristoj Waranqa Watas Kamachiyninpeqa, chayta tarisunchej. Imaraykuchus Biblia nin: “[Dios] tukuy waqayta ñawisninkumanta pichanqa, manañataj wañuy kanqachu, nitaj waqaypis, nitaj qhapariypis, nitaj nanaypis”, nispa (Apo. 21:4). Llakiy, waqay, nanay ima chinkananta yachayqa, ¡may sumaj! Chantapis Diosqa, jatun enemigonchejta nisunman wañuyta chinkachinanta niwanchej. ¿Imaynatá chayta ruwanqa?

13. ¿Imaynatá Adán juchallikusqanmantapacha wañuy ñakʼarichiwanchej?

¹³ Adán juchallikusqanmantapacha, tukuy runas wañuypa atiyninpi kashanchej, nitaj pipis chaymanta ayqeyta atinchejchu. Chaytaj sinchʼi llakiyta, nanayta imalla apamuwanchej (Rom. 5:12, 14). May chhika runasqa, “wañuyta manchachikuspa”, “tukuy kawsayninkupi” wata runas jina kanku (Heb. 2:15).

14. ¿Imataj wañuy atipasqa kajtin kanqa?

¹⁴ Biblia nin: “Tukuy enemigosmanta  qhepa kaj atipasqaqa wañuy kanqa”, nispa (1 Cor. 15:26). Chayraykutaj ñaupajtaqa, kay tiempopi “may chhika” runasmanta kajkuna, mosoj pachaman kausashaj yaykonqanku, nitaj jaykʼajpis wañonqankuchu. Chantapis, ashkha wañusqa runas kausarinponqanku. “May chhika” runasmanta kajkunaqa, ¡may kusiywanchá kausarimojkunata japʼikaponqanku! Imaynachus kananta entiendenapajqa, Bibliapi kausarimojkunamanta parlasqanta leerina (Marcos 5:38-42; Lucas 7:11-17 leey).

15. ¿Imaynataj familiaresniyki kausarimojtinku sientekunki?

¹⁵ Chay textospi nisqanman jina, “runasqa maytapuni tʼukorqanku”, Diostataj “yupaychayta qallarerqanku”. Chaypi kasunman karqa chay, kikillantatajchá tʼukusunman karqa. Familiaresninchejta watejmanta rikuspapis, maytachá kusikusunchej. Jesús kayta nerqa: “Hora chayamonqa, chaypachataj tukuy pʼampasqa kajkunaqa Runaj Churimpa parlasqanta uyarenqanku [...] jatarimonqanku[taj]”, nispa (Juan 5:28, 29). Kay tiempopeqa, mana pipis chayta rikunchejrajchu, chaywanpis chayqa ni jaykʼaj qonqanapaj jinachá kanqa.

16. a) ¿Imaraykutaj sonqo kʼajaywan niraj rikusqanchej imasmanta parlananchej tiyan? b) ¿Imaynatá Pablo Corintomanta cristianosta kallpacharqa?

¹⁶ Kay sajra pʼunchaykunapi Jehovaman cheqa sonqo kajkunapajqa, sumaj bendiciones qhepaman kanqa. Chay bendicionesta niraj rikojtinchejpis chaypi yuyayqa, imatachus ruwananchejta juntʼanapaj yanapawasun. Ajinamanta Jehovata yupaychallasunpuni, kay pachaj imasnin pantachinawanchejtataj mana saqesunchu (Luc. 21:34; 1 Tim. 6:17-19). Chayrayku familiapi Diosta  yupaychashaspa, hermanosninchejwan parlashaspa, runasman Bibliamanta yachachishaspa chayri willashaspa, chay suyakuyninchejmanta sonqo kʼajaywan parlana. Ajinamanta chay suyakuyninchejqa, sonqonchejpi, yuyayninchejpi ima sutʼi kanqa. Apóstol Pablopis cristianosta kallpacharqa. ¿Imaynamantá? Cristoj Waranqa Watas Kamachiyninpi imaschus kananpi tʼukurichispa. Kay 1 Corintios 15:24, 25, 28 (leey) versiculospi imatachus niyta munasqanpi tʼukurina.

17, 18. a) ¿Imaynamantataj runaj kausaynin qallarishajtin, Dios “tukuy kaj chhikata” kamacherqa? b) ¿Imatataj Jesús watejmanta ujchasqa kanapaj, allinta kausakunapaj ima ruwanqa?

¹⁷ Pabloqa, waranqa watas tukukojtin, Dios “tukuy kaj chhikata kamachenqa” nispa nerqa. Chaytaj, may sumaj. ¿Imataj chay ninayan? Adanwan, Evawanqa, niraj juchallikushaspa Diospa familianmanta karqanku, ujchasqa, may allinpitaj kausakorqanku. Jehovataj, Paylla Kamachej kasqanrayku tukuy ruwasqasninta, nisunman angelesta, runasta ima kamachej. Paykunaqa, Jehovata yupaychayta, paywan parlayta ima atej kanku, paytaj paykunata bendicej. Arí, Jehová “Diosqa tukuy kaj chhikata” kamacherqa.

¹⁸ Satanaswan runas chʼaukiyachikojtinku, Jehovalla kamachej kasqanman churanakojtinku imataj, manaña kikinchu karqa. Chaywanpis Cristoj kamachiynenqa, 1914 watamantapacha, watejmanta ujchasqa kanapaj, allinpi kausakunapaj ima llankʼashan (Efe. 1:8-10). Cristoj Waranqa Watas Kamachiyninpeqa, niraj rikusqanchej imasta juntʼakojta rikusunchej. Chaymantataj “tukukuy” chayamonqa, nisunman Cristoj Waranqa Watas Kamachiynin tukukaponqa. ¿Imataj chantá kanqa? Jesusqa “kamachina tukuy atiyta [...] janaj pachapi, kay pachapipis” japʼejtinpis, mana Jehovaj kamachina tiyananta qhechuyta munanchu, imaraykuchus mana payllapichu yuyan. Astawanqa llampʼu sonqowan “reinota Dios Tataman jaywaponqa”. Cristoqa atiyta japʼisqanta, “Dios Tata jatunchasqa kanampaj” apaykachanqa (Mat. 28:18; Fili. 2:9-11).

19, 20. a) ¿Imaynatataj Reinoj kamachiyninpi kajkuna, Jehovallata kamachejninkuta jina qhawasqankuta rikuchenqanku? b) ¿Imatataj suyakushanchej?

¹⁹ Chay tiempokamaqa, Reinoj kamachiyninpi kajkuna mana juchayoj runasña kanqanku. Paykunaqa, Jesús jina tukuy sonqo, llampʼu sonqowantaj Jehovallata kamachejninkuta jina qhawanqanku. Jatun pruebapitaj, chayta sutʼita rikuchinanku kanqa (Apo. 20:7-10). Chantataj tukuy oqharikoj runas, ángeles ima, wiñaypaj chinkachisqa kanqanku. Chayqa, ¡may kusiy kanqa! Imajtinchus tukuy, uj familia jinalla Jehovata kusiywan jatunchanqanku, pichus “tukuy kaj chhikata kamachenqa” (Salmo 99:1-3 leey).

²⁰ Reinoj Kamachiyninpi sumaj imas kananqa, juntʼakunanpajña kashan, chayta yachaspa, ¿imatá ruwanki? Yuyayniykita, kallpaykita ima, ¿Diospa munayninta ruwanaykipajchu churanki? Qhasi mana kaj imasta suyayta, Satanaspa pachanpi tukuy ima patapi kausayta ima, ¿qhesachankichu? Jehovallata kamachejniykita jina qhawasqaykita rikuchinaykipaj, ¿astawanchu kallpachakunki? Jina kajtenqa, chayta wiñaypaj ruwayta munasqaykita, ruwasqasniykiwan rikuchiy. Ajinamanta waranqa watasta, chantapis wiñaypaj allinpi, tukuy ima patapitaj kusisqa kausakunki.