2 Reyes 23:1-37
23 Tsayno wilaptinmi rey Josíasqa Jerusaléncho y Judácho taq mayor runakunata qayatsirqan.
2 Tsaymi Jerusaléncho y Judá nación wakin markakunacho taq runakuna, cürakuna, profëtakuna y wakin runakunapis wamrapita qalaykur hasta awkinyaq TAYTA DIOSPA templunman juntakarqan. Reypis chayaykurmi templucho tarishqan *Pactu Libruta lapan runakuna mayapäkunanpaq liyiparqan.*
3 Liyiparkurnami templupa columnan nawpanman ichiykur TAYTA DIOSPA nawpancho rey Josías *pactuta rurar promitirqan librucho qelqaraykaq pactuta cumplir mandamientunkunata, yätsishqankunata y leyninkunata lapan shonqunwan imaypis cumplinanpaq. Tsaynölami tsaycho kaykaq lapan runakunapis promitirqan pactuta cumplipäkunanpaq.
Juk dioskunata adorashqan altarkunata rey Josías juchutsishqan
2 Crónicas 34.3-7
4 TAYTA DIOSPA templunchömi *Baal diosta, *Asera diösata, intita, killata y qoylarkunata adorapäkunanpaq manëjukuna karqan. Tsay manëjukunata templupita lapanta jorqur rupatsinanpaqmi reyqa mandaq cüra Hilcíasta, wakin cürakunata y punku täpaqkunata kacharqan. Tsaymi Jerusalénpita Cedrón raqraman apaykur rupatsirqan. Uchpantanami Bet-elman apaykatsir jitatsirqan.
5 Tsaynölami Josías manaraq rey kaptin Judá nacioncho wakin reykuna cürakunata churarqan markakunacho kaykaq *altarkunacho inciensuwan qoshtatsinanpaq. Tsay cürakunami Judá markakunacho y Jerusalén nawpankunachöpis qoshtatsipäkuq Baalpaq, intipaq, killapaq y qoylarkunapaq. Tsayno rurapäkuptinmi cüra kashqanpita rey Josías qarqurqan.
6 Tsaynölami rey Josíasqa *Asera diösapaq jawishqan raku qeruta TAYTA DIOSPA templunpita jorqaykatsir Cedrón raqraman apaykur uchpayashqanyaq rupatsirqan. Nirkurnami tsay uchpata panteonman qoturqan.*
7 Tsay witsanmi wakin runakuna y warmikuna diosninkunata adorar altarkuna kashqancho jukwan jukwan kakuq. Tsay runakunapa y warmikunapa cuartunkuna TAYTA DIOSPA templunchömi karqan. Tsay cuartukunachömi Asera diösapaq röpakunata warmikuna awapäkuq. Tsaymi lapan tsay cuartukunata rey Josías juchutsirqan.
8 Tsaypitanami rey Josíasqa Judá nación markakunapita lapan cürakunata qayatsimurqan Jerusalénchöna tänanpaq. Jerusaléncho manaraq tarmi tsay cürakunaqa markakunacho kaykaq altarkunacho inciensuwan qoshtatsipäkuq. Tsaymi rey Josías Gebapita qalaykur hasta Beersebapa lindërunyaq lapan tsay altarkunata *impüruyätsirqan.* Tsaynölami juchutsirqan Jerusalén markapa gobernadornin Josué ruratsishqan punkucho kaykaq altarkunatapis. Tsay altarkunaqa karqan markaman yaykuna itsuq kaq läduchömi.
9 Markakunacho kaykaq altarkunacho qoshtatsiq cürakunataqa rey Josías manami kachaparqantsu TAYTA DIOSPA altarninman aywapäkunanta. Tsayno karpis cüra mayinkunawan levadüraynaq tantata mikunanpaqmi itsanqa kachaparqan.
10 Ben-hinomcho* kaykaq altartapis impüruyätsirqan Moloc diospaq wamrankunata tsaycho pipis manana rupatsinanpaq.*
11 Judá nacionpa unay mandaqnin reykuna intipaq dedicashqan cawallukunatapis lapantami wanutsirqan. Tsaynölami intipaq dedicashqan carrëtakunatapis lapanta rupatsir usharqan. Tsaykunaqa karqan Tayta Diospa templunman yaykuna punku nawpancho y reypa yanapaqnin Natán-melecpa wayin nawpanchömi.
12 Tsaynöpis Acazpa sälan janaqancho rurapäkushqan altarkunatapis lapantami juchutsirqan. Tsay altarkunataqa Judá nacionpa unay mandaqnin reykunami ruratsipäkurqan. Tsaynölami templupa ishkan patiuncho* Manasés ruratsishqan altarkunatapis lapanta juchutsirqan. Nirkurnami lapan talamashqankunata Cedrón raqraman jitatsirqan.
13 Jerusalén tsimpan Olivos jirkan sur kaq läducho kaykaq altarkunatapis impüruyätsirqanmi. Tsaykunatami rey Salomón unay ruratsirqan Sidón runakuna adorashqan *Astoret diösata adorapäkunanpaq, moabita runakuna adorashqan Quemos diosta adorapäkunanpaq y amonita runakuna adorashqan Milcom diosta adorapäkunanpaq.*
14 Tsaynöpis runakuna adorashqan wankakunata talamar usharqan y Asera diösata adorapäkunanpaq jawishqan qerukunatapis mututsirqanmi. Nirkurnami tsay sitiukunata impüruyätsinanpaq runakunapa tulunkunata qotutsirqan.
15 Nirkur Bet-elcho kaykaq altarta juchurkatsir uchpayashqanyaq rupatsirqan. Nabatpa tsurin Jeroboammi tsay altarta unay ruratsirqan Israel runakuna qoripita turituta adorapäkunanpaq.* Tsaynölami rey Josías rupatsirqan Asera diösata adorapäkunanpaq jawishqan raku qerukunatapis.
16 Bet-elpita Jerusalénman kutishpanmi jirkancho Josías rikarqan runakuna pamparashqan sepultürakunata. Tsayta rikaykurmi sepultürakunapita tulukunata shuntaykatsir Bet-elcho kaykaq altar janancho rupatsirqan pipis tsaycho manana sacrificiuta rupatsinanpaq. Tsaynöpami cumplirqan TAYTA DIOSPA profëtan unay wilakushqanta.*
17 Nirkur juk nïchuta rikärir tsay markacho taq runakunata tapurqan kayno nir: “¿Pipa nïchuntaq taqaycho kaykan?”
Tsaymi kayno nipäkurqan: “Judápita shamuq profëtami tsaycho pamparaykan. Tsay profëtami unay wilakurqan altar janancho tulukunata rupatsinaykipaq kashqanta”.
18 Tsayno niptinmi rey Josías kayno nirqan: “Paypa tulunkunataqa pipis ama yatatsuntsu”.
Tsayno niptinmi tsay tulukunata pipis mana yatarqantsu. Tsaynölami Samariapita kaq profëtapa* tulunkunatapis yatarqantsu.
19 Bet-elcho kaykaq altarta talamar ushashqannömi Samariacho kaykaq wakin markakunachöpis altarkunata capillankunatawan rey Josías talamar usharqan. Tsay altarkunata Israel nacionpa mandaqnin reykuna sharkatsirmi TAYTA DIOSTA pasaypa rabyanätsishqa karqan.
20 Manaraq talamarmi tsaycho sirviq cürakunatapis altar janancho wanutsirqan. Tsaynöpis runapa tulunkunata tsay altarkuna janancho rupatsir impüruyätsirqan. Nirkurnami Jerusalén markaman rey Josías kutikurqan.
Pascua fiestata Josías rurashqan
2 Crónicas 35.1-19
21 Tsaypitanami rey Josías lapan runakunata kayno nirqan: “*Pactu Librucho nishqannöla TAYTA DIOSNINTSITA adorar lapantsi *Pascua fiestata rurashun”.*
22 Tsayno niptinmi Pascua fiestata rurapäkurqan. Juezkuna mandashqan witsanpis ni Israel nacionta y Judá nacionta reykuna mandashqan witsanpis rey Josías ruratsishqan Pascua fiestatanöqa manami rurapäkurqantsu.
23 Tsay Pascua fiestata TAYTA DIOSPAQ rey Josías Jerusaléncho rurarqan chunka pusaq watana rey kaykarmi.
Tayta Dios munashqanno Josías kawashqan
24 Rey Josíasqa brüjukunatapis y suerti jorquqkunatapis lapantami qarqurqan. Tsaynölami runakunapa wayincho kaptinpis y maycho kaptinpis ïdulukunata ushakätsirqan. Tsaykunata Judá nacioncho y Jerusaléncho ushakätsirqan cüra Hilcías tarishqan librucho qelqaraykaq leykuna nishqannölami.
25 Punta kaq reykunapis y qepa kaq reykunapis manami rey Josíasnöqa lapan shonqunwan, lapan voluntäninwan y lapan kalpanwan TAYTA DIOS munashqanno kawarqantsu. *Moisés qelqashqan leykunacho nishqannölami payqa lapantapis rurarqan.
Judá nación runakunata Tayta Dios castigananpaq nishqan
26 Tsayno kaptinpis rey Manasés mana mantsakuypa jutsata rurashqanpitami TAYTA DIOS Judá nación runakunapita pasaypa rabyashqa kaykarqan.
27 Tsaymi TAYTA DIOS kayno nirqan: “Israel nación runakunata qarqushqänömi Judá nación runakunatapis nawpäpita qarqushaqpaq. Akrashqä Jerusalénta y tänä templutapis mananami tsapäshaqnatsu”.
Rey Josías wanushqan
2 Crónicas 35.20-27
28 Rey Josías imata rurashqankunapis lapanmi qelqaraykan Judá nacionpa mandaqnin reykunapa acta libruncho.
29 Tsay witsanmi Egipto nacionpa mandaqnin rey karqan Faraón Necao. Paymi Éufrates mayu kaq lädupa soldädunkunawan aywayta munarqan Asiria nacionpa mandaqnin reyta yanapananpaq. Yanapananta mana munarmi michänanpaq soldädunkunawan rey Josíasqa yarqupäkurqan. Meguiduman chayaykur Egipto runakunawan pelyaykaptinmi Josíasta Faraón Necao wanutsirqan.
30 Wanuykatsiptinmi rey Josíaspa ayanta soldädukunapa capitanninkuna carrëtaman jitarkur Meguidupita Jerusalénman apapäkurqan. Tsayman chayaykatsirmi pampapäkurqan ruratsishqan sepultüranman. Paypa trukannami rey kananpaq tsurin Joacaztana churapäkurqan.
Judá nacioncho Joacaz rey kashqan
2 Crónicas 36.1-4
31 Joacazqa ishkay chunka kimsa (23) watayuq kaykarmi rey kayta qalaykurqan. Payqa kimsa killalami Jerusalénpita mandarqan. Mamanmi karqan Libna markapita Jeremíaspa tsurin Hamutal.
32 Joacazpis unay aylunkunanömi TAYTA DIOSTA mana cäsukur jutsata rurarqan.
33 Jerusaléncho rey mana kananpaqmi Joacazta Faraón Necao prësu tsarirkur Ribla markaman aparqan. Riblaqa Hamat partichömi kaykan. Nirkurmi Judá runakunata nirqan kimsa waranqa kimsa pachak (3,300) kïlu yoraq qellayta y kimsa chunka kimsa (33) kïlu qorita shuntarkur impuestuta pägananpaq.
34 Tsaypitana Faraón Necaoqa Josíaspa tsurin Eliaquimta Jerusaléncho taytanpa trukan rey kananpaq churarqan. Nirkurmi Eliaquimpa jutinta trukatsirqan Joacim jutin kananpaq. Joacaztanami Egiptuman apaykur wanunanyaq prësu tsarararqan.*
35 Rey Joacimnami Faraón mandashqanno multata pägananpaq Judá nacioncho taq runakunata qellayta y qoritapis cobrarqan. Shuntarkurnami Faraón Necaoman apatsirqan.
Judá nacioncho Joacim rey kashqan
2 Crónicas 36.5-8
36 Joacimqa* ishkay chunka pitsqa (25) watayuq kaykarmi Judá nacioncho rey kayta qalaykurqan. Payqa chunka juk watami Jerusalénpita mandarqan. Mamanpa jutinmi karqan Zebuda. Payqa karqan Rumapita kaq Pedaíaspa wawanmi.
37 Unay aylunkuna jutsata rurar kawashqannömi Joacimpis TAYTA DIOSTA mana cäsukur jutsata rurarqan.
Ichic wilacuycuna
^ 23.2 Deut. 31.11-13; Neh. 8.2-3.
^ Pactu Libru Pactu Libruqa Israel runakuna cumplinanpaq kaq leykunata qelqashqan librumi karqan (Éxo. 24.7). Tsay leykunaqa karqan paykunawan Tayta Dios rurashqan pactuta cumplinanpaqmi. Tsaynölami tsay pactuta cumplir Tayta Dios promitirqan Israel runakunapa Diosnin kar paykunata yanapananpaq kashqanta y paykuna kuyashqan runakuna kananpaq kashqanta (Hech. 20.28; Efe. 1.22; 5.23).
^ pactu Pactuqa promitinakushqanta cumplinanpaq nishqanmi kaykan. Unay Testamentuchöqa Israel runakunawanmi pactuta Tayta Dios rurarqan. Tsaymi Tayta Dios promitirqan Israel runakunapa Diosnin kar paykunata imaypis yanapananpaq. Israel runakunanami Tayta Diosta promitirqan mandamientunkunata y leyninkunata cumplipäkunanpaq (Éxo. 6.7; 19.5-6; Lev. 26.3-12). Pactuta rurarmi uywata pishtar shuntashqan yawarta Israel runakunaman Moisés tsaqtsuparqan (Éxo. 24.8). Tsaynölami Jesucristo noqantsi rayku wanur yawarninta jichashpan mushuq pactuta rurarqan payta chaskikuqkunata jutsankunapita perdonar salvananpaq (Luc. 22.20; Heb. 10.16-17).
^ Baal Baalqa cananeo runakuna adorashqan diosmi karqan. Juk dios kashqanta yarpaptinpis manami rasunpatsu dios karqan. Cananeo runakuna yarpapäkurqan tsay diosta adoraptin uywankuna mirananpaq kashqanta y chakrankuna ali wayunanpaq kashqantami. Tsaynöpis yarpapäkurqan löcu tamyata y ali tamyatapis kachamushqantami.
^ Asera Aseraqa cananeo runakuna adorashqan diösami karqan. Paykunaqa yarpapäkurqan tsay diösa imatapis miratsiq kashqantami. Aserata adorananpaqmi raku qerukunata jawipäkuq. Cananeo runakunaqa yarpapäkurqan tsay jawishqan qerukunacho Asera kashqantami (Éxo. 34.13; Deut. 7.5; 12.3; 16.21; 1Rey. 16.33; 18.19; 2Rey. 13.6).
^ altar Altarkunaqa karqan rumiwan perqashqa y qerupita ruraykur jananpa y rurinpa bronciwan enchapashqami. Tsay altarkunachömi uywakunata rupatsir runakuna jutsankunapita perdonashqa kananpaq cürakuna Tayta Diosta manakäriq. Tsaynölami templu rurincho qoripita rurashqa taksha altarpis karqan. Tsaychömi cürakuna inciensuwan qoshtatsiq. Rumipita perqashqa altar imano kashqanta musyanaykipaq rikanki 2Sam. 24.18-cho kaq dibüjuta. Tayta Diosta mana cäsukuq runakunapis altarkunata ruraykurmi ïdulukunata adorapäkuq (Éxo. 30.1-10; Deut. 27.5-6; 2Rey. 16.10-16; 2Crón. 4.1).
^ Asera Aseraqa cananeo runakuna adorashqan diösami karqan. Paykunaqa yarpapäkurqan tsay diösa imatapis miratsiq kashqantami. Aserata adorananpaqmi raku qerukunata jawipäkuq. Cananeo runakunaqa yarpapäkurqan tsay jawishqan qerukunacho Asera kashqantami (Éxo. 34.13; Deut. 7.5; 12.3; 16.21; 1Rey. 16.33; 18.19; 2Rey. 13.6).
^ 23.4-6 2Rey. 21.3; 2Crón. 33.3.
^ püru, impüru Püru ninanqa ima qanrapis mana kashqan ninanmi. Tsaymi Tayta Dios munashqanno jutsaynaq kawaq runapis püru kashqanta Bibliacho nin (1Juan 3.3).
^ 23.8 2Rey. 23.20.
^ 23.10a Jer. 7.31; 19.1-6; 32.35.
^ 23.10b Lev. 18.21.
^ 23.12 2Rey. 21.5; 2Crón. 33.5.
^ 23.13 1Rey. 11.7.
^ Astarot, Astoret, Astarté Astarotqa juk diösapa jutinmi karqan. Unay cananeo runakuna diösa kashqanta yarpaptinpis manami rasunpatsu diösa karqan. Astarotpa jukaq jutinkunami karqan Astarté y Astoret (Jue. 2.13; 10.6; 1Sam. 7.3-4; 12.10; 31.10).
^ 23.15 1Rey. 12.33.
^ 23.16 1Rey. 13.1-3.
^ 23.18 Tsay profëtapita musyanaykipaq liyinki 1Rey. 13.11-32. Israel nacionta aybësis Samaria nipäkuq. Tsaymi tsay profëta Bet-elcho taptinpis Israel nacioncho Bet-el kaptin Samariapita kashqanta nin.
^ Pactu Libru Pactu Libruqa Israel runakuna cumplinanpaq kaq leykunata qelqashqan librumi karqan (Éxo. 24.7). Tsay leykunaqa karqan paykunawan Tayta Dios rurashqan pactuta cumplinanpaqmi. Tsaynölami tsay pactuta cumplir Tayta Dios promitirqan Israel runakunapa Diosnin kar paykunata yanapananpaq kashqanta y paykuna kuyashqan runakuna kananpaq kashqanta (Hech. 20.28; Efe. 1.22; 5.23).
^ Pascua fiesta Pascua fiestata Israel runakuna rurapäkun Tayta Dios Egiptupita jorqamushqanta yarpapäkurmi. Moisés qelqashqan leykunacho nishqannölami lapan olqu kaqkuna chunka ishkay watayuqpita janaman tsay fiestaman aywapäkuq. Warmikunapis tsay fiestaman aywapäkuqmi (Éxo. 12.1-28; Deut. 16.1-8; Mar. 14.12; 1Cor. 5.7).
^ Moisés qelqashqan leykuna Moisés qelqashqan leykunaqa kaykan Sinaí jirkacho Tayta Dios tantiyatsishqan mandamientukuna y leykunami. Tsay leykunatami Moisés qelqarqan Éxodo, Levítico, Números y Deuteronomio librukunacho.
^ 23.34 Jer. 22.11-12.
^ 23.36 Jer. 22.18-19.
