¿Yacharqankichu?

¿Imatá Jesús niyta munarqa uj jinatawan apapuy nispa?

▪ Jesús Orqopi yachachishaspa, “sichus pipis uj kilometrota qʼepinta apachiytapuni munasunki chayqa, uj jinatawan apapuy”, nispa nerqa (Mateo 5:41). Jesús chayta nispaqa, pi atiyniyoj runapis, llajtapi tiyajta mana munashajllata paypaj llankʼachiyta munajtin, llankʼapunanta nisharqa, chaytataj Jesusta uyarejkunaqa, allinta yacharqanku.

Jesuspa tiemponpi, Israel llajta, Romaj, atiyninpi kasharqa. Chay suyumanta soldadosqa, runasta chayri animalesta paykunapaj llankʼachej kanku. Necesitasqankutataj runasmanta qhechoj kanku. Uj pacha, Jesús wañuchisqa kanan karqa chaykama, Cirenemanta Simón sutiyoj runawan, Jesuspa kurkunta qʼepicherqanku (Mateo 27:32). Romanosqa mana khuyarikuspa runasta paykunapaj llankʼachej kanku, chaytaj judíos ukhupi mana rikukullajchu.

Mana yachakunchu, may chhika karutachus runaswan imatapis qʼepichisqankuta. Ichá judiosqa imatachus mañasqallankuta ruwayta munaj kanku. Chayrayku Jesusqa, payta uyarejkunaman, uj atiyniyoj runa uj kilometrota qʼepinta apachiyta munasojtiykichej, uj jinatawan mana phiñakuspa apapuychej, nerqa (Marcos 12:17).

¿Pitaj Anás karqa, pimantachus Bibliaj Evangeliosnin parlan?

▪ Jesusta juzgashajtinku, “kuraj kaj sacerdote” Anasmanta chayri Ananmanta parlakun (Lucas 3:2; Juan 18:13; Hechos 4:6). Payqa, Israel llajtamanta kuraj kaj sacerdote Caifaspa suegron karqa. Anasqa, 6 kaj chayri 7 kaj watamantapacha kuraj kaj sacerdote karqa, Romamanta kamachej Valerio Grato 15 watapi payta orqhonankama. Anasqa, kuraj kaj sacerdote kasqanrayku Israelpi may atiyniyoj karqa. Tolqan Caifás, phishqa churisnin imataj, sacerdotesllataj karqanku.

Israel llajtata, waj suyu mana kamachishajtin, uj sacerdote wañupunankama ajllasqa karqa (Números 35:25). Israelta, Roma suyu kamachishajtintaj, kamachejkuna, reyes ima, kuraj kaj sacerdotesta munasqankuman jina ajllaj kanku chayri orqhoj kanku. Unay tiempomanta qhelqaj Flavio Josefo nisqanman jina, Roma suyumanta Cirenio Siria llajtata kamachishaspa, 6 kaj chayri 7 kaj watapi kuraj kaj sacerdote Joazarpa cuentanmanta, Anasta churasqa. Romanosqa, ima familiamantachus sacerdotes kaj kanku, chayllamanta kuraj kaj sacerdotesta ajllaj kanku.

Anaspa familianqa, may qhapaj kasqanrayku, tukuy imata munapayasqanrayku ima, may rejsisqa karqa. Yachakusqanman jinataj chay familiaqa, templopi palomasta, ovejasta, aceiteta, vinota, qʼolachinasta jaywanapaj imastawan vendej. Chantapis Josefoqa, Anaspa, churin Ananiaspa “kamachisnin may sajra runas kasqankuta, [...] sapa chunkamanta ujta qosqankuta sacerdotesmanta qhechusqankuta, runas mana qoyta munajtinkutaj maqaykusqankuta ima”, qhelqarqa.