JUK maqtʼata chayri juk sipasta uywachkanki chayqa, ichapis qam, kay tatasjina kachkasqaykita rikukunki. Unayqa, wawasniykiwan tukuy imamanta parlayta atillaq kanki, imaynatachus llano ñanpi, autos kaymanta jaqayman purinku ajinata. Kunantaq, chay ñanqa, bloqueasqajina kachkan. Italia suyumanta, juk mama, Angela sutiyuq nin: “Waway juchʼuyllaraq kachkaptinqa, tukuy imamanta tapuwaq. Kunanqa, ñuqa imatapis parlananpaq tapunay tiyan. Mana chayta ruwaptiyqa, unayta mana parlaspa kallanman”, nispa.

Ichá qampis, Angelajina yuyachkanki, unayqa, wawayki may parlaysapa karqa, maqtʼayaspataq chayri sipasyaspataq, chʼinlla purin. Ichapis, paywan parlayta munaptiykiqa, payqa, may pisi parlaywan kutichisunqa. Qam, maqtʼaykita “¿imayná risurqa?”, nispa tapuptiykiqa, ichapis payqa, manaña astawan parlanaykipaqjina “allillan”, nispa kutichisunki. Chayri, sipasniykita “¿imatá colegioykipi kunan ruwarqanki?”, nispa tapuptiykiqa, mana imata yachaspajina “mana imatapis”, nispa kutichisunki. Parlananpaq astawan tapuriptiykitaq, astawan chʼinyapun.

Chaywanpis, mana tukuy maqtʼaschu chayri mana tukuy sipaskunachu, chʼinlla kanku. Jina kaptinpis, parlaspaqa, tatasninkup sunqunkuta nanachinankupaqjinañataq parlanku. Nigeria suyumanta, Edna sutiyuq mama nin: “Sipasniyta imallatapis ruwananta niptiyqa, ‘ama turiyawaychu’ nispa niwaq”, nispa. México suyumanta, Ramontaq, kikillantataq 16 watayuq churinmanta nin: “Sapa pʼunchay siminakuyku. Imata ruwananta mañaptiypis, munayninwan lluqsinanpaq tukuy imata ruwan”, nispa.

Mana uyariqman tukuq maqtʼawan chayri sipaswan, parlayqa, ichá pacienciaykitapis tukurparichinman. Biblia nin: “Mana yuyaychachikuspa [parlarikuspa], ima ruwanatapis wakichikusqaqa mana allinchu rin”, nispa (Proverbios 15:22). Juk warmi sapalla, Ana sutiyuq nin: “Imatachus churiy yuyachkasqanta mana yachaspaqa, manchaytapuni phutikuni, qhaparinaypaqjina kani”, nispa. Tatas, wawasninkuwan, maqtʼa chayri sipas kachkaptinku, astawan parlarinanku kachkaptin, ¿imaraykutaq mana atikunchu?

Parlanakuyqa, mana parlayllachu, Jesús nirqa: “Imawanchus sonqon juntʼa kasqanman jina simenqa parlan”, nispa (Lucas 6:45). Arí, sumaq parlarikuypiqa, puraqmanta yachachinakunku. Chaywanpis, maqtʼas, sipaskunaqa,  mana chayta ruwayta atillankuchu, wawa kachkaspa mayta parlaspapis, maqtʼayaspa sipasyaspa manchaliman tukunku. Yachayniyuq runas nisqankumanjinaqa, maqtʼas, sipaskuna imaqa, tukuypa ñawillanpi purichkasqankuta yuyanku. Mana tukuy qhawanankupaqtaq, cuartonkupi wisqʼaykukunku, maymanchus tatasqa, mana yaykuyta atinkuchu.

Wakin kutipiqa, mana sumaq parlarikuy kanchu, imaraykuchus maqtʼas chayri sipaskuna, imatapis sapallankumantaña ruwayta munanku. Tatastaq, mana chayta jarkʼayta atinkumanchu, imaraykuchus wawaqa, wiñasqanmanjina tatamamanmanta tʼaqakapunanpuni tiyan. Chaywanpis, chayqa, mana ninayanchu chay wawanku wasimanta ripunanpaqjinaña kasqanta. Maqtʼas, sipaskuna imaqa, ni jaykʼaqjina tatasninkup yanapanta necesitanku. Chaywanpis, niraq wiñay tukusqa kachkaspa tʼaqakuyta qallarinku. Runayasqankumanjinataq, ni piman willarispa, paykunallamantaña ima chʼampaytapis allinchayta munanku.

Ichapis maqtʼas, sipaskuna ima, amigosninkuwan mayta parlarinku. México suyumanta, Jessica sutiyuq mamaqa, nin: “Warmi waway juchʼuyllaraq kachkaspaqa, ima chʼampaynintapis willawaqpacha. Kunanqa, amigasnillanmanña imatapis willan”, nispa. Wawayki kay sipasjina ruwan chayqa, ama anchata llakikuychu. Imaraykuchus, achkha runasta tapusqankumanjinaqa, maqtʼas sipaskunaqa, tatasninkup yuyaychasqankuta astawan japʼikunku, amigosninkup yuyaychasqankumanta nisqaqa. Jina kaptin, ¿imatá ruwawaq wawaykiwan parlarinaykipaq, ni ima jarkʼay kananpaq?

Jallpʼata allachkasqaykita yuyay, jasa Jallpʼapataqa, mana anchata kallpakuspa allallanki, chaywanpis rumirara chayri chhankarara jallpʼaman chayaptiykiqa, wakkjinamantañataq astawan kallpakuspa allanayki kanqa. Kikillantaq kanman, wawayki maqtʼayaptin chayri sipasyaptinqa. Niraq maqtʼayachkaptin chayri niraq sipasyachkaptin, wawaykita mana anchata kallpakuspa uywallanki. Chaywanpis, wawaykip kawsaynin tikrakuchkaptinqa, wakjinamantañataq paywan parlanaykipaq kallpakunayki kanqa. Tatajina, kaykunata tapurikuy:

“Waway ñuqawan parlayta munaptin, ¿ñuqa tiempochakunichu?” Biblia nin: “Maychus tiempompi uj palabrata nisqaqa qolqewan tʼikanchasqa qori manzana jina”, nispa (Proverbios 25:11). Kay pʼiti sutʼinchasqanmanjinaqa, maychus tiemponpi parlayqa, may sumaq. Tarpuq runapi tʼukuriy: payqa cosecha tiempota mana ñawparichinmanchu nitaq qhipachinmanchu. Chayrayku, puquy puqusqaña kaptillan cosechayta atin. Ichapis, maqtʼa chayri sipas wawaykiqa, wakin kuti qamwan parlariyta munanqa. ¡Ama chayta usuchiychu! Australia suyumanta, warmi sapa Frances sutiyuq nin: “Ususiyqa, puñunay cuartoyman tuta jamuyta yachan, wakin kutiqa juk horata qhipakun [...]. Ñuqaqa chay horasta puñuy patapiña kani, chaywanpis, chay horaspi ususiywan tukuy imamanta parlayku”, nispa.

“Waway parlasqanmanta, ¿japʼinichu imatachus niwayta munasqanta?” Job 12:11 nin: “Cheqamanta ninreqa reparan pejpa parlayninchus kasqanta, jinallataj simipis reparan imayna mikhunachus kasqanta”, nispa. Ni jaykʼaqjina, kunanqa wawayki imatachus ‘parlasqanta reparanayki’ tiyan. Maqtʼas, sipaskunaqa, mana parlasqantapunichu niyta munachkanku. Tʼukuriy, ichapis wawayki nisunqa: “¡Wawajinallatapuni qhawawanki!”, chayri “¡Ni jaykʼaq uyariwankichu!”, nispa. Wawaykita phiñarikuspa, nisqan mana chiqa kasqanta ninaykimantaqa, tʼukuriy imatachus chay parlaykunawan niyta munachkasusqanta. Ichapis, “¡Wawajinallatapuni qhawawanki!”, nispaqa, “Mana ñuqapi atienekunkichu” nichkasunki, chayri “¡Ni jaykʼaq uyariwankichu!”, nispaqa “Munani imaynachus kachkasqayta  yachanaykita” nichkasunki. Chayrayku, imatachus parlasqanwan, niyta munachkasqanta reparanaykipaq kallpakuy.

“Waway mana parlananpaqjinachu, ¿imatapis parlani?” Biblia nin: “Pikunachus runapura allin kawsayta maskʼajkunaqa chay allin kawsayta tarpunku mujuta jina, cheqan kajtataj poqoyta jina tarinku”, nispa (Santiago 3:18). Tata chayri mamajina, parlasqaykiwan, ruwasqaykiwan ima, “allin kawsayta” maskʼasqaykita rikuchiy, wawayki qamwan parlananpaqjina. Yuyarikuy, qamqa, mana juchachanapaq juzgadopi juezchu kanki, manaqa payman kutikuq abogado kanki. Kyung-Joon sutiyuq, tata nin: “Allin yuyayniyuq tataqa, mana wawasninta ‘¿maykʼaqtaq machu runajina imatapis ruwanki?’ chayri ‘¿machkha kutitataq nisqaykiri?’, nispa ninchu. Achkha kutita ajinata pantaspa, reparani parlasqaywan, imaynatachus nisqaywan ima, wawasniypa sunqunta nanachisqayta”, nispa

Maqtʼaswan chayri sipaskunawan parlariyqa, atikunmanpuni. Parlarinanpaqqa, tukuy imaymanamanta parlapayay. Wawasninkuta allinta uywaq tataswan parlariy (Proverbios 11:14). Wawaykiwan parlachkaptiykiqa, ‘uyariyta yachay, ama anchata parlaychu, amallataq usqhayllata phiñakuychu’ (Santiago 1:19, 20). Ama saykʼuspa wawasniykiwan parlanapaq kallpachakullaypuni, ‘allinta yachachispa, kasuchikuy, Señorpa kʼamiyninpitaq uyway’ (Efesios 6:4, Qheshwa Biblia).