Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 3

Ri urayibʼal ri Dios chke ri e winaq

Ri urayibʼal ri Dios chke ri e winaq

1. ¿Jas urayibʼal ri Dios chke ri e winaq?

DIOS xubʼan ri nabʼe kʼulaj rech kuriq nim utzilal. Xraj che Adán xuqujeʼ Eva kekʼojiʼ pa jun jeʼlikalaj lugar, kekʼojiʼ kalkʼwal rech kkibʼan kotzʼiʼj che ri uwach Ulew xuqujeʼ kkichajij ri e chikop. Ri Dios ukʼexom ta ri urayibʼal, are laʼ ri xraj chke ri e winaq (Génesis 1:28; 2:8, 9, 15). (Chawilaʼ ri nota 6, «Ri kraj ri Dios kubʼan che ri uwach Ulew»).

2. a) ¿Jasche qetaʼm che ri Dios kubʼan na ri e utzujum? b) ¿Jas kibʼanik ri e winaq che kraj ri Dios kekʼojiʼ chuwach ri Ulew, xuqujeʼ jampaʼ tiempo kekʼasiʼ chuwach?

2 ¿La kakojo che kopan na jun qʼij kojkʼojiʼ na pa jun kotzʼiʼjalaj uwach Ulew? Jehová kutzujuj che jeʼ kkʼulmatajik. Areʼ kubʼij chqe: «Nubʼim jeʼ kʼu kinbʼan na» (Isaías 46:9-11; 55:11). Ri Dios kutzʼaqatisaj na ri utzujum xuqujeʼ kʼo ta jun kqʼaten che ubʼanik. Xuqujeʼ, Jehová xubʼan ri uwach Ulew rech kekʼojiʼ winaq chuwach. «Rech man xaq ta katolik xaneʼ kekʼojiʼ winaq chuwach» (Isaías 45:18). Ri Dios kraj che ri Ulew knoj che winaq. Are kʼu ¿jas kibʼanik ri e winaq kraj ri Dios che kekʼojiʼ chuwach ri Ulew, xuqujeʼ jampaʼ tiempo kekʼasiʼ chuwach? Ri Biblia kubʼij che are ri e utz taq winaq xuqujeʼ ri kenimanik «kkechbʼej na ri ulew kejeqiʼ kʼu na chuwach chbʼe qʼij saq» (Salmo 37:29; Apocalipsis 21:3, 4).

3. ¿Jas weneʼ kqachomaj are chiʼ keqil ri e winaq keyawajik xuqujeʼ kekamik?

3 Are kʼu, kimik kʼo yabʼil xuqujeʼ kamikal. Pa kʼi taq lugares, kkikamisaj kibʼ ri e winaq. Qastzij che are ta laʼ ri xraj ri Dios. ¿Jas xkʼulmatajik? ¿Jasche majaʼ kbʼan ri kraj ri Dios? Xaq xiw ri Biblia kuya ri respuesta.

JUN UKʼULEL RI DIOS

4, 5. a) ¿Jachin xkojow jun kumatz rech xchʼaw rukʼ ri Eva? b) ¿Jasche jun winaq che kelaqʼan taj kux elaqʼom?

4 Ri Biblia kubʼij chqe che Dios kʼo jun ukʼulel «kbʼix Itzel xuqujeʼ Satanás che». Pa ri kotzʼiʼjalaj Edén, Satanás xukoj jun kumatz rech xchʼaw rukʼ ri Eva (Apocalipsis 12:9; Génesis 3:1). Satanás xubʼano che Eva kuchomaj che are ri kumatz ri tajin kchʼawik. (Chawilaʼ ri nota 7, «Satanás, ri Itzel»).

5 ¿La are ri Dios xbʼanow ri Satanás? Are taj. Are chiʼ ri Dios xubʼan ri uwach Ulew chke ri Adán xuqujeʼ Eva, e kʼo kʼi ángeles pa ri kaj. Chiʼ xqʼax ri tiempo, jun chke ri ángeles riʼ xkʼextajik, xux Itzel (Job 38:4, 7). ¿Jasche xkʼulmataj wariʼ? ¿Jasche jun winaq che kelaqʼan taj kux elaqʼom? Kʼo ta jun winaq elaqʼom kalaxik. Are kʼu, we kʼo jun winaq kraj jun jastaq che rech taj xuqujeʼ amaqʼel kchoman chrij, wajun itzel rayinik riʼ kubʼan más nim. Are chiʼ kkunik, krelaqʼaj ri jastaq. Jeʼ wariʼ kkʼulmataj rukʼ jun winaq che kelaqʼan taj kux elaqʼom (chasikʼij uwach Santiago 1:13-15). (Chawilaʼ ri nota 8, «Ri ángeles»).

6. ¿Jas xubʼan jun ángel che xux ukʼulel ri Dios?

6 Are waʼ ri xukʼulmaj jun ángel. Are chiʼ ri Jehová xubʼan ri Adán xuqujeʼ Eva, xubʼij chke che kkʼojiʼ kalkʼwal xuqujeʼ kkinojisaj ri uwach Ulew (Génesis 1:27, 28). Weneʼ ri ángel xuchomaj wariʼ: «Utz che konojel ri e winaq riʼ kinkiqʼijilaj in are ta ri Jehová». Rumal che xuya ta kan uchomaxik, más xurayij jun jastaq che xaq xiw che ri Jehová kyaʼ wi: ri qʼijilanik. Rumal laʼ xumol tzij chuwach ri Eva xuqujeʼ xkunik xusubʼu (chasikʼij uwach Génesis 3:1-5). Are chiʼ xubʼan wariʼ, xux Satanás xuqujeʼ Itzel. Rukʼ wariʼ xux ukʼulel ri Dios.

7. a) ¿Jasche xekam ri Adán xuqujeʼ Eva? b) Chayaʼ ubʼixik rukʼ jun kʼutbʼal, ¿jasche qonojel kojrijobʼik xuqujeʼ kojkamik?

7 Dios ubʼim chke ri Adán xuqujeʼ Eva che kkitij ta ri uwach jun cheʼ che kʼo pa ri kotzʼiʼjalaj Edén. Xubʼij chke che we kkitijo kekamik. Are kʼu e areʼ xeniman taj xkitij ri uwach ri cheʼ (Génesis 2:17; 3:6). Adán xuqujeʼ Eva xemakunik are chiʼ xqʼax ri tiempo xekamik, junam che xubʼij ri Jehová (Génesis 3:17-19). Are chiʼ ri Adán xuqujeʼ Eva xekʼojiʼ kalkʼwal, xkechbʼej ri makaj rumal laʼ xuqujeʼ e areʼ kekamik (chasikʼij uwach Romanos 5:12). ¿Jasche xqʼax ri makaj chke ri e ralkʼwal ri Adán xuqujeʼ Eva? Chatchoman chrij wajun kʼutbʼal riʼ: chachomaj che tajin kabʼan jun kaxlanwa pa jun kʼolbʼal che potzʼinaq. Ri kaxlanwa xuqujeʼ potzʼ kelik. Are chiʼ ri Adán xunimaj ta ri Dios, xux ajmak. Rumal che qonojel oj ralkʼwal ri Adán, qonojel oj ajmakibʼ junam kukʼ e areʼ. Rumal laʼ qonojel kojrijobʼik xuqujeʼ kojkamik (Romanos 3:23). (Chawilaʼ ri nota 9, «Makaj»).

8, 9. a) ¿Jas kraj ri Satanás che kkichomaj ri Adán xuqujeʼ Eva? b) ¿Jasche Jehová chanim ta xeʼukamisaj ri xeniman taj?

8 Are chiʼ Adán xuqujeʼ Eva kixutum chi ri Jehová, Satanás xux ukʼulel ri Jehová. Areʼ kraj che Adán xuqujeʼ Eva kkichomaj che ri Dios are jun bʼanol tzij, jun itzel qʼatal tzij che kraj ta ri utzilal chke. Satanás xraj xubʼij che kajwataj ta chke ri e winaq che Dios kubʼij chke ri kkibʼano. Xuqujeʼ xraj xubʼij che Adán xuqujeʼ Eva kitukel kekunik kkichaʼ ubʼanik ri utz o ri utz taj. ¿Jas kubʼan riʼ ri Jehová? Kkunik kusachisaj kiwach ri xeniman taj o kusachisaj uwach ri itzelal. Rukʼ wariʼ kukʼut taj che Satanás are jun bʼanol tzij.

9 Jehová chanim ta xeʼukamisaj ri xeniman taj, xaneʼ xuya jun tiempo chke rech kkiqʼat tzij pa kiwiʼ. ¿Jasche? Rumal che jewaʼ kkʼutik che Satanás are jun bʼanol tzij xuqujeʼ che Jehová retaʼm ri qas utz chqe. Pa ri kʼutunem 11 kqetaʼmaj más chrij wariʼ. E ri at, ¿jas kachomaj chrij ri xkichaʼ ubʼanik ri Adán xuqujeʼ Eva? ¿La utz xkibʼano che xkikoj ri xubʼij ri Satanás xuqujeʼ che xeniman ta che ri Dios? Ronojel ri kʼo kukʼ are ri Jehová xyaʼow chke: jun tzʼaqat kʼaslemal, jun utzalaj lugar jachiʼ kekʼojiʼ wi xuqujeʼ jun utzalaj kichak. Are kʼu Satanás kʼo ta jun jastaq uyaʼom chke. Wet at, at kʼo chilaʼ, ¿jas xabʼan riʼ?

10. ¿Jas jastaq rajawaxik kqachaʼ ubʼanik?

10 Junam rukʼ ri Adán xuqujeʼ Eva, rajawaxik che oj kqachaʼ ubʼanik jun jastaq che kʼo ubʼanik rukʼ ri qakʼaslemal. Rajawaxik kqachaʼ we kqaj che ri kqʼatow tzij pa qawiʼ are Jehová o are ri Satanás. We kqachaʼ unimaxik ri Jehová, kqatoʼ riʼ che ukʼutik che Satanás are jun bʼanol tzij (Salmo 73:28; chasikʼij uwach Proverbios 27:11). Xa jujun chke ri e winaq kkinimaj ri Dios. Ri qastzij, are che areʼ kuqʼat ta tzij pa uwiʼ ri uwach Ulew riʼ. Are kʼu, ¿jachin tajin kbʼanowik?

¿JACHIN TAJIN KUQʼAT TZIJ PA UWIʼ RI UWACH ULEW?

¿La xkun ri Satanás che utzujuxik ronojel ri qʼinomal, ri qʼatbʼal tzij re ri uwach Ulew che ri Jesús wet mat pa uqʼabʼ kʼo wi?

11, 12. a) ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xutzujuj ri Satanás che ri Jesús? b) ¿Jas textos kkʼutuwik che are ri Satanás tajin kuqʼat tzij pa ri uwach Ulew?

11 Jesús retaʼm jachin ri qas kqʼatow tzij pa uwiʼ ri uwach Ulew riʼ. Jun qʼij, Satanás xukʼut «konojel ri ajawbʼal ri e kʼo cho ri uwach Ulew chuwach ri Jesús, rukʼ ri kijuluwem». Xuqujeʼ xubʼij che: «Konojel waʼ keʼenya chawe we katxukiʼ chnuwach, kinaqʼijilaj kʼut» (Mateo 4:8, 9; Lucas 4:5, 6). ¿Jas kqetaʼmaj chrij wajun tzujunik riʼ? Wet ri e qʼatbʼal tzij riʼ e rech ta ri Satanás, mat xutzujuj riʼ che ri Jesús. Wariʼ kukʼutu che ronojel ri e ajawbʼal o ri e qʼatal tzij e rech ri Satanás.

12 Weneʼ at kachomaj: «We are ri Jehová ri kʼo nim uchuqʼabʼ, ¿jasche are ri Itzel kuqʼat tzij pa ri uwach Ulew?» (Apocalipsis 4:11). Are kʼu qastzij xubʼij ri Jesús chrij ri Satanás che «kʼo utaqanik puwiʼ we uwach Ulew riʼ» (Juan 12:31; 14:30; 16:11). Ri apóstol Pablo xubʼij che ri Itzel are «ri dios kech we qʼij junabʼ riʼ» (2 Corintios 4:3, 4). Xuqujeʼ ri apóstol Juan xutzʼibʼaj che «ronojel kʼu ri uwach Ulew kʼo pa uqʼabʼ ri itzel» (1 Juan 5:19).

KSACH UWACH RI UQʼATOJ TZIJ RI SATANÁS

13. ¿Jasche kajwataj jun kʼakʼ uwach Ulew chqe?

13 Pa wajun uwach Ulew riʼ kʼo más itzelal. Kʼo chʼoj, elaqʼanik, e winaq kebʼ kipalaj xuqujeʼ kʼo kʼaxkʼolil pa ronojel lugar. Ri e winaq kekun taj kkisachisaj uwach ri kʼax, paneʼ kkikoj kichuqʼabʼ che ubʼanik. Rumal laʼ, xa jubʼiqʼ chi kraj ri Dios kusachisaj uwach ri itzelal pa ri Armagedón xuqujeʼ kubʼano che kkʼojiʼ jun sukʼ xuqujeʼ jun kʼakʼ uwach Ulew (Apocalipsis 16:14-16). (Chawilaʼ ri nota 10, «Armagedón»).

14. a) ¿Jachin xukoj ri Dios che Qʼatal tzij? b) ¿Jas xuya ubʼixik ri Biblia chrij ri Jesús?

14 Jehová kukoj ri uqʼatbʼal tzij che kʼo pa ri kaj rech kubʼan kʼakʼ che ri uwach Ulew. Wajun qʼatbʼal tzij riʼ kbʼix Rajawbʼal ri Dios che. Dios xuchaʼ ri Jesús rech kux Qʼatal tzij. Qʼaxinaq chi kʼi junabʼ ri Biblia ubʼim kanoq che Jesús kuqʼat na tzij junam rukʼ jun «ukʼojol ajawinel yaʼl jamaril» xuqujeʼ che ri uqʼatoj tzij kʼo ta ukʼisik (Isaías 9:6, 7). Jesús xukʼut chkiwach ri utijoxelabʼ rech kkita ri qʼatal tzij pa kichʼawem chiʼ xubʼij: «Chpet ri ajawbʼal la. Chbʼan ri rayibʼal la cho ri uwach Ulew, jachaʼ ri kbʼan chikaj» (Mateo 6:10). Pa ri kʼutunem 8 kqetaʼmaj na che ri Qʼatbʼal tzij re ri Dios kusach na kiwach ri e qʼatal tzij re wajun uwach Ulew (chasikʼij uwach Daniel 2:44). Tekʼuriʼ, wajun Qʼatbʼal tzij riʼ kubʼan kotzʼiʼj che ri uwach Ulew. (Chawilaʼ ri nota 11, «Ri uQʼatbʼal tzij ri Dios»).

XA JUBʼIQʼ CHI KRAJ KOJKʼOJIʼ PA JUN KʼAKʼ UWACH ULEW

15. ¿Jachin chkij kchʼaw wi ri «kʼakʼ ulew»?

15 Ri Biblia kutzujuj: «Are kʼu ri uj qeyem ri kʼakʼ kaj xuqujeʼ ri kʼakʼ ulew», xuqujeʼ «chilaʼ kʼut kkʼojiʼ wi na ri sukʼil» (2 Pedro 3:13; Isaías 65:17). Ri Biblia kʼi mul kukoj ri e tzij «ulew» are chiʼ kchʼaw chkij ri e winaq che e kʼo pa ri uwach Ulew (Génesis 18:25). Rumal laʼ, ri sukʼ «kʼakʼ ulew» are ri e winaq che keniman che ri Dios xuqujeʼ che kkʼam ri kikojonik rumal ri Dios. Konojel ri e winaq riʼ kekʼojiʼ pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew.

16. a) ¿Jas sipanik kuya na ri Dios chke konojel ri e winaq che kekʼojiʼ na pa ri kʼakʼ uwach Ulew? b) ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kqariq wajun sipanik riʼ?

16 Jesús kutzujuj che ri Dios kuya na «junalik kʼaslemal» chke ri kekʼasiʼ pa ri kʼakʼ uwach Ulew (Marcos 10:30). ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kqariq wajun sipanik riʼ? Ri urespuesta kʼo pa Juan 3:16 xuqujeʼ 17:3 (chasikʼij uwach). Chqilaʼ ri kubʼij ri Biblia chrij ri kʼaslemal pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew.

17, 18. ¿Jasche qetaʼm che pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew kkʼojiʼ na jamaril xuqujeʼ kqaxibʼij ta chi qibʼ?

17 Ri itzelal, ri chʼoj, ri elaqʼ xuqujeʼ ri kamisanik ksach na uwach. Kʼo ta chi jun itzel winaq (Salmo 37:10, 11). Knoj na ri uwach Ulew che winaq che kkiloqʼoqʼej xuqujeʼ keniman che ri Dios. Kkʼojiʼ na jamaril che kʼo ta ukʼisik (Salmo 72:7). Dios kusach na uwach ri chʼoj (Salmo 46:9; Isaías 2:4).

18 Kkixibʼij ta chi kibʼ ri e winaq. Are chiʼ ri israelitas xeniman che ri Dios, xechajix rumal xuqujeʼ xkixibʼij ta kibʼ (Levítico 25:18, 19). Pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew, oj xuqujeʼ kqaxibʼij ta chi qibʼ chuwach jun jastaq o jun winaq. Kqaxibʼij ta chi qibʼ chbʼe qʼij saq (chasikʼij uwach Isaías 32:18; Miqueas 4:4).

19. ¿Jasche qas qetaʼm che ri ktijowik kkʼis ta chi pa ri kʼakʼ uwach Ulew?

19 Konojel kʼo kkitijo. Ri Biblia kubʼij: «Mat chkʼis ri triko pa ri ulew». Xuqujeʼ kutzujuj che sibʼalaj kwachin «pa kiwiʼ taq ri juyubʼ» (Salmo 72:16). Jehová «¡ri qaDios uj utewchim!», xuqujeʼ ri ulew kuya na «ri uwachinik» (Salmo 67:6).

20. ¿Jasche qetaʼm che ronojel kux na kotzʼiʼjalaj uwach Ulew?

20 Ronojel ri Ulew kux na jun kotzʼiʼjalaj uwach. Kkʼojiʼ na utz taq qachoch xuqujeʼ kekʼiy jeʼlalaj taq kotzʼiʼj (chasikʼij uwach Isaías 65:21-24; Apocalipsis 11:18). Ronojel ri uwach Ulew kux na kotzʼiʼj uwach junam rukʼ ri kotzʼiʼjalaj Edén. Jehová kuya na ronojel ri kajwataj chqe. Ri Biblia kubʼij wariʼ chrij ri Dios: «Kejaq ri qʼabʼ la, rukʼ kʼu utzalaj rayibʼal la ketzuq la konojel ri e kʼaskʼoj» (Salmo 145:16).

21. ¿Jasche qetaʼm che ri e winaq xuqujeʼ ri e chikop kekʼojiʼ na pa jamaril?

21 Ri e winaq xuqujeʼ ri e chikop kekʼojiʼ na pa jamaril. Ri e chikop kkibʼan ta chi kʼax chke ri e winaq. Xuqujeʼ ri e akʼalabʼ kʼo ta chi jun kʼax kkiriq kumal ri e chikop che kimik sibʼalaj kkibʼan kʼax (chasikʼij uwach Isaías 11:6-9; 65:25).

22. ¿Jas kubʼan na ri Jesús chke ri e yawabʼ?

22 Kʼo ta chi jun winaq kyawajik. Are chiʼ ri Jesús xkʼojiʼ pa ri uwach Ulew, xeʼukunaj e kʼi winaq (Mateo 9:35; Marcos 1:40-42; Juan 5:5-9). Rumal che are Qʼatal tzij keʼukunaj na konojel ri e yawabʼ. Kʼo ta chi jun winaq kubʼij: «In yawabʼ» (Isaías 33:24; 35:5, 6).

23. ¿Jas kubʼan na ri Dios chke ri winaq che e kaminaq?

23 Ri e winaq che e kaminaq kekʼasiʼ chi na jumul. Dios kutzujuj che keʼukʼasuj na millones e winaq. «Kekʼastaj na ri kaminaqibʼ, chi sukʼ chi man e sukʼ taj» (Hechos 24:15, El Nuevo Testamento en Quiché y Español, ortografía actualizada; chasikʼij uwach Juan 5:28, 29).

24. ¿Jas kachomaj chrij ri kʼaslemal pa jun kotzʼiʼjalaj uwach Ulew?

24 Qonojel kojkunik kqachaʼ ri kqaj kqabʼano: ¿la kqaj kqetaʼmaj chrij ri Jehová xuqujeʼ kqanimaj, o are kqabʼan ri kqaj oj? Sibʼalaj utz ri qakʼaslemal pa ri petinaq, we kojniman che ri Jehová. Chqetaʼmaj más chrij ri Jesucristo xuqujeʼ chrij ri kubʼan na che utzʼaqatisaxik ri kutzujuj ri Dios.