¿Yacharqankichu?

¿Imaraykutaq judíos samarikuy pʼunchayta ñawpaq tardenña ruwayta qallariq kanku?

Jehovaqa, llaqtanpa Juchasnin Perdonasqa kananpaq, juk leyta churarqa, nirqataq: “Chay pʼunchaypeqa amapuni ima trabajotapis ruwankichejchu, imaraykuchus [...] Chayqa qankunapaj kanqa uj samarikuna pʼunchay, chay [...] pʼunchay chʼisiyaykuymanta qʼayantin chʼisiyaykuykama”, nispa (Levítico 23:28, 32). Kay nisqanmanjina samarikuna pʼunchayqa chʼisiyaykuchkaptin qallariq, qʼayantin chʼisiyaykunankama. Judiosqa, ajinata pʼunchaykunata yupaq kanku.

Chaywanpis Diospuni ajinata yupanankuta nirqa. Biblia sutʼinchasqanmanjina, qallariypi kay jallpʼa ruwakuchkaptin pʼunchaykunaqa, chʼisiyaykuchkaptin yupayta qallarikuq: “Ajinamanta chʼisiyaywan sutʼiyaywan ñawpaj kaj pʼunchay karqa”. Ajinata ‘pʼunchaykunaqa’ ‘chʼisiyaykuchkaptin’ qallariq (Génesis 1:5, 8, 13, 19, 23, 31).

Chaywanpis, mana judiosllachu ajinata yupaq kanku, manaqa; atenienses, númidas, fenicios ima, ajinata yupallaqtaq kanku. Babiloniostaq Inti lluqsimusqantawan pʼunchayta yupayta qallariy kanku, egipcios, romanos imataq, khuskan chʼisimanta qʼayantin khuskan chʼisikama yupaq kanku, kunan pʼunchaypis ajinata yupanchik. Kunan tiempopis judiosqa, samarikuna pʼunchayta chʼisiyaykuchkaptin yupayta qallarinku.

¿Imataq “uj samarikuna pʼunchay puriypi jinalla karqa”?

Olivos urqumanta Jesús janaqpachaman wicharipusqantawan, discipulosninqa Jerusalenman kutipurqanku. Biblia nisqanmanjina, kay llaqtaqa mana ancha karupichu karqa, manaqa “uj samarikuna pʼunchay puriypi jinalla karqa” (Hechos 1:12). ¿Machkha karutaq karqa? Juk runaqa juk pʼunchaypi 30 kilometrosmanta astawan (20 millasta) riyta atinman karqa. Olivos urqutaq Jerusalén llaqtamanta mana ancha karupichu karqa. Chaywanpis, “uj samarikuna pʼunchay puriypi jinalla” nisqa, ¿imatá niyta munan?

Ñawpa tiempopi israelitasqa, samarikuna pʼunchaypi ni imata ruwanankuchu karqa, ni ninallatapis japʼichinankuchu karqa (Éxodo 20:10; 35:2, 3). Jehová nirqa: “Ajinata sapa ujniykichej jarasniykichejpi qhepakuychej; qanchis kaj pʼunchaypi ama llojsiychejchu”, nispa (Éxodo 16:29). Kay kamachiyqa israelitas ruwanasninkumanta samarinankupaq, Diospaq nisqasninpitaq tʼukurinankupaq karqa.

Kay kamachiykunawan mana kusisqachu kaspa, religionkunata kamachiqkunaqa, munasqankumanjina, israelitasta, machkhatachus juk sábado pʼunchaypi purinankuta nirqanku, Diosta yupaychaq rinanku kaptinpis. Kaymanta juk enciclopedia sutʼinchan: “Chay samarina pʼunchaypaq kamachisqankumanjina israelitasqa, machkha karutachus rinankuta nisqankumanta, mana astawan thaskinankuchu karqa [...], chaytataq “uj samarikuna pʼunchay puriypi jinalla karqa”, nispa riqsirqanku (Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature). Casi juk kilometrota rinanku karqa (890 metrosta).

[26 paginapi dibujo/foto]

Olivos urqumanta Jerusalén llaqta rikukun