Diospa llaqtanpi ñawpaqman rinapaq pablojina ruwana

“Allin chʼajwapi sayaricuniña, correna caskanta tukuniña, creena cajtataj wakaychaniña.” (2 TIM. 4:7, MOSOJ TESTAMENTO.)

1, 2. ¿Imaynatá Saulo kawsayninta tikrarqa, chantá ima allin llamkʼaytataq qallarirqa?

YACHAYNIYUQ runa karqa, ruwayta munasqantataq juntʼaqpuni. Chaywanpis, ‘aychanpaq saqra munayninpi puriq, munasqanta, yuyasqanta ima, ruwaq’ (Efe. 2:3). Pay kikinmantataq, nirqa: “Cristoj contranta rimaj kani; payta chejnispa qhatiykachaj kani, paypajtaj millayta parlaj kani”, nispa (1 Tim. 1:13). ¿Pimantá parlachkanchik? Tarso llaqtamanta, Saulo sutiyuq runamanta.

² Juk pʼunchayqa, Saulop kawsaynin tikrakurqa. Imaptinchus payqa, saqra ruwayninta saqispa, mayta kallpakurqa ‘mana paypaq allinnillanta maskʼananpaqchu, astawanqa wakkunap allinninkuta maskʼananpaq’ (1 Cor. 10:33). Sauloqa, kʼacha runaman tukurqa, chiqnikusqan runastapis munakurqa (1 Tesalonicenses 2:7, 8, ñawiriy). Chantá pay jinata qillqarqa: “Chay evangeliota willanaypajtaj noqa churasqa karqani [...]. Diospa tukuy ajllasqasninmanta aswan mana kasu ruwana kashajtiypis, Diosqa ruwanaypaj qhasilla kʼacha yanapayninta qowarqa, Cristoj may qhapaj mana rejsiy atina evangeliota mana judio kajkunaman willanaypaj”, nispa (Efe. 3:7, 8).

3. Pablop cartasninta, willayninmanta qillqakusqanta ima, ukhunchay, ¿ima ruwaymantaq tanqawasun?

³ Chaymanta aswan qhipamantaq Saulotaqa, Pablo sutiwan riqsikun, payqa, mana creenapaqjina, Diospa llaqtanpi ñawpaqman rirqa  (Hech. 13:9). Pablop cartastaninta, willayninmanta qillqakusqanta ima, ukhunchaspa payjina iñiyniyuq kaptinchikqa, Diospa llaqtanpi ñawpaqman risun (1 Corintios 11:1; Hebreos 13:7, ñawiriy). Kay yachaqanapiqa, Pablop kawsayninmanta astawan sutʼinchakunqa, chaytaq, mana saqispa sapanchikpi Bibliata ukhunchanapaq, runa masinchikta munakunapaq, mana ñuqanchik aswan sumaq kasqanchikta yuyanapaq ima, tanqawasun.

Pabloqa, sapallanpi Bibliata ukhunchayta mana saqiqchu

4, 5. Pablo, sapallanpi Diosmanta qillqasqata ukhunchasqanrayku, ¿imatá ruwarqa?

⁴ Pablo fariseo kananpaq, ‘Gamaliel yachachirqa, ñawpa tatasninmanta tukuy kamachisqankuta allintapuni yachakurqa’, chayrayku payqa, Diosmanta Qillqasqa yachachisqanta, yacharqaña (Hech. 22:1-3; Fili. 3:4-6). Pay bautizakuytawanqa, ‘Arabiaman kachaykukorqa’, ichapis Siriamanta chʼin pampasninman chayri Arabiamanta mama quchaq kantunpi jallpʼasman, tʼukuriq rinman karqa (Gál. 1:17). Ichapis Pablo chayman rinman karqa, Diosmanta qillqasqa, Jesús ñawpaqmanta willasqa Mesías kasqanta rikuchisqanpi, tʼukurinanpaq. Chantapis, runaman chiqa kaqta willamunanpaq wakichikunan karqa (Hechos 9:15, 16, 20, 22, ñawiriy). Pabloqa, Diosmanta yachakusqanpi tʼukurinanpaq, tiempochakurqa.

⁵ Pablotaqa, sapallanpi Diosmanta qillqasqata ukhunchaspa allinta entiendesqan, chiqa kaqmanta sumaqta yachachinanpaq, yanaparqa. Pisidiapi kaq Antioquiap sinagoganpi yachachichkaptin, Hebreo Qillqakunamanta phichqa pʼitikunata uqharirqa Jesús Mesías kasqanta rikuchinanpaq, chantapis Diosmanta qillqasqamanta, achkha kutita uqharirqa. Pablo, Bibliawan sutʼita yachachisqanqa, runa creenanpaqjinapuni karqa, chayrayku ‘payta Bernabetawan Diosta yupaychaqkuna achkha judíos, chanta judiospa yachayninta qhatiqkuna ima, Diosmanta astawan yachakuyta munaspa qhatirqanku’ (Hech. 13:14-44). Unayninmantaq, Pablota Romamanta achkha judíos, wasinpi wisqʼasqa kachkaptin waturiq rirqanku, chaypitaq paykunaman tukuy imamanta yachachirqa, “Diospa reinonmanta. Atisqantataj Jesusmanta yachacherqa imaynatachus Moisespa leynimpi, profetaspa qhelqasqampi ima Jesusmanta willasqanta” (Hech. 28:17, 22, 23).

6. Chʼampaykunapi kachkaptin, ¿imataq Pablota kallpachasqa kanallanpaqpuni yanaparqa?

⁶ Chʼampaykunapi kaspapis, Pabloqa, Diosmanta Qillqasqata ukhunchallaqpuni, chaytaq mayta kallpacharqa (Heb. 4:12). Pay, Romapi wisqʼasqa kachkaptin, niraq wañuchichkaptinku, Timoteota ‘librosta’, “qarapi qhelqasqastawan”, apamunanta nirqa (2 Tim. 4:13). Ichapis, chay documentosqa, Hebreo Qillqasmanta wakin qillqas karqa, chaytataq sumaqta Pablo ukhunchaq. Pablo sapallanpi Bibliata ukhunchayta mana saqisqanqa, sinchi sayasqa kananpaq yanaparqa.

7. Mana saqispa Bibliata sapallaykipi ukhunchay, ¿imaynatá yanapasunqa?

⁷ Sapallaykipi Bibliata ukhunchayta, tʼukuriyta ima, mana saqiptiykiqa, Diospa llaqtanpi ñawpaqman rinaykipaq, yanapasunqa (Heb. 5:12-14). Diospa Palabran may valorniyuq kasqanmanta, salmista jinata qillqarqa: “Simiykimanta llojsimoj leyqa aswan sumajmin ashkha qorimanta, qolqemantawan nisqaqa. Kamachisqasniykeqa aswan yachayniyojta ruwawan contraypi kajkunamanta nisqaqa, imaraykuchus kamachisqasniyki noqawampuni kanku. Tukuy sajra puriymanta chakisniyta karunchani, palabraykita juntʼanaypaj” (Sal. 119:72, 98, 101). ¿Churakunkiñachu juk horata Bibliata ukhunchanaykipaq? ¿Wakichikuchkankichu astawan qhipaman Diospa llaqtanpi astawan llamkʼanaykipaq, sapa pʼunchay Bibliata ñawirispa, chaypi tʼukurispa ima?

Runa masinta munakuyta yachakurqa

8. ¿Imaynatá Saulo judiospa yachayninpi mana kaqkunata qhawaq?

⁸ Saulo niraq cristianoman tukuchkaspa, judiospa yachachiyninkumanta mayta japʼikuq, nitaq judiospa yachayninpi mana kaqkunamanta, llakikuqchu (Hech. 26:4, 5). Sauloqa, Estebanta judíos rumiswan chʼanqaspa wañuchichkaptinku, kusisqa qhawarqa. Chay ruwasqankuta rikuspa, allin kasqantachá, yuyarqa (Hech. 6:8-14; 7:54–8:1). Biblia jinata nin: “Saulori  Iglesiawan astawan japʼinakusharqa tukuchiyta munaspa. Wasimanta wasi yaykuytawantaj, creejkunata japʼiraspa, qharista, warmista ima carcelman wisqʼaracherqa”, nispa (Hech. 8:3). Chantapis Sauloqa, ‘cristianosta karu llaqtasnintinpi qhatiykacharqa’ (Hech. 26:11).

9. ¿Imaraykutaq Saulo, runa masinta munakuyta qallarirqa?

⁹ Saulo Damascoman Cristop discipulosninta ñakʼarichinanpaq richkaptin, payman Señor Jesús rikhurirqa. Diospa Churinpa kʼanchayninqa, Saulota mana pi niyuqtajina, ciegota ima, saqirqa. Jehová Ananiasta, Saulo watiqmanta rikunanpaq kachaptin, Sauloqa, cristianosmanta saqra yuyayninta wiñaypaq tikrachirqaña (Hech. 9:1-30). Cristianoman tukuspataq, Jesusjina tukuy laya runawan allinta kawsakunanpaq, mayta kallpakurqa. Chayta ruwananpaqtaq, saqra ruwayninta saqinan karqa, ‘tukuy runaswantaq allinpi kawsakunan karqa’ (Romanos 12:17-21, ñawiriy).

10, 11. ¿Imaynatá Pablo runasta munakusqanta rikuchirqa?

¹⁰ Pabloqa, mana runa masinwan allinta kawsakuyllatachu maskʼarqa, manaqa chiqamanta runata munakusqanta, rikuchirqa. Diosmanta willaynintaq, runaman munakuyninta rikuchinanpaq, yanaparqa. Ñawpaq kutipi misionerojina risqanpi, Asia Menorpi, allin willaykunata willarqa. Asia Menormanta runastaq, Pabloman paywan riqkunaman ima, mayta churanakurqanku, chaywanpis paykunaqa, llampʼu sunqu runasta cristianosman tukunankupaq, yanaparqanku. Listra, Iconio llaqtasmanta wakin runa Pablota wañuchiyta munaptinkupis, paykunaqa, chay llaqtasman kutillarqankutaq (Hech. 13:1-3; 14:1-7, 19-23).

¹¹ Aswan qhipamantaq, Pablo, paywan riqkuna ima, macedoniamanta Filipos llaqtapi, allin sunquyuq runasta maskʼarqanku. Chaypitaq, judiospa religionninkuman yaykuq, Lidia sutuyuq warmita tarirqanku, allin willaykunata uyarispataq, chay warmiqa, cristianaman tukurqa. Chaymanta aswan qhipamantaq, Pablota, Silastawan juezkunaqman aparqanku, paykunataq maqanankuta kamachirqanku, wisqʼachirqankutaq. Chaywanpis Pabloqa, carceleroman Diosmanta willarqa, chayrayku carcelero, familiantin bautizakurqanku (Hech. 16:11-34).

12. ¿Imataq wapuykachaq Saulota, Jesucristop kʼacha apostolninman tukunanpaq, tanqarqa?

¹² ¿Imaraykutaq cristianosta qhatiykachaq runa, cristianollamantaq tukurqa? ¿Imataq wapuykachaq Saulota, kʼacha munakuyniyuq apostolman tukunanpaq, tanqarqa? ¿Imaraykutaq runas Diosta, Jesusta ima, riqsinankupaq, kawsaynintapis wañuy pataman churayta munachkarqa? Pablollataq, kay tapuykunaman kutichin: “Diosqa, [...] qhasilla kʼacha yanapayninrayku wajyakuwarqa. Diosqa Churinta rejsichiwayta munarqa paymanta willaranaypaj”, nispa (Gál. 1:15, 16). Chantapis, amigon Timoteoman kayta qillqarqa: “Diosqa khuyawarqa, Jesucristo noqapiraj jatun paciencianta rikuchinampaj, pikunachus aswan qhepaman paypi creespa wiñay kawsayniyoj kananku karqa, chaykunaman”, nispa (1 Tim. 1:16). Jehová qhasilla kʼacha munakuyninrayku, Pablop juchasninta pampacharqa, chaytaq Pablota, runa masisninman allin willaykunata willananpaq, tanqarqa.

13. ¿Imataq runa masinchikta munakunapaq tanqawanchik, imaynatataq chay munakuyta rikuchisunman?

¹³ Jehová Diosqa, juchasninchikta, pantasqanchikta ima, pampachan (Sal. 103:8-14). Salmista Diosta jinata tapurqa: “Señor, Tata Dios, juchastachus cuentaman churawaj chayqa,  pitaj ñawpaqeykipi sayayta atinmanri?”, nispa (Sal. 130:3). Diosninchik mana khuyakuwasunman chayqa, mana payta yupaychayta atisunmanchu, nitaq qhipapaq wiñay kawsayta suyakusunmanchu. Diosninchikqa, qhasilla kʼacha kayninta rikuchiwanchik. Chayrayku Pablojina, munakuyninchikta, runaman willaspa, chiqa kaqta yachachispa, hermanosninchikta kallpachaspa ima, rikuchinanchik tiyan (Hechos 14:21-23, ñawiriy).

14. ¿Imataq astawan Diosmanta willamunapaq yanapawasun?

¹⁴ Jesuspa ruwasqan Pablop sunqunman chayarqa, chayrayku allin willaykunata willaypi ñawpaqllamanpuni riyta munarqa. Jesusqa, Diospa Reinonmanta tukuy runasman willaspa munakuyninta, rikuchirqa. Pay nirqa: “Cheqatapuni cosechaqa ashkha, oqharejkunari pisi kanku. Mañakuychej ari cosechaj dueñon Señormanta, astawan oqharejkunata cosechanman kachamunampaj”, nispa (Mat. 9:35-38). Pabloqa, tukuy sunquwan Diosmanta willamuspa, llamkʼaqkunata Dios kachamunanta mañakusqankuta, rikuchirqa. ¿Qamrí? ¿Diosmanta astawan allinta willanaykipaq, kallpakuwaqchu? ¿Tiempochakuwaqchu Diospa Reinonmanta astawan willamunaykipaq, precursorjina llamkʼanaykipaq ima? Chiqamantapuni runa masinchikta munakuna, ‘wiñay kawsayta quq palabramanta’, kallpawan japʼikunankupaq yanapaspa (Fili. 2:16).

Pablo imatachus pay kikinmanta yuyasqan

15. ¿Imatá Pablo pay kikinmanta, wak hermanosmanta ima, yuyaq?

¹⁵ Pabloqa, Diosmanta willaspa wakjinamanta yachachillawanchiktaq. Payqa, qutuchakuypi achkha llamkʼaykunata japʼirqa, chaywanpis mana sumaq atiyniyuq kasqanraykuchu nitaq paypa ruwasqanraykuchu, astawanpis Diospa qhasilla khuyakuyninrayku chaykunata japʼisqanta, yacharqa. Chantapis, wak cristianospis allin willaykunamanta sumaq yachachiqkuna, kasqankuta yachallarqataq. Jehovap llaqtanpi, ñawpaqta apaspapis, Pabloqa, llampʼu sunqu runa karqa (1 Corintios 15:9-11, ñawiriy).

16. ¿Imaynatá Pablo circuncionmanta chʼampay rikhuriptin, llampʼu sunqu kasqanta rikuchirqa?

¹⁶ Qhawarina, imaynatachus Antioquía llaqtamanta juk chʼampay allinchakunanpaq, yanaparqa. Chay llaqtamanta cristianosqa, circuncisionrayku iskaychasqas, kachkarqanku (Hech. 14:26–15:2). Ichapis apóstol Pabloqa, mana circuncidasqa runasman Diosmanta willananpaq kachasqa kasqanrayku, mana judío kaqkunawan, allinta parlayta atisqanta, chayri chay chʼampayta allinchayta atisqanta, yuyanman karqa (Gálatas 2:8, 9, ñawiriy). Chaywanpis, chay chʼampay allinchakunanpaq nisqan, mana imapi yanapasqanta rikuspa, llampʼu sunquwan Jerusalenpi Diospa llaqtanta kamachiqkunaman chay chʼampayta allinchanankupaq, riysikurqa. Diospa llaqtanta kamachiqkuna, chay chʼampayta uyariytawantaq, juk yuyayllanman chayarqanku, chay yuyayman chayasqankutataq, Pablowan, wakkunawan ima, qutuchakuykunaman willachimurqanku (Hech. 15:22-31). Diospa llaqtanta kamachiqkunata, tukuy sunqu yanapaspa, Pabloqa, hermanosninta ‘respetaypi ñawpaqpi kasqanta’ rikuchirqa (Rom. 12:10b, DIOS PARLAPAWANCHEJ).

17, 18. a) ¿Imaynatá Pablo qutuchakuymanta hermanosninta munakusqanta rikuchirqa? b) Éfeso llaqtamanta ancianos sunqunkuta nanachikusqanku, ¿imatá Pablomanta yachachiwanchik?

¹⁷ Llampʼu sunquyuq Pabloqa, mana hermanosninmanta karunchakurqachu. Astawanpis,  paykunaman jukchaykukurqa. Chayta yachanchik, Romanos cartapi, 20 hermanos kuraqta, sutisninkumanta napaykusqanrayku. Chay hermanospa sutisninkutaq, mana Bibliamanta wak librospi rikhurinkuchu, chantapis wakillan paykunamanta, Diospa llaqtanpi llamkʼaykunata japʼirqanku. Chaywanpis Diosman chiqa sunqu cristianos karqanku, Pablotaq chiqamantapuni paykunata munakurqa (Rom. 16:1-16).

¹⁸ Pablo kʼacha, llampʼu sunqu kasqanqa, qutuchakuykunata kallpacharqa. Efesomanta ancianoswan chay kutillataña tantakusqanrayku, paykunaqa “Pablota ojllaykuspataj muchʼaykorqanku. Paykunaqa astawan sonqonkuta nanachikorqanku Pabloj nisqanmanta: Manaña ujtawan rikuwankichejchu”, niptin. Pablo jatunchakuq runa kanman karqa chayqa, mana hermanos jinata sunqunkuta nanachikunkumanchu karqa (Hech. 20:37, 38).

19. Hermanosninchikwan kawsasqanchikpi, ¿imaynatá ‘llampʼu sunqu’ kasqanchikta rikuchisunman?

¹⁹ Pillapis Diospa llaqtanpi ñawpaqman riyta munaptinqa, Pablojina llampʼu sunqu kanan tiyan. Pabloqa, hermanosninman kayjinata yuyaycharqa: “Ama imatapis ruwaychejchu churanakuspa, nitaj jatunchakuspa. Astawanqa llampʼu sonqowan sapa uj qhawachun ujkunata paymanta aswan kurajta jina”, nispa (Fili. 2:3). ¿Imaynatá chay yuyaychayta kasukusqanchikta, kawsayninchikpi rikuchisunman? Qutuchakuymanta ancianosta yanapaspa, nisqankuta kasukuspa, chʼampaykunata allinchasqankuta allinpaq qhawaspa ima (Hebreos 13:17, ñawiriy). Chantapis, hermanosninchikta allinpaq qhawaspa, kasukusqanchikta rikuchillasuntaq. Diospa llaqtanmanqa, tukuy suyusmanta, wakjina ususniyuq, tukuy laya runas ima, yaykunku. Chayrayku, ¿manachu, Pablojina tukuy hermanosta kikinta munakusunman? (Hech. 17:26; Rom. 12:10a.) Biblia niwanchik: “Ama imatapis ruwaychejchu churanakuspa, nitaj jatunchakuspa. Astawanqa llampʼu sonqowan sapa uj qhawachun ujkunata paymanta aswan kurajta jina”, nispa (Rom. 15:7).

‘Correna kasqanta tukuchana’

20, 21. ¿Imataq wiñay kawsayrayku atipanakupi, tukuchananchikkama correnapaq yanapawasun?

²⁰ Cristianop kawsayninqa, juk atipanakupi correywan kikinchakunman, Pablo jinata qillqarqa: “Correna caskanta tucuniña, creena cajtataj wakaychaniña. Cunanmantaka justo-cay pilluka wakaychaska capushawan. Chayta Señor, chay justo juez, jakay pʼunchaypi kowanka. Manataj ñokallamanchu kowanka. Antes paypa riqhurimunanta munacuncu chay tucuymanpis kollankataj” (2 Tim. 4:7, 8, MOSOJ TESTAMENTO).

²¹ Pablojina ruwaptinchikqa, wiñay kawsayrayku atipanakupi, tukuchananchikkama sumaqta correyta atisun (Heb. 12:1, MT). Chayrayku, Diospa llaqtanpi ñawpaqman rinallapuni, sapallanchikpi Bibliata ukhunchayta mana saqispa, runa masinchikta munakuspa, llampʼu sunqu kaspa ima.

¿Imatá kutichiwaq?

• ¿Imatá Pablo sapallanpi Bibliata ukhunchasqanrayku, ruwarqa?

• ¿Imaptintaq cristianos chiqamantapuni wakkunata munakunanku tiyan?

• ¿Ima kʼacha kaykunataq, tukuy runasta munakunanchikpaq yanapawasun?

• ¿Imaynatá Pablop ruwasqan, ancianosta yanapanapaq, yanapawanchik?

[Tapuykuna]

[27 paginapi dibujo/foto]

Pablojina Bibliata ukhunchaspa, kallpachakuna

[28 paginapi dibujo/foto]

Runa masiykita munakusqaykita, allin willaykunata willaspa, rikuchiy

[29 paginapi dibujo/foto]

¿Imaraykutaq Pablo hermanosninwan munachikurqa?