1, 2. ¿Imaynatataj Jesús rikucherqa runasta mayta munakusqanta?

JEHOVÁ DIOSQA jatun yachayninta kʼata Churin Jesusta ruwaspa rikucherqa. Tukuy imata ruwashajtintaj, Jesús yanapaj maestro jina kasharqa. Cheqamantapuni nisunman Jehová “cielota” ruwashajtin, “jallpʼaj cimientosninta” churashajtin ima Jesús kusikusqanta. Chaywanpis Jesús astawan kusikorqa runasta Jehová ruwasqanmanta (Pro. 8:22-31). Arí, Jesusqa runasta qallariymantapacha munakorqa.

² ¿Imaynatataj Jesús rikucherqa Diosta, runasta ima munakusqanta? Wañuymanta, juchamanta ima kacharichinawanchejpaj, kausayninta noqanchejrayku qonanpaj kay Jallpʼaman jamuspa (Mat. 20:28; Fili. 2:5-8). Chantapis kay Jallpʼapi kashaspa Diospa atiyninta japʼerqa milagrosta ruwananpaj. Chay milagrosta ruwasqanwantaj mayta munakuwasqanchejta, tumpamantawan tʼukuna imasta ruwananta ima rikucherqa.

3. ¿Imatataj kay yachaqanapi yachakusunchej?

³ Jesús kay Jallpʼapi kashaspa, Diospa gobiernonmanta runasman  willarqa (Luc. 4:43). Yacharqataj chay gobierno Diospa sutinta llimphuchananta, kay pachaj chʼampaykunasninta allinchananta ima. Diospa gobiernonmanta willashaspa milagrosta ruwasqanwantaj, tukuy runasta munakusqanta rikucherqa. Chay milagrosta ruwasqanqa may sumaj, imaraykuchus aswan qhepapaj uj suyakuyta qowanchej. Kay yachaqanapitaj Jesuspa tawa milagrosninmanta yachakusunchej.

4. ¿Imataj karqa lepra onqoyniyoj runawan Jesús tinkushajtin? Sutʼinchay.

⁴ Jesusqa Galileapi Diospa Reinonmanta willashaspa, lepra onqoywan ñakʼarej runawan tinkorqa (Mar. 1:39, 40). Chay runaqa manchay onqosqa kasharqa. Chayraykutaj Lucasqa chay runa lepra onqoywan juntʼa kashasqanta nerqa (Luc. 5:12). Biblia nin jinataj chay runaqa Jesusta rikuytawan, pampakama kʼumuykuspa, mañakorqa: “Señor, munankichus chayqa, atinki onqoyniymanta llimphuchawayta”, nispa. Chay runaqa Jesús sanoyachiyta atinanta yacharqa. Chaywanpis mana yacharqachu sanoyachiyta munanantachus manachus. ¿Imaraykú? Imaraykuchus judiospa religionninkuta kamachejkunaqa lepra onqoyniyoj runasta chejnikoj kanku. Chay runaj cuerponqa, ichapis lepra onqoyniyoj kasqanrayku uj jinamanña tukusharqa. Chaywanpis, ¿imatá Jesús ruwarqa? ¿Judiospa religionninkuta kamachejkuna jinachu chejnikorqa? Qan chaypi kashawaj karqa chay, ¿imatá ruwawaj karqa?

5. ¿Imaraykutaj Jesús lepra onqoyniyoj runata sanoyachiyta munarqa?

⁵ Moisesman qosqa ley nisqanman jina lepra onqoyniyoj runaqa, runasman qayllaykushaspa “lepra onqoyniyoj kani”, nispa qhaparinan karqa. Chaywanpis chay runaqa manasina qhaparerqachu (Lev. 13:43-46). Chayta ruwasqanmanta, ¿Jesús chay runawan phiñakorqachu? Mana. Astawanpis chay runamanta llakikorqa, yanapaytataj munarqa. Khuyakusqanraykutaj chay runata makinwan llankharispa, nerqa: “Arí, munani; llimphuchasqa kay”, nispa. Chayta nejtinkamataj onqosqa runaqa lepramanta sanoyaporqa (Luc. 5:13). Cheqamantapuni Jehovaqa chay runata sanoyachinanpaj, runasta mayta munakusqanta rikuchinanpaj ima, Jesusman atiyta qorqa (Luc. 5:17).

6. 1) ¿Imaraykutaj Jesús runasta sanoyachisqan tʼukunapaj jina karqa? 2) ¿Imatataj Jesús milagrosta ruwasqanmanta yachakunchej?

⁶ Jesusqa Diospa atiyninwan tʼukunapaj jina milagrosta ruwarqa. Sutʼincharinapaj, payqa lepra onqoyniyoj runasta, waj onqoyniyoj runasta ima sanoyacherqa. Biblia nin jina “runasqa mayta tʼukorqanku, rikuspa opasta parlajta, ñukʼusta jaywarejta, suchusta purirejta, ciegostataj rikojta” (Mat. 15:31). Kay tiempopi doctoresqa, uj onqosqa runata jampinankupaj runas cuerponkumanta imallatapis qonankuta munanku. Chaywanpis Jesusqa uj runata sanoyachinanpaj mana chayta ruwaytachu necesitarqa. Imaraykuchus payqa runaj cuerpon imanasqa kajtinpis usqhayllata sanoyachiyta aterqa. Uj onqosqa runa paymanta karupi kajtinpis sanoyacherqa (Juan 4:46-54). ¿Imata chaymanta yachakunchej? Reyninchej Jesucristoqa onqoykunata wiñaypaj chinkachinanpaj atiyniyoj kasqanta, chinkachiyta munasqanta ima. Jesús kay Jallpʼapi kashaspa runasmanta khuyakusqanqa,  Paraisopi ‘llampʼu sonqoyojkunamanta, wajchasmanta’ ima khuyakunanta rikuchiwanchej (Sal. 72:13). Arí, Jesusqa tukuy ñakʼarejkunata yanapayta munan, tumpamantawantaj chayta ruwanqa.

7, 8. ¿Imatataj Jesús ruwarqa Galileamanta Judeaman rishaspa?

⁷ Jesusqa lepra onqoyniyoj runata sanoyachisqanmanta pisi killasninman, Galileamanta Judeaman rerqa Diospa Reinonmanta sumaj willaykunata willamunallanpajpuni. Willaynintataj ashkha runas uyarerqanku, repararqankutaj paykunata Jesús munakusqanta. Jesusqa ñakʼarejkunata sonqocharqa, uj suyakuyta ima qorqa (Isa. 61:1, 2; Luc. 4:18-21).

⁸ Nisán killapitaj Jesusqa Jerusalenman Pascuata ruwaj rerqa. Jerusalentaj runamanta juntʼa kasharqa Pascuata ruwaj risqankurayku. Jesusqa Betesda sutiyoj estanqueman rerqa, chaytaj temploj patanejninpi kasharqa. Chaypitaj uj onqosqa runata phullu patapi sirishajta rikorqa, chay runaqa mana puriyta aterqachu.

9, 10. 1) ¿Imaraykutaj runas Jerusalenpi kaj estanqueman rej kanku? 2) ¿Imatataj Jesús estanquepi ruwarqa? 3) ¿Imatataj yachakunchej suchu runata sanoyachisqanmanta? (8 paginapi dibujota qhawariy.)

⁹ Chay estanquemanqa ashkha runas rej kanku. ¿Imaraykutaj? Imaraykuchus yuyaj kanku, chay estanquepi yaku kuyurisqantawan bañakojtinku sanoyapunankuta. Chayrayku chay lugarqa sanoyakuyta munajkunamanta juntʼa kasharqa. Jesusqa juntʼa runa kasqanrayku mana necesitarqachu imamantapis sanoyakuyta. Chantá, ¿imaraykutaj chay estanqueman rerqa? Runasta munakusqanrayku. Chaypitaj chay suchu runata rikorqa. Chay suchu runaqa, Jesús niraj nacekushajtin onqosqaña kasharqa (Juan 5:5-9 leey).

¹⁰ Jesusqa chay suchu runata taporqa: “Munawajchu sanoyakuyta?”, nispa. Chay runataj may llakisqa nerqa: “Mana piniypis tiyapuwanchu, estanquepi yaku kuyurejtin ichuykunawampaj”, nispa. Jesustajrí nerqa: “Sayarikuy; phulluykita oqharikuytawan, ripuy”, nispa. Chay runataj sayariytawan riporqa. Jesús kay milagrota ruwasqanqa, tumpamantawan paraisopi milagrosta ruwananpi tʼukurichiwanchej. Chantapis runasta mayta munakusqanta rikuchiwanchej. Jesusqa yanapata necesitaj runasta estanqueman maskʼaj rerqa. ¿Imaynatataj Jesús jina ruwasunman? Kay sajra pachapi ñakʼarejkunata yanapanapaj maskʼaj rispa.

11. ¿Imatataj Marcos 5:25-34 versiculosmanta yachakunchej?

¹¹ (Marcos 5:25-34 leey.) Uj warmeqa, chunka iskayniyoj watastaña millay onqoywan onqosqa kasharqa. Chay warmeqa, jampejkunawan jampichikuspa, tukuy kapuyninta tukuchisqa, manataj ni imaynamanta sanoyarqachu. Chay jina onqoyniyoj kasqanraykutaj mayta ñakʼarerqa, nitaj Diosmanpis qayllaykuyta aterqachu (Lev. 15:19, 25). Sanoyapuyta munasqanraykutaj ashkha runaspa chaupinkuman yaykuykuspa, Jesuspa pʼachanta llankhaykorqa. Chay ratopachataj onqoyninmanta sanoyaporqa. Jesustajrí yacharqa atiynin llojsisqanta, runasman kutirispataj, taporqa: “Pitaj pʼachayta llankhaykuwan?”, nispa. Warmitajrí sanoyapusqanta yachaspa, Jesusman chimpaykorqa  manchariywan kharkatitispataj, ñaupaqenman qonqorikuspa imachus paypi ruwakusqanta willarqa. Jesusqa Jehová chay warmita sanoyachisqanta yacharqa. Chayrayku nerqa: “Wawáy, creesqaykirayku salvasqa kanki. Kunanqa sonqo tiyaykusqa ripuy; onqoyniykimanta sanoyasqaña kanki”, nispa. Cheqamantapuni Jesusqa onqosqa runasta munakoj.

12. 1) ¿Imatataj Jesuspa milagrosnin rikuchiwanchej? 2) ¿Imatataj Jesusmanta yachakusunman?

¹² Jesusqa runasta mayta munakun, astawantaj onqosqa runasta, chayta yachaytaj mayta sonqochawanchej. Satanastajrí mana runasta munakunchu. Astawanpis payqa yuyachiyta munawanchej ni imapaj valesqanchejta, nitaj pipis munakuwasqanchejta ima. Jesuspa milagrosnenqa, pay noqanchejmanta, chʼampaykunasninchejmanta ima llakikusqanta rikuchin. Chayrayku mayta agradecekunchej pay uj munakuyniyoj rey, sacerdote ima kasqanmanta (Heb. 4:15). Mana onqosqa kaspaqa, mana entiendeyta atillanchejchu ashkha watastaña onqosqas kashanku chaykunata. Chaywanpis Jesús jina ruwasunman. Payqa mana ni jaykʼaj onqospapis, onqosqasta entiendej, khuyakoj ima (1 Ped. 3:8). Chayrayku pay jina, ruwanallapuni.

13. ¿Imatataj yachakunchej Jesús Lazarota kausarichimusqanmanta?

¹³ Jesusqa mayta llakikoj runasta ñakʼarejta rikuspa. Sutʼincharinapaj, Jesusqa, Lázaro wañupojtin, Lazaroj familianta, amigosninta ima llakisqasta rikuspa, mayta llakikorqa (Juan 11:33-36 leey). Lazarota kausarichimunanta yachaspapis, Jesús sonqo nanayta waqarqa. Nitaj pʼenqakorqachu runaspa rikunankuta waqayta.  Lazarota, familianta ima mayta munakusqanraykutaj, Diospa atiyninwan Lazarota kausaricherqa (Juan 11:43, 44).

14, 15. 1) ¿Imaynatá yachanchej Jehová tukuy ima ñakʼariykunata chinkachiyta munasqanta? 2) ¿Imatá Jesús niyta munarqa “sepulturaspi” kajkunamanta parlaspa?

¹⁴ Bibliaqa Jesús “Dios kaynimpa kikin rijchʼaynin[...]” kasqanta nin (Heb. 1:3, Qheshwa Biblia [QB]). Chayrayku Jesuspa milagrosnenqa, rikuchiwanchej Diospis tukuy ima ñakʼariyta chinkachiyta munasqanta, nisunman onqoykunata, nanayta, wañuyta ima. Jesús kay Jallpʼapi kashaspa wañusqasta kausaricherqa. Tumpamantawantaj pay, Jehová ima wañusqasta kausarichimonqanku. Chayrayku Jesús nerqa: “Hora chayamonqa. Chaypachataj tukuy sepulturaspi kajkuna [...] kausarimonqanku”, nispa (Juan 5:28, 29, QB).

¹⁵ Sepulturaspi kajkunamanta Jesús parlaspaqa, wañupoj runas mana qonqasqachu kasqankumanta parlasharqa. Imaraykuchus tukuy imatá Ruwaj Jehová Diosqa wañupoj runasmanta mana qonqakunchu, nisunman imayna runachus kasqankuta, imayna kausayniyojchus kasqankuta ima yuyarikun (Isa. 40:26). Chantapis Diosninchejqa wañoj runasmanta mana yuyarikullaytachu atin, manaqa yuyarikuytapuni munan. Wañusqas kausarimusqankumanta Biblia parlasqanqa, paraisopi tukuy wañusqas kausarichisqas kanankuta rikuchin.

16. ¿Imastataj tukukuykama cheqa sonqos kajkuna ruwanqanku?

¹⁶ Tukukuykama Diosman cheqa sonqollapuni kasunchej chayqa, Armagedón kashajtin mana wañusunchu, chaytaj uj jatun milagro kanqa. Chantapis Armagedón pasayta ashkha milagrosta rikusunchej. Tukuy runastaj juntʼa runasman tukonqanku (Isa. 33:24; 35:5, 6; Apo. 21:4). Manañataj lentesta, tojnusta, muletasta, silla de ruedasta, audifonosta ima necesitasunchu. Jehová Diospa yanapayninwanqa kallpayoj kasunchej, nitaj onqosunchu. Chantapis kay Jallpʼata uj paraisoman tukuchisunchej (Sal. 115:16).

17, 18. 1) ¿Imaraykutaj Jesús milagrosta ruwarqa? 2) ¿Imaraykutaj paraisopi kanapaj kallpachakunanchej tiyan?

¹⁷ Jesuspa milagrosninmanta Bibliapi leespaqa, “may chhika runas[man]ta” kajkuna tukuy ima onqoy tumpamantawan chinkananpi astawan atienekunku (Apo. 7:9). Jesuspa milagrosnenqa, pay mayta munakuwasqanchejta rikuchiwanchej (Juan 10:11; 15:12, 13). Runasmanta khuyakusqanpis, Jehová kamachisninta mayta munakusqanta rikuchiwanchej (Juan 5:19).

¹⁸ Kay pachaqa wañuymanta, nanaymanta, ñakʼariymanta ima juntʼa kashan (Rom. 8:22). Chayrayku paraíso chayamunallantaña suyashanchej. Malaquías 4:2 versiculoqa paraisopi kusisqas kausakunanchejta nin, imaraykuchus manaña onqosunchu, juntʼa runastaj kasunchej. Tukuy kaypi tʼukurispataj Jehová Diosman agradecekunchej, atienekunchejtaj imatachus niwasqanchejta juntʼananpi. Chayrayku paraisopi kausakunapaj mayta kallpachakuyta munanchej. Jesuspa milagrosnenqa, kamachiyninpi sumaj imasta ruwananta rikuchiwanchej, chaytaj mayta kusichiwanchej.