Kawsayninchik mana qhasi mana kaq kananpaq, ¿imatá ruwasunman?

“Diosta manchachikuy, kamachisqasnintataj juntʼay.” (ECL. 12: 13.)

1, 2. ¿Imaynatá Eclesiastés librota ukhunchay yanapawasun?

TUKUY imayuq runapi tʼukuriy. Payqa, may riqsisqa kamachiqkunata yuyaychan, may qhapaq runataq, nitaq tiemponmanta pipis payjina sumaq yachayniyuq karqachu. Chaywanpis, tukuy imata ruwaspapis, kawsaynin mana qhasi mana kaq kananpaq, imatachus ruwananta tapurikunraq.

² Chay runaqa, unay tiempopi kawsarqapuni. Sutikurqa, Salomón, Bibliamanta Eclesiastés libropitaq imaynatachus kusiy kawsayta maskʼasqanta, yachanchik (Ecl. 1:13). Ñuqanchikpis, mayta kawsayninmanta yachakusunman. Chayrayku Eclesiastés libropi yuyaychasqanqa, kawsayninchik mana qhasi mana kaq kananpaq, imatachus kawsayninchikpi ñawpaqman churananchikpaq, yuyaychawanchik.

“Wayra japʼiyta munay”

3. ¿Imatataq runap kawsayninmanta nisunman?

³ Salomonqa, Dios tukuy imata kʼachituta Jallpʼapi ruwasqanta nin, chaykunamanta yachaytataq mana saykʼunchikchu. Chaywanpis kawsayninchik pisi kasqanrayku, mana Diospa ruwasqasninta allinta riqsinchikchu (Ecl. 3:11; 8:17). Biblia nisqanmanjina, runaqa pisillata kawsan, usqhayllatataq kawsaynin tukukun (Job 14:1, 2; Ecl. 6:12). Chayta yachayqa, mana qhasi mana kaqta kawsananchikpaq yanapanawanchik tiyan, chaywanpis kay saqra pachaqa, qhasi mana kaqta kawsananchikpaq tanqawanchik.

4. ¿Imasmanta kay yachaqanapi parlasun?

⁴ Qhasi mana kaqta kawsaymanta parlaspa, Salomonqa 30 kutita Eclesiastés libropi “qhasi mana kaq” rimayta uqharin (Ecl. 1:2, 3). Wakin kutitaq “qhasi mana kaq” rimayta, “wayra japʼiyta” munaywan kikinchan (Ecl. 1:14; 2:11). Yachanchikjina wayrataqa mana japʼiyta atisunmanchu. Wayrata, japʼiyta munaqqa, chʼusaq makilla qhipakun, kikillantaq qhipakun kawsayninta qhasi mana kaqpaq churaqqa. Kawsayninchikqa, pisilla qhasi mana kaqta kawsananchikpaqqa. Mana ajinata pantayta munaptinchikqa, qhawarina imaynatachus wakin runas qhasi mana kaqman kawsayninkuta churanku. Qallarinapaqqa, aychap munayninta maskʼanamanta, qhapaqyayta maskʼanamanta ima parlasun, chaymantataq llamkʼaymanta parlasun.

Aychap munayninta maskʼay, ¿kusiyta apamunmanchu?

5. ¿Imapi Salomón kusiyta maskʼarqa?

⁵ Salomonqa kay tiempomanta runasjina, kusiyta aychap munayninta maskʼaspa tariyta munarqa. Pay qillqarqa: “Imaswanchus sonqoy kusikuyta munarqa, chaytapis ruwarqani” (Ecl. 2:10). ¿Imawan sunqunta kusichiyta munarqa? Eclesiastés libro 2 tʼaqanpi ninjina, vinota ukyarqa —mana machaykunankamachu—, huertasta ruwanankupaq dibujarqa, kamachina wasista ruwarqa, takiykunawan kusikurqa, sumaq mikhunastataq mikhurqa.

6. a) ¿Imaraykutaq mana juchachu sunquta kusichiy? b) ¿Imaynatataq sunquta kusichiyta qhawananchik tiyan?

 ⁶ Biblia, ¿juchachawanchikchu amigosninchikwan maykʼaqllapis kusikunapaq imatapis maychus kaqmanjina ruwaptinchik? Mana. Salomonqa, pʼunchaynintin llamkʼasqanchikmanta, samarispa mikhuptinchik, ukyaptinchik ima, Diospaq tʼinkan kasqanta niwanchik (Eclesiastés 2:24; 3:12, 13, ñawiriy). Chantapis Jehovallataq waynas, maychus kaqmanjina ‘tiemponkupi kusikunankuta’ nin (Ecl. 11:9). Tukuypis samarikuyta, sunqunchikta kusichiyta ima, necesitanchik (Marcos 6:31, kikinchay). Chaywanpis mana kawsayninchikta chayllamanchu churananchik tiyan. Sunquta kusirichiyqa, mikhunata miskʼichanapaq llaqwajinalla kanan tiyan. Anchata llaqwata munaptinchikpis, mana mikhunatajina chayllata mikhusunmanchu, imaptinchus mana saksachiwasunmanchu nitaq kallpachawasunmanchu. Salomonqa, kikillantataq aychap munayninta maskʼayta ‘wayrata japʼiyta munaywan’ kikincharqa (Ecl. 2:10, 11).

7. ¿Imaraykutaq imawanchus sunqunchikta kusichiyta, allinta akllananchik tiyan?

⁷ Chantapis mana tukuy imachu sunquta kusichinapaq allin kachkan. Imaptinchus wakin ruwaykunaqa, Diosmanta karunchawasunman, khuchichakuymantaq tanqawasunman. Achkha runas sunqunkuta kusichiyta munasqankurayku, drogaman, machayman, pukllayllaman ima, qukunku. ¡Chayjinatapuni kawsayninkuta qhasi mana kaqpi churanku! Jehovaqa, mayta chaymanta yuyaychawanchik, sunqunchikwan chayri munayninchikwan atipachikusun chayqa, ñakʼariyman chayasun (Gál. 6:7).

8. ¿Imaraykutaq imaynatachus kawsachkasqanchikta tʼukurinanchik tiyan?

⁸ Aychap munaynillanta maskʼasun chayqa, Diospa munayninta mana ruwayta atisunchu. Yuyarikuy kawsayninchikqa pisilla, nitaq mana chʼampayniyuq, mana unquyniyuq kananchikta yachanchikchu. Chayrayku Salomón nirqajina, astawan allin wañuy wasiman riyqa —astawanraq Diosta yupaychaq hermano wañupuptin— “fiesta wasiman” rinamantaqa (Eclesiastés 7:2, 4, ñawiriy). ¿Imarayku? Imaraykuchus chay hermanop wañuyninmanta umallirichiyta uyariyqa, chiqa sunqu Jehovata yupaychasqanta yachay ima, kawsayninchikpi tʼukurinanchikpaq yanapawasun. Ichá ajinamanta tʼukurisun imatachus kawsayninchikwan ruwananchikta, mana qhasi mana kaqta kawsasqanchikta yachananchikpaq (Ecl. 12:1).

Qhapaq kay, ¿kusiyta apamunmanchu?

9. ¿Imatataq Salomón qhapaq kaymanta nirqa?

⁹ Salomonqa, Eclesiastés librota qillqachkaptin mana pipis payjina qhapaq karqachu (2 Cró. 9:22). Qhapaq kasqanraykutaq munasqanta japʼiyta atirqa. Payllataq nirqa: “Imatachus munasqayta ruwarqani”, nispa (Ecl. 2:10). Chaywanpis qhapaq kayqa mana kusichisqanta nirqa: “Pichus qolqeta munakojqa astawampuni munan. Qhapaj kayta munakojqa mana imawan sonqo juntʼasqa kayta atinchu” (Ecl. 5:10).

10. ¿Imataq chiqamanta qhapaqyachiwasun, kusichiwasun ima?

¹⁰ Qhapaq kayqa, juk tiempollapaq, chaywanpis qhapaq kayta munayqa may atiyniyuq. Estados Unidos suyupiqa, jatun yachay wasiman riqkunamanta achkha waynasta tapurqanku, imatachus kawsayninkupi munasqankumanta, paykunamanta khuskan kuraqpuni, “qhapaq kayta munani” nispa kutichirqanku. Qhapaqyankuman chayqa, ¿kusisqachu kawsankuman? Mana. Yachayniyuq runas nisqankumanjina, qhapaq kayqa, mana kusiyta apamunchu, nitaq sunquta juntʼanchu. Salomonqa, kikillantataq nirqa: “Chantaqa tantallarqanitaj ashkha qolqeta, qoritapis. Tiyapullawarqataj reyespa ashkha valorniyoj kapuyninku [...] Chaytaj karqa noqapajqa qhasi manakajlla, wayra japʼiyta munay jinalla”, nispa (Ecl. 2:8, 11). * Mana chaymanjinataq, Jehovap kamachisnin kaptinchikqa, bendeciwasun chaypachamá chiqamanta qhapaqyasun (Proverbios 10:22, ñawiriy).

¿Ima llamkʼaytaq sunqu juntʼasqa kayta quwanchik?

11. ¿Imatataq Biblia nin sunquta juntʼaq llamkʼaymanta?

¹¹ Jesús nirqa: “Tatayqa kunankama trabajashan;  noqapis trabajashallanitaj, nispa” (Juan 5:17). Mana iskaychakuspa nisunman Jehová, Jesús ima llamkʼayninkumanta sunqu jutʼasqa kasqankuta. Bibliaqa nin: “Dios rikorqa tukuy ima ruwasqanqa sumajpuni kasqanta” (Gén. 1:31). Diospa ruwasqanta rikuspa, angelespis “janaj pachapi kusikusharqanku” (Job 38:4-7). Salomonqa, kikillantataq sumaq llamkʼayta qhawarqa (Ecl. 3:13).

12, 13. a) ¿Ima ninkutaq iskay runas, llamkʼaymanta? b) ¿Imaraykutaq wakin kuti llamkʼay sunqu pʼakisqata saqiwasunman?

¹² Kay tiempopi kikillantataq achkha runas, allin llamkʼayta qhawanku. Juk sumaq riqsisqa pintor, José sutiyuq nirqa: “Imachus yuyayninpi kasqanta rikuytawan juk telapi dibujaspa pintaptiyqa, mayta kusichiwan, imaynatachus urqusta wichariyta yachaq runa juk jatun urqupataman wichariytawan kusikun, ajinata”. Miguel, * juk ranqhaq runaqa, nillantaq: “Llamkʼayqa sunquykita juntʼan imaptinchus chaywan familiaykita uywanki, chantapis allinta ruwachkasqaykita yuyanki”.

¹³ Chawanpis wakin llamkʼaykunaqa, mana kusiyta apamunchu. Wakin kutiqa, maypichus llamkʼanchik chaypi, mana chiqa kaqta ruwakusqanta rikusqanchikrayku, qʼasa sunquta saqiwanchik. Salomón ninjina, ichapis qhilla runaqa, llamkʼaq runap ruwasqanta japʼikapun, riqsisqa runaswan masichakusqanrayku (Ecl. 2:21). Chantapis, wak imas, qʼasa sunquta saqillawanchiktaq. Ichapis sumaq llamkʼay rikhuriptin, mana allinmanchu chayanman, qullqi jukllata pisiyasqanrayku, chayri Biblia ninjina: “mana suyachkaptinchik, ima ñakʼariypis” chayamusqanrayku (Eclesiastés 9:11, NM). Achkha kutipi, runasqa mayta llakikunku, “chay jinatapuni qhasi manakajta” llamkʼasqankuta reparaspa (Ecl. 5:16).

14. ¿Ima llamkʼayllataq sunquta juntʼan?

¹⁴ ¿Kanchu ima llamkʼayllapis sunqu juntʼasqa kanapaq? Ñawpaqtaña Josemanta parlarqanchik, pay nillarqataq: “Pintasqa cuadrosqa, tiempowan mawkʼayapun, Diospa ruwasqasninchiktaq, mana. Jehová Dios runaman willamunanchikta kamachiwasqanchikta juntʼasqayqa mana qhasipaqchu, imaptinchus runata cristianosman tukunankupaq yanapani chaytaq mana juk tiempollapaqchu kanqa. Chantapis may valorniyuqpuni” (1 Cor. 3:9-11). Miguelpis, Diospa Reinonmanta willasqanqa, llamkʼayninmanta astawanraq sunqunta juntʼasqanta nirqa. Pay nin: “runata yachachisqay sunqunman chayasqanta yachayqa, maytapuni kusichiwan”.

“Tʼantaykita yaku pataman churay”

15. ¿Imatá ruwasunman kawsayninchik mana qhasi mana kaq kananpaq?

¹⁵ Tukuchanapaq, kawsayninchik mana qhasi mana kaq kananpaq, ¿imatataq ruwasunman? Pisi kawsayninchikta, allin kaqta ruwanapaq, Jehová Diospa munayninta ruwanapaq ima, churana. Tukuy imata ruwana, Diosman qayllaykunapaq, paypa kamachiyninta wawasninchikpaq sunqunman churanapaq, runa masinchikta Diosta riqsinankupaq yanapanapaq, hermanosninchikwan allinta apanakunapaq ima (Gál. 6:10). Tukuy kay ruwaykunaqa mana pisi tiempopaqchu, chantapis achkha bendicionesta apamun. Salomonqa kay rikchʼanachinata, uqharirqa rikuchinanpaq imaraykuchus allin kaqta ruway allin kachkan: “Tʼantaykita yaku pataman churay, uj mashkha pʼunchaymantataj tarikapullankitaj” (Ecl. 11:1). Kikillantataq Jesús discipulosninman kamachirqa: “Qoriychej wajkunaman, qankunamampis qorillasonqachejtaj”, nispa (Luc. 6:38). Jehovapis, wakkunapaq allin kaqta ruwaqkunata tʼinkananta nin (Pro. 19:17; Hebreos 6:10, ñawiriy).

16. ¿Maykʼaqtaq allin kanman imatachus kawsayninchikwan ruwananchikta yuyananchik?

 ¹⁶ Bibliaqa, sumaqta waynasta yuyaychan, mana llakikunankupaq, nitaq pesachikunankupaq (Ecl. 12:1). Llakiychá kanman wayna kachkaspa kay pachap munayninta ruwayqa. Chaymantaraq wayrata japʼiyta munasqanchikraku, chʼusaq makilla qhipakusqanchikta reparanchik.

17. ¿Imataq allin kawsayta akllanapaq yanapawasun?

¹⁷ Jehovaqa, munakuq tatajina, mana llakikunanchikta munanchu manaqa, kusisqa kawsananchikta, allin kaqta ruwananchikta ima, munan (Ecl. 11:9, 10). ¿Imaynatá chayta ruwasunman? Diospaq astawan llamkʼanapaq tʼukurispa, chaymanjinataq kallpakuspa. Javierqa iskay chunka wata ñawpaqta, imatachus kawsayninwan ruwananta akllanan karqa, Diospaq astawan llamkʼanantachus, chayri Doctor kananpaq estudianantachus. ¿Imatá ruwarqa? Pay nirqa: “Doctor kayqa ichapis sunquyta juntʼanman karqa, chaywanpis ni ima kikinchakunmanchu achkha runasta Diosta riqsinankupaq yanapasqaymanta kusikusqaywanqa. Diospaq astawan llamkʼasqayrayku kawsayniyqa, mana qhasi mana kaq kasqanta yachani. Chantapis, Diospaq astawan llamkʼayqa, kusisqa kawsanaypaq yanapawan. Chay ruwasqaymanta mana pesachikunichu, astawanqa mana ñawpaqmanta chay llamkʼayta ruwasqaymanta pesachikuni.”

18. ¿Imaraykutaq Jesuspa kawsaynin kay Jallpʼapi, mana qhasi mana kaqchu karqa?

¹⁸ ¿Ima kapunawanchikpaqtaq astawan llamkʼananchik tiyan? Eclesiastés libro kay tapuyman kutichin: “Sumaj runapaj rejsisqa kayqa aswan allin, sumaj qʼapashaj jawinasmanta nisqaqa. Wañupuna pʼunchayqa aswan allin nacekuna pʼunchaymanta nisqaqa” (Ecl. 7:1). Chaypaqqa Jesuspa kawsaynintaman yuyarisunman. Payqa Dioswan sumaqta riqsichikurqa. Wañuyninwantaq tatan kamachiq kasqanta jatuncharqa, chantapis wañusqanrayku salvasqa kayta atinchik (Mat. 20:28). Jesús kay Jallpʼapi kawsachkaspa, rikuchiwanchik imaynachus mana qhasi mana kaq kawsay kasqanta, tukuypis payjina ruwananchik tiyan (1 Cor. 11:1; 1 Ped. 2:21).

19. ¿Ima allin yuyaychaytataq Salomón quwanchik?

¹⁹ Ñuqanchikpis Dioswan riqsichikusunman, chaytaq qhapaq kaymanta astawan sumaq (Mateo 6:19-21, ñawiriy). Sapa pʼunchay ima allin ruwaykunatapis ruwasunman, Jehová Diospa ñawpaqinpi allinpaq qhawasqa kanapaq, chaytaq kawsayninchikta qhapaqyachinqa. Ichapis allin willaykunata runamasinchikman willamusunman, familianchikwan allinta kawsakunanchikpaq, ichapis qhariwarmi kawsayninchikta kallpachasunman chayri Diosmanta astawan yachakusunman, wasinchikpi sapallanchik Bibliamanta yachakuspa, tantakuykunaman rispa ima (Ecl. 11:6; Heb. 13:16). ¿Munawaqchu qampis kawsayniyki mana qhasi mana kaq kananta? Jina kaptinqa, Salomonpa nisqanta ruwallaypuni: “Diosta manchachikuy, kamachisqasnintataj juntʼay. Kay imasllata runaqa astawan ruwanan tiyan” (Ecl. 12:13).

[Sutʼinchaykunasnin]

¿Imatá kutichiwaq?

• Kawsayninchikpi imatapis ruwananchikpaq, ¿imataq yanapanawanchik tiyan?

• ¿Imaynatá aychap munayninta, qhapaqyayta ima, maskʼayta qhawananchik tiyan?

• ¿Ima llamkʼaytaq chiqamanta sunqunchikta juntʼan?

• Kawsayninchikpi, ¿imata japʼinapaqtaq kallpachakunanchik tiyan?

[Tapuykuna]

[32 paginapi dibujo/foto]

Kawsayninchikpi sunquta kusichiy, ¿ñawpaqpichu kanan tiyan?