NOTICIASPIQA, jatuchaq llakiykunamanta mayta uyarikun. Chay llakiykunapitaq mana jaykʼaqjina may chhika runas wañunku. Bélgica suyumanta Centro de Investigación sobre Epidemiología de los Desastres, nisqa, 2010 watallapi 373 jatuchaq llakiykuna kasqanrayku, 296.000 runas wañusqanku nin.

Kay qhipa wataspi jatuchaq llakiykuna astawan yapaykukuchkan. Sutʼincharinapaq; 1975 watamanta 1999 watakama, sapa wata yaqha 300 jatunchaq llakiykuna karqa. Chaywanpis 2000 watamanta 2010 watakama, yaqha 400 jatuchaq llakiykuna karqa. Ichá wakkunajina qampis, ¿imaraykutaq kay tiempopi mayta rikukun?, nispa tapukunki.

Runaqa, jatuchaq llakiykuna, “Diospa ruwaynin” kasqanta ninku, chaywanpis chayqa mana chiqachu. Imaraykuchus runasta ñakʼarichiq imasmantaqa mana Dioschu juchayuq. Chaywanpis Bibliaqa, qhipa pʼunchaykunapi kayjina ñakʼariykuna kananta nirqa. Sutʼincharinapaq, Mateo 24:7, 8 jinata nin: “Kanqa yarqhaykuna, sinchʼi jallpʼa ikhakuykuna ima kaynejpi, jaqaynejpi. Chaywampis chay tukuy imasqa nanaykunaj qallariynillanraj”, nispa. ¿Imaraykutaq chayta Jesús nirqa, chantá ima niyta munarqa?

Diospa Churin, Jesusqa, “ima señaltataj rikuchiwasqayku [...], kay pachaj tukukuyninmanta[...]?”, nisqa tapuyman kutichichkarqa (Mateo 24:3). May chhika ñakʼariykuna rikukunanmanta parlaytawan, kayta nirqa: “Chay tukuy imasta rikuspaqa, yachaychej Diospa reinon qayllapiña kasqanta”, nispa (Lucas 21:31). Jatuchaq llakiykuna kasqanqa, mayta interesawanchik. Imaraykuchus chaykunaqa, allin imas jamuchkasqanta rikuchin.

Qampis ichá, wakin runasjina kayta tapukunki: “Jatuchaq llakiykunamanta, Dios mana juchayuqchu kaptin, ¿pitaq chayri imataq chaykuna kananpaq juchayuqrí?”, nispa. Chay tapuypa kutichiynintaqa, sumaqta entiendeyta atisunchik, imatachus Biblia nisqanta  yachaspalla, Biblia nin: “Kay pachapi kaj chhika runastaj Kuraj Supaypa atiynimpi” kachkanku, nispa (1 Juan 5:19). Kay versiculoqa, kay pachapi ñakʼariykuna kasqanmanta mana Dioschu juchayuq kasqanta nin, manaqa enemigon, mayqintachus Biblia “Kuraj supay”, nispa sutichan (Apocalipsis 12:9, 12).

Diospa, enemigon Kuraq Supayqa, payllapi yuyasqanrayku runas wañuchkasqankumanta mana phutikunchu. Kay pacha atiyninpi kasqanrayku, runaqa payjinallataq ruwan. Chiqamantapuni Bibliaqa, ‘qhipa pʼunchaykunapiʼ runasqa, “imallatapis paykunallapaj munajkuna, qolqeta munakojkuna, runaykachajkuna, [...] jatunchakojkuna” ima, kanankuta nirqa (2 Timoteo 3:1-4). Chayrayku mana tʼukunchikchu, Kuraq Supay pachantinpi, runasta kay saqra ruwaykunaman, wak saqra ruwaykunaman ima tanqasqanmanta. Chayrayku runata payllapi yuyananpaq, Jallpʼata imaymanamanta chʼichichanapaq ima tanqan, runap kawsayninta wañuypataman churaspa.

Kay tiempopi paykunallapi yuyaq runas, jallpʼa ikhakuykuna, sinchi paras, sinchi wayras ima kananpaq, ¿imasta ruwachkanku? Kay Naciones Unidas pachantinpi jatuchaq llakiykuna kasqanmanta nin: “Runasqa maymanchus yaku juntʼaykun chayman, mana tiyakunapaqjina lugaresman tiyakuq rinku. Jallpʼa, aire ima astawan chʼichi kachkanku, may chhika sachʼasta, humedad lugaresta ima tukuchichkasqankurayku. Chantapis, astawan jallpʼa qʼuñitatananpaq, mama quchap yakusnin wasarimunanpaq, tiempo may cambiasqa kananpaq ima, runas juchayuq kanku”, nispa. Chantapis runasqa, wakkunap allinninta maskʼachkasqankuta ninku, ¿chay chiqachu? Mana imaraykuchus paykunap munaynillankuta maskʼasqanku pachantinpi rikukun.

Achkha yachayniyuq runas reparanku, runas mana yuyaychakuspalla imatapis ruwasqanku, runasta mayta ñakʼarichisqanta. Chiqamanta nisunman runasqa Kuraq Supayta yanapanku Jallpʼata mayta chʼichichaspa.

Runas allinnillankuta maskʼasqankurayku, achkha jatuchaq llakiykuna tiyan. Chantapis maypichus achkha runas tiyakunku chay lugarespi chay llakiykuna kasqanrayku, runasta mayta ñakʼarichin. Yaqha pachantinpi runasqa astawan ñakʼarichkanku, runas allinnillankuta maskʼasqankurayku, chayri may chhika runas wakchas kasqankurayku mana tiyakunapaqjina lugaresman tiyakuq ripusqankurayku ima. Chantapis wakinqa, wakkunap juchankurayku ñakʼarinku, wakintaq ñakʼarinku imaraykuchus “tiempo chayamojtin, wakimpaj allin imas tiyan, wakimpajtaj mana” (Eclesiastés 9:11).

Chaywanpis, ¿imatá qam ruwawaq jatun llakiypi rikukuptiyki? Qhawarina imatachus ruwanata.