Iñiyniyuqkunamanta yachakunapaq

“Unanchaspa sonqompi waqaycharqa”

MARIAQA, juk burrituman lluqʼaykuspa, allinta tiyaykunanpaq kallpachakurqa. Achkha horastataq tiyasqa kachkarqa. Qusan Josetaq, karu llaqta Belenman, burrop ñawpaqinta ñanta qhawarispa richkan. Mariataq, wawitan wiksan ukhupi kuyusqanta repararqa.

Wawitanta nacechikunanpaq manañasina achkha tiempochu faltarqa, Biblia nin: “Mariataj wijsallisqa kasharqa”, nispa (Lucas 2:5). Ichá chakrapi llamkʼaqkunaqa, Mariata rikuspa, ¿imaynatataq juk wiksallisqa warmi ajinata viajanman?, nispa tapukurqanku. Nazaret llaqtanmanta, ¿imaraykutaq María qusanwan Belén llaqtaman rirqa?

Ñawpaqta Mariaqa, juk kamachiyta uyarirqa, payqa judía sipas karqa, Diostaq, jamuq Mesiaspa maman kananta nirqa, nisunman Diospa Churinpa maman (Lucas 1:35). Mariataq, wawitan nacekunanpaq manaña unaychu faltachkaptin viajanan karqa. Viajachkaptintaq Mariap iñiyninqa, tukuy laya pruebaman churasqa karqa, chayrayku imachus iñiyninpi sinchita sayananpaq yanapasqanmanta qhawarina.

Belén llaqtaman viajachkaspa

Mana José, María imallachu viajachkarqanku. Kamachiq César Augusto, kamachisqanmanjina tukuy runas, yupachikamunankupaq llaqtasninkuman rinanku karqa. ¿Imatá José ruwarqa? “Josepis Davidpa ayllunmanta kasqanrayku, Galileapi Nazaret llajtamanta wicharerqa, Judeapi, Davidpa llajtan Belenkama.” (Lucas 2:1-4.)

Mana kay kamachiq, kamachisqanraykullachu kayqa karqa. Manaqa qanchis siglo ñawpaqtaña, Mesías Belén llaqtapi nacekunanta nikurqa. Nazaret llaqtamanta, Belén llaqtaqa 11 kilometrosninman (7 millasninman) karqa, Bibliap nisqanmanjinataq, Mesiasqa, ‘Belén Efrata’ juchʼuy llaqtapi nacekunan karqa (Miqueas 5:2). Musuq ñankunasninta rispa, urqusninta wasaykuspa ima, Nazaret llaqtamanta 150 kilometrosta (93 millasta), Belén Efrata llaqtaman rinankupaq purinanku karqa. Joseqa chay llaqtaman rinan karqa, rey Davidpa ayllunmanta kasqankurayku.

Chay llaqtaman rinankupaq María, ¿imaninmantaq karqa? ¿Qusan nisqantachu kasunman karqa? Mariaqa, wiksallisqa kasqanrayku mana viajayta atillanmanchu karqa. Chaytaq ichá chʼaki tiempo tukukuchkaptin, paray tiempo qallarichkaptin kanman karqa. Chaywanpis Bibliaqa, José ‘Galilea llaqtamanta wicharisqanta’ niwanchik. Jinataq karqa, imaraykuchus Belén llaqtaman chayanapaqqa 760 metrosta (2.500 piesta) wicharina karqa. Achkha pʼunchaykunatataq purisqankurayku, chaykama chayanankupaq maytachá saykʼurqanku. Chaywanpis, María tumpata samarinanpaq sayasqankurayku, astawan unaypichá chay llaqtaman chayarqanku. Ajinapi rikukuspa, mayqin wiksallisqa warmillapis, wawitanta nacechikuchkaptin, familiaresnin, amigosnin ima yanapanankupaq, wasinpi qhipakuytachá munanman karqa. Chaywanpis Mariaqa, maytachá kallpachakurqa viajananpaq.

 Lucas Biblianiqta, José, ‘Mariawan’ yupachikuq risqankuta niwanchik. Chantá María, ‘Josep warmin kananpaq mañaqasqaña kasqanta’ nillawanchiktaq (Lucas 2:4, 5, Mosoj Testamentoj). Mariaqa, Josewan casada kaspaña, qusanta kasukunan karqa. Chaywanpis payqa chiqamantachá, Dios, warmita qusanta —familiamanta kamachiq umatajina— yanapananpaq churasqanta jatunpaq qhawarqa, chayraykutaqchá tukuy sunquwan kasukurqa. * Chay kasukusqantaq ima chʼampaytapis atipananpaq yanaparqa.

María Joseta kasukunanpaq, ¿imataq tanqallanmantaq karqa? Mesías, Belén llaqtapi nacekunanmanta, ¿profecía nisqanta yacharqachu? Chaymanta Biblia mana sutʼinchanchu. Chaywanpis, mana nisunmanchu chay profeciata mana yachasqantaqa, imaraykuchus chay profeciaqa chay tiempomanta religionta kamachiqkunapaq chantá chay llaqtamanta runaspaq ima, may riqsisqa karqa (Mateo 2:1-7; Juan 7:40-42). Chantá Mariaqa, Diospa Palabranmanta allinta yacharqa (Lucas 1:46-55). Mariaqa, ichá qusanta kasukunanrayku, kamachiymanjina yupachikamunanrayku, Jehová nisqanmanjina profecian juntʼakunanrayku ima viajarqa. Ajinamanta juk yuyaychayta saqiwanchik. Jehovaqa, kasukuyniyuq, kʼumuykukuq sunquyuq qharista, warmista ima, jatunpaq qhawan. Kunan tiempopi, kay kʼacha kaykunata mana allinpaq qhawaptinkupis, María ruwasqanqa may sumaq yanapa, chiqa sunquwan Diosta yupaychaqkunapaq.

Jesucristo nacekusqan

Mariaqa, karumanta Belén llaqtata rikuspa maytachá kusikurqa. Olivos urqup kinrayninta Josewan Mariawan ima wicharichkaspa —qhipa puquykunasnillanña kachkaptin —, ichá Belén llaqta imaynachus, chaypi tiyakuchkaptinku kasqanmanta yuyarikurqanku. Chay llaqtaqa, juchʼuy llaqtita karqa, profeta Miqueas nisqanmanjina, manataq Judaqpa llaqtanjinachu riqsikuq. Chaywanpis, pachak watas ñawpaqta, Boaz, Noemí chantá David ima, chay llaqtitapi nacekusqanku.

Yupachikunankupaq kamachiymanjina, chay llaqtitaqa runasmanta juntʼa kachkarqa. Niraq Josewan Mariawan chayachkaptinku, paykunamanta astawan ñawpaqta wakkuna chayasqankuña, chayrayku mana juk wasillapis paykuna qhipakunankupaq karqachu. * Ajina kasqaraykutaq, uywaspa canchanpi qhipakurqanku. Tʼukurisunman, José, imaynatachus, warmin nacechikunanpaq nanaykunawan kachkasqanta rikuspa llakikusqanmanta. ¡Nacechikunanpaq nanaykunaqa sinchita qallarisqa!

Kay pachamanta achkha warmis, imaynatachus María nanaywan kachkasqanta yachanku. Jehová, tawa pachak watas ñawpaqta, jucharayku warmis nanaywan, wawitasninkuta nacechikunankuta nirqaña (Génesis 3:16).  Chayrayku Mariapis wawitanta may nanaywan nacechikurqa. Mana wak imasta sutʼinchaspalla, Lucasqa Mariamanta nirqa: “Payqa nacechikorqa kuraj kaj qhari wawanta”, nispa (Lucas 2:7). Arí, Mariapta kuraq wawitan karqa, chaymantataq wak 6 wawasnin kapullarqataq (Marcos 6:3). Kay kuraq wawanqa, mana wakin wawasninjinachu nitaq kuraq qhari wawallanchu karqa, manaqa, “tukuy ima ruwasqasmanta ñaupaj nacej”, karqa: ¡Diospa juk kʼata Churin karqa! (Colosenses 1:15, Qheshwa Biblia.)

Chaymanta Biblia nillanpuni: “Janantaswan kʼiruykuspataj, uywa qaranaman siriykucherqa”, nispa (Lucas 2:7). Achkha dibujospi, pintasqa dibujospi, teatrospi ima, maypichus Jesús nacekusqanta, may kʼachitutajina rikuchinku. Chaywanpis, mana chay rikuchisqankujinachu. Qallarinapaq, uywaman qaranaqa, juk cajonjina karqa. Chantá Josewan, Mariawanqa uywaspa canchanpi kachkarqanku, chay canchataq mana llimphuchu karqa. ¿Pitaq chaypi wawitan nacekunanta munanman? Tatasqa, wawasninkuman tukuy ima allin kaqta quyta munanku. ¿Manachu Josewan, Mariawan ima, Diospa Churinman tukuy ima allin kaqta quyta munankuman karqa?

Paykunaqa, chaymanta mana llakikurqankuchu, manaqa atisqankumanjina tukuy ima allin kaqta wawitankuman qurqanku. Mariaqa, wawitanta janantaswan kʼiruykuspa, uywaspa mikhuna qarananman allinta siriykuchirqa, mana chiriykunanpaq. Atikusqanmanjinataq allinta wawitanta qhawarqa. Chantá, paykunaqa Diosmanta yachachinankupi astawan yuyachkarqanku (Deuteronomio 6:6-8). Kunan tiempo, wawasman Diosmanta yachachiyta mana allinpaq qhawaptinkupis, wakin allin tatasqa, Josewan, Mariawanjina, Diosmanta yachachiyta ñawpaqman churanku.

Kallpachanankupaqjina waturisqanku

Uywas canchanpi, Josewan, Mariawan kachkaptinku, ovejasta michiqkunaqa usqhayllata yaykusqanku, Josep warminta, astawanqa nacekuq wawitanta rikuyta munaspa. Manataq kusisqa kasqankuta pakaykuyta atirqankuchu. Urqu kinraykunamanta usqhayllata jamusqanku. * Chay ratopachataq, Joseman, Mariaman ima, imachus paykunaman rikhurisqanmanta willasqanku. Paykunamanqa, campopi kachkaptinku juk chʼisi, juk ángel rikhurisqa. Jehovap jatun kʼanchaynintaq muyuykusqa, angeltaq, Cristo chayri Mesías Belén llaqtapi nacekusqantaña, chantá janantaswan kʼirusqata, uywaspa mikhuna qarananpi sirisqata tarinankuta willasqa. Chaymantataq janaqpachapi: ¡juk qutu ángeles juk similla Jehovata yupaychayta qallarisqanku!

Chayraykuchá Belén llaqtaman usqhayllata rirqanku. Kay llampʼu sunqu runasqa, ángel nisqanmanjina, wawitata tarisqankumanta maytachá kusikurqanku. Chay rikusqankutataq mana pakaykurqankuchu, manaqa, ‘jinata rikuspa, willarqanku. Tukuynin uyariqkunataq tʼukurqanku michiqkuna willasqankumanta’ (Lucas 2:17, 18). Ichá chay tiempopi, religionta kamachiqkunaqa michiqkunata, pisipaq qhawaq kanku. Chaywanpis, Jehovaqa chay llampʼu sunqu, chiqa sunqu runasta, allinpaq qhawarqa. Michiqkuna Mariata waturiq risqanku, ¿imapi yanaparqa?

Chiqamantachá Mariaqa, wawitanta nacechikusqanmanta saykʼusqajina kachkarqa, ajina kachkaspapis, michiqkuna imatachus nisqankuta sumaqta uyarirqa. Mana chayllachu, “chay tukuy imastataj Mariaqa unanchaspa sonqompi waqaycharqa” (Lucas 2:19). Kay sipasqa, allinta tʼukurispa, angelpa willasqanta allinta japʼiqarqa. Mariap, Diosninqa, wawan pichus kasqanta, imachus kananmanta ima yachananta munarqa. Chayrayku Mariaqa, imatachus michiqkuna nisqankuta allinta uyarirqa, sunqunpitaq waqaycharqa killamanta killa, watamanta wata tʼukurinanpaq.  Chiqamanta chay uyarisqanpi tʼukurisqantaq iñiyninpi sinchita sayananpaq yanaparqa.

Qamri, ¿Mariajinachu ruwawaq? Jehovaqa, Bibliata chiqa yachachiykunawan juntʼachin. Chayrayku Bibliap nisqanta kasukusun chayqa, tukuy imapi yanapawasunchik. Chaypaqtaq, sapa pʼunchay Bibliata ñawirina tiyan, Diospa Palabrantajina qhawaspa (2 Timoteo 3:16). Chaymantataq, Mariajina, Bibliap yuyaychaykunasninta sunqunchikpi waqaychana, kawsayninchikpi ruwanapaq. Ñawirisqanchikmanjina tʼukurinchik, chaymanjinataq kawsayninchikpi ruwasun chayqa, iñiyninchik astawan sinchi kanqa.

Wak yuyaychaykunapi tʼukurinapaq

Josewan, Mariawanqa, Moisesman Dios leyta qusqanmanjina wawitankuta pusaq pʼunchayninman circuncidachirqanku, Jesús sutiwantaq suticharqanku (Lucas 1:31). Tawa chunka pʼunchay juntʼakusqantawantaq, Belén llaqtamanta Jerusalén temploman aparqanku, chaypitaq leymanjina juchasninkumanta llimphuchakunankupaq wakcha familiajina iskay tortolasta, chayri iskay palomasta qʼulachinanku karqa, chay llaqtataq mana ancha karupichu karqa. Ichapis paykunaqa, wak tatasjina, mana juk carnerota, juk tortolatawan qʼulachisqankumanta llakikurqanku, chaywanpis chay llakiyninkuwan mana atipachikurqankuchu, imaraykuchus templopi kachkaptinku, wakkuna mayta kallpacharqanku (Lucas 2:21-24).

Juk machitu, Simeón sutiyuq, paykunaman qayllaykuspa, yuyaychayrirqa, chaypi tʼukurinankupaq. Diosqa, Simeonman, niraq wañupuchkaspa Mesiasta rikunanta nirqa, santo espiritunniqtataq Diosqa, Jesús, Salvador kasqanta sutʼincharqa. Simeontaq, Mariaman, juk pʼunchay may llakisqa kananta, sunqunta juk espadapis tʼuqsichkanmanjina kananta willarqa (Lucas 2:25-35). Simeón nisqanqa, ichá Mariata, 30 watamanta qhipamanraq, llakiyninta aguantananpaq yanaparqa. Juk profetisa Ana sutiyuq, Jesusta rikullarqataq, Jerusalén llaqta kacharichisqa kananpi suyakuqkunamantaq, Jesusmanta willayta qallarirqa (Lucas 2:36-38).

Josewan, Mariawanqa, wawitankuta Diospa templonman apaspa allinta ruwarqanku. Imaraykuchus Jesús chaypacha temploman risqanqa ñawpaq kutillaraq karqa, aswan qhipamantaq mana saqispa temploman rillarqapuni. Chay kutipi Josewan, Mariawanqa, kapusqankuta atisqankumanjina jaywarqanku, chaywanpis achkha yuyaychaykunata, kallpachaykunata ima japʼirqanku. Mariaqa, chiqamantachá chay pʼunchay sinchi iñiyniyuq lluqsimurqa, chantá tʼukurinanpaqjina sunqunpipis sumaq yuyaychaykunatachá japʼikurqa wakkunaman willarinanpaqjina.

Kusikunapaqjina achkha tatasqa José, Mariajina kayta ruwanku. Jehovamanta sutʼinchaqkunapis, tantakuykunaman wawasninkuta pusankupuni. Kay tatasqa, atisqankumanjina ruwanku: hermanosninkuta sumaq parlaykunawan kallpachanku, ajinamanta paykunapis kallpachakunku, wakkunaman yachakusqankuta willamunankupaqpis kusisqas kanku. ¿Imaraykutaq mana paykunawan rinkichu? Paykunawan riy, Mariaqtajinataq, iñiyniyki kallpachakusqanta reparanki.

[Sutʼinchaynin]

[25 paginapi dibujo/foto]

Simeonqa, Jesusta rikurqaraq