Ri kikʼ sibʼalaj nim ubʼanik. Rumal wariʼ oj kʼaslik. Rumal che are ri Dios xojbʼanowik, are ri areʼ kbʼinik jas ri kbʼan che ukojik. ¿Jas kuchomaj ri Dios chrij ri kikʼ? ¿La utz kqatij ri kikʼ o kkoj chqe? ¿Y jas kojutoʼo rech utz kqabʼan che uchaʼik ri kqaj kqabʼan rukʼ ri kikʼ?

1. ¿La nim kril wi ri Jehová ri kikʼ?

Ojer kanoq ri Jehová xubʼij chke ri upatanelabʼ: «Ri kikʼ areʼ kyoʼw kʼaslemal che ronojel kʼaslik» (Levítico 17:14). Chuwach ri Jehová, ri kikʼ are ri kʼaslemal. Ri Dios sibʼalaj nim kril wi ri kʼaslemal, rumal laʼ ri kikʼ sibʼalaj nim ubʼanik chuwach.

2. ¿La kubʼij ri Dios che utz taj kkoj ri kikʼ?

Are chiʼ majaʼ kbʼan ri congregación cristiana, Jehová xubʼij chke ri upatanelabʼ che kkitij ta kikʼ (chasikʼij Génesis 9:4 y Levítico 17:10). Y, are chiʼ kʼo chi ri congregación cristiana, ri Jehová xubʼij chi jumul chke. Ri Jupuq Ajkʼamal bʼe cho ronojel uwach Ulew—ri jupuq apóstoles y ri kʼamal taq bʼe—xkibʼij chke ri cristianos: «Mebʼitij kikʼ» (chisikʼij Hechos 15:28, 29).

¿Jas kraj kubʼij wariʼ? We jun ajkun kubʼij chawe che katij ta tzam, ¿la mat qastzij che kaya kan utijik? ¿La katij jun jastaq o katʼis jun bʼaq chawe che kʼo tzam chupam? ¿La mat qastzij che kabʼan ta wariʼ? Je kkʼulmataj rukʼ ri kikʼ. Unimaxik wajun taqanik riʼ che xuya ri Dios kraj kubʼij che kqatij ta tiʼj che kʼo kikʼ chupam. Ni kqatij nijun jastaq che yaʼom kikʼ rukʼ.

¿Y la utz kqakoj che kunabʼal? Jujun taq jastaq che kkibʼan ri kunanelabʼ kubʼano che knimax ta ri utaqanik ri Dios, junam rukʼ chiʼ kkoj kikʼ che jun winaq o are chiʼ kkoj ri glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas y plasma che. Are kʼu jujun taq mul qas ta qʼalaj ri kubʼij ri uTzij ri Dios chrij ukojik jun kunabʼal. Jun kʼutbʼal, are chiʼ kkoj fracciones re ri kikʼ. Y are chiʼ kkoj ri ukikʼel ri winaq rech kkunaxik. Pa qajujunal kqachaʼ ri kqaj kqabʼano chiʼ qilom chi ri kunabʼal che kuya kqakojo (Gálatas 6:5). a

 CHANIMARISAJ RI AWETAʼMANIK

3. Chabʼanaʼ ri utz kril ri Jehová

¿Jas rajawaxik kabʼano rech are kachaʼ ri utz kril ri Dios chrij ri kikʼ? Chiwilaʼ ri VIDEO y chixtzijon chrij jasche nim ubʼanik che kbʼan wariʼ:

• Chataʼ anojibʼal che ri Dios (Santiago 1:5).

• Chatzukuj pixabʼ re ri Biblia che kchʼaw chrij wariʼ y chawilaʼ ri kabʼan che ukojik pa ri akʼaslemal (Proverbios 13:16).

• Chawilaʼ jas taq tobʼanik kyaʼ pa ri lugar che katel wi.

• Chawilaʼ jas taq riʼ ri rajawaxik kaxutuj.

• Chabʼanaʼ ri kubʼan ta kʼax che ri retaʼmabʼal akʼuʼx (Hechos 24:16). b

• Chnaʼtaj chawe, che ni ri awachajil, awixoqil, jun kʼamal bʼe o ri awajtij re ri Biblia kubʼij chawe ri kachaʼ ubʼanik (Romanos 14:12).

• Chatzʼibʼaj kan ri xachaʼ ubʼanik.

4. Ri oj testigos rech Jehová keqatzukuj utzalaj taq kunanelabʼ

Oj kqaj kqanimaj ri utaqanik ri Dios chrij ri kikʼ y che kkoj utzalaj taq kunabʼal chqe che kʼo ta kikʼ chupam. Chiwilaʼ ri VIDEO.

Chisikʼij Tito 3:2 y chixtzijon chrij wariʼ:

• ¿Jasche rajawaxik kqaya qatobʼanik chke ri kunanelabʼ? ¿Jasche rajawaxik rukʼ utz taq tzij kojtzijon kukʼ?

 5. Ri fracciones re ri kikʼ

Ri kajibʼ uwach ri kikʼ are ri glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas y plasma. Y nikʼaj chik che más nitzʼaq che esam chke ri e kajibʼ uwach kikʼ, kbʼix fracciones re ri kikʼ che. c Jujun taq fracciones kkoj pa taq kunabʼal rech kkunax jun yabʼil o rech kqʼatex uwach ri kikʼ che kel che jun winaq.

Qonojel ri oj cristianos chqajujunal kqachaʼ ubʼanik ri kqaj kqabʼano y kqabʼan ri kubʼij ri retaʼmabʼal qakʼuʼx are chiʼ kqabʼij we kqaj kkoj ri fracciones re ri kikʼ chqe. Rumal che weneʼ e kʼo jujun kkaj taj kkoj jun kunabʼal chke che kʼo fracciones re ri kikʼ rukʼ. Y weneʼ e kʼo nikʼaj chik kkaj kkikojo.

Are chiʼ kachaʼ ubʼanik wariʼ, chachomaj:

• ¿Jas kinbʼan che ubʼixik che ri ajkun che kwaj taj kkoj fracciones re ri kikʼ chwe? y ¿jas kinbʼij che we kwaj kkoj jujun chwe?

 RI XQETAʼMAJ

Jehová utz ta krilo che kqatijo o kqakoj kikʼ.

¿La knaʼtaj chawe?

• ¿Jasche ri Jehová sibʼalaj nim kril wi ri kikʼ?

• ¿Jasche qetaʼm che ri utaqanik ri Dios xuqujeʼ kubʼij che utz taj kkoj kikʼ chqe?

• ¿Jas kabʼano rech utz kabʼan che uchaʼik we kawaj o kawaj taj kkoj kikʼ chawe?