¿Imaraykutaq Diosninchik, Noeta allinpaq qhawarqarí? ¿Imaraykutaq chay interesanawanchik tiyan?

MAYKʼAQLLAPIS sumaq willaykunata uyarisqanchikmantaqa yuyarikunchikpuni. Yuyarikunchiktaq imaynachus kasqanta, chay willayta maypichus uyarisqanchikta, imatachus ruwachkasqanchiktapis. Chayrayku mana iskaychakuspa nisunman Noepis mana jaykʼaq qunqasqanta, maykʼaq pʼunchaychus Jehová Diosninchik “noqa tukuchisaj kay runasta” nisqanmantaqa. Noeqa juk jatun arcata ruwanan karqa, pay, familian, tukuy laya animales ima, salvakunankupaq (Génesis 6:9-21).

Dios saqra runasta chinkachisaq nisqanta uyarispa, ¿imaynataq Noé sientekurqarí? ¿Kusikurqachu chayri phiñakurqachu? ¿Imaynatá warminman, wawasninman ima, Dios ruwayta munasqanmanta willarqarí? Bibliaqa mana ni imata chaymanta ninchu. Chaywanpis kayta niwanchik: “Ajinata Noeqa ruwarqa, Dios imaynatachus payman nisqanman jina”, nispa (Génesis 6:22).

Kay pʼitipiqa rikunchik imaraykuchus Dios Noeta allinpaq qhawasqanta: Noeqa kasukuq runa kasqanrayku, Diospa nisqanta ruwarqa, chayjinamanta salvakurqa (Génesis 6:8). Dios, ¿imatawantaq Noepi rikurqarí, allinpaq payta qhawananpaq? Kay tapuypa kutichiyninta yachananchik tiyan, imaptinchus ñuqanchikpis Noejina kasunchik chayqa, kay Jallpʼapi saqra runasta Dios chinkachichkaptin, mana wañusunchu. Chaywanpis niraq chay tapuyman kutichichkaspa qhawarina imaynatachus Noep tiemponpi runas kawsasqankumanta, niraq Jatun Para chayamuchkaptin.

Supaykunaqa Jallpʼaman uraykamunku

Noeqa Dios runata ruwasqanmanta waranqa watanmanjina nacekurqa. Chay tiempopi runasqa mana wanpuschu, nitaq juskʼuspi tiyakuq runaschu karqanku, wakin runas yuyankujina. Mana chayqa ñuqanchikjina yuyayniyuq karqanku, chayrayku hierromanta, cobremanta ima, herramientasta ruwaq kanku (ichá Noeqa chayjina herramientaswan arcata ruwarqa). Chantapis takinankupaqtaq tocanasta ruwallaqtaq kanku. Runasqa casarakuchkarqanku, rantichkarqanku, rankhachkarqanku, familiankuta uywachkarqanku, jallpʼapi llamkʼachkarqanku, animalesta ima uywachkarqanku. Kunan tiempopi jinallataq (Génesis 4:20-22; Lucas 17:26-28).

Chaywanpis Noep tiemponqa wakin imaspi jukjina karqa. Runasqa achkha watasta kawsaq kanku. Pusaq pachak watastaqa, kawsallaq kanku. Noeqa 950 watasta kawsarqa;  Adantaq 930 watasta, Noep abuelon Matusalentaq, 969 watasta kawsarqa (Génesis 5:5, 27; 9:29). *

Chantapis Génesis 6:1, 2 pʼitikunaqa, rikuchiwanchik imapiwanchus Noep tiempon tiemponchikmanta jukjina kasqanta, chaypi nin: “Maypachachus runas kay pachapi mirayta qallarejtinku, ususisninku karqa. Jinapi Diospa churisnenqa rikorqanku runaspa ususisninku kʼachitas kasqankuta. Chayrayku paykunawan casarakorqanku, munasqankuman jina ajllakuspa”. Kay pʼitikunapi ‘Diospa churisninmanta’ parlaspaqa, angelesmanta parlachkan. Paykunaqa kay pachaman jamurqanku, runaman tukuspataq kawsarqanku. Mana Diospa kachamusqasninchu karqanku, nitaq runasta yanapaqchu jamurqanku, manaqa janaqpachapi “maypichus tiyakunankutataj saqe[spa]” Jallpʼaman uraykamurqanku warmiswan casarakunankupaq. Jinamanta supaykunaman tukurqanku (Judas 6).

Jallpʼapi kay supaykunaqa, millay runas, runasmanta nisqaqa aswan yuyayniyuq, astawan kallpayuq ima karqanku, runastaq paykunajina ruwayta qallarirqanku. Astawanpis ichá paykunaqa, runasta munasqankumanjina kamachiq kanku. Tukuypa rikunantataq millay ruwaykunata ruwaq kanku; mana pʼinqakuspa wapu wapulla Diospa contranta, kamachiykunasninpa contrantapis uqharikurqanku.

Warmiswan puñuykukusqankuraykutaq, warmisqa paykunapaq wawasniyuq karqanku, chay wawasninkutaq may kallpayuq karqanku, nefilim nisqa sutichakurqanku. Biblia chaymanta parlaspa niwanchik: “Diospa churisnin runaspa ususisninkuwan casarakuspa, wawasniyoj karqanku, chay wawasninkutaj jatunkaray runas karqanku. Paykuna chaypacha karqanku manchay kallpasniyoj, mentasqastaj” (Génesis 6:4). Kay nefilim nisqaqa, mayta manchachikunapaqjina karqanku. Sutinkuqa “urmachiqkuna” ninayan. Paykunaqa runa wañuchiq karqanku, chay saqra ruwasqankumantachá unay cuentosqa jamurqa.

Chiqa sunqu runasqa mayta llakikuq kanku

Biblia nisqanmanjina jaqay tiempopi kay pachaqa millay ruwaywan juntʼa kachkarqa. Biblia niwanchik: “Tata Diosqa rikorqa runaspa ashkha millay sajra ruwasqasninkuta, qhepamampis tukuy sajrallatapuni ruwayta yuyasqankuta. Diospa ñawpaqempi kay pachaqa imaymana juchawan juntʼa karqa, chejninakuywan ima”, nispa (Génesis 6:5, 11, 12).

Chayjina tiempopi Noé kawsakurqa. Chay tiempopi runasmanta nisqaqa, Noeqa “cheqan karqa, sumaj runataj [...] Diosta kasuspapuni” (Génesis 6:9). Saqra runas chawpinpi tiyakuyqa, mana atikullanchu. Chayrayku, ¡maytachá Noé llakikurqa runa saqra ruwasqanta rikuspa, millay parlasqankutataq uyarispa! Ichá Lotjina sientekurqa. Lotqa Jatun Para pasasqanmanta astawan qhipaman kawsarqa, paypis chiqan runallataq karqa. Sodoma llaqtapitaq tiyakuchkaspa, millayta ruwaqkunap saqra ruwasqasninkumanta “sonqompi mayta llakikorqa”, arí Lotqa “sapa pʼunchay sonqompi mayta llakikoj, chay may sajra ruwasqankuta rikuspa, uyarispataj” (2 Pedro 2:7, 8). Kikillantataqchá Noepis llakikurqa.

 ¿Qampis llakikunkichu noticiaspi saqra ruwaykunata runas ruwasqankuta uyarispa, chayri llaqtaykipi runas millayta kawsasqankuta rikuspa? Jina kaptinqa, yachankichá imaynatachus Noé sientekusqanta. Tʼukuriy, Noeqa chayjina saqra runas chawpinpi 600 watasta kawsakurqa, Jatun Para chayamunankama. ¡Chayrayku nisunman maytachá Noé suyachkarqa chay saqra runas chinkanankutaqa! (Génesis 7:6.)

Noeqa mana manchachikuq runa kasqanrayku jukjinataq karqa

Biblia nisqanmanjina, Noeqa chay tiempopi runasmanta ‘chiqan runa karqa’ (Génesis 6:9). Chaywanpis mana ninchu runaspaq allin qhawasqa kasqantaqa. Wak parlaypi nisunman Diospa ñawpaqinpi allin qhawasqa karqa, runap ñawpaqinpitaq mana allinpaqchu qhawasqa karqa. Noeqa mana chay saqra runasjinachu yuyarqa, nitaq paykunajina khuchiriyuspi puriqchu. ¡Tʼukuriy imatachus Noep tiemponmanta runas paymanta yuyasqankuta, arcata ruwayta qallarichkaptin! Noep nisqanta uyarinankumantaqa, paymanta asikurqanku.

Noeqa, Diosmanta yachasqantaqa mana payllapaqchu japʼikurqa, mana chayqa Biblia nisqanmanjina “cheqan kajta willaj” runa karqa (2 Pedro 2:5). Noé yacharqa wakkuna paywan churanakunankuta. Abuelonpa tatan Enocqa, chiqan runa karqa, saqra runasmantaq willarqa Dios paykunata juzgananta. Chayta ruwasqanrayku runas qhatiykacharqanku, chaywanpis Diosqa mana saqirqachu enemigosnin payta wañuchinankuta (Génesis 5:18, 21-24; Hebreos 11:5; 12:1; Judas 14, 15). ¿Imatá nisunman Noemanta? Jehová payta jarkʼananta yachasqanpi astawan iñiyninta churanan karqa, Satanasmanta, supaykunamanta, nefilim nisqamanta, saqra runasmanta ima jarkʼasqa kananpaq.

Diosta yupaychaqkunaqa, saqra runaswan qhatiykachasqaspuni kanku. Jesucristo, paypa discipulosnin ima saqra runaspaq chiqnisqas karqanku (Mateo 10:22; Juan 15:18). Noeqa Diosta yupaycharqa chay tiempopi tukuy runas mana Diosta yupaychaptinkupis. Noeqa Diospa ñawpaqinpi allinpaq qhawasqa kayta maskʼarqa, runap ñawpaqinpi allinpaq qhawasqa kayta maskʼananmantaqa. Jehovataq payta allinpaq qhawarqa.

Noeqa, Diosta kasukurqa

Rikunchikjina Noé mana manchachikuspa runasman willarqa. ¿Runas uyarirqankuchu? Mana. Biblia nisqanmanjina manaraq Jatun Para chayamuchkaptin runasqa, “mikhusharqanku, ujyasharqanku, casarakusharqanku, ususisninkutapis casarachisharqanku, arcaman Noé yaykunankama. Paykunaqa mana imatapis reparakorqankuchu jatun para jamunankama, tukuyninkutaj chinkachisqa karqanku”. Arí Noep nisqantaqa mana uyarirqankuchu (Mateo 24:38, 39).

Jesusqa, tiemponchik Noep tiemponjina kananta nirqa. Nisqantaq chiqapuni imaptinchus Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, pachak watasmanta astawanña runasman willachkanku, Jehová saqra runasta chinkachisaq nisqanmanta, munayninmanjinataq juk musuq pachata apamunanmanta, maypichus chiqan kawsay kanqa chayta. Achkha runas uyariwaptinchikpis, may chhika runasqa, mana uyariwanchikchu. Paykunaqa “yachashaspa, mana yachajman tukunku, qonqapunkutaj”, Jatun Para kasqanmantapuni (2 Pedro 3:5, 13).

Noeqa Diosta kasukusqanrayku, paypa nisqanpitaq creesqanrayku salvakurqa. Apóstol Pablo qillqarqa: “Diosqa Noeman willarqa mana paypa rikusqan imasmanta. Creesqanraykutaj manchachikuspa, arcata ruwarqa familian salvasqa kanankupaj” (Hebreos 11:7).

Noejina ñuqanchikpis ruwananchik tiyan

Noep ruwasqan arcaqa may jatun karqa, pelotata jaytʼanapaq canchamanta astawan jatun, patanmantaq kimsa pisosniyuq wasijina karqa. Chantapis arcaqa, maderamanta may  jatun barcota runas ruwasqankumanta nisqaqa, 30 metroswan astawan jatun karqa. Chaywanpis arcaqa yakupi tuytunallanpaq ruwasqa karqa, manataq juk barcojina yakupi purinanpaqchu. Chaywanpis arcaqa may yachaywan ruwasqa kanan karqa, yaku mana yaykunanpaqtaq machʼanawan ukhun jawan ima, lluchhisqa kanan karqa. Ichá Noeqa phichqa chunka wataspi kay arcata ruwayta tukurqa (Génesis 6:14-16).

Mana chayllachu. Astawanpis Noeqa arcaman mikhunata apaykunan karqa familianpaq animalespaqpis, watantinta chayta mikhunankupaq. Chantá niraq Jatun Para chayamuchkaptin Noeqa tukuy laya animalesta arcaman qhatiykunan karqa. Noé “Tata Diospa tukuy kamachisqanta ruwarqa”. Jehová arcap punkunta wiskʼachkaptin, ¡maytachá Noé kusikurqa Dios nisqanmanjina tukuy imata ruwasqanmanta! (Génesis 6:19-21; 7:5, 16.)

Chaymanta, Jatun Para chayamurqa. Tawa chunka pʼunchayta, tawa chunka tutatawan pararqa, Noetaq familianwan juk watata arca ukhupi kananku karqa, yaku jallpʼamanta chʼakinankama (Génesis 7:11, 12; 8:13-16). Tukuy saqra runasqa wañurqanku, Noewan familiallanwantaq salvakurqanku juk musuq pachapi kawsanankupaq.

Jatun Paramanta parlaspa Biblia niwanchik, imapichus tukunankuta “mana cheqan kajman jina tiyakojkuna”. ¿Imaynamantá? Biblia nin: “Kay pachapis ninapi qʼolachisqa kanankupaj waqaychasqa kanku juicio pʼunchaykama. Chaypachaqa Diosqa mana cheqan kajman jina kawsaj runasta juzgaspa, chinkarparichenqa”, nispa. Chaywanpis Noep tiemponpijina, mana tukuychu wañunqanku. Chiqamanta ajina kananta nisunman imaptinchus Jehovaqa “cheqan kajman jina kawsajkunata” ñakʼariymanta librayta yachan (2 Pedro 2:5, 6, 9; 3:7).

Noeqa chiqan runa karqa, saqra runaspa chawpinpi kawsachkaspapis Diosta yupaychallarqapuni. Tukuy imapitaq Diosta kasukurqa. Diosta mana yupaychayta munaqkunawan chiqnichikunanta yachaspapis, payqa mana manchachikuspa chiqan kaqmanjinapuni imatapis ruwarqa. Noejina ruwasunchik chayqa, ñuqanchikpis Diosninchikwan munachikusunchik, jinamanta Diospa pʼunchayninpi mana wañuspa juk musuq pachaman yaykuyta suyasunchik (Salmo 37:9, 10).

[Sutʼinchaynin]

[6 paginapi sutʼinchaynin]

Nefilimkuna saqra ruwaykunata ruwasqankumantachá unay cuentosqa jamurqa

[8 paginapi dibujo/foto]

Noejina iñiyniyuq kasunchik chayqa, Diosninchikpaq allin qhawasqa kasunchik

[6 paginapi maymantachus foto urqhukusqan]

Alinari/Art Resource, NY