Entenadosniyoj chayri hijastrosniyoj familiasqa, ashkha chʼampaykunapi rikukunku. * Sutʼincharinapaj, ashkha madrastrasqa, * qosanpa ñaupa warminwan wawasninta waturinanmanta, imastachus kamachinamanta, necesitasqankumanta ima parlarinanku tiyan. Chantapis amigos chayri familiaresqa, qhepa warmita, wawasninta ima, mana munakuyta atillankuchu. ¿Imataj chay familiasta yanapanman? Bibliaj yuyaychaykunasnin.

Namibia suyumanta Judit sutiyoj warmi nin: “Qosaypa ñaupa warmenqa, wawasninman nisqa: ‘Payqa tataykichejpa qhepa warmillan, wawasniyoj kajtinkutaj mana hermanitosniykichejchu  kanqa’, nispa. Chayqa sonqoyta nanachiwarqa, imajtinchus entenaditosniyta wawasniyta jina qhawani”, nispa.

Yachayniyoj runasqa, qhepa warmiwan entenadospa mamankuwan mana entiendenakojtinku, mosoj familiapi chʼampaykuna rikhurisqanta ninku. ¿Imataj chay familiasta yanapanman?

Yuyaychay: Maychus kajta imatapis ruway. Ñaupa warmiykita wawasniykiman qayllaykunanta mana saqenkichu chayqa, paykunata ñakʼarichiwaj. * Imaraykuchus paynejta kausanku, nitaj sonqonkumanta orqhoyta atiwajchu (Proverbios 23:22, 25). Chaywanpis anchata satʼikunanta saqenki chayqa, qhepa warmiykej sonqonta nanachiwaj chayri phiñachiwaj. Chayrayku maychus kajta imatapis ruway: ñaupa warmiyki wawasninta yanapananta saqenayki kajtinpis, mosoj familiaykita jarkʼanayki tiyan.

TATAPAJ

• Ñaupa warmiykiwan parlashaspaqa, wawasllamanta parlay, ama waj imasmantaqa. Ichapis payta kʼachallamanta niwaj, wawasta uj horallapi wajyamunanta, ima ratollapis chayri ancha tutata wajyamunanmantaqa.

• Wawasniyki mana qanwanchu tiyakunku chaytaj, telefononejta paykunawan parlariwaj. Manaqa cartanejta, celularnejta, Internetnejta ima qhelqawaj chayri parlawaj (Deuteronomio 6:6, 7). Imaynallamantapis wawasniykiwan parlariypuni. Chʼampaykunasninkuta, imatachus necesitasqankutapis entiendenaykipaj kallpachakuy, allinninkupajtaj yuyaychariy. Chayta ruwaspaqa, wawasniykita mayta yanapayta atiwaj.

ENTENADOSNIYOJ WARMIPAJ

• Entenadosniykej mamanta entiendenaykipaj kallpachakuy, mana wawasninpa sonqonta suwayta munasqaykitataj niy (1 Pedro 3:8). Wawasninmanta willariy, astawanqa allin imasta ruwasqankumanta (Proverbios 16:24). Imapipis yanapasunanta munaspaqa tapuriy, yuyaychasusqantataj tukuy sonqo japʼikuy.

• Ama entenadosniykita mamankoj ñaupaqenpi munarakuychu. Estados Unidosmanta Bety sutiyoj madrastra nin: “Entenaditosneyqa ‘mamay’ niyta munawarqanku. Noqaykutaj, wasillapi kashajtiyku jinata ninawankuta nerqayku, manataj mamankoj chayri familiasninpa ñaupaqenpeqa. Chaymantapacha, mamankuwan astawan allinta entiendenakuyku. Wakin kutispis, escuelapi ruwanasman wawasta khuska pusayku”, nispa.

ENTENADOSPA MAMAN, MADRASTRAWAN ALLINTA KAUSAKUNANKUPAJ

• Entenadosniykej ñaupaqenpi, ama mamankumanta sajrata parlaychu. Chayta ruwaspaqa wawasllata ñakʼarichinki. Chantapis nisqaykita ima ratollapis wajman willaykunkuman (Eclesiastés 10:20). Mamanku qanpaj parlasqanta willasojtinkutaj, qanllapi yuyanaykimantaqa entenadosniykipi tʼukuriy. Ichá niwaj: “Mamitaykichej phiñasqachá kasharqa. Phiñasqa kashaspaqa imatapis  parlarparinchejpuni”, nispa. Kay yuyaychaykunaqa, entenadospa mamantapis yanapallantaj.

• Wasiykipi kamachiykuna, entenadosniykej mamanpa wasinpi jina kachun. Mana atikojtintaj, mamankuta mana pisipaj qhawachispalla, imastachus ruwanankuta kamachiy. Kaypi tʼukuriy:

  Madrastra: Roberto, platoykita cocinaman apay.

  Roberto: Mamaypa wasinpeqa, pay oqharin.

  Madrastra (phiñasqa): Qhella kaytachá yachachishasunki.

  ¿Manachu aswan allin kanman kayta ninayki?

  Madrastra (kʼachamanta): Kaypeqa sapa ujpuni platoykuta apakuyku.

• Entenadosniyki mamankuwan rinanku ratospeqa, ama imatapis paykunawan ruwanaykipaj wakichiychu (Mateo 7:12). Chay ruwanata mana waj horaman kuyuchiyta atispataj, wawasman niraj imatapis nishaspa, mamankuwanraj parlariy.

Uj libro, machuyasqa wawasniyoj watejmanta casarakojtin, ima chʼampaykunawanchus tinkusqanmanta parlan. Chay libropitaj, uj warmi entenadosnin sajrata ruwajtinkupis, qosan wawasninta mana kʼamisqanmanta parlan. Pay nin: “Rabiamanta phatanaypaj jina kani”, nispa. Jinapi rikukuspa, ¿imatá ruwawaj qosaykiwan allinta kausakunallaykipajpuni?

Yuyaychay: Allin sonqoyoj kasqaykita rikuchiy. Bibliaqa nin: “Ama pipis maskʼachunchu paypa allinnillanta, manachayqa wajpa allinnintapis maskʼallachuntaj”, nispa (1 Corintios 10:24). Qanllapi yuyanaykimantaqa, wajkunata entiendenaykipaj kallpachakuy. Ichapis qosaykej machuyasqa wawasnenqa, tatankoj munakuyninta suwashasqaykita, chayri qanta allinpaj qhawasojtinku ñaupa familiankuta wasanchashasqankuta yuyankuman. Qosaykitaj ichá wawasninmanta mana karunchakunanrayku, mana kʼamiyta munanchu.

Ni pitapis amigonchej kananpaj tanqayta atisunmanchu, chayqa pisimanta pisi wiñanan tiyan. Ajinallataj munakuywanpis (Cantares 8:4). Chayrayku ama suyaychu, entenadosniyki mamanta jina munakusunankuta.

Entenadosniyki qanwan sajra kajtinkupis, ama rabiaykiwan atipachikuychu (Proverbios 29:11). Phiñakuyniykita mana ñitʼiykukuyta atispataj, rey David jina Diosmanta mañakuy. Pay nerqa: “Tata Dios, llaveta simiyman churaway; ama saqeychu simiy sajrata parlananta”, nispa (Salmo 141:3).

Wawasqa uywakusqanku wasita mayta munakunku. Chayrayku entenadosniykej wasinkupi tiyakunkichej chayqa, ama imasninkutapis kuyuchiychu, astawanraj cuartosninkupi imasta. Atispaqa, waj wasipi tiyakamuwajchej.

Canadamanta Mariela sutiyoj madrastra nin: “Tatasneyqa yoqallituyman imatapis qorinkupuni, qosaypa wawasninmantaj ni imata jaywankuchu. Chayrayku noqayku paykunapaj rantipuyku, mana qolqeyoj kaspapis”, nispa.

Yuyaychay: Mosoj familiaykita ñaupajman churay. Familiasniykiman, amigosniykimanpis imaynatachus mosoj familiaykita qhawasqaykita niy (1 Timoteo 5:8). Paykunaqa, mana usqhayllatachu qosaykej wawasninta munakonqanku. Chaywanpis sonqonkuta mana nanachinankupaj, wawaswan kʼachas kanankuta munasqaykita niy.

Ñaupa suegrosniykita, allchhisninkuta munakunallankutapuni saqey. Inglaterramanta Susana nin: “Qosay wañupusqanmanta 18 killasninman watejmanta casarakorqani. Ñaupa suegrosniytaj, qhepa qosayta mana allinpajchu qhawaj kanku. Chaywanpis paykunawan aswan imasta ruwajtiyku, wawasniyku telefononejta wajyarejtinku, yanapankuta agradecejtiyku ima, qosayta allinpaj qhawayta qallarerqanku”, nispa.

Entenadosniyoj familiasqa, muyuyninkupi kajkunawan allinta kausakunankupaj, mayta kallpachakunanku tiyan. Chaywanpis Bibliaj nisqanta kasukojtinkoqa, ñaupajman llojsinkuman. Proverbios 24:3 nin jina, sumaj familiaqa “yachaywan [...] ruwasqa, sumaj unanchakuywantaj cimiento rumispis churakun”.