¿Imaynatá sumaq tata kawaq?

“Tatas, ama wawasniyquichejtaka phiñachiychejchu, ama desanimacunancupaj.” (Colosenses 3:21, Mosoj Testamentoj)

CHIQAMANTA, tataqa mana wawasninta phiñachiyta chayri desanimachiyta munanchu. ¿Imaynamantataq mana phiñachinmanchu? Ñawpaqta, tatajina imatachus ruwanan kasqanta allinta yachanan tiyan. Salud mental nisqamanta juk revista sutʼinchasqanmanjina, “tata imatachus ruwasqanqa, wawata wiñasqanmanjina yuyayninpi yanapanman chayri mana yanapanmanchu”.

Juk tata, ¿imatataq ruwanan tiyan? Achkha familiaspiqa, tatalla wawasta jasutʼinan kasqanta yuyanku. Mamasqa, wawas mana payta kasuptinku: “¡Tatayki chayamuptin yachanki!”, nispa ninku. Wawas machu runasjina allin wakichisqas wiñanankupaqqa, tatas allinta yuyaychananku, kʼaminanku, imatapis nisqankuta juntʼananku ima tiyan. Allin tata kanapaqqa, mana chayllatachu ruwana kachkan.

Llakikunapaqjina, wakin qharisqa mana tatayuq wiñarqanku. Wakintaq, tatasninku paykunawan saqra kasqankurayku, paykunapis wawasninkuwan saqrallataq kanku. Kunan ¿imaynatataq kay qharis chayjina kayninkuta atipankuman, allin tatastaq kankuman?

Bibliapiqa, familiapaq ruwayta atinapaqjina, allin yuyaychaykuna tiyan. Kay yuyaychaykunaqa, mana runap yuyaychasqanchu, chayrayku mana pantachinawanchikpaqchu. Bibliapi yuyaychaykunaqa, Jehová Diospa yuyaychasqan, payllataq familiatapis qallarichirqa (Efesios 3:14, 15). Chayrayku, tatas, Bibliap yuyaychaykunasninta allinta japʼikunankuqa may allin. *

Allin tata kayqa, mana wawas allinta wiñanallankupaqchu, nitaq allinta yuyanallankupaqchu, manaqa, Diosta yupaychanankupaqpis may allin. Juk wawa, tatanwan allinta apanakun chayqa, Diosmanpis qayllaykuyta atillanqa. Biblia nisqanmanjina, Jehovaqa, Ruwawaqninchikjina, tukuypata tatanchik (Isaías 64:8). Kunantaq imatachus tatas wawasninkuman qunankumanta chantá imaynamantachus Biblia chayta juntʼanankupaq yanapasqanmanta ima, suqta yuyaychaykunata sutʼincharisunchik.

 1 Munakuychik

Jehová Diosqa, chiqa munakuyta rikuchin, jinallatataq tatapis ruwanan tiyan. Imaynatachus Dios, juk kʼata churin Jesusta munakusqanmanta, Biblia nin: “Dios Tataqa Churinta munakun”, nispa (Juan 3:35; Colosenses 1:15). Achkha kutispi Diosqa, churinta munakusqanta nirqa, rikuchirqa ima. Sutʼinchanapaq, Jesús bautizakuchkaptin, Jehovaqa janaqpachamantapacha nirqa: “Qanmin munasqa Churiy kanki; qanwanqa sonqo juntʼasqa kani”, nispa (Lucas 3:22). Chayrayku Jesusqa, Tatanpa munakuyninmanta ni jaykʼaq iskaychakurqachu. Tatas, Diospa munakuyninmanta, ¿imatá yachakunkuman?

Tatasqa, sunqunkumantapacha munakusqankuta wawasninkuman ninanku tiyan. Kelvin, payqa phichqa wawasniyuq nintaq: “Sunquymantapacha munakusqayta niq kani, sapa jukninkupatataq allinninkuta maskʼasqayta rikuchiq kani. Astawan juchʼuyllaraq kachkaptinkutaq, janantasninkutapis churaq kani, chantá mayllaq ima kani”. Tataqa, wawasnin allinpaq qhawasqa kayta munasqankuta yuyarinan tiyan. Chayrayku, sapa kuti kʼaminallanmantaqa, wakin kuti allinta ruwanki ninan tiyan. Donizete, payqa iskay sipas wawasniyuq, nintaq: “Wawasninchikta allinta ruwanki ninapaqqa, mayta kallpachakuna”. Wawas, tatasninku munakusqankuta rikusqankuqa, paykuna kikin munakunankupaq, Diosmanpis astawan qayllaykunankupaq yanapan.

2 Allinta imatapis ruwaychik

Biblia, kay Juan 5:19 pʼitipi, Jesusqa, ‘imatachus Dios Tatata ruwaqta rikusqanta, kikillantataq ruwasqanta’, niwanchik. Wawaspis kikillantataq ruwanku. Sutʼinchanapaq, juk qusa warminta allinta parlapayan, jatunpaqtaq qhawan chayqa, wawa machu runa kaspa, kikillantataq ruwanqa. Tata, imatapis ruwasqanqa, mana qhari wawasnillantachu yanapan, manaqa warmi wawasnintapis, imaynachus qharis kasqankuta reparanankupaq yanapallantaq.

Waktañataq qhawarina: wawasniyki mana perdonta mañakuyta atillasqankupi tʼukuriy. Chayrayku imallatapis allinta ruwasqaykiqa, wawasniyki yachakunankupaq yanapanman. Kelvinqa, juk pʼunchay wawasnin juk may sumaq valorniyuq foto urqhuna camarata pʼakisqankumanta yuyarikun. Payqa, may phiñakuywan mesata saqmaspa pʼakirparisqa. Chayta ruwasqanmantataq mana allinchu sientekusqanrayku, wawasninmanta, warminmanta ima, perdonta mañakusqa. Kunantaq, wawasninqa perdonta mañakuyta atillanku, tatan perdonta mañakusqanta rikusqankurayku.

3 Kusisqa kawsakuychik

Jehovaqa ‘kusikuyniyuq’ (Salmo 104:31, Qheshwa Biblia). Chayrayku Churinqa, paywan kachkaspa mayta kusikuq. Jesusqa, Jehová Tatanta imaynatachus munakusqanmanta kay  Proverbios 8:30 pʼitipi nin: “Noqa paywan khuska karqani [yanapaq maestrojina, NM], [...] tukuy rato paypa ñawpaqempi kusikuspa”. Chiqamanta, paykunaqa, mayta munakusqankuta rikuchinakurqanku.

Chaywanpis, wawasqa kusisqa familiapi kawsakuyta munanku. Chaypaqtaq, tataqa, wawasninwan pukllarinanpaq tiempota urqhukunan tiyan. Chayta ruwasqantaq wawasninwan astawan allinta apanakunanpaq yanapan. Felix, kay chiqapuni kasqanta nin, payqa juk wayna wawayuq: “Wawaywan kanaypaq tiempochakusqayqa, allinta apanakunaykupaq yanapawan. Khuska pukllayku, amigoswanpis puriykachariq riyku, wak lugaresmanpis riyku ima. Tukuy kayta ruwasqaykutaq astawan jukchasqa kanaykupaq yanapawayku”.

4 Diosmanta yachachiychik

Jesusqa tukuy imata Tatanmanta yachakurqa. Chayrayku nirqa: “Noqataj paymanta [Tataypa nisqanta] uyarisqallayta kay pachapi willashani”, nispa (Juan 8:26). Dios nisqanmanjina, tataqa, wawasninta allin runas kanankupaq allinta uywanan, chantá Diosta riqsinankupaq yachachinan tiyan. Kaytataq, juchʼuymantapacha sunqunman chayananpaqjina yachachinan tiyan. (2 Timoteo 3:14, 15). Felixqa, wawan juchʼuyllaraq kachkaptin, kay Biblia yachachisqanmanta librituy, nisqata ñawiripuq. * Wawan wiñasqanmanjinataq, Biblia yuyaychasqanmanjina ruwasqa, wak librostañataq ñawiripuq.

Donizete nillantaq: “Tukuy familia, Bibliamanta yachakuyqa mana atikullanchu. Chayrayku tataqa, Diosta yupaychayta jatunpaq qhawasqanta, wawasninman rikuchinan tiyan”. Carlos, payqa 3 qhari wawasniyuq, nintaq: “Semanapi jukta tantakuyku, familiapi imachus necesitakusqanmanta parlarinaykupaq. Tukuytaq imamantachus parlariyta munasqaykuta niyku”. Kelvinqa, wawasninman mayllapipis kachkaspa Diosmanta yachachiqpuni, kaytaq Moisés nisqanta yuyarichiwanchik, pay nirqa: “Kay tukuy ima nisqayta sumajta sonqoykichejpi japʼiychej. Sapa kuti wawasniykichejman yachachinkichej. Kay kamachisqasmanta willaychejpuni wasiykichejpi, jinallataj ñampi purishaspapis, chantá puñunapaj siriykushaspapis, jatarishaspapis” (Deuteronomio 6:6, 7).

5 Yachachiychik, kʼamiychik, jasutʼiychik

Wawas allin runas kanankupaqqa, tatas yachachinanku kachkan. Wakintaq yachachiyqa, jasutʼina, manchachina, kʼumuykachachina, saqra parlaykunawan rimana kasqanta yuyanku. Chaywanpis Bibliaqa, yachachina nispa, mana jasutʼinallamantachu parlachkan, manaqa munakuywan wawasninkuta yachachinankuta nichkan, imaynatachus Jehová ruwan ajinata (Hebreos 12:4-11). Bibliapi nin: “Tatas mamas, qankunaqa ama wawasniykichejta phiñachiychejchu, manachayqa allinta yachachispa, kasuchikuychej, Señorpa kʼamiyninpitaj uywaychej”, nispa (Efesios 6:4, Qheshwa Biblia).

Chaywanpis wakin kutiqa, ichá wawasninkuta jasutʼinanku kanqa. Jina kaptintaq wawasqa,  imamantachus jasutʼisqaykita yachananku tiyan. Chantá tatasqa, wawasta mana qhisachasqatajina sientechinankuchu tiyan. Chaywanpis, Bibliap nisqanmanjina wawasta jasutʼillayqa, mana allinchu (Proverbios 16:32). Kelvin nin: “Wawasniyta imallamantapis kʼamispaqa, munakusqayrayku kʼamisqayta niq kani”.

6 Jarkʼaychik

Wawasqa, saqra ruwaykunamanta, saqra runasmanta ima, jarkʼanata necesitanku. Llakikunapaqjina, kunan tiempopiqa, “sajra runas” wawasta millay ruwaykunata ruwanankupaq chʼawkiyanku (2 Timoteo 3:1-5, 13). ¿Imaynatá qam wawasniykita jarkʼawaq? Biblia, allin yuyaychaykunamanta parlan, nintaq: “Yuyayniyojqa sajra kajta rikuspa, pakakun; mana yuyayniyojrí sajraman chimpaykun, chantaqa ñakʼarin”, nispa (Proverbios 22:3). Wawasniykichikta imamantapis jarkʼayta munankichik chayqa, wawasniykichikta allinta qhawanaykichik tiyan. Ajinamanta tukuy saqra kaqmanta, millay ruwaykunamanta ima jarkʼankichik. Sutʼinchanapaq, wawasniyki Internetpi imatapis ruwanku chayqa, imatachus ruwachkasqankuta qhawariy, mana saqra kaqta qhawanankupaq. Chayrayku computadorata, tukuy rikunankupaqjina sutʼiman churayqa may allin.

Tatasqa, wawasninkuta kay saqra pachap tuqllasninmanta jarkʼakunankupaq yachachinanku tiyan. Wawasniyki mana paykunawan kachkaptiyki, pillapis ima saqrata ruwayta munaptin, ¿imaynatachus jarkʼakunankumanta yachankuchu? * Wawasqa partesninkuta mana ni piwan llukchichikunanku kasqanta sutʼita yachananku tiyan. Kelvin nin: “Wawasniy, wak runasmanta chayri yachachiqninkumanta imallatapis yachakunankuta ni jaykʼaq saqiqchu kani, imaraykuchus ñuqa qhariwarmijina puñuykuymanta, wak runas wawaswan mana munachkaptinku puñuykuyta munasqankumanta yachachinay kasqanta yacharqani”. Ajinata ruwasqanrayku kay tataq wawasninqa, ni ima millay ruwaykunapi urmaspa wiñarqanku, kunanqa casadosña kanku, kusisqataq kawsakunku.

Diosmanta yanapata mañakuychik

Wawasninkupaq juk sumaq regaloqa, tatas Diosman qayllaykunankupaq yanapananku. Chaypaqtaq, tatasqa, imatachus ruwachkasqankuta allinta ruwananku tiyan. Donizete nin: “Tatajina, Diosta yupaychayta jatunpaq qhawasqanchikta rikuchina tiyan, astawanraq ima chʼampaypipis rikukuspa. Ajina chʼampaypi rikukuspa, familiapi tata, Diosmanta mañakuchkaspa Diospi atienekusqanta, Dios kʼacha kasqanmanta pachis nisqanta rikuchin chayqa, Diosta amigonkutajina qhawanankupaq wawasninta yachachinman”.

Tukuychanapaq, allin tata kanapaq, ¿imatá ruwana tiyan? Jehovap yuyaychasqanmanjina ruwana tiyan. Qam wawasniykita Diospa Palabran yuyaychasqanmanjina yachachinki chayqa, kay Proverbios 22:6 pʼiti nisqanta juntʼakuqta rikunki, chaypi nin: “Wawamanqa imaynatachus kawsananta allinta yachachiy; machuyaynimpipis mana qonqanqachu chay yachasqantaqa”, nispa.

[Sutʼinchaynin]

[19 paginapi dibujo/foto]

Tataqa, wawasnin paymanta yachakunankupaq, imatapis allinta ruwanan tiyan

[20 paginapi dibujo/foto]

Allin tataqa, wawasninman Diosmanta yachachin

[21 paginapi dibujo/foto]

Wawasqa, tatasnin munakuywan kʼaminankuta necesitanku