Kay pachamanta runasqa jukchasqa tiyakuchkankuña

¿IMATAQ qampaq jukchasqa tiyakuy niyta munan? Wakin runapaqqa, mana tʼaqanakuywan nitaq maqanakuywan, kawsay kasqanta niyta munan. Achkha suyus allin kawsay kananpaq parlaptinkuqa, jukchasqa kawsakuytachá suyakun. Chaywanpis chayqa mana qhawakunchu.

Entiendenapaqqa, imaynatachus allin kawsay kananpaq parlasqankuta, kutin kutin mana juntʼasqankuta qhawana kanman. ¿Imaraykutaq jina karqa? Imaraykuchus kamachiqkunaqa, paykunalla allinpaq qhawasqa kayta munanku, manataq runapaq allin kawsayta maskʼankuchu. Chayrayku, suyusqa armasta ruwayllapi atipanakuypijina kachkanku.

Chayrayku, iskay suyus mana maqanakupi tiyakuptinkuqa, mana jukchasqa kachkasqankuta nisunmanchu. Kayta astawan sutʼinchanapaq, iskay runas makinkupi pistolaswan manaraq wañuchinakuchkaptinku, ¿niwaqchu allinta kawsakuchkasqankuta? Mana, ¿ichari? Kay pachamanta may achkha suyusqa ajinata tiyakuchkanku: mana suyuspiqa puraqmanta atienekuyta atinkuchu, chayrayku runaqa, mayqin suyullapis maqanakuyta qallarinanmanta manchasqalla tiyakunku. ¿Imatataq chay maqanakuy mana kananpaq ruwakuchkan?

Armas nucleares nisqaqa: jukchasqa kawsanapaqqa mana yanapanchu

May achkha runaqa, mana maqanakuy kananpaq 1968 watapi, Tratado de No Proliferación Nuclear, nisqa parlakusqanpi atienekunku. Kay tratadoqa iskay ruwayta kamachin: juk suyupi mana armas nucleares, nisqa kaptinqa, mana chay suyupi ruwanankuta kamachin, chantapis ima suyupta kay armas nucleares nisqa kapuptinñaqa, manaña astawan ruwanankuta kamachin. Kay tratadopiqa 180 suyus kachkanku, kay tratadotaq tukuy armasta chinkachinankupaq ruwakun.

Kay tratadowanqa allinta ruwayta munanku. Chaywanpis, wakinkunaqa ninku, wakin suyus armas nuclearesniyuq kaqkuna, mana munankuchu wak suyus mana armas nuclearesniyuq kaqkuna armakunankuta, chayrayku chay tratadota ruwanku, nispa. Chaywanpis runaqa, wakin suyus chay tratadopi parlakusqanta mana mana juntʼanankuta mayta manchachikunku. Chaywanpis wakin suyusqa, mana armasta ruwanankuta kamachikusqantaqa, mana allinpaqchu qhawanku, imawantaq jarkʼakusqayku, nispa ninku.

 Mana chayllachu, allin kawsay kananpaq nispa, tukuy suyuspis energía nuclear nisqataqa ruwallankupuni —chaytaq yapaykun maqanakuy kananpaq—, chaytaqa mana pipis jarkʼakunchu. ¿Imatataq chayrayku wakin suyus ruwachkanku? Wakin runa nisqanmanjina, ichapis wakin suyusqa chayta nispa, pakayllamanta armas nucleares nisqata ruwachkanku.

Astawanpis, wakin suyus armas nuclearesniyuq kaqkunaqa, Tratado de No Proliferación Nuclear nisqapi, parlasqankuta mana juntʼankumanchu. Chayrayku, kay tratadota mana allinpaq qhawaqkunaqa, may atiyniyuq suyus armasninkuta chinkachinankuta chayri pisiyachinankutapis mana suyayta atisunmanchu nispa ninku. Chayrayku, juk qillqa nisqanmanjina, chay kananpaq “suyusqa may allin sunquta rikuchinanku tiyan, puraqmantataq atienekunanku tiyan, chayta suyayqa qhasilla”.

Qhawanchikjina, runaqa jukchasqa kawsayta maskʼasqantaqa, mana taripayta atinchu. Kaytaqa, Diospa Palabranta yachakuqkuna sutʼita qhawanku, imaraykuchus Biblia nisqanta sutʼita yachanku: “runaqa kawsayninmanta mana dueñuchu kasqanta, nitaj kawsaynimpi imatachus ruwananta niyta atisqanta” (Jeremías 10:23). Chantapis Biblia nillantaq: “Runapajqa uj ñan tiyan, mayqentachus yuyan allin kasqanta, chay; chay ñampa tukukuynimpirí wañuylla tiyan”, nispa (Proverbios 16:25). Chayrayku, kay pachamanta kamachiqkuna jukchasqa kawsayta mana apamuyta atinqankuchu. Chaywanpis, allin kawsaypi tiyakuytaqa, suyanallapuni tiyan.

¿Maymantá chiqa jukchasqa kawsay jamunqa?

Dios Bibliapi parlasqanmanjina, jukchasqa kawsayqa, chayamunqaña, kay kawsaytataq runaqa ni jaykʼaq apamunmanchu. Pichus ñuqanchikta ruwawarqanchik paylla kay kawsaytaqa apamunman. Manapis kayta wakinkunaqa creenchu, Diospa parlasqanqa juntʼakunqapuni. Diosqa, qallariymantapacha tukuy runa juk familiajinalla allin kawsaypi allin apanakuypi tiyakunankuta munarqa, Bibliataq Diospa munaynin mana tikrakusqanta niwanchik. * Kay urapi pʼitikuna chayta rikuchiwanchik:

• “Jamuychej, Tata Diospa tʼukuna ruwasqasninta qhawaychej, imaraykuchus kay pachata Tata Dios chʼin pachata saqerqa. Tukuy kay pachapi chʼajwasta chʼinyachin. Maqanakuna flechasta, tʼojsina lanzastapis pʼakiran, caballoswan aysana carretastataj rupharachin.” (SALMO 46:8, 9.)

• “Chay Santo Orqoypeqa mana ima sajratapis ruwanqankuchu, imaraykuchus tukuy jallpʼaqa Tata Diosta rejsiywan juntʼa kanqa, imaynatachus mama qochaman yaku juntʼaykun, ajinata.” (ISAÍAS 11:9.)

• “Payqa wañuyta wiñaypaj chinkachenqa, tukuypa waqaynintataj Tukuy Atiyniyoj Tata Diosqa pichanqa. Ayllumpa mana allimpaj qhawasqa kayninkuta tukuy kay pachamanta chinkachenqa. Ajinata [Jehová] Tata Diosqa nin.” (ISAÍAS 25:8.)

• “Noqanchejrí suyashanchej mosoj cielota, mosoj jallpʼatawan, Dios ruwasaj nisqanman jina, maypichus cheqan kawsaylla kanqa, chayta.” (2 PEDRO 3:13.)

 • “[Diosqa] tukuy waqayta ñawisninkumanta pichanqa, manañataj wañuy kanqachu, nitaj waqaypis, nitaj qhapariypis, nitaj nanaypis, imaraykuchus ñawpaj kaj imasqa manaña kanqachu.” (APOCALIPSIS 21:4.)

Diospa Palabranpiqa atinienekuyta atisunman, imaraykuchus Jehová Diosqa atiyniyuq, Ruwaqninchikjina, allin kawsayta, jukchasqa tiyakuyta ima, kay pachaman apamunanpaq, tukuy imata ruwayta atin (Lucas 18:27). Chantapis, pay chayta ruwayta munasqanta yachanchik. Bibliaqa niwanchik Diosninchik “munasqanman jina”, “ujllaman tantanqa janaj pachapi kajkunata, jinallatataj kay pachapi kajkunatapis, Cristoj kamachiynimpi kanankupaj.” (Efesios 1:8-10.)

Dios nisqanmanjina ‘mosoq jallpʼata’ suyakuchkanchik, maypichus chiqan kawsaylla kanqa, chayta suyayqa mana qhasipaqchu kanqa (2 Pedro 3:13). Kay suyaymanta parlaspaqa, Jehová Dios niwanchik: “Ajinallataj kanqa noqaj simiymanta llojsej palabraqa. Noqamanqa mana chʼusajllachu kutimonqa, manachayqa noqaj munasqayta ruwanqa; imapajchus noqa kacharqani, chayta juntʼanqa”, nispa (Isaías 55:11).

Diospa Palabran jukchawanchik

Imaynatachus ñawpa yachaqanapi nikurqajina, runa tʼakasqa kananpaq kay pachamanta religiones aswan juchayuq kanku. Chaytaq Diospi creeqkunataqa tʼukullata saqin. ¿Manachu Diospa kamachisnin kay pachapi jukchasqa tiyakunankuta suyasunman?

Jehová Diosninchik, Palabran imaqa kay pacha, religionrayku tʼaqasqa kasqanmanta mana ima juchayuqchu kanku. Kay pachamanta religionkuna kay pacha tʼaqasqa kananpaq juchayuq kanku, imaraykuchus paykunaqa Diosmanta runaman mana yachachinkuchu, manaqa runap yuyayninmanta allin kawsay jamunanta ninku. Jesuspa tiemponpi religionkunata kamachiqkunaqa kikillantataq ruwarqanku. Chayrayku, Jesusqa paykunata nirqa: “Puraj uyas. Allinta Isaías qankumanta nerqa: Kay runasqa simillankuwan yupaychawanku, sonqonkurí noqamanta karupi kashan. Qhasillata yupaychawanku. Paykunaqa Diospa yachachiyninta jina runaspa kamachisqallanta yachachinku, nispa.” (Mateo 15:7-9.)

Chiqa religionqa, chiqamanta runata jukchan. Kaymantataq profeta Isaías nin: “Qhepa pʼunchaykunapi kay jina kanqa: Maypichus Tata Diospa Templon kashan, chay orqoqa tukuy orqosmanta aswan patapi sayachisqa kanqa, oqharisqataj kanqa tukuy orqosmanta aswan pataman. Tukuy nacionestaj chaymampuni jamonqanku. Payqa nacionesta juzganqa, ashkha runaspajtaj justiciata ruwanqa. Espadasninkuta arado rejasman tukuchenqanku, tʼojsina lanzasninkumantataj hocesta ruwakaponqanku. Nitaj mayqen naciompis waj naciompa contranta maqanakunampaj wakichikonqachu, nitaj wañuchinaku chʼajwapajpis oqharikonqachu”, nispa (Isaías 2:2, 4).

Kunan tiempopiqa Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, 230 kuraq suyuspi Diospa nisqanta kasukusqankurayku, jukchasqas tiyakuchkanku. ¿Imataq paykunata jukchan? Apóstol Pabloqa jinata qillqarqa: “Astawanqa, munakuywan pʼachawan jina pʼachallikuychej, imaraykuchus munakoyqa chay tukuyninta ujllaman sumajta tukuchin”, nispa (Colosenses 3:14). Kay pʼitipiqa ‘jukllaman tukuchin’ griego rimayqa, cuerponchikpa ankusninwan ninakun. Kay ankusqa, waskhajina cuerponchikpi tukuy imanchikta maychus kananpi japʼin, jinamanta tullusninchikpis mana tʼaqakunankupaq.

Munakuyqa chay ankus jinallatataq: runasta jukchananpaq atiyniyuq. Munakuptinchikqa mana runa masinchikta wañuchisunchu, manaqa tukuy laya runawan allinta tiyakusunchik, jukchasqataq kakusunchik. Chay jinata munakusqanchikrayku, kay ‘Qurimanta Leyqa’ kawsayninchikpi allin kaqta ruwananchikpaq yanapawanchik: “Chayrayku, imatachus munankichej runas qankunapaj ruwanankuta, ajinallatataj qankunapis paykunapaj ruwapuychej” (Mateo 7:12). Kay Jesuspa kamachiyninqa, ima chiqniytapis chinkachinankupaq may chhika runasta yanapan.

Puraqmanta munanakuychik

Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, Cristo nisqata juntʼaspa chiqa cristianos kasqankuta rikuchinku: “Qankunachus munanakunkichej chayqa, tukuy runas yachanqanku yachachisqasniy kasqaykichejta” (Juan 13:35). Chiqninakuy,  político chʼampaykuna kaptin ima, kay munakuytaqa Jehovamanta sutʼinchaqkunalla rikuchinku. Kay Ruwanda suyupijina runaqa puraqmanta wañuchinakurqanku Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa chiqamanta munakuyta rikuchirqanku. May llakiypi tiyakuchkaptinku Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, hutus ayllumanta kaqkunaqa, tutsis ayllumanta hermanosta, wañuy patapi kaspapis sumaqta yanaparqanku, mana wak runas wañuchinankupaq.

Runaqa allin kawsayta, puraqmanta munanakuyta ima, kay pachaman, mana apamunanta suyasunmanchu. Diosnillanchik chayta tiemponpi apamunqa chaytataq Biblia willawanchik. Chaywanpis, kunanqa allin kawsaypi, jukchasqas tiyakuyta atisunman.

Jehovamanta sutʼinchaqkuna jinata kawsakunku, paykunaqa kay pasaq watapi, waranqa junu (1.000.000.000) kuraq horasta Bibliamanta yachachirqanku. Diospa Palabranmanta, chay sumaq yachayqa, kay pachamanta may achkha runasta jukchachkan, chiqninakuyta, qhawaranakuyta ima, saqichispa. Paykuna ukhupiqa armenios, turcos, alemanes, rusos, wakkuna ima, kachkanku.

¿Imaynatachus Diospa Palabran runata jukchasqanmanta astawan yachakuyta munawaqchu? Llaqtaykimanta Jehovamanta sutʼinchaqkunawan parlariwaq, chayri 2 paginapi rikhuriq juknin direccionman qillqawaq.

[Sutʼinchaynin]

[4 paginapi sutʼinchaynin]

Runaqa allin kawsay kananpaq, parlasqanta mana juntʼanchu

[7 paginapi sutʼinchaynin]

Bibliap yachachisqanqa kamachiqkuna mana ruwayta atisqankuta ruwan

[5 paginapi dibujo/foto]

Diospa Palabranqa chiqamanta jukchasqas kananchikpaq yanapawanchik

[7 paginapi dibujo/foto]

Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa hutu ayllumanta tutsi aylluwan khuska juk tantakuy wasita ruwachkanku