1, 2. 1) ¿Imastataj ñaupa tiempomanta michejkuna ruwaj kanku? 2) ¿Imaspitaj tatas michejkunaman rijchʼakunku?

ÑAUPA tiempomanta Israel llajtapi michejkunaqa, ovejitasninkuta chiripi, qʼoñipi ima michej kanku. Chantapis phiña animalesmanta, suwasmanta jarkʼaj kanku. Ovejitasninkuta sapa kuti qhawarej kanku mayqellanpis onqosqa kajtin chayri imanarpakojtin chay rato jampinankupaj. Uña ovejitastataj astawanraj qhawaj kanku, mana machu ovejas jinachu kasqankurayku (Gén. 33:13).

² Cristiano tatasqa, wakin imaspi michejkuna jina kanku. Chayrayku uj sumaj michej jina kʼacha kaykunasta rikuchinanku tiyan. Diospa kamachiykunasninman jina wawasninkuta uywanankupaj (Efe. 6:4). Chayta, ¿tatas juntʼayta atillankuchu? Mana. Imaraykuchus Satanaspa pachanqa imaymana sajra yuyaykunawan wawasman juntʼachin. Chantapis wawasqa juchasapas kasqankurayku pantanku (2 Tim. 2:22; 1 Juan 2:16). Wawasniyoj kanki chay, ¿imaynatá uj sumaj michej jina paykunata qhawawaj? Paykunata sumajta rejsispa, yachachispa, yuyaychaspa ima.

3. ¿Imaynatá tatas wawasninkuta sumajta rejsinkuman?

³ Uj sumaj michejqa sapa uj ovejitanta sumajta qhawarin, onqosqachus manachus kashasqanta yachananpaj. Ajinallatataj tataspis, wawasninkuta uj sumaj michej jina qhawananku tiyan. Biblia nin: “Ovejasniyki imaynachus kasqankuta allinta qhawaykuy”, nispa (Pro. 27:23, 24). Wawasniykita sumajta rejsinaykipajqa imatachus yuyasqankuta, imaynachus kashasqankuta ima sumajta yachanayki tiyan. ¿Imaynatá chayta ruwawaj? Paykunawan sumajta parlarispa.

4, 5. 1) ¿Imatá tatas ruwankuman wawasninkoj sonqonpi imachus kasqanta yachanankupaj? (17 paginapi dibujota qhawariy.) 2) ¿Imataj yanapasorqa wawasniykej sonqonpi imachus kasqanta yachanaykipaj?

⁴ Wakin tatasqa wawasninku waynayashajtinku, mana paykunawan parlariyta atillankuchu. Imaraykuchus wakin wawasqa waynayashaspa karunchakunku, manataj sonqonkupi imachus kasqanmanta parlarillankuchu. Wawasniyki ajinapi rikukushanku chay, ¿imatá ruwawaj? Paykunata munajta mana munajta parlachinaykimantaqa, allin kanman paykunawan khuska imallatapis ruwashaspa parlarinayki (Deu. 6:6, 7). Chayrayku wawasniykiwan parlarinaykipaj tiempochakuy. Ichapis paykunawan puriykacharej chayri pujllaj riwaj, manachayri wasipi ruwanasta khuska ruwawajchej. Chay kutispi, wawasqa imachus sonqonkupi kasqanmanta parlariyta atillanku.

⁵ Wawayki imachus sonqonpi kasqanmanta nipuni parlayta munanchu chayqa, ichapis paywan waj jinamanta parlariwaj. Sutʼincharinapaj, warmi wawaykita imatachus pʼunchaypi ruwasqanmanta tapurinaykimantaqa, allin kanman imatachus qan ruwasqaykita payman willarinayki. Ichapis ajinamanta wawayki imaynachus pʼunchaypi risqanmanta willarisonqa. Chantapis imallamantapis imatachus yuyasqanta yachayta munanki chayqa, mana chaymantapachachu tapuriy. Astawanpis imatachus amigasnin chaymanta yuyasqankuta tapuriwaj. Chantá imaynatachus amigasninta yanapayta atisqanta tapuriwaj.

6. ¿Imaynatá wawasniykiwan parlariyta munasqaykita rikuchiwaj?

⁶ Wawasniyki qanwan parlarinankuta munanki chayqa, paykunawan parlarinaykipaj tiempoyoj kasqaykita, uyariyta munasqaykita ima rikuchiy. Wawasqa tatasninku mana tiempoyoj kajtinku, chʼampaykunasninkumanta paykunawan mana parlariyta atillankuchu. ¿Imaynatá rikuchiwaj wawaykiwan parlariyta munasqaykita? Wawaykimanqa mana ninallaykichu tiyan “munaspaqa parlarillawanki”, nispa. Imaraykuchus wawaykeqa necesitan llakiykunasninta uyarinaykita. Kayla pichus 19 watayoj, nin: “Tataywanqa imamantapis parlariyta atillani. Imaraykuchus payqa sumajta uyariwan. Chantapis sumajta yuyaychariwan”, nispa.

7. 1) ¿Imaynatá tatas wawasninkuta yuyaycharinkuman piwanpis rejsinakuymanta parlaspa? 2) ¿Imatataj tatas ruwankuman wawasninkoj sonqonkuta mana nanachinankupaj?

⁷ Wawasniykiwan piwanpis rejsinakuymanta parlarishaspaqa, ama anchata imastachus mana ruwanallanmanta parlaychu. Chayta entiendenapaj uj pensionman mikhoj risqaykipi tʼukuriy. Ima mikhunaschus chay pensionpi kasqanta willakushan chay letreropi, “ichá venenoyoj kanman” nisqata rikuspa, ¿imatá ruwawaj? Ichapis waj pensionman mikhoj ripuwaj. Ajinallataj kanman wawasniykiwanpis. Imastachus mana ruwanallankumanta mayta yuyaychanki chayqa, wawasniykej sonqonkuta nanachiwaj, niñataj qanwan parlayta  munankumanchu (Colosenses 3:21 leey). Chayrayku sumajta qhawarikuy imaynatachus wawasniykita yuyaychashasqaykita. Uj sipas Emily sutiyoj nin: “Tatasneyqa uj waynawan rejsinakuymanta parlaspa mana sajra imasllamantachu parlawanku. Manaqa uj waynawan rejsinakuy, casarakuypis sumaj kasqanta nillawankutaj. Chaytaj yanapawan paykunawan allinta parlarinaypaj, nitaj imatapis pakayllamanta ruwanaypaj. Chayrayku uj waynawan rejsinakushaspa tukuy imata tatasniyman willarisajpuni”, nispa.

8, 9. 1) ¿Imaraykutaj pacienciawan uyariy may sumaj? 2) ¿Imayná risorqa wawasniykita sumajta uyarejtiyki?

⁸ Wawaykitaqa pacienciawan, kʼachamanta ima uyariy. Chayta ruwajtiyki, wawayki qanwan parlariyta atillanqa (Santiago 1:19, 20 leey). Katiaqa warmi wawanta sapallan uywashan. Pay nin: “Wawayta mana uyariyta munallajchu kani. Mana parlarejllatapis saqejchu kani. Ichapis ancha saykʼusqa kasqayrayku chayri mana rabiachinawanta munasqayrayku. Kunanqa manaña ñaupajta jinachu kani, nitaj wawaypis. Chayrayku sumajta parlarikuyku”, nispa.

⁹ Ronaldpis ajinallapitaj rikukorqa. Pay nin: “Waway yachaywasimanta uj waynawan sonqonta suwachikusqanta niwajtin, sonqoypi mayta phiñakorqani. Chayllapi yuyarikorqani Jehová kamachisninwan kʼacha, pacienciayoj ima kasqanta. Noqapis Jehová jina wawaywan kanay kasqanta yuyarqani. Chayta ruwasqayrayku, wawayqa imatachus yuyasqanta willariwarqa. Ajinamantataj, kʼachamanta parlariyta atillarqani. Tʼukunapaj jinataj yuyaychasqayta tukuy sonqo japʼikorqa, niwarqataj chayman jina ruwananpaj kallpachakunanta”, nispa. Wawasniykichejwan parlarinkichejpuni chayqa, imachus yuyayninkupi, sonqonkupi ima kasqanta yachankichej. Jinamantataj paykunata imallatapis sumajta ajllanankupaj yanapankichej. *

10, 11. ¿Imaynatá wawasniykichejta cheqa kajllapipuni kanankupaj yanapawajchej?

¹⁰ Uj sumaj michejqa mayqen ovejitallanpis tropamanta karunchakuyta atisqanta yachan. Ichapis ovejitaqa uj sumaj pastota rikuytawan, chayta mikhoj rinman.  Chantá aswan karitupiñataj waj pastota rikuspa mikhoj rillanmantaj. Ajinamantataj tropamanta karunchakunman. Wawaspis ajinallatataj cheqa kajmanta karunchakuyta qallarinkuman, sajra runaswan masichakuspa chayri sajra imaswan sonqonkuta kusirichispa (Pro. 13:20). ¿Imaynatá wawasniykita yanapawaj cheqa kajmanta mana karunchakunankupaj?

¹¹ Wawasniyki imallapipis pantashasqankuta reparaspaqa, usqhayllata yanapay. Kʼacha kaykunasninkuta wiñachinallankupajpunitaj yanapay (2 Ped. 1:5-8). Chayta ruwanaykipajtaj familiapi Diosta yupaychanapaj tantakuy yanapasonqa. Reinomanta Willayninchej hojitapi octubre 2008 watapi, tatasman yuyaychakorqa: “Jehovap nisqanmanjina, tatasta familiankuwan Bibliamanta yachakunankuta, mana saqispa tantakunankuta yuyarichiyku”, nispa. Familiapi Diosta yupaychanapaj tantakuypi, ¿sumajtachu wawasniykiman yachachishanki? Wawasniykeqa, may jatunpaj qhawanqanku Diosta yupaychaypi ñauparinankupaj yanapasqaykita (Mat. 5:3; Fili. 1:10).

12. 1) ¿Imaynatá familiapi Diosta yupaychanapaj tantakuy wawasta yanapan? (“Paykunaqa mayta agradecekunku” nisqa recuadrota leey.) 2) ¿Imaynatá familiapi Diosta yupaychanapaj tantakuy yanapasorqa?

¹² Familiapi Diosta Yupaychanapaj Chʼisipi tantakuymanta, uj sipas Carissa sutiyoj nin: “Chay tantakoyqa mayta kusichiwan, imaraykuchus tukuyniyku familia jina parlarikuyku. Tatayqa chay tantakuyta ruwanpuni. Chaytaj mayta kallpachawayku. Chay tantakuyta tatay jatunpaj qhawasqanqa, kikinta ruwanaypaj yanapawan. Chantapis yanapallawantaj tatayta jatunpaj qhawanaypaj”, nispa. Brittney sutiyoj sipastaj nin: “Familiapi Diosta yupaychayqa tatasniyman qayllaykuchiwan. Tatasniy noqamanta llakikusqankuta rikuchiwan. Familiayta kallpachan, ujchan ima”, nispa. Tatasqa wawasninkuta Jehovata munakuyta yachachinanku tiyan. Familiapi Diospa yupaychanapaj tantakuytaj uj sumaj yanapa. *

13. ¿Imataj wawaykita Diosta sirvinanpaj yanapanman?

¹³ Uj michejqa tojnunwan, chayri kʼaspiwan ovejasninta qhatin, jarkʼan ima. Chaytataj ruwan ovejasninta “sumachaj pastospi” michinanpaj (Eze. 34:13, 14). Qanpis uj michej jinallataj wawasniykita qhawanayki tiyan. Ajinamanta Diosllata yupaychanankupaj. Cheqamantachá munawaj wawayki Diosta yupaychaspa salmista jina kusikunanta. Salmista nerqa: “Diosníy, tukuy sonqo munayniykita ruwayta munani. Yachachiwasqasniykita sonqoypi waqaychani”, nispa (Sal. 40:8). Wawasniyki salmista jina kusikonqanku chayqa, tukuy sonqo Jehovaman qokuyta munanqanku, bautizakonqankutaj. Chayta ruwanankupaj cheqa kajta sumajta entiendenanku, Jehová Diostataj sirviyta munananku tiyan.

14, 15. 1) ¿Imatataj tatas ruwananku tiyan? 2) ¿Imamantataj wakin wawas iskayrayanku?

¹⁴ Wawayki Diosta yupaychaypi mana ñauparejtin, chayri cheqa religionpi kasqanmanta iskayrayajtin, ¿imatá ruwawaj? Jehovata munakunanpaj, tukuy ima ruwasqanmanta agradecekuyta yachananpaj ima yanapay (Apo. 4:11). Wawayki wakichisqaña kaspataj, sapallanmantaña Jehovata sirviyta ajllanqa.

¹⁵ ¿Wawayki creesqanmanta iskayrayayta qallarejtinrí? ¿Imaynatá reparachiwaj Diosta yupaychaylla wiñaypaj kusisqa  kausakunanpaj yanapananta? Ñaupajtaqa imaraykuchus iskayrayasqanta yachanayki tiyan. ¿Bibliaj nisqanmantachu iskayrayan? Chayri, ¿imapichus creesqantachu sutʼinchayta manchachikun? ¿Diospa kamachiykunasnin mana yanapasqantachu yuyan? Chayri, ¿qhesachasqa, sapallan kasqantachu yuyan?

16, 17. ¿Imaynatá tatas wawasninkuta yanapankuman Dioswan allinpi kanankupaj?

¹⁶ ¿Imaynatá wawaykita iskayrayajtin yanapawaj? Wakin tatasqa wawasninkuta tapurinku: “¿Diosta yupaychaspa kusisqachu kashanki, nichu sirviyta atillanki? ¿Diosta yupaychay imaspitaj yanapawanchej? Yuyasqaykiman jina, ¿imaspitaj mana yanapawanchejchu? Kay tiempopi japʼisqanchej bendiciones, jamoj bendiciones ima, ¿nichu Diosta yupaychanapaj ima ruwasqanchejmantapis aswan ashkha?”, nispa. Kay tapuykunata kʼachallamanta tapuriy. Amataj anchata tapuykachaychu. Wawaykiwan parlarishaspa ichapis Marcos 10:29, 30 versiculosta ukhunchariwajchej. Wakin waynasqa iskay listasta ruwankuman. Ujninpeqa cristiano kay imapichus yanapasqanta anotakunman, ujninpitaj imapichus mana yanapasqanta. Chaytaj imaraykuchus iskayrayasqanta yachanaykipaj yanapasonqa. Chayman jinataj wawaykita yanapayta atinki. Bibliamanta yachakuyta munajkunaman Yachachin librowan, Diospa munakuynin librowan yachachinchej chayqa, astawanraj wawasninchejman chay libroswan yachachinanchej tiyan.

¹⁷ Wawasniyki Diosta sirviytachus manachus ajllananku tiyan. Ama yuyaychu Diosta yupaychasqaykirayku wawasniykipis Diosta yupaychanallankutataj. Astawanpis paykuna Diosman qayllaykunanku tiyan (Pro. 3:1, 2). Chayta mana ruwayta atejtinkutaj, ichá yanapariwaj kaykunata tapurikunanpaj: “¿Imaynatá yachani Dios kasqantapuni? ¿Imataj rikuchiwan Dios noqamanta llakikusqanta? ¿Imaraykutaj creeni Diospa kamachiykunasnin allinniypaj kasqanta?”. Sumaj michej, nisunman sumaj tata kasqaykita rikuchiy. Pacienciawantaj wawasniykita sumajta yuyaychay. Ajinamanta paykuna reparanqanku Diosta sirviy ni imawan kikinchakusqanta (Rom. 12:2). *

18. ¿Imaynatá tatas Jehová jina ruwankuman?

¹⁸ Tukuy cristianos Sumaj Michej Jehová jina ruwayta munanchej (Efe. 5:1; 1 Ped. 2:25). Astawanraj tatas ovejitasninkuta, nisunman wawasninkuta sumajta rejsinanku tiyan. Jehovaj bendicionesninta japʼinankupajtaj, mayta kallpachakunanku tiyan. Tatas, Diosta munakuyta yachachispa wawasniykichejta sumajta qhawaychej.