Jehovamanta yuyarikunallapuni tiyan
Jehovamanta yuyarikunallapuni tiyan
“[Jehová] Tata Diospipuni yuyani.” (SAL. 16:8.)
1. ¿Imaynatá Bibliapi wakin runasmanta qillqakusqan yanapawanchik?
DIOSPA Palabran riqsichiwasqanchikqa, Jehová imaynatachus runawan apanakusqanta rikuchiwanchik. Kay qillqasqapitaq, runas Diospa munaynin juntʼakunanpaq yanapasqankuta rikuchiwanchik. Chantapis, Bibliapi chay runasmanta qillqakusqanqa mana paykunamanta yachanallanchikpaqchu qillqakun, manaqa Diosman astawan qayllaykunanchikpaqpis (Sant. 4:8).
2, 3. ¿Imaynatataq Salmo 16:8, nisqanta entiendesunchik?
2 Tukuypis, Bibliamanta aswan riqsisqa runasmanta mayta yachakusunman, kay runasmantajina Abraham, Sara, Moisés, Rut, David, Ester, apóstol Pablo ima. Chaywanpis, mana ancha riqsisqa runaspis kallankutaq, paykunamantapis achkhata yachakullasunmantaq. Biblia paykunamanta nisqanpi tʼukuriptinchik, salmosta qillqaq kikinta ruwananchikpaq tanqawasunchik, jinata nin: “[Jehová] Tata Diospipuni yuyani; pay pañaypi kajtin, mana imapis urmachiwanqachu”, nispa (Sal. 16:8). ¿Imaynatá kay salmosta qillqaq nisqanta entiendesunman?
3 Maqanakuypi, soldadoqa paña makinpi juk espadata japʼiq, lluqʼi makinpitaq escudota japʼiq, jina kaptin paña ladontaqa mana imapis jarkʼaqchu. Chayrayku, wak soldado paña ladonta jarkʼaptinqa, manaña imanankumanchu karqa. Kikillantataq Jehovaqa, paymanta yuyarikuptinchik, nisqantataq kasuptinchik jarkʼawasunchik. Kunanqa, Biblia wakin runasmanta parlasqanta qhawasunchik, chaytaq iñiyninchikta kallpachanqa, chantapis ‘Jehová Diosmanta yuyarikunallapaqpuni’ sumaqta yanapawasunchik.
Jehová mañakusqanchikta uyarin
4. Biblia Eliezermanta willasqanmanjina, ¿Dios mañakusqanchikta uyarinchu?
4 Jehovamanta sapa pʼunchay yuyarikuptinchik, pay mañakusqanchikta uyarinqa (Sal. 65:2; 66:19). Chayta Abrahanpa kuraq kamachin rikuchiwanchik, payqa Eliezerchá karqa. Eliezerqa, Abrahán kamachisqanmanjina, Isaacpaq juk warmita, Jehovata yupaychaqta maskʼanpuq Mesopotamia llaqtaman rirqa. Chaypaqqa, Diosmanta yanapata mañakurqa, Rebeca camellosninpaq yakuta urquptintaq, Jehová chay mañakuyninman kutichisqanta yacharqa. Diosmanta mañakuq runa kasqanrayku, Isaacpaq juk warmita taripurqa, chay warmitataq mayta munakurqa (Gén. 24:12-14, 67). Ichapis ñuqanchikqa, mana Abrahampa kamachin Eliezerjinachu maskʼananchik kanqa. Chaywanpis, ¿manachu ñuqanchikpis payjina Jehová mañakuyninchikman kutichiwananchikta tukuy sunqu suyasunman?
5. ¿Imaynamantá yachanchik Dios sunqunchik ukhullapi, manapis unaytachu mañakusqanchikta uyarisqanta?
5 Ichá wakin kutiqa Diosmanta mana unayta mañakuyta atisunchu. Juk kuti, Persia llaqtamanta rey Artajerjes, coperon Nehemías imaraykuchus llakisqa kasqanta yachayta munarqa. Chayrayku, jinata tapurqa: “[¿]Imatataj qanrayku ruwaymanri?”, nispa. Nehemiastaq “chaypacha janaj pachapi kaj Diosmanta mañarikuytawan”, reyman kutichirqa. Diosmanta mañakusqanqa, mana tukuy uyarinankupaqjinachu, nitaq unaytachu mañakurqa, chaywanpis Jehovaqa uyarirqa. Chayrayku Nehemiasqa, Jerusalenpa pirqasninta watiqmanta sayarichirqa rey Artajerjes yanapayninwan (Nehemías 2:1-8, ñawiriy). Rikunchikjina Diosqa, sunqunchik ukhullapi, manapis unaytachu mañakuptinchikpis, uyariwanchik.
6, 7. a) Diosmanta mañakuymanta parlaspa, ¿imatá Epafras yachachiwanchik? b) ¿Imaptintaq wakkunapaq Diosmanta mañapunanchik tiyan?
6 Bibliaqa “ujkuna ujkunapaj” Diosmanta mañakunanchikta niwanchik, manataq chay ratopacha mañakusqanchikman kutichiwananchikta suyasunchu (Sant. 5:16). Chayta Epafras rikuchiwanchik, payqa “Jesuspa sumaj kamachin” karqa, hermanospaqtaq Diosmanta mayta mañapurqa. Pablo Romamantapacha jinata qillqarqa: “Qankunamanta [Colosensesmanta] ujnin kaj, Cristoj kamachin Epafras napaykamusunkichej. Payqa mañapusunkichejpuni Diosmanta, sinchʼita sayanaykichejpaj sumaj wiñasqas, Diospa munayninta juntʼaspa. Noqa testigo kani: Epafrasqa qankunallapipuni yuyan, jinallataj Laodiceamanta kajkunapi, Hierapolismanta kajkunapiwan” (Col. 1:7; 4:12, 13).
7 Hierápolis, Laodicea, Colosas ima llaqtasqa, Asia Menor nisqa jallpʼapi kachkarqanku. Hierápolis llaqtapi, runaqa Cibeles diosa nisqata yupaychaq kanku, chay chawpipitaq cristianos tiyakuchkarqanku. Laodicea llaqtapitaq, runaqa qhapaqyayllata maskʼaq kanku. Colosas llaqtapiri, runap yachayninta mayta yachachiq kanku (Col. 2:8). Chayraykuchá Epafrasqa —Colosasmanta kasqanrayku—, chay llaqtanpi tiyakuq hermanosninpaq mayta Diosmanta mañapurqa. Payqa paykunapaq Diosmanta mañapuqllapuni, manapis Bibliaqa imaynatachus Epafraspa mañakuyninman kutichikusqanta willanchu. Ñuqanchikpis hermanosninchikpaq mañapunallanchikpuni tiyan. Manapis runap kawsayninwan imatapis ruwananchikchu tiyan, ichapis wakin kutiqa, familianchikmanta, chayri munasqa masisninchikmanta, pillapis ñakʼariypi kachkasqanta yachasunman (1 Ped. 4:15). Paykunata yanapasun, paykunapaq Diosmanta mañapuspa. Pablopaq hermanos Diosmanta mañapusqanku, mayta yanaparqa, ñuqanchik wakkunapap mañapusqanchik kikillantataq yanapanman (2 Cor. 1:10, 11).
8. a) ¿Imaynatá Efesomanta ancianos Diosmanta mañakuyta allinpaq qhawasqankuta yachanchik? b) ¿Imaynatá Diosmanta mañakuyta rikunanchik tiyan?
8 ¿Diosmanta mañakuyta allinpaq qhawaqtajinachu riqsichikunchik? Pablo Efesopi ancianoswan tantakuytawan, “qonqoriykukorqa, tukuyninkutaj Diosmanta mañakorqanku”. Chaymanta “tukuyninku waqarikorqanku, Pablota ojllaykuspataj muchʼaykorqanku. Paykunaqa astawan sonqonkuta nanachikorqanku Pabloj nisqanmanta: Manaña ujtawan rikuwankichejchu, nispa”. (Hech. 20:36-38). Chay ancianospa sutisninkuta mana yachanchikchu, chaywanpis Diosmanta mañakuyta allinpaq qhawasqankuta allinta yachanchik. Ñuqanchikpis, Diosmanta mañakuytaqa may allinpaq qhawananchik tiyan, tukuy imapitaq kasukuspa, ‘makisninchikta uqharispa’ mañakuptinchik, janaqpachapi kaq Tatanchik mañakusqanchikta uyariwasun (1 Tim. 2:8).
Diosta tukuy imapi kasukuna
9, 10. a) ¿Imatataq Zelofehadpa ususisnin yachachiwanchik? b) ¿Imatataq soltero cristianos chay israelitas kasukusqankumanta yachakunkuman?
9 Jehovamanta yuyarikullaptinchikpuni, payta tukuy imapi kasukusunchik, jinamanta may chhika tʼinkaykunata japʼisunchik (Deu. 28:13; 1 Sam. 15:22). Arí, Jehovata kasuyta munananchik tiyan. Moisespa tiemponmanta, Zelofehadpa phichqa ususisnin, imaynatachus kasukusqankupi tʼukurina. Israelitaspa usunkupiqa, familiap herencianta qhari wawasllaman quq kanku, manataq warmi wawasmanqa quqchu kanku. Zelofehadpataqa mana qhari wawasnin kapurqachu, chayrayku pay wañupuptin Jehovaqa herencianta ususisninman qupunankuta kamachirqa. Chay herenciata japʼinankupaqtaq: Manasespa ayllunmanta kaq qharisllawan casarakunanku karqa, jinamanta Zelofehadpa herencian mana wak aylluman pasananpaq (Núm. 27:1-8; 36:6-8).
10 Zelofehadpa ususisninqa, Diosta kasukuptinku, tukuy imapi allin rinanta yacharqanku. Biblia jinata nin: “Tata Diosqa Moisesman kamachisqanman jina Zelofehadpa ususisnenqa ruwarqanku. Ajinata ruwarqanku Maala, Tirsa, Hogla, Milca, Noa ima. Paykuna casarakorqanku tatankumanta tiosninkoj churisninkuwan. Chaykuna karqanku Josejpa churin Manasespa mirayninmanta kajkuna. Ajinamanta herenciasninkoqa tatankoj ayllun ukhullapipuni karqa” (Núm. 36:10-12). Kay warmisqa Jehovap kamachisqanta kasukurqanku (Jos. 17:3, 4). Kunanpis soltero cristianos Jehovap munayninta juntʼayta munaqkuna, chayllatataq ruwanku: Diospi atienekunku, chanta Señorpi ‘creeqkunallawan’ casarakunku (1 Cor. 7:39).
11, 12. ¿Imaynatá Caleb Diospi atienekusqanta rikuchirqa?
11 Calebmanta yachakullasunmantaq, paypis Jehovata kasukuq israelita karqa (Deu. 1:36). Israel llaqta Egiptomanta kacharichisqa kasqantawan, 16 siglopi qayna Pacha tiempopi, Moisesqa 12 runasta Canaán llaqtaman watiqanankupaq kacharqa. Chaywanpis, chay runasmanta, Josuewan, Calebllawan, Jehovapi atienekunankupaq runata kallpacharqanku, jinamanta Canaán jallpʼaman yaykunankupaq (Núm. 14:6-9). Tawa chunka watas pasasqanmanta, Calebpis Josuepis Jehovata tukuy imapi kasukuspallapuni kawsachkarqanku, paykunamanta Josué akllasqa karqa Diospa llaqtanta Canaán jallpʼaman pusananpaq. Chay wak chunka watiqaq runastaq, tawa chunka watasta Isarael chʼin pampapi purisqanpi wañurarqanku (Núm. 14:31-34).
12 Calebqa, chay tawa chunka watasmanta kawsachkallaspapuni, Josueman jinata nirqa: “Noqari imatachus Señorniy [Jehová] Tata Dios nisqanta juntʼarqani”, nispa (Josué 14:6-9, ñawiriy). Caleb 85 watasniyup kachkaspa, Jehová may jallpʼapichus tiyakunanta nisqanta, chayta mañakurqa, chay llaqtaspi Israelpa may kallpayuq enemigosnin tiyakullachkaptinkuraq (Jos. 14:10-15).
13. ¿Imatá ruwananchik tiyan, ñakʼariypi kaspapis, Dios yanapanawanchikpaq?
13 ‘Jehová Diospa nisqasninta juntʼaptinchikqa’, Jehová tukuy imapi kasukuq Calebtajina yanapawasun. Arí: ima llakiypipis, ima ñakʼariypipis Jehovata tukuy imapi kasukuptinchik, pay yanapawasunchik. Chaywanpis, Calebjina wañuyninkama Diosta kasukuyqa mana atikullanchu. Salomón chayta rikuchiwanchik, payqa kamachiyninta allinta qallarirqa, chaywanpis machuyayninpi, warmisnin wak dioskunata yupaychachirqanku, “ajinamanta Salomonqa sajratapuni ruwarqa Tata Diospa ñawpaqempi, manataj cheqantachu purerqa, Tata Diosta qhatispa tatan David jinaqa” (1 Rey. 11:4-6). Chayrayku, Diosta tukuy imapi kasukuna, sapa pʼunchaytaq paymanta yuyarikuna, ima ñakʼariypi kachkaspapis.
Jehovapi atienekuypuni
14, 15. Noemí Diospi atienekusqanwan, ¿imatataq yachachiwanchik?
14 Diospi atienekunanchik tiyan, astawanraq imachus qhipaman kananta mana yachasqanchikrayku. Noemimanta yuyarikuna, pay Moab llaqtapi kachkaptin, qusanpis iskaynin qhari wawasninpis, chaypi wañupurqanku. Judaman kutichkaptintaq, machuyasqa warmiña karqa, anchata llakikuspataq nirqa: “Amaña Noemi [chayri kʼacha] niwaychejchu, manachayqa Mara [chayri llakiy]. niwaychej, imaraykuchus Tukuy Atiyniyoj Diosqa imaymana llakiykunata apachimuwan. Kaymantaqa makisniy juntʼa llojserqani, Tata Diostaj munarqa chʼusaj maki kutimpunayta. [¿]Imaraykutaj Noemi niwankichej kasqa, Tukuy Atiyniyoj Diosqa contraypi sayarispa, llakichiwajtinri?”, nispa (Rut 1:20, 21).
15 Noemiqa manchay llakisqapuni kachkarqa. Chaywanpis, Rut librota allillanmanta ñawirispa, Noemí mana jaykʼaq Jehovapi atienekuyta saqisqanta rikunchik. ¡Jehovapi suyakusqanrayku Noemip llakiyninqa kusiyman tikrakurqa! Ñuqchʼan Rutqa, viuda qhipakurqa, chaywanpis Boazwan casarakurqa, juk wawatataq nacechikurqa. Chanta, Noemiqa allchhinta uywaspa mayta kusikurqa. Biblia jinata willawanchik: “Kawsaqesnintaj chayta rikuspa, nerqanku: Noemiqa wawitayoj kasqa, nispa. Chay wawaman Obed sutita churarqanku paytaj Isaipa [Jesep] tatan karqa, Davidpa jatun tatantaj” (Rut 4:14-17). Noemí kawsarimuspa, ñuqchʼan Rutwan tinkuspa, mirayninmanta Mesías nacesqanta yachanqa (Mat. 1:5, 6, 16). Noemijina, ñuqanchikpis mana imaynatachus llakiyninchik allinchakunanta yachanchikchu. Chayrayku Proverbios 3:5, 6 ninjina: “Tukuy sonqoykiwan Tata [Jehová] Diospi atienekuy; ama qampa yachasqallaykipeqa atienekuychu. Tukuy ima ruwasqaykipi Tata Diosmantaqa yuyarikuy. Paymin cheqan ñanta pusasonqa”.
Santo espíritu yuyaychasqanmanjina kawsanachik
16. ¿Imaynatá Diospa espiritun unay Israelmanta wakin ancianosta yanaparqa?
16 Jehovamanta sapa pʼunchay yuyarikuptinchik, pay santo espiritunwan pusaykachawasunchik (Gál. 5:16-18). Moisesqa ‘llaqtata kamachiyta’ yanapanankupaq, 70 ancianosta akllakurqa, Diostaq paykunaman espiritunta qurqa ‘paykuna runasta kamachiyta, yanapanankupaq’. Eldadpa, Medadpa sutisllamanta willakun, chaywanpis Diospa espiritunqa tukuyta yanaparqa llamkʼayninkuta juntʼanankupaq (Núm. 11:13-29). Kay runasqa, atiyniyuq, llampʼu sunquyuq, jinallataq atienekunapaqjina, chiqan runas ima, karqanku; ñawpaq akllasqas kaqkunajina (Éxo. 18:21). Kunan tiempopi ancianospis jinallataq kanku.
17. ¿Imaynatá santo espíritu tabernáculo nisqata ruwakunanpaq yanaparqa?
17 Jehovap santo espiritun, chʼin pampapi tabernáculo nisqa ruwakunanpaq sumaqmanta yanapallarqataq. Jehová artesano Bezaleelta ruwaqkunamanta kuraqninta churarqa, nirqataq: “Payman juntʼachini Diospa Espiritunwan, yachayniyoj kanampaj, tukuy ima kajta yachanampaj, tukuy imata walejta ruwanampaj, ima ruwanatapis sumajta ruwanampaj”, nispa (Éxo. 31:3-5). Bezaleel ‘yachayniyuq’ runaswan, kamachin Oholiabwan ima, chay jatun ruwanata ruwarqanku. Chantapis, Jehovap espiritunqa, runasta kapuyninkumanta “tukuy sonqowan maytachus qoyta” munasqankuta qunankupaq tanqarqa (Éxo. 31:6; 35:5, 30-34). Kunan hermanosta Diospa santo espiritullantaq, tukuy imata Reinorayku ruwanankupaq tanqan (Mat. 6:33). Yachayniyuq runapis kasunchik, santo espiritutaqa mañakunapuni tiyan, chaymanjinataq ruwananchik tiyan, jinata ruwasun chayqa, Jehová ima ruwanatachus kamachisqanta juntʼasunchik (Luc. 11:13).
Jehová Diosta may jatunpaq qhawanapuni
18, 19. a) ¿Imaynatataq santo espíritu tanqawanchik? b) ¿Imata Simeonmanta Anamanta ima, yachakunchik?
18 Santo espiritunqa Diosta may jatunpaq qhawananchikpaq yanapawanchik, jinamanta Jehovamanta yuyarikunallapaqpuni. Unay tiempopi, Diospa llaqtanman kayta kamachikurqa: “Tukuy Atiyniyoj Tata Diosllata Santo Kajpaj qhawaychej; payllata manchachikuychej”, nispa (Isa. 8:13). Ñawpa kaq siglopi Diospa iskay kamachisnin kawsarqanku, paykunaqa Simeón, Ana ima karqanku, Jerusalenpi Jesús nacekunan tiempopi tiyakurqanku, paykunaqa Diosta manchachikuq kasqankuta rikuchirqanku (Lucas 2:25-38, ñawiriy). Machuyasqaña kaspapis Simeonqa, “Israel sonqochasqa kananta” suyachkallarqapuni, Mesiasmanta profecias juntʼakunanpi atienekusqanrayku. Diosqa espiritunniqta, Simeón Mesiasta rikunankama kawsakunanta nirqa, chay nisqantaq juntʼakurqapuni. Qayna pachamanta 2 watapi, Jesusta, maman Mariawan, Josewan, temploman aparqanku. Santo espirituwan juntʼasqa kaspa Simeonqa Mesiasmanta profetizayta qallarirqa, Mariata Jesusta kurkupi warkhusqata rikuspa mayta sunqupi llakikunanta nirqa. Chaywanpis Simeonqa maytachá kusikurqa “Diospa kachamusqa Cristota” makisninwan uqharisqanrayku. Simeón Diosta manchachikuq runa kasqanqa, kunan pʼunchaymanta cristianosta payjina kananchikpaq sumaqta yachachiwanchik.
19 Juk viuda, Ana sutiyuq, 84 watasniyuq kallarqataq, payqa Diosta may jatunpaq qhawaq karqa, “Templomantaqa mana llojsejchu, tuta pʼunchay sirvispa, ayunaspa, [Jehová] Diosmantataj mañakuspa”. Paypis chay pʼunchaypi templopi kasqanrayku, chay wawitata rikurqa. ¡Maytachá kusikurqa chay wawita Mesiasman tukunanta yachaspa! “Chay kikimpacha jamuspa, Diosta yupaycharqa, wawa Jesusmantataj willarqa Jerusalenpa salvacionninta tukuy suyajkunaman”. Ana mana chʼinllaqa qhipakurqachu; manaqa chay sumaq willayta wakkunamanpis willallarqataq. Simeonjina Anajina, kunan cristianos machitusña kaspapis mayta kusikunku Jehovata yupaychanapaq, mana waynaspunichu kana kasqanta yachaspa, paypa sutʼinchaqnin kasqankumanta ima.
20. Machuñapis waynaspis kaspa, ¿imata ruwananchik tiyan, imaptintaq?
20 Machuyasqapis waynaspis kasunchik, Jehovamantaqa amapuni qunqakunachu. Jinamanta pay atisqanchikmanjina, kay may jatun kayninmanta, allin ruwasqasninmanta ima, willayninchikpi tʼinkawasun (Sal. 71:17, 18; 145:10-13). Jehovata jatunchanapaqqa, pay munasqanmanjina allin runa kananchik tiyan. Biblia unay tiempomanta wakin runas allin ruwayta ruwasqankumanta, astawan yachakuna.
¿Imatataq kutichiwaq?
• ¿Imaynatá yachanchik Jehová mañakuyninchikman kutichisqanta?
• ¿Imaptintaq Diosninchikta tukuy imapi kasukunanchik tiyan?
• ¿Imaraykutaq Jehovapi atienekunanchik tiyan, llakisqas kachkaspapis?
• ¿Imaynatá santo espíritu Diospa llaqtanta yanapan?
[Tapuykuna]
[10 paginapi dibujo/foto]
Nehemías Diosmanta mañakusqanqa mana qhasichu karqa
[11 paginapi dibujo/foto]
Noemipta llakiynin kusiyman tikrakusqanqa, Jehovapi astawan atienekunapaq yanapawanchik.