KAY 2006 abril killapi, tukuynejpi radionejta, telenejta ima willakorqa, uj qotu yachayniyoj runas kunallanraj tarikusqan qhelqasqata sutʼinchasqankuta, mayqenchus sutikun Judas nisqa Evangelio. Yachayniyoj runasqa, chay qhelqasqa Jesusta wasanchaj Judasmanta imatachus yuyasqanchejta tijrachinanta nerqanku. Paykuna nisqankuman jina, Judasqa wapu runa karqa, Jesusta sumajta rejsej apostoltaj. Chantapis Jesusta wasancharqa, payllataj enemigosninman jaywananta kamachisqanrayku.

¿Kay qhelqasqa cheqachu? Jina kajtin, Judas Iscariotemanta, Jesusmanta, ñaupa cristianosmanta ima, ¿pakasqa imastachu sutʼinchan? Cristomanta, yachachisqanmanta ima, yachasqanchejta, ¿tijrachinmanchu?

¿Maypitaj Judas nisqa Evangeliota tarerqanku? Mana sutʼita yachakunchu. Imajtinchus mana ñaupa tiempomanta imasta maskʼajkunachu tarerqanku. Manaqa 1970 wata tukukuypi chayri 1980 wata qallariypi, maypichus ñaupa tiempomanta imasta vendenku chaypi rikhurerqa. Ichapis chay qhelqasqataqa, 1978 watapi Egiptoj ñaupa tiempomanta chhanka juskʼupi kaj aya pʼampanapi tarerqanku. Copto (mayqenchus ñaupa egipcio qallumanta jamun) nisqa qallupi tawa qhelqasqasmanta ujnin karqa, tawantinkutaj uj libropi jina ujchasqa karqanku.

Chay libroqa unayta chʼaki lugarpi jallchʼasqa karqa. Chaymanta orqhojtinkutaj rato maukʼayarqa. Kay 1983 watapi, kinsa yachayniyoj runas chay qhelqasqata qhawarerqanku. Chaywanpis ancha valesqa karqa, nitaj rantiyta aterqankuchu. Watas pasasqanman jinataj, mana allin jallchʼasqa kasqanrayku, astawan maukʼayapusharqa. Kay 2000 watapi Suizamanta uj warmi, pichus maukʼa imasta rantej, chay qhelqasqasta ranterqa. Qhepamantaj yachayniyoj runasman qorqa, pikunachus Fundación Mecenas de Arte Antiguo, Sociedad National Geographic nisqaj yanapayninwan ima llankʼarqanku. Paykunaqa chay qhelqasqasta allinchananku, ujchananku ima karqa. Imajtinchus wakin hojasqa, waranqaman  tʼunasqa kasharqa. Chantapis chay qhelqasqata entiendenanku, tijrachinanku ima karqa, mashkha unayniyojchus kasqantapis yachananku karqa.

Chaypajtaj prueba de carbono 14 nisqata ruwarqanku. Chaypeqa 201-400 watas chaynejpi qhelqakusqanta yachakorqa. Chaywanpis ñaupa qhelqasqasmanta yachajkunaqa, copto qallupi Judas nisqa Evangelio, aswan ñaupajtaña griegopi qhelqakusqanta ninku. ¿Maykʼajtaj griego qallupi qhelqakorqa? Qhelqakushajtin, ¿imastaj kasharqa?

Obispo Ireneo de Lyon, Judas nisqa Evangeliomanta ñaupaj kutirayku parlarqa. Payqa 200 wata tukukuypi qhelqasqasta orqhoj, llullata yachachej qotuswantaj churanakoj. Chayrayku Contra las herejías (Llulla yachachiykunaj contranpi) nisqa libronpeqa, ujnin qotumanta parlarqa. Nerqataj: “Paykunaqa ninku, wasanchaj Judas [...], paylla discípulos ukhupi ‘cheqa kajta rejsisqanrayku’ Jesusta wasanchasqanta, chayraykutaj kay pachapi, janaj pachapipis tukuy ima paynejta phirisqa kasqanta. Chay nisqankuta creechinapajtaj, paykunalla uj qhelqasqata rikhurichinku, Judas nisqa Evangelio sutitataj churanku”.

Ireneoqa, gnosticospa llulla yachachiykunasninwan mayta churanakoj. Paykunaqa mana japʼeqay atina yachayniyoj kasqankuta nej kanku. Gnosticismo rimayqa ashkha qotusmanta parlanapaj oqharikun, pikunachus “cheqa kajta” yuyasqankuman jinalla sutʼinchaj kanku. Qhelqasqankuman jinataj yachachej kanku, chay qhelqasqastaj 101-200 wataspi ashkha karqa.

Gnósticos qhelqasqankuman jina, aswan rejsisqa apostolesqa Jesuspa yachachisqanta qʼewerqanku. Chantapis Jesusqa pakasqa yachachiyta rejsicherqa, chaytataj wakin ajllasqaslla entienderqanku *. Wakin gnosticosqa, kay pachanchej uj carcel kasqanta yuyaj kanku, mayqentachus Ñaupa Testamentomanta “ruwaj dios” wakicherqa. Chay diostaj diosesninkuwan churanakun, pikunachus nisqankuman jina aswan atiyniyoj kanku. Creesqankuman jina, cheqa yachayniyoj runaqa chayta entienden, aycha cuerponmantataj kacharichikuyta maskʼan.

Judas nisqa Evangeliopi chayta reparasunman. Chay qhelqasqaqa jinata qallarin: “Kaytaqa Jesús, Judas Iscarioteman pusaj pʼunchayta pakayllapi sutʼincharqa, Pascua fiestapaj kinsa pʼunchay kashajtintaj willayta tukorqa”.

Ireneo de Lyon, ¿chay qhelqasqamantachu parlasharqa, mayqenchus watasta chinkasqa karqa? Marvin Meyer, pichus kay qhelqasqata ukhunchaypi, tijrachiypi ima yanapakorqa, nin: “Copto qallupi Judas nisqa Evangelioqa, Ireneo qhelqasqanpi nisqanman jinapuni”, nispa.

Judas nisqa Evangelioqa, Jesús discipulosnin pisita yachasqankumanta asikusqanta nin. Chay qhelqasqaman jinaqa, 12 apostolesmanta Judaslla pipunichus Jesús kasqanta sumajta yacharqa, chayraykutaj Jesús, Judasman “reinomanta mana yachay atina” imasta pakayllapi sutʼincharqa.

Chay qhelqasqata ñaupaj kutirayku tijrachejkunaqa, Ireneo qhelqasqanpi nisqanmanta mayta chʼipakorqanku. Tijrachisqankuman jinataj, Jesusqa mana yachay atina imasta entiendenapaj, “reinoman” yaykunanpaj ima Judasta ajllarqa. Apostolestaj paypa cuentanmanta wajta ajllananku karqa, chaywanpis Judasqa “13 espirituman” tukunan karqa. Jesús nerqa: “Qanqa paykunamanta aswan jatun kanki, imajtinchus qan aycha cuerpoyta wañuchichinki”.

Bart Ehrman, Elaine Pagels ima, ñaupa cristianosmanta, gnosticismo nisqamanta ima sumajta  yachanku. Kay rejsisqa qhelqajkunaqa, Judas nisqa Evangeliota ukhunchaytawan usqhayllata qhelqarqanku. Chaytaj ñaupaj kutirayku tijrachejkunaj qhelqasqankuman rijchʼakorqa. Chaywanpis pisi tiemponman, April DeConick, Birger Pearson ima, pikunachus yachayniyoj runas kanku, chay qhelqasqasta ancha usqhayta orqhosqankuta nerqanku. Paykuna nisqankuman jina, National Geographic nisqaqa, chay qhelqasqamanta ñaupajta willayta munasqanrayku chayta ruwarqa. Chantapis tijrachejkunaman, mana piman willaspalla tijrachinankuta kamacherqanku. Manataj waj yachayniyoj runas sumajta ukhunchanankuta, qhawarinankuta ima saqerqankuchu, waj qhelqasqaswan ruwakuyta yachan ajinata.

DeConickwan Pearsonwan sapallankupi chay qhelqasqata qhawarerqanku. Iskayninkutaj chay qhelqasqamanta astawan valorniyoj lugaresta, mana allintachu tijrachisqankuta nerqanku. DeConick tijrachisqanpi, Jesusqa Judasta “13 supay” nispa sutichan, manataj “13 espíritu” nispachu. * Chantapis janaj pacha “reinoman” mana wicharinanta sutʼimanta nin. Tukuy apostolesmanta aswan jatun kananta ninanmantataj, sutʼita nerqa: “Paykunamanta aswan mana allinta ruwanki, imajtinchus qan aycha cuerpoyta wañuchichinki”, nispa. DeConickqa, apostolesta asipayanankupaj Judas nisqa Evangeliota gnósticos qhelqasqankuta nin. DeConick, Pearson ima nisqankuman jina, chay qhelqasqaqa mana Judasta waputa jinachu rikuchin.

Judasta sumajpaj chayri supayta jinapis rikuchichun, chay qhelqasqata ukhunchajkunamanta ni mayqenpis, ñaupa tiempomanta runaspa kausayninmanta parlasqanta ninchu. Bart Ehrman sutʼinchan: “Chay qhelqasqataqa mana Judaschu qhelqarqa, nitaj jina kasqanta ninchu. [...] Mana Judaspa tiemponpichu qhelqakorqa, nitaj qhelqajpis Judasta rejserqachu [...]. Chayrayku Jesuspa kausayninmanta astawan yachanapaj mana yanapawasunmanchu”, nispa.

Judas nisqa Evangeliotaqa, gnósticos 101-200 watas chaynejpi griego qallupi qhelqarqanku. Ireneo qhelqasqanpi parlasqan librochus manachus kasqanta, mana sutʼita yachakunchu. Chaywanpis Judas nisqa Evangelioqa sutʼimanta rikuchin, apóstoles wañupusqankumanta qhepaman llulla cristianos cheqa kajta qʼewisqankuta, ashkha qotusmantaj tʼaqakusqankuta. Chay qhelqasqaqa, Bibliata mana pisipajchu qhawachin. Astawanpis apostolespa nisqanku juntʼakusqanta rikuchin. Apóstol Pablo Hechos 20:29, 30 nerqa: “Noqa yachani ripojtiykama [...] qankuna ukhullamantataj [runas] rikhurenqanku, cheqa kajta qʼewispa creejkunata paykunaj qhepankuta pusanankupaj”, nispa.