1, 2. ¿Jas kʼutbʼal kojtoʼw che uchʼobʼik 1 Pedro 2:21?

CHQACHOMAJAMPEʼ che tajin kojwakat pa jun lugar che sibʼalaj xibʼibʼal, qajinaq wi saq tew y tajin kqatereneʼj ri retal raqan ri kʼamowinaq qabʼe. Xaq kʼateʼ kqil ta chi uwach ri kʼamal qabʼe, are kʼu kqaxibʼij ta qibʼ rumal che are tajin kqatereneʼj ri retal raqan kʼo kanoq.

² Xa junam rukʼ, ri oj cristianos oj kʼo pa wajun uwach ulew che sibʼalaj nojinaq che itzelal. Are kʼu ri Jehová uyaʼom ri Jesús, ri utzalaj kʼamal qabʼe rech qas «kqatereneʼj ri retal raqan» (1 Ped. 2:21). Junam rukʼ ri kubʼij jun wuj nim ubʼanik, ri Pedro tajin kujunamisaj ri Jesús rukʼ jun kʼamal bʼe. Are chiʼ jun winaq tajin kwaʼkat pa jun lugar che qas ta kuchʼobʼo rajawaxik riʼ che qas kutereneʼj ri kbʼe wi ri kʼamal ubʼe, oj rajawaxik je kqabʼan che utereneʼxik ri Jesús. Tekʼuriʼ rajawaxik kqetaʼmaj, ¿jas ri retal raqan?, ¿jasche rajawaxik kqatereneʼj? y ¿jas kqabʼan che utereneʼxik?

3. ¿Jas kraj kubʼij utereneʼxik ri retal raqan jun winaq?

³ ¿Jas kraj kubʼij utereneʼxik retal raqan jun winaq? Are chiʼ ri Biblia kukoj ri e tzij bʼinem y aqanaj, jujun taq mul kchʼaw chrij ri jastaq kubʼan jun winaq pa ukʼaslemal (Gén. 6:9; Prov. 4:26). Ri kʼutbʼal kuya jun winaq kjunamataj rukʼ ri retal raqan are chiʼ kbʼinik. Rumal laʼ utereneʼxik retal raqan jun winaq kraj kubʼij resaxik uwach.

4. ¿Jas kraj kubʼij utereneʼxik ri retal raqan ri Jesús?

 ⁴ ¿Jas kraj kubʼij utereneʼxik ri retal raqan ri Jesús? Kraj kubʼij resaxik uwach. Pa ri texto re wajun kʼutunem riʼ, ri apóstol Pedro xchʼaw chrij ri utzalaj kʼutbʼal xuya ri Jesús chqawach rumal che xuchʼij kʼi kʼax. Are kʼu xaq xiw ta wariʼ, kʼo kʼi jastaq kqetaʼmaj chrij ri Jesús (1 Ped. 2:18-25). Ronojel ri xubʼij y ri xubʼan pa ri ukʼaslemal are jun utzalaj kʼutbʼal chqawach.

5. Chabʼij jasche qonojel kojkunik kqesaj uwach ri Jesús paneʼ xa oj ajmakibʼ.

⁵ Are kʼu, ¿la kojkunik ri oj winaq che xa oj ajmakibʼ kqatereneʼj ri utzalaj ukʼutbʼal ri Jesús? Kojkunik. Ri apóstol Pedro xubʼij taj che rajawaxik tzʼaqat ri qakʼaslemal rech kojkunik kqatereneʼj ri Jesús. Xaneʼ kraj kubʼij che we kqakoj ronojel qachuqʼabʼ che utereneʼxik ri ukʼutbʼal ri Jesús, tajin kqabʼan riʼ ri xubʼij ri apóstol Juan: «[Kq]ukʼaʼj jun kʼaslemal ri kjunamataj rukʼ ri ukʼaslemal ri Jesucristo» (1 Juan 2:6).

6, 7. ¿Jasche we kqesaj uwach ri ubʼantajik ri Jesús kojqebʼ más rukʼ ri Jehová?

⁶ Kojqebʼ más rukʼ ri Jehová, we kqatereneʼj ri retal raqan ri Jesús. ¿Jasche? Nabʼe, rumal che ri Jesús xuya kan jun utzalaj kʼutbʼal chqawach, ri kraj kubʼij ubʼanik ri jastaq che utz kril ri Dios (Juan 8:29). Rumal laʼ, we kqatereneʼj ri retal raqan ri Jesús, ri Jehová sibʼalaj kkikotik. Y, qas qetaʼm che ri qaTat kʼo pa ri kaj kqebʼ kukʼ ri winaq che kkikoj kichuqʼabʼ che ubʼanik ri utz krilo (Sant. 4:8).

⁷ Ukabʼ, ri Jesús qas utz xubʼan che  resaxik uwach ri uTat. Rumal laʼ xubʼij: «Jachin ri rilom nuwach in, rilom uwach ri Tataxel» (Juan 14:9). Are chiʼ kqabʼan qe ri xubʼan ri Jesús che kilik ri e winaq tajin kqesaj uwach ri Jehová, jun kʼutbʼal, ri xubʼan ri Jesús che utoqʼobʼisaxik uwach jun achi che kʼo chʼaʼk chrij, ri xubʼan che utoʼik jun ixoq che kʼo jun nimalaj yabʼil che y ri xubʼan che ukubʼsaxik kikʼuʼx ri xkam jun kachalal (Mar. 1:40, 41; 5:25-34; Juan 11:33-35). Are chiʼ kqakoj ronojel qachuqʼabʼ che ubʼanik qe ri kubʼan ri Jehová kojqebʼ más rukʼ.

8. Chabʼij jasche we kqatereneʼj ri retal raqan ri Jesús kojkunik kojchʼakan pa uwiʼ ri uwach ulew.

⁸ We kqatereneʼj ri retal raqan ri Jesús, kojutoʼ rech are ta kbʼe qakʼuʼx chrij ri jastaq re wajun uwach ulew. Pa ri kʼisbʼal chaqʼabʼ che xkʼojiʼ pa ri uwach Ulew ri Jesús xubʼij wariʼ: «In chʼakanaq puwiʼ ri uwach ulew» (Juan 16:33). ¿Jas xraj xubʼij rukʼ ri e tzij riʼ? Che kʼo ta jun jastaq re ri uwach ulew xqʼaten che ubʼanik ri xraj xubʼano y ri xuchomaj. Xsach ta che ri rumal xpe pa ri uwach Ulew, ¿jas rumal?, rumal che rajawaxik kchʼajchʼobʼisax ri ubʼi ri Jehová. ¿Jas kqabʼan oj? We kqachajij ta qibʼ weneʼ are más kbʼe qakʼuʼx chrij ri jastaq re ri uwach ulew. Are kʼu, we kqakoj ronojel ri qachuqʼabʼ che ubʼanik ri kraj ri Jehová, kojkunik kqabʼij ri e tzij xubʼij ri Jesús: «In chʼakanaq puwiʼ ri uwach ulew» (1 Juan 5:5).  

9. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kojel ta kan pa ri bʼe ri kkʼaman bʼi pa ri kʼaslemal kʼo ta ukʼisik?

⁹ We kqatereneʼj ri retal raqan ri Jesús, kqariq kʼaslemal kʼo ta ukʼisik. Are chiʼ jun qʼinom ala xuta che ri Jesús jas rajawaxik kubʼano rech kuriq ukʼaslemal kʼo ta ukʼisik, ri Jesús xubʼij: «Tasaʼj kʼut, chinatereneʼj» (Mat. 19:16-21). Ri Jesús xubʼij waʼ taq tzij chke jujun judíos ri xekojon ta chrij: «Ri e nuchij [...] keteriʼ chwij. In kinya junalik kʼaslemal chke» (Juan 10:24-29). Y, ¿jas xubʼij che jun achi Nicodemo ubʼi? Xubʼij che, che ri e winaq kekojon chrij kkiriq kikʼaslemal kʼo ta ukʼisik (Juan 3:16). Kqakʼutu che kojkojon chrij ri Jesús we kqabʼan qe ri xubʼij y ri xubʼan pa ri ukʼaslemal. We je kqabʼano, kojel ta riʼ pa ri bʼe ri kkʼaman bʼi pa ri kʼaslemal kʼo ta ukʼisik (Mat. 7:14).

10. Junam rukʼ ri kubʼij Juan 17:3, ¿jas rajawaxik kqabʼano rech qas kqetaʼmaj uwach ri Jesús?

¹⁰ Rech kojkunik kqatereneʼj ri retal raqan ri Jesús, rajawaxik che qas kqetaʼmaj  uwach (chasikʼij uwach Juan 17:3). Retaʼmaxik uwach ri Jesús kkʼis taj, rumal laʼ rajawaxik che utz kqabʼan che retaʼmaxik uwach, wariʼ kraj kubʼij che kqetaʼmaj ri ubʼantajik, ri kuchomaj y ri utaqanik. Weneʼ nim o nim ta tiempo oj kʼo pa ri qastzij kojonem, rajawaxik qas kqetaʼmaj kiwach ri Jesús y ri Jehová.

11. ¿Jas kriqitaj pa ri kajibʼ Evangelios?

¹¹ Ri Jehová sibʼalaj kojuloqʼoqʼej, ¿jasche kqabʼij wariʼ? Rumal che pa ri Biblia xtzʼibʼax kan ri kajibʼ Evangelios, ri kriqitaj wi ri xubʼan kan ri Jesús pa ri ukʼaslemal. Chilaʼ kqetaʼmaj wi ri xubʼij, ri xuchomaj, ri xunaʼo y ri xubʼano. Waʼ taq kajibʼ wuj kojkitoʼ rech kojchoman chrij ri ukʼutbʼal ri Jesús (Heb. 12:3). Jetaneʼ tajin kqatereneʼj ri retal raqan ri Jesús are chiʼ kqasikʼij uwach. We keqanikʼoj ri wuj riʼ, kojkunik kqetaʼmaj más uwach y qas kqatereneʼj ri retal raqan.

12. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kʼo kqetaʼmaj pa ri Evangelios?

¹² Xaq xiw ta rajawaxik kqasikʼij ri Evangelios rech kʼo kqetaʼmaj. Rajawaxik kojchoman chrij ri kqasikʼij uwach (chajunamisaj rukʼ Josué 1:8). Chqilaʼ kebʼ jastaq che kojkitoʼ che uchomaxik rij y ubʼanik pa ri qakʼaslemal ri kqasikʼij pa ri Evangelios.

13. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech qas kqachʼobʼ ri kqasikʼij pa ri Evangelios?

¹³ Nabʼe, qas chojchoman chrij ri kqasikʼij uwach pa ri Evangelios. Chqakojoʼ ri qachomanik che rilik, utatabʼexik y unaʼik ri tajin kkʼulmatajik. Xuqujeʼ utz we kqatzukuj más tobʼanik pa ri wuj che uyaʼom ri utinamit ri Jehová chqe. Chojchoman chrij ri jalajoj taq jastaq re ri kʼutbʼal, ri e winaq, ri lugar y ri tiempo. We ri kʼutbʼal che tajin kqasikʼij uwach kriqitaj chi pa jun Evangelio, chqajunamaj y weneʼ kqariq jastaq nim ubʼanik che xutzijoj ta jun chi tzʼibʼanel.

14, 15. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kqabʼan pa qakʼaslemal ri kqetaʼmaj pa ri Evangelios?

 ¹⁴ Ukabʼ, chqabʼana pa qakʼaslemal ri kqasikʼij pa ri Evangelios (Juan 13:17). Are chiʼ qasikʼim chi jun kʼutbʼal pa ri Evangelios, chojchoman chrij wariʼ: «¿Jas kukʼut wariʼ chnuwach? ¿Jas kinbʼan che ukojik rech kintoʼ jun chik?». Chqachomaj jachin kqaya tobʼanik che y rukʼ utz taq tzij y loqʼoqʼebʼal chqatzijoj che ri xqetaʼmaj pa ri kʼutbʼal.

¹⁵ Chqilampeʼ jas kqabʼan che ukojik ri kebʼ tobʼanik riʼ. Kqanikʼoj na ri ukʼutbʼal ri alaj malkaʼn ixoq che xril ri Jesús pa ri rachoch ri Dios.

16. Chayaʼ ubʼixik ri kutzijoj Marcos 12:41.

¹⁶ Uchomaxik rij ri kqasikʼij uwach (chasikʼij uwach Marcos 12:41). Chojchoman chrij ri xkʼulmataj pa ri 11 re nisán re ri junabʼ 33. Xa kebʼ oxibʼ qʼij chik kʼasal ri Jesús y rumal laʼ sibʼalaj tajin kukoj uchuqʼabʼ che utzijoxik ri utzij ri Dios pa ri rachoch ri Dios. E jujun taq kʼamal bʼe judíos tajin kkita che jasche kubʼij che kʼo taqanik pa uqʼabʼ y e nikʼaj chik kkikʼot uchiʼ rumal che kkaj kkimol umak (Mar. 11:27-33; 12:13-34). Rumal laʼ ri Jesús xukʼex ri ulugar, weneʼ xbʼe jawiʼ ri kbʼix kikʼolbʼal ixoqibʼ che. Tajin kkaʼy chke ri winaq che kkiya kan kikuchuj. Tajin keril e kʼi qʼinomabʼ che tajin kkiya kan kʼiʼalaj taq pwaq pa ri kʼolbʼal kuchuj. Weneʼ tʼuyul chunaqaj ri kʼolbʼal kuchuj y kuta ri pwaq are chiʼ kqaj bʼik.

17. ¿Jas xubʼan ri alaj malkaʼn ixoq che kutzijoj ri wuj Marcos 12:42?

¹⁷ (Chasikʼij uwach Marcos 12:42). Tekʼuriʼ ri Jesús xril «jun mebʼaʼalaj chuchuʼ malkaʼn» (Luc. 21:2). Weneʼ kʼax kubʼan che uriqik urajil. Are kʼu xqebʼ rukʼ ri kʼolbʼal kuchuj, xuya kan alaj taq kebʼ pwaq che weneʼ xtataj taj are chiʼ xeqaj bʼik. Are kʼu ri Jesús kuchʼobʼo jampaʼ xuya kanoq: kebʼ leptones, nim ta ri xuya kanoq. Kkun taj kuloqʼ jun chiʼochi, che are jun alaj chikop che paqal ta rajil pa ri tiempo riʼ.

18. Junam che kubʼij Marcos 12:43, 44, ¿jas xubʼij ri Jesús che ri kuchuj xuya kan ri alaj malkaʼn ixoq?

¹⁸ (Chasikʼij uwach Marcos 12:43, 44). Ri Jesús sibʼalaj xumay ri xrilo. Rumal laʼ xeʼusikʼij ri utijoxelabʼ rech kkilo y xubʼij chke: «We mebʼaʼalaj chuchuʼ malkaʼn riʼ are nim na ri xuya chkiwach konojel ri kiyoʼm kikuchuj». Tekʼuriʼ xubʼij chi chke: «Konojel are kiyoʼm jubʼiqʼ che ri toʼtajinaq kan kukʼ. Are kʼu we chuchuʼ malkaʼn riʼ, paneʼ kʼo rajawaxik che, xuya ronojel ri kʼo rukʼ, ronojel ri tzuqbʼal rech». Ri alaj ixoq riʼ are chiʼ xuya kan ronojel ri kʼo rukʼ, xukʼutu che kukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Jehová che kchajix rumal (Sal. 26:3).

19. ¿Jas kukʼut chqawach ri xubʼij ri Jesús chrij ri alaj malkaʼn ixoq?

¹⁹ Ubʼanik pa qakʼaslemal ri kqetaʼmaj. Chojchoman chrij wariʼ: «¿Jas kukʼut chqawach ri xubʼij ri Jesús chrij ri alaj malkaʼn ixoq?». Qastzij riʼ che ri alaj ixoq kraj kuya más che ri Jehová wet kʼo rukʼ. Are kʼu xuya ronojel ri kʼo rukʼ. Y ri Jesús retaʼm che ri xuya kanoq sibʼalaj nim ubʼanik chuwach ri Jehová. Wariʼ kukʼut jun jastaq nim ubʼanik chqawach: che ri Jehová sibʼalaj nim krilo we kqapatanij rukʼ ronojel qanimaʼ (Mat. 22:37; Col. 3:23). Sibʼalaj kkikotik are chiʼ kqaya ronojel ri kʼo qukʼ che. Ri qatiempo y ri qachuqʼabʼ  are chi kqatzijoj ri utzij y are chiʼ kojbʼe pa ri riqbʼal ibʼ.

20. ¿Jas kqabʼan che ukojik pa qakʼaslemal ri xqetaʼmaj chrij ri malkaʼn ixoq? Chayaʼ jun kʼutbʼal.

²⁰ ¿Jas kqabʼan che ukojik pa ri qakʼaslemal ri xqetaʼmaj chrij ri alaj malkaʼn ixoq? ¿La kʼo jun qachalal che rajawaxik kqanaʼtasaj che, che nim kil rumal ri Jehová ri tajin kubʼano? ¿La kʼo jun kuchomaj che ri tajin kubʼano kʼo ta upatan chuwach ri Jehová rumal che nim chi ri ujunabʼ? ¿La kʼo jun uriqom jun nimalaj yabʼil y kbʼisonik rumal che kkun taj kbʼe pa ronojel ri riqbʼal ibʼ? Kojkunik kqaya kichuqʼabʼ are chiʼ kqabʼij utz taq tzij chke (Efes. 4:29). Chqatzijoj chke ri xqetaʼmaj chrij ri malkaʼn ixoq. Rukʼ ri kqabʼij kqanaʼtasaj chke che Jehová sibʼalaj kkikotik we kqabʼan ronojel ri kojkun che ubʼanik (Prov. 15:23; 1 Tes. 5:11). Are chiʼ kqabʼij chke che utz ri tajin kkibʼano rumal che tajin kkikoj ronojel kichuqʼabʼ che upatanexik ri Jehová, tajin kqesaj uwach ri Jesús.

21. ¿Jas kawaj at kabʼano?

²¹ Sibʼalaj kojmaltyoxinik che pa ri Evangelios kya ubʼixik chrij ronojel ri ukʼaslemal ri Jesús rech kojkunik kqesaj uwach. ¿La je kichomaj ix? Utz riʼ we kqamajij kinikʼoxik ri Evangelios pa qatukel o rukʼ ri qafamilia. Rech kqabʼan wariʼ, rajawaxik kojchoman chrij ri kqetaʼmaj y kqabʼan pa qakʼaslemal. Rech kqabʼan qe ri xubʼan ri Jesús, rajawaxik kqatatabʼej ri xubʼij. Pa ri jun chi kʼutunem kqetaʼmaj na chrij ri xubʼij ri Jesús are chiʼ xekebʼam chuwach ri cheʼ.