Qhasi mana kaq imasta qhisachana
Qhasi mana kaq imasta qhisachana
“Qhasi manakajpa qhepanta purejrí wampu runa.” (PRO. 12:11.)
1. ¿Ima kapuyniyuqtaq kanchik, imaynatá chayta aswan allinmanta apaykachasunman?
TUKUY cristianos sumaq kapuyniyuq kanchik, chaykunamanta kaykuna kanman: mana unqusqa kasqanchik, kallpanchik, imatapis allinta ruwayta atisqanchik, chayri kapuyninchik. Jehovata munakusqanchikraykutaq, chay kapuwasqanchikwan payta yupaychaspa, mayta kusikunchik. Ajinamanta kay waqyariyta kasukunchik: “Tukuy kapuyniykiwan Tata Diosta jatunchay” (Pro. 3:9).
2. ¿Imaynatá Biblia yuyaychawanchik qhasi mana kaq imasta maskʼanamanta, imamantataq Proverbios 12:11 parlachkan?
2 Bibliaqa, qhasi mana kaq imasmanta parlallantaq, yuyaychawanchiktaq chaykunata maskʼaspa, kapuwasqanchikta mana usuchinata. Proverbios 12:11 niwanchik: “Pichus jallpʼanta llankʼajpataqa ashkha mikhunasnin tiyapun; qhasi manakajpa qhepanta purejrí wampu runa”, nispa. Kay pʼitiqa, jinata entiendechiwanchik: juk runa familianpaq sinchita llamkʼaptinqa, ichapis familianqa mana qullqimanta pisichikunqachu (1 Tim. 5:8). Chaywanpis, kapuyninta qhasi mana kaqpi usuchiptinqa, “wampu runa” kasqanta rikuchichkan, nisunman, mana allin yuyayniyuq, mana allin sunquyuq kasqanta. Chay runaqa wakchayanqa.
3. ¿Imaynatá Proverbios 12:11 yuyaychasqan, Diosta yupaychayninchikpi yanapawanchik?
3 Kunanqa kay Proverbios 12:11 nisqanta, imaynatachus Diosta yupaychanapaq yanapawasqanchikta qhawarina. Juk cristiano, Jehová Diosta tukuy sunquwan, tukuy kallpanwan yupaychaptin, maytapuni kusikun, imaraykuchus payqa Diospa ñawpaqinpi allinpaq qhawasqa kachkan, chantapis qhipapaq juk sumaq suyakuynin kapun (Mat. 6:33; 1 Tim. 4:10). Chaywanpis, qhasi mana kaq imas paypa sunqunta aysaptinqa, Jehovaman qayllaykusqanta, wiñay kawsayta suyakuyninta ima, chinkachinanpaqjina kachkan. ¿Imaynatá chaymanta jarkʼakusunman? Imaschus qhasi mana kaq kasqanta yachaspa, chaykunatataq qhisachaspa (Tito 2:11, 12, ñawiriy).
4. ¿Imataq qhasi mana kaq imas, kackhan?
4 ¿Imataq kanku chay qhasi mana kaq imas? Imaschus Jehovata tukuy almanchikwan yupaychaymanta karunchawanchik, chaykuna. Chaykunamanta ichapis, sunquta kusirichinanpaq ruwaykuna kanman. Arí, tukuypis wakin kuti kusirikuyta munanchikpuni. Chaywanpis, chay ruwaykunallapi tiemponchikta usuchiptinchikqa, Diosninchikta allinta yupaychanapaq, manaña tiempo kanqachu. Chantapis, sunquta kusichiy qhasi mana kaqlla, manataq Diosta yupaychayninchikpi yanapawasunchu (Ecl. 2:24; 4:6). Chayrayku tiemponchikta mana usuchinapaq, allin yuyayniyuq kananchik tiyan (Colosenses 4:5, ñawiriy). Chaywanpis, wak qhasi mana kaq ruwaykuna kallantaq, chaykunataq anchata sunqunchikta kusichiymanta nisqaqa, astawanraq Diosmanta karunchawasunman. Chaykunamantataq jukqa, llulla dioskunata yupaychay kachkan.
Qhasi mana kaq dioskunata qhisachana
5. ¿Imapaqtaq “qhasi mana kaq” rimayta, Bibliapi astawan uqharikun?
5 Bibliaqa, “qhasi manakaj” rimayta astawan uqharin, llulla dioskunamanta parlananpaq. Wakinkunata qhawarina. Juk kuti, Jehová israelitasman nirqa: “Ama ruwakunkichejchu ima lantitapis [qhasi mana kaq dioskunatapis], ni imaman rijchʼakojta. Nacionniykichejpeqa ama yupaychana rumista sayachinkichejchu. Amallataj rumispipis warawasta ruwankichejchu chaykunaman qonqorikunaykichejpaj”, nispa (Lev. 26:1, 2). Chantapis rey David qillqallarqataq: “Tata Diosqa may jatunmin, mayta yupaychanapaj jinapuni. Payqa tukuy dioskunamanta nisqaqa aswan manchachikuna. Waj nacionesmanta runaspa dioskunankoqa lantislla [qhasi mana kaq dioskunalla] kanku. Tata Diostajrí tukuy janaj pachakunata ruwarqa” (1 Cró. 16:25, 26).
6. ¿Imaraykutaq llulla dioskuna qhasi mana kaqlla kanku?
6 David nisqanmanjina, tukuyniqpi Jehovap jatun kayninta rikunchik (Sal. 139:14; 148:1-10). ¡Israelitaswan, Ruwawaqninchik juk tratota ruwasqanqa, may sumaqpuni karqa! ¡Chaywanpis Diosmanta karunchakuspa lantisman qunqurikusqankuqa, wampus kasqankuta rikuchirqa! Paykuna ñakʼariypi kachkaptinkutaq, sutʼita rikukurqa llulla dioskuna qhasi mana kaqlla kasqankuta. Kay dioskunaqa, mana paykuna kikintapis salvakuyta atirqankuchu, ¿imaynatá paykunata yupaychaqkunata salvankunman karqarí? (Jue. 10:14, 15; Isa. 46:5-7.)
7, 8. ¿Imaynatá qullqi juk diosman tukunman?
7 Kay tiempopiqa, achkha suyuspi runaqa lantisman qunqurikunkuraq, runap ruwasqallan kaptinkupis. Chaywanpis kay dioskunaqa, unayjina qhasi mana kaqlla kanku (1 Juan 5:21). Chantapis, Bibliaqa wakjina dioskunamanta parlallantaq. Jesuspa nisqanta yuyarina: “Mana pipis atinchu iskay patronesta ujllapi sirviyta, imaraykuchus ujninta chejnenqa, ujnintataj munakonqa; chayrí, ujninman kʼaskakonqa, ujnintataj qhesachanqa. Mana atinkichejchu ujllapi sirviyta Diosta, qhapaj kaytawan” (Mat. 6:24).
8 ¿Imaynatá qullqi juk diosman tukunman? Juk rumiwan kikincharina. Israel suyupi, juk runa juk jatun rumita tarin, chay rumiwanqa, wasita pirqakunman. Chaywanpis, ‘juk yupaychana rumitajina’ sayachikptin, chayri ‘chay rumipi warawasta’ yupaychanapaq ruwaptin, mana allinchu Jehovap llaqtanpaq kanqa, imaraykuchus paykunata juchaman uramachinman (Lev. 26:1, 2). Kikillantaq qullqiwanpis. Qullqiqa, kawsanapaq yanapawanchik, chantapis Jehovata yupaychananchikpaq yanapallawanchiktaq (Ecl. 7:12; Luc. 16:9). Chaywanpis, qullqita Diosta yupaychaymanta aswan ñawpaqman churaptinchikqa, juk diosman tukunman (1 Timoteo 6:9, 10, ñawiriy). Kay tiempopi runasqa, qhapaqyayta tukuy imamanta aswan ñawpaqta maskʼanku. Chayrayku ñuqanchikqa, maychus kaqmanjina qullqita qhawanapaq kallpachakunanchik tiyan (1 Tim. 6:17-19).
9, 10. a) ¿Imatá cristianos jatun yachay wasiman riyta qhawanchik? b) Jatun yachay wasiman riy, ¿imamantaq tanqawasunman?
9 Yachay wasiman riyqa yanapawasunman, chaywanpis qhasi mana kaqman tukunman. Tukuypis, wawasninchik yachay wasiman rinankuta munanchik, chaypi yachakusqankuwan, kawsayninkupi yanapachikunankupaq. Chay yachakusqankutaq, Bibliata allinta ñawirinankupaq, entiendenankupaq ima yanapanqa, chantapis tʼukurispa imaynachus imapis kasqanta rikunqanku, chʼampayninkuta allinchayta atinqanku, Bibliamantataq aswan sutʼimanta runap sunqunman chayananpaqjina yachachinqanku. Yachay wasiman riyqa tiempopaq, chaypaq tiempota apaykachaytaq mana qhasipaqchu.
10 ¿Imatataq nisunman jatun yachay wasiman [universidadman] rinamanta? Achkha runasqa, jatun yachay wasiman riypuni kawsayninchikpi yanapawasqanchikta ninku. Chaywanpis, may chhika waynas, jatun yachay wasiman rispa, umankuman mana allin yuyaykunata juntʼachinku. Diosta yupaychaq waynas chayman riptinkutaq, tiemponkuta usuchinku, imaptinchus chay tiemponkuwanqa, Jehovata astawan sumaqta yupaychankuman (Ecl. 12:1). Chayrayku, wak suyuspiqa, maypichus jatun yachay wasiman achkha runas rinku, Diosmanta qunqakapuchkanku. Chayrayku, jatun yachay wasipi atienekunamantaqa, Jehovapi atienekuna (Pro. 3:5).
Aychap munaynin diosninchikman tukunanta, ama saqinachu
11, 12. ¿Imaraykutaq Pablo wakinpaq diosninku wiksanku kasqanta nirqa?
11 Pablo Filipensesman qillqasqanpi, imapiwanchus diosninkuman tukuyta atisqanta rikuchirqa. Payqa, wakin riqsisqasnin qutuchakuyta saqisqankumanta jinata nirqa: “Chayta niyquichej ashqha runas mana chayjinata causaskancuraycu. Ashqa cutisña paycunamanta willarkayquichej. Cunanka wakaywan willashayquichej: Paycunaka Cristoj wañuyninwan ruwaskanta chejnicuspa causancu. Chayraycu paycunaka wiñay wañuyman chayancu. Paycunaj diosnincutaj wijsancumin. [...] Cay pacha imasllamanta yuyancu”, nispa (Fili. 3:18, 19, DIOS PARLAPAWANCHEJ). ¿Imaraykutaq Pablo paykunap diosninku wiksanku kasqanta nirqa?
12 Ichapis paykunapaqqa, aychankup munaynin Jehovata yupaychaymanta aswan sumaq karqa. Ichapis wakinkunaqa, mikhuyllapi chayri ukyayllapi kasqankurayku, anchata mikhuyman, machayman ima urmachkarqanku (Pro. 23:20, 21; Deuteronomio 21:18-21, kikinchay). Wakinkunataq, ichapis kay pachap kapuyninta astawan japʼiyta munaspa, Diosta yupaychayta saqirqanku. Ñuqanchikqa, mana paykunajina ruwanachu: Jehová Diosta tukuy sunqu yupaychayninchikta mana jaykʼaq chay “allin kawsay” nisqata maskʼaspa, pisiyachinachu (Col. 3:23, 24).
13. a) Pablo nisqanmanjina, ¿imawantaq kikinchakun, anchata imatapis munapayay? b) ¿Imaynatá anchata imatapis munapayaymanta jarkʼakusunman?
13 Pabloqa, nillarqataq wak ruway llulla yupaychaywan ninakusqanta. Pay qillqarqa: “Chayrayku wañuchiychej ari qankunapi kaj kay pachaj sajra munayninta: Khuchichakuyta, millay ruwayta, sajra imasta munapayayta, sajra kajta moqʼeyta, anchata qolqeta munapayayta ima; chayqa lantita yupaychaywan ninakun” (Col. 3:5). Anchata imatapis munapayayqa, qhapaq kayta munaywan chayri khuchichakuyta munaywan ninakunman (Éxo. 20:17). Pablo nirqa, chay millaykunata munapayayqa, lantista yupaychaywan ninakusqanta, nisunman, llulla dioskunata yupaychaywan. ¿Manacharí chay ruwaykuna, mana jucha kasqanta nisunmanchu? Jesusqa, anchata imatapis munapayaymanta sumaqta jarkʼakunapaq, juk kikinchaymanta parlarqa (Marcos 9:47, ñawiriy; 1 Juan 2:16).
Qhasi mana kaq parlaykunamanta jarkʼakuna
14, 15. a) Jeremiaspa tiemponpi, ¿ima “qhasi mana kaq imastaq” achkha runasta pantachirqa? b) ¿Imaraykutaq Moisespa parlasqan may allinpuni karqa?
14 Wakin parlaykuna, qhasi mana kaqllataq kanku. Ajinata Jehová Jeremiasman nirqa: “Chay tukuy imastachus profetas sutiypi nishanku, chayqa llullalla. Mana noqaqa chay profetasta kachamunichu, nitaj kamachinichu, ni parlallanipischu paykunawanqa. Chay sutʼinchasqankoqa llulla, mosqoypi jina rikusqankutaj qhasi manakajlla; sonqonkupi musphasqa yuyasqankuman jinalla”, nispa (Jer. 14:14). Chay llulla profetasqa, Jehovap nisqanta parlasqankuta niq kanku, chaywanpis paykunap yuyaynillankuta yachachichkarqanku. Chayrayku, paykunap nisqankuqa qhasi mana kaqlla karqa; astawanpis, Diospa llaqtanta yupaychayninkupi pantachichkarqanku. Chay llulla parlaykunata kasusqankuraykutaq, qayna pacha 607 watapi, achkha runasta babilonios wañuchirqanku.
15 Moisestaq israelitasman kamachirqa: “Chay tukuy nisqasniyta allinta sonqoykichejpi unanchaychej [...]. Kay nisqayqa mana yanqha manakajchu; kay leyqa qankunaj kawsayniykichej. Chaynejta qankunaqa unayta kawsankichej Jordán Mayu chimpa jallpʼapi, herenciaykichejpaj japʼikunkichej, chaypi”, nispa (Deu. 32:46, 47). Moisesqa Dios yuyaychasqanmanjina parlarqa; chayrayku parlasqanqa chay llaqtapaq mana yanqha manakajchu karqa. Chay nisqantaqa kasunankupuni karqa, kasukuqkunataq unayta, may allintataq kawsarqanku. Ñuqanchikpis chiqa kaq parlaykunamanta chʼipakuna, qhasi mana kaq parlaykunatataq qhisachana.
16. Diospa Pabranwan runap yachaynin churanakuptin, ¿imatá cristianos yuyanchik?
16 Kay tiempopi, ¿ima qhasi mana kaq parlaykunataq uyarikun? Wakin yachayniyuq runasqa (científicos nisqa), evolución nisqa yachachisqanrayku, musuq yachaykunata tarisqankurayku ima, Diospi manaña creena kasqanta ninku, chantapis tukuy imapis sutʼinchakuyta atikun, kay Jallpʼapi kasqanwan, ninku. ¿Kay nisqanku tʼukuchinawanchikchu tiyan? Mana. Imaraykuchus runap yachayninqa, mana Diospa yachayninwan kikinchakunmanchu (1 Cor. 2:6, 7). Chayrayku imallapis runap yachayninmanta, Diospa yachayninwan churanakuptinqa, sutʼita yachanchik runap yachayninpuni pantasqa kachkasqanta (Romanos 3:4, ñawiriy). Wakin yachaykunapi runa ñawpariptinpis, Biblia chay yachayninkumanta nisqanqa, chiqallapuni: “Kay pachamanta yachayqa qhasi manakaj Diospajqa”. Diospa yachayninmanta nisqaqa, runap yachayninqa, qhasi mana kaqlla (1 Cor. 3:18-20).
17. ¿Imaynatá llulla religionta apaykachaqkunap, Diospa llaqtanta wasanchaspa churanakuqkunap yachachisqankuta ima, qhawananchik tiyan?
17 Llulla religionta apaykachaqkunapis, qhasi mana kaq parlaykunallataq yachachin. Diospa sutinpi parlasqankuta ninku, chaywanpis yachachisqankuqa mana Bibliamantachu. Yachachisqankuqa, qhasi mana kaqlla. Diospa llaqtanta wasanchaspa churanakuqkunaqa, kikillantataq qhasi mana kaq parlaykunata parlanku. Paykunaqa, ‘allin kamachi yuyayniyuqmanta’ nisqaqa, astawan yachasqankuta ninku (Mat. 24:45-47). Chaywanpis, paykunaqa yuyaynillankumanta yachachinku. Chayrayku parlasqankuqa, qhasi mana kaqlla; astawanpis paykunata uyariqkunapaq, juchaman urmachiq runas kanku (Luc. 17:1, 2). ¿Imaynatá jarkʼakusunman paykunawan mana chʼawkiyachikunapaq?
Imaynatá qhasi mana kaq parlaykunata qhisachasunman
18. ¿Imaynatá 1 Juan 4:1 yuyaychasqanta, kasukusunman?
18 Apóstol Juanqa, kaymanta parlaspa sumaqta yuyaychawanchik (1 Juan 4:1, ñawiriy). Chayrayku Juan nisqanmanjina, runaman willachkaspa, creesqanku Biblia yachachisqanmanjinachus kasqanta, reparanankuta ninchik. Ñuqanchikpis creesqanchikpi kikillantataq, reparakunanchik tiyan. Chayrayku, pillapis mana allin kaqta parlachkaptin, Bibliap yachachisqanmanta, Jehovamanta sutʼinchaqkunamanta, ancianosmanta, chayri wak hermanomanta ima, mana creellanchikchu. Manaqa tapurikunchik: “¿Bibliap nisqanmanjinachu kay runa parlachkan? ¿Diospa Reinon ñawpaqman rinanmantachu parlachkan? Parlasqan, ¿yanapawasunchu qutuchakuypi tukuypis allinta apanakunanchikpaq?”, nispa. Ima parlayllapis hermanosninchikta mana yanapaqtinqa, qhasi mana kaqlla (2 Cor. 13:10, 11).
19. ¿Imaynatá ancianos parlasqanku mana qhasi mana kaq kananpaq qhawarikunku?
19 Ancianospis chay qhasi mana kaq parlaykunamanta, jarkʼakunanku tiyan. Pillatapis yuyaychananku kaptinqa, mana yachasqankumanjinallachu yuyaychanku. Manaqa, Bibliap nisqanmanjina yuyaychanku, chantapis Pablo kayta kamachirqa: “Qhelqasqapi kasqanman jinalla runasta qhawanaykichej” tiyan, nispa (1 Cor. 4:6). Chayrayku ancianosqa, Biblia nisqanmanjinalla, ‘allin kamachi yuyayniyuq’ publicacionesniqta nisqanmanjinalla ima, yuyaychanku.
20. ¿Ima yanapataq kapuwanchik qhasi mana kaq imasta qhisachanapaq?
20 Rikunchikjina, qhasi mana kaq imasqa —llulla dioskuna, parlaykuna chayri wak imaspis— mana allinninchikpaqchu. Chayrayku, Jehová yuyaychanawanchikta mañakunallapuni, qhasi mana kaq imasta reparaspa, qhisachanapaq. Kayta ruwaptinchikqa, salmistajina nisunchik: “Amaña saqeychu ñawisniy manakaj imasta qhawananta; kawsayta qollawaypuni ñanniykita purinaypaj”, nispa (Sal. 119:37). Qhipan kaq yachaqanapi, imaraykuchus Jehovap yuyaychayninta japʼikuy may allin kasqanta yachasunchik.
¿Sutʼinchayta atiwaqchu?
• ¿Imastaq qhasi mana kaq imas kanku?
• Qullqi mana diosninchikman tukunanpaq, ¿imatataq ruwananchik tiyan?
• ¿Imaynatá aychap munaynin lanti yupaychayman apawasunman?
• ¿Imaynatá qhasi mana kaq parlaykunata qhisachasunman?
[Tapuykuna]
[11 paginapi dibujo/foto]
Israelitasman ‘jallpʼankuta llamkʼanankuta’ nikurqa, manataq qhasi mana kaq imasta maskʼanankuchu karqa
[13 paginapi dibujo/foto]
Diosta yupaychaymanta mana karunchakunapaq, ni jaykʼaq kapuyniyuq kayta munaywan atipachikunachu
[14 paginapi dibujo/foto]
Ancianospa parlayninkuqa, mana qhasi mana kaqpaqchu