Haitimanta carta

“Kawsayniypi kay ruwasqayqa may sumaq”

KAY 2010 enero 12 pʼunchay Haití suyupi jallpʼa ikhakusqanmanta noticiaqa, llakisqata saqiwarqa, chayrayku telepi qhawasqayqa sunquyta nanachiwarqa. Enero killapi, 20 pʼunchayta amigay Carmen yanapaq rinaykupaq waqyawasqanqa, tʼukullata saqiwarqa. Iskayniyku enfermeras kayku, tantakunapaq wasista Jehovamanta sutʼinchaqkunap ruwasqankupi yanapakamuspa riqsinakurqayku, chaymantapacha sumaq amigas kayku.

Chay llamkʼayta ruwanapaq Carmenta, mana kallpayuq, llakisqataq kasqayta nirqani. Imaynatachus khuska llamkʼasqaykuta yuyarichiwarqa, chantapis chaypi kachkaspaña, puraqmanta kallpachanakunaykuta niwarqa. Jinamanta Brooklynpi (Nueva York) Jehovamanta sutʼinchaqkunap oficinanman wakyarqani, Haití llaqtapi yanapakamunaypaq anotachikurqani. Carmentapis anotachillarqanitaq, chantapis khuska riyta munasqaykuta nirqani, chantá hermanoqa mana waqyanawaykutapunichu niwarqa, nitaq khuskapuni llamkʼanaykutapis.

Tawa pʼunchayninmanqa mana waqyanawankuta yuyaspa, ruwanasnillaywanpuni kachkarqani. Chantá lunes 25 pʼunchayta, Brooklynmanta waqyamuwarqanku tapuwarqankutaq: “Haití llaqtaman qʼayapacha, ¿riyta atiwaqchu?”, nispa. Chayta uyariytawan tʼukulla qhipakurqani, rinaypaqtaq usqhayllata wakichikunayta nirqani. Llamkʼayniymantaq usqhayllata willamurqani, chaymanta Carmenta wakyarqani, mana francés qalluta yachasqanrayku, payta mana waqyarisqankuchu, chaytaq llakichiwarqa. Chayta uyarispaqa, manchachikurqani chaywanpis kusisqa sientekurqani. Pasajeta rantiytawan, enero 28 pʼunchayta avionpi Nueva Yorkmanta, Santo Domingokama (República Dominicana) viajarqani.

Chay aeropuertopi juk hermano suyachkawarqa, Jehovamanta sutʼinchaqkunap sucursalninman pusanawanpaq. Chay pʼunchayllapitaq Estados Unidosmanta iskay enfermeras chayamurqanku, kimsantiykutaq juk cuartollapi qhipakurqayku. Qʼayantintaq Haitip sucursalninman Puerto Príncipe llaqtaman autopi pusawarqayku, qanchis khuskanniyuq horaspitaq chayarqayku.

Haití suyupi rikusqayqa, llakikunapaqjina karqa. Kimsa chunka phichqayuq segundosllapi jallpʼa ikhakusqanqa, chayjinatapuni saqisqanta mana creenapaqjina karqa. Telepi qhawasqayqa llakichiwarqa, astawanraq chaypiña kaspaqa tukuy ima sunqu nanaypuni karqa. Wasisqa thuñisqas kacharqanku, suyuta kamachiqpa wasinpis thuñisqa kachkarqa. Wasiyuq kanankupaq watasta runas llamkʼasqankuqa, ni imayuq qhipakurqanku. Chayta qhawaspataq, kawsayninchik aswan valorniyuq kasqanta repararqani.

 Sucursalman chayaytawan, recepcionista escritoriomanta jatarikuytawan punkukama jamurqa. Kusisqa napaykuwarqayku, chantá ruwanasniykuta saqisqaykumanta, wakkunata yanapayta munasqaykurayku allinta ruwachkasqaykuta niwarqayku. Khuskan pʼunchayta mikhuykuytawan Jatun Tantakuykunapaq Wasiman apawarqayku, chaytataq hospitalmanjina kutichisqanku. Chaypitaq wak Jehovamanta sutʼinchaq yanapakuqkunawan riqsinakurqani, chaykunamanta Alemaniamanta qhariwarmi doctoresta yanapaqnintawan, Suizamanta juk parterata ima riqsirqani.

Chay chʼisillataq llamkʼayta qallarirqani. Chaypitaq chunka pusaqniyuq runas, pampapi colchones patapi kachkarqanku, chaykunamanta wakillan Jehovamanta sutʼinchaq karqanku. Tukuy yanapakuqkunataq mana qullqita mañaspalla, tukuyta jampirqayku.

Chay chʼisi 80 watayuq runa wañupurqa, warmin, compañeray, ñuqapiwan paywan kachkarqayku. Chantá juk sipasta nanaymanta waqaqta uyarirqani. Ketly sutiyuq karqa, paytaq paña makinmanta ñukʼitu qhipakusqa. Bibliamanta yachachiqnin hermana, Ketlyta Jatun Tantakunapaq Wasiman apasqankumantapacha paywan sapa chʼisi qhipakuq.

Ketlyp nanayninta tumpallatapis pisiyachinaypaq, payman usqhayllata chimpaykurqani. Astawanpis mana ukhun nanasqanmantachu waqachkarqa, manachayqa manchay mancharisqa kachkarqa. Jallpʼa ikhakuyta qallarichkaptin, amiganpa wasinpi kachkasqanta willawarqa. Chayllapi mancharisqas, makisninkumanta japʼiykukuspa lluqsiyta munachkasqanku, jinallaman pirqa patankuman urmaykusqa, manataq lluqsiyta atisqankuchu. Amiganta parlapasqa, paytaq mana kutichisqachu, imaraykuchus wañusqa kachkarqa, chaypitaq tawa horasta pirqawan atisqa kachkarqanku urqhunankukama. Chayraykutaq Ketly makinmanta ñukʼitu qhipakusqa.

Chay yuyaylla, Ketlyp umanman jamuptin mana puñuyta atirqachu. Waqaspa chay llakiyninta willawarqa: “Biblia jallpʼa ikhakuykunamanta, qhipa punchʼaykunamanta imatachus nisqanta, chantapis wiñay kawsay suyawasqanchikta yachani, kawsayniyuqllapuni kasqaymantapis agradecesqa kanayta yachallanitaq. Chaywanpis yachawaqchus imaynachus sientekusqayta, kusisqalla kawsakuchkarqani jukllata kayjina llakiyman chayani”, nispa niwarqa. Mana imata kutichiyta atispa abrazaykuspa paywan khuska waqarqani puñuykunankama.

Juk doctorta, iskay enfermerastawan sapa pʼunchay wakkunata yanapanankupaq wak lugaresman kachaq kanku. Ñuqamanqa Petit-Goâve llaqtaman kachawarqanku Franciamanta doctorwan, Floridamanta (Estados Unidos) enfermeratawan. Chayman chayanapaq autopi iskay horasta viajarqayku. Paqarin jiskʼun horatajina chayarqayku, imastachus necesitasqaykuta wakichispaqa, Tantakunapaq Wasiman yaykurqayku. Chaypi runasqa tiyasqa suyachkawarqayku.

Mayta qʼuñimuchkaptinpis, usqhayta llamkʼaq churakurqayku, runastaq achkha karqanku, tardenta kimsa horaspiraq samarikurqayku. Chay pʼunchay kimsantiykumanta 105 runasta jampirqayku, 114 vacunastataq churarqayku. Yanapakusqaymanta kusisqa kachkarqani, may saykʼusqa kaspapis.

 Haitipi kachkaspa, iskay semanata, chʼisisninpi chunka iskayniyuq horasta yanapakurqani. Ni jaykʼaq chayjinatapuni llamkʼarqanichu. Chay ruwaytataq juk bendiciontajina qhawarqani, imaraykuchus achkha runasta jampispa, sunquchaspa ima, yanaparqani.

Kay runasmanta yachakuyta atisunman. Sutʼincharinapaq 15 watasniyuq Eliser waynap kawsayninmanta willarisqaykichik, payqa juknin chakillanwan qhipakusqa. Jimmy sutiyuq amigonpaq, mikhunanmanta puchupuq, pichus chʼisisninpi, wakin kuti mana mikhuspalla jamuq. Elisermanta, unquyniyuq waqcha runa kaspapis, qurikuyta atisqanchikta yachakurqani.

Haitipi yanapakuqkunaqa wakkunamanta dakukuyta rikuchirqanku. Compañerasniymanta juknin mana allinchu sientekurqa, juknintaq wasa nanaywan karqa, jinapis runa masinkuq allinnintaraq ñawpaqta maskʼarqanku. Paykunata rikuspa kallpachakurqani. Ajinata yanapakuspaqa saykʼusqa, llakisqa sientekurqayku, puraqmanta kallpachanakusqaykutaq yanapawarqayku. Haití llaqtapi hermanos may munakuyniyuq kasqankuta, wakkunarayku dakukusqankuta ima, ni jaykʼaq qunqasaqchu. ¡Diospa llaqtanpi kayqa may kusiypuni!

Manaraq llaqtayman kutipuchkaptiy, iskay runas paña makinkumanta ñukʼitu qhipakuspapis cartasta qillqapuwasqanku, agradecenawankupaq. Avionpi kachkaspaña cartasta ñawirinayta niwarqanku. Cartasta avionpi ñawirisqayqa, sunquyta wawayachirqa, waqachiwarqataq.

Haitipi amigosta ruwasqaywan kunankama parlarillanipuni. Llakiypi kachkaspa amigosta ruwayqa may sumaqpuni. Chantá ni ima chʼampaypis karunchanawaykuta yachani. Kawsayniypi kay ruwasqayqa may sumaq.