WAJ llajtamanta runasqa, Belén llajtapi, unay tiempomanta lugaresta, waturisharqanku, chay lugarmanta mikhunastataj mikhuyta munarqanku. Paykunamanta ujnintaj restaurantepi falafel nisqa mikhunata vendeshasqankuta rikorqa. Chaytataj, pita nisqa tʼantaman garbanzo kutasqata, tomateta, cebollata, waj qʼomerkunatawan churaykuspa wakichej kanku. Chay restaurantepi mikhuytawantaj, kallpachasqas rillarqankupuni.

Paykunaqa mana yacharqankuchu chay mikhusqanku mikhunaqa Belén llajtapi, unaymantapacha rejsisqa kasqanta. Belenqa “tʼanta wasi” niyta munan. Chay llajtapi kaj tʼantataqa, ñaupa tatasninkoj tiemponmantapacha ruwaj kanku (Rut 1:22; 2:14). Arí, pita nisqa tʼantaqa Belenpi may rejsisqa karqa.

Tawa waranqa watas ñaupajta Belén llajta qayllapi, Abrahanpa jaranman kinsa forasteros chayarqanku. Abrahampa warmin Sarataj, tʼantata wakicherqa (Génesis 18:5,6). Chay tʼantata ruwananpaj jakʼutaj sumaj karqa, ichá trigomanta chayri cebadamanta. Chantapis Saraqa usqhayllata chay tʼantata ichá parisqa rumispi chayacherqa (1 Reyes 19:6).

Abrahampa familianqa tʼantata ruwajpuni. Ur llajtanpi, Abrahampa warmenqa, kamachisninwan ima tʼantata hornopi chayachej kanku. Kunantaj forasteros jina tiyakusqankurayku manaña hornonku kaporqachu. Paykunaqa chay lugarmanta granowan tʼantata ruwaj kanku. Chay granota jakʼuytaj mayta saykʼuchikoj, imajtinchus molino rumipi chayri mortero nisqapi jakʼoj kanku.

Chaymanta 40 watasninmantaj Moisespa leyninpeqa, Dios kamacherqa ama pejpatapis molino ruminta prendata jina japʼinankuta (Deuteronomio 24:6). Arí, Diosqa chayta kamacherqa. Imajtinchus, mana molinowanqa tʼantata mana ruwayta atinkumanchu karqa. ( “Ñaupa tiempopi, ¿imaynatá tʼantata ruwaj kanku?”, nisqa recuadrota leey.)

Bibliata qhelqajkunaqa, ashkha kutispi tʼanta rimayta mikhunamanta parlanankupaj oqharinku. Chayrayku Jesusqa kamachisninta, tukuy sonqo Diosmanta mañakunankuta yachacherqa. Ajinata nerqa: “Sapa pʼunchay tʼantaykuta kunan qowayku”, nispa (Mateo 6:11). Jesús “tʼantaykuta” nispaqa, mikhunamanta parlasharqa, yachachisharqataj Jehovapi atienekunata. Imaraykuchus Jehovaqa necesitasqanchej mikhunata qowasunpuni (Salmo 37:25).

Tʼantamanta nisqa, ¿imataj aswan sumaj kanman? Jesús nerqa: “Mana tʼantallawanchu runaqa kawsanqa; astawanqa, Diospa siminmanta tukuy llojsimoj palabraswan kawsanqa”, nispa (Mateo 4:4). Jesús parlasharqa unay tiempomanta, maypachachus Dios Israelitasta yarqhaymanta mana wañunankupaj yanaparqa. Chaypachaqa Egiptomanta llojsimuytawan Israelitasqa killataña Sinaí chʼin pampapi kasharqanku. Mikhunankupis tukukapusharqa. Chayraykutaj yarqhaymanta wañuyta yuyaspa thutorqanku. Nerqankutaj: “[Egiptopeqa] tʼantata mikhoj kayku sajsakunaykukama”, nispa (Éxodo 16:1-3).

DEgiptomanta tʼantaqa miskʼichá karqa. Imajtinchus chay tiempomanta tʼantata ruwajkuna tukuy laya sumaj tʼantasta ruwaj kanku. Jehová Diostaj, israelitasta Egiptomanta orqhoshaspa  tʼantanku mana faltananta munarqachu, chayrayku israelitasman nerqa: “Tʼantata patamanta parachimusaj qankunapaj”, nispa. Nisqantataj juntʼarqapuni, imaraykuchus sapa paqarin “juchʼuy mujitus jinalla, tukuy pampaspi chhulla ritʼiman rijchʼakoj” rikhurej. Israelitastaj, “¿imataj kayri?”, nispa tapukoj kanku. Moisestaj paykunaman kuticherqa: “Kayqa tʼanta, mayqentachus Tata Dios qosunkichej mikhunaykichejpaj, chay”, nispa. Chay tʼantata, “maná” * nispa suticharqanku. Chaytataj 40 watasta mikhorqanku (Éxodo 16:4, 13-15, 31).

Maná nisqa tʼantata rikuytawankama israelitasqa maytachá tʼukorqanku. Imajtinchus chay tʼantaqa “miskʼiyoj tʼantapis kanman jina” karqa, chantapis mana pisijchu (Éxodo 16:18). Jinapis pisi tiempoman israelitasqa Egiptopi mikhusqankuta yuyariyta qallarerqanku. Nerqankutaj: “Ni imapis kaypeqa kanchu; Maná nisqa tʼantalla tiyan”, nispa (Números 11:6). Chantataj phiñakuspa nerqanku: “Kay Maná nisqa tʼantapis amisqataña amiwayku”, nispa (Números 21:5). Ajinamanta “cielomanta” tʼantata manaña rikullaytapis munarqankuchu (Salmo 105:40).

Runasqa tʼantata, jinallataj waj imastapis pisipaj qhawanku. Bibliatajrí uj sumaj tʼantamanta parlan, mayqentachus jatunpajpuni qhawananchej tiyan. Chay tʼantataqa, Jesús kikincharqa israelitas qhesacharqanku chay “maná” nisqa tʼantawan. Chaytaj, wiñay kausayta qowasunman.

Jesús nerqa: “Noqamin kawsachej tʼanta kani. Ñawpa tatasniykichejqa Maná nisqa tʼantata chʼin pampapi mikhorqanku; chaywampis, aswan qhepaman wañorqankupuni. Kaymin janaj pachamanta uraykʼamoj tʼantaqa. Pillapis chaymanta mikhojqa mana wañonqachu. Noqamin janaj pachamanta uraykʼamoj tʼantaqa kani. Pillapis kay tʼantamanta mikhojqa wiñaypaj kawsanqa. Noqa qosaj, chay tʼantaqa aychay; chayta qoni kay pacha runas kawsanankupaj”, nispa (Juan 6:48-51).

 Jesús “tʼantata”, “aychanwan” kikinchashasqanta, ashkha runasqa mana entienderqankuchu. Jinapis chay kikinchayqa entiendenapaj jinalla karqa. Imajtinchus, chay tiempomanta judiosqa tʼantawanpuni kausaj kanku. Imaynatachá ñaupa tatasninku chʼin pampaspi kashaspa 40 watasta, “maná” nisqa tʼantawan kausarqanku ajinata. Maná nisqa tʼanta runasman wiñay kausayta mana qoyta atispapis, Diospa regalon karqa. Jesuspa wañuynintaj, wiñay kausayta qoyta atin pikunachus paypi creenku chaykunaman. Arí, Jesusqa “kawsachej” tʼantapuni karqa.

Yarqhawajtinchejqa ichá tʼantata maskʼanchej, Diosmantaj agradecenchej tʼantata “sapa pʼunchay” qowasqanchejmanta (Mateo 6:11). Mikhurishaspataj Jesús “kawsachej tʼanta” kasqanta yuyarikunapuni.

Israelitasmanta nisqaqa, ¿imaynatataj kausachej tʼantata jatunpaj qhawasqanchejta rikuchisunman? Jesús nerqa: “Munakuwankichejchus chayqa, kamachisqasniyta kasuychej”, nispa (Juan 14:15). Chayrayku sichus kamachiykunasninta kasukusun chayqa, tʼanta chayri mikhuna, ni jaykʼaj pisiwasunchu (Deuteronomio 12:7).