1. ¿E jachin xetobʼanik rech xbʼan ri congregación pa Filipos?

ARE chiʼ Pablo, Silas, Lucas xuqujeʼ Timoteo xeʼopan pa Filipos re Roma, xekiriq e kʼi winaq che kkaj kketaʼmaj chrij ri uQʼatbʼal tzij ri Dios. Ri e kajibʼ cristianos riʼ xetobʼanik rech kbʼan jun congregación pa ri lugar riʼ. Konojel ri tijoxelabʼ xkimulij kibʼ, weneʼ pa rachoch jun cristiana ubʼiʼ Lidia (Hech. 16:40).

2. ¿Jas kʼax xuriq chanim ri congregación re Filipos?

² Are kʼu wajun congregación riʼ chanim xuriq kʼax. Satanás xukoj ri winaq che utz ta kkil ri qastzij rech xkibʼan kʼax chke ri e kajibʼ cristianos. Ri e qʼatal taq tzij xekichap bʼi Pablo xuqujeʼ Silas, xekichʼayo xuqujeʼ xekikoj pa cárcel. Chukabʼ qʼij, xeʼesax pa ri cárcel. ¿Jas xkibʼano are chiʼ e tzoqopim chik? Xebʼe che kisolixik xuqujeʼ uyaʼik kichuqʼabʼ ri e kʼakʼ tijoxelabʼ. Tekʼuriʼ, e areʼ xuqujeʼ Timoteo xeʼel bʼi pa ri tinamit, are kʼu weneʼ Lucas xkanaj kanoq. ¿Jas xkibʼan ri e kʼakʼ tijoxelabʼ? Rukʼ ri utobʼanik ri uxlabʼixel, xkiya ta kan upatanixik ri Jehová (Filip. 2:12). Kʼo rumal che Pablo xkikot kumal.

3. Junam rukʼ ri kubʼij pa Filipenses 1:9-11, ¿jas xutaʼ ri Pablo pa chʼawem?

³ Qʼaxinaq chi diez junabʼ, Pablo xutzʼibʼaj jun carta chke. Are chiʼ kqasikʼij uwach, chanim kqil ri loqʼoqʼebʼal che xunaʼ Pablo chke ri e qachalal riʼ. Xubʼij chke che keʼubʼisoj xuqujeʼ ri xunaʼ chkij junam rukʼ «ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Jesucristo» (Filip. 1:8). Xuqujeʼ xubʼij chke che kubʼan uchʼawem pa kiwiʼ. Xutaʼ che ri Jehová rech kkʼiy más ri kiloqʼoqʼebʼal, che kkichʼobʼ ri qas utz ubʼanik, che kubʼan ta kebʼ  kanimaʼ kekitzaqisaj ta ri e nikʼaj chik xuqujeʼ che kkiya ta kan ukʼutik sukʼilal. Qastzij riʼ che kimik qas qetaʼm che kuya utzilal chqe ri e pixabʼ che xuya ri Pablo (chasikʼij uwach Filipenses 1:9-11). Pa wajun kʼutunem riʼ, kqanikʼoj na ri e pixabʼ che xuya Pablo xuqujeʼ ri kqabʼan che ukojik pa ri qakʼaslemal.

4. a) Junam rukʼ ri kubʼij 1 Juan 4:9, 10, ¿jas ubʼanom ri Jehová che ukʼutik ri uloqʼoqʼebʼal chqe? b) ¿Jas unimal ri loqʼoqʼebʼal rajawaxik kqakʼut che ri Dios?

⁴ Jehová xukʼut ri nimalaj uloqʼoqʼebʼal are chiʼ xutaq lo ri uKʼojol pa ri uwach Ulew rech xkam rumal ri qamak (chasikʼij uwach 1 Juan 4:9, 10). Wajun qastzij loqʼoqʼenik riʼ kubʼano che kqaloqʼoqʼej ri Jehová (Rom. 5:8). ¿Jas unimal ri loqʼoqʼenik rajawaxik kqakʼut che ri Dios? Jesús xuya urespuesta wajun pregunta are chiʼ xubʼij che jun fariseo: «Chaloqʼoqʼej ri Awajaw aDios rukʼ ronojel awanimaʼ, rukʼ ronojel akʼaslibʼal, rukʼ ronojel achomanik» (Mat. 22:36, 37). Kqaj taj che xa jubʼiqʼ ri qaloqʼoqʼebʼal kqaya che. Kqaj che ronojel qʼij kqakowirisaj ri qaloqʼoqʼebʼal chrij areʼ. Pablo xubʼij chke ri filipenses che rajawaxik knimar ri kiloqʼoqʼebʼal. ¿Jas kojkunik kqabʼano rech kkowir ri qaloqʼoqʼenik che ri Dios?

5. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech ri qaloqʼoqʼebʼal che ri Dios kux más nim?

⁵ Rech kqaloqʼoqʼej ri Dios, kajwatajik che kqachʼobʼ uwach. Ri Biblia kubʼij: «Ri man kloqʼoqʼen taj, man kuchʼobʼ ta uwach ri Dios riʼ, rumal rech chi ri Dios areʼ loqʼoqʼebʼal kʼuxaj» (1 Juan 4:8). Ri apóstol Pablo xubʼij che ri qaloqʼoqʼenik kubʼan más ko are chiʼ tzʼaqat ri qetaʼmanik chrij ri Jehová xuqujeʼ kqachʼobʼ ri kubʼan che rilik ri e jastaq (Filip. 1:9). Are chiʼ xqamaj jun etaʼmanik chrij ri Biblia, xkʼiy ri qaloqʼoqʼebʼal rumal ri xqetaʼmaj chrij ri Dios. Are chiʼ xqetaʼmaj más chrij xuqujeʼ ri e utz taq ubʼantajik xnimar más ri qaloqʼoqʼenik. Rumal laʼ, utijoxik qibʼ chrij ri Biblia xuqujeʼ uchomaxik rij ri kqetaʼmaj sibʼalaj nim upatan chqe (Filip. 2:16).

6. Junam rukʼ ri kubʼij 1 Juan 4:11, 20, 21, ¿e jachin xuqujeʼ rajawaxik keqaloqʼoqʼej rech knimar ri qaloqʼoqʼenik?

⁶ Ri nimalaj loqʼoqʼenik kunaʼ ri Dios chqe kubʼano che keqaloqʼoqʼej ri e qachalal (chasikʼij uwach 1 Juan 4:11, 20, 21). Weneʼ kqachomaj che kʼax ta ukʼutik wajun loqʼoqʼebʼal riʼ. Rumal che qonojel kqapatanij ri Jehová xuqujeʼ kqesaj uwach ri e ubʼantajik. Xuqujeʼ, kqatereneʼj ri ukʼutbʼal ri Jesús, che sibʼalaj xojuloqʼoqʼej are chiʼ xuya ri ukʼaslemal pa qawiʼ. Are kʼu ri qastzij jujun mul weneʼ kʼax kqabʼan che unimaxik ri taqanik re uloqʼoqʼexik qibʼ. Chqilaʼ ri xkʼulmataj pa ri congregación re Filipos.

7. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri e pixabʼ che xuya Pablo chke Evodia xuqujeʼ Síntique?

⁷ Evodia xuqujeʼ Síntique e kebʼ qachalal che sibʼalaj xkipatanij ri Dios rukʼ ri apóstol Pablo. Are kʼu weneʼ xkiya bʼe che ri e jastaq che nim ta ubʼanik xujach kiwach. Pablo xutzʼibʼaj kibʼiʼ pa ri carta xuqujeʼ xeʼupixbʼej bʼik. Xubʼij chke che rajawaxik «xaq junam che choman pa ri Ajawaxel» (Filip. 4:2, 3). Ri apóstol xuqujeʼ xrilo che xajwatajik xubʼij chke konojel pa ri congregación: «Pa ronojel ri kibʼano, xaq mixchʼachʼatik, mixchʼojinik» (Filip. 2:14). Qastzij riʼ che wa taq pixabʼ riʼ xuya tobʼanik rech knimar ri loqʼoqʼebʼal chkixoʼl ri e  kebʼ qachalal xuqujeʼ ri e nikʼaj chik pa ri congregación.

8. ¿Jas kbʼanowik che kʼax kqabʼan che kiloqʼoqʼexik ri e qachalal xuqujeʼ jas kojkunik kqabʼano rech kojchʼakan pa uwiʼ wajun kʼax riʼ?

⁸ Junam rukʼ ri xkʼulmataj kukʼ Evodia xuqujeʼ Síntique, we xaq xiw kojchoman chrij ri e jastaq che utz ta kkibʼan ri e qachalal kojkun ta riʼ keqaloqʼoqʼej. Qonojel kʼo kojsach wi ronojel taq qʼij. We kojchoman ta chrij ri utz kkibʼan ri e nikʼaj chik, kqaj uchuqʼabʼ ri loqʼoqʼenik kqanaʼ chke. Chqilaʼ jun kʼutbʼal, we jun qachalal ksach pa ujolom che kojutoʼ che ujosqʼixik ri Ja rech Ajawbʼal, weneʼ kpe qoyowal che. Xuqujeʼ we kqamaj uchomaxik ronojel ri utz ta ubʼanom, kuqasaj uchuqʼabʼ ri qaloqʼoqʼenik che. ¿La jeʼ tajin kkʼulmataj qukʼ? We jeʼ riʼ, chnaʼtaj chqe che Jehová xaq junam kubʼan che rilik ri e jastaq che utz ta kqabʼan oj xuqujeʼ ri e qachalal. Are kʼu paneʼ jewaʼ ri qabʼantajik Jehová kojuloqʼoqʼej. Rumal laʼ, rajawaxik kqesaj uwach che kiloqʼoqʼexik xuqujeʼ rilik ri utz kkibʼan ri e nikʼaj chik. Are chiʼ kqakoj qachuqʼabʼ che kiloqʼoqʼexik ri e qachalal, kojkʼojiʼ pa utzilal kukʼ (Filip. 2:1, 2).

9. ¿Jas e jujun chke ri e jastaq «ri qas utz na ubʼanik» che xuya bʼi ubʼixik ri Pablo pa ri carta chke ri filipenses?

⁹ Rukʼ ri utobʼanik ri uxlabʼixel, Pablo xubʼij chke ri filipenses xuqujeʼ chke konojel ri e cristianos, chichʼobʼoʼ «ri qas utz na ubʼanik» (Filip. 1:10). Chkixoʼl wariʼ, kʼo ri uchʼajchʼobʼisaxik ri ubʼiʼ ri Dios, ri kbʼan che ubʼanik ri urayibʼal, ri jororibʼal xuqujeʼ ri utzilal pa ri congregación (Mat. 6:9, 10; Juan 13:35). Are chiʼ nabʼe kqabʼan ri e jastaq riʼ pa qakʼaslemal, kqakʼutu che kqaloqʼoqʼej ri Jehová.

10. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kojqaj chuwach ri Jehová?

¹⁰ Pablo xuqujeʼ xubʼij: «Man xaʼ ta kebʼ iwanimaʼ». Wariʼ kraj ta kubʼij che kojux tzʼaqat taq winaq. Kojkun taj kojux junam rukʼ ri Jehová, che kʼo ta umak. Are kʼu areʼ are ta kril ri utz ta kqabʼano we kqakoj qachuqʼabʼ rech knimar ri qaloqʼoqʼenik che xuqujeʼ are kqabʼan ri jastaq che más nim na ubʼanik. Jun ukʼutik loqʼoqʼenik are ukojik qachuqʼabʼ rech kqabʼan ta jun jastaq che kubʼano che ri nikʼaj chik ketzaqik.

11. ¿Jasche rajawaxik kqabʼan taj che ri e nikʼaj chik ketzaqik?

¹¹ Ri pixabʼ che keqatzaqisaj ta ri e nikʼaj chik sibʼalaj nim ubʼanik. Ri etzʼanem che kqachaʼ ubʼanik, ri qatzʼyaq o ri qachak weneʼ kubʼano che ri e nikʼaj chik ketzaqik. Weneʼ kʼo ta itzel jastaq kqabʼano, are kʼu sibʼalaj kʼax riʼ we ri kqachaʼ ubʼanik kubʼan kʼax che ri retaʼmabʼal ukʼuʼx jun winaq xuqujeʼ rumal wariʼ ketzaqik. Jesús xubʼij che are más utz riʼ kxim jun nimalaj abʼaj che ri qaqul xuqujeʼ kojkʼaq bʼi pa ri mar chuwach ubʼanik che jun chke ri utijoxelabʼ ketzaqik (Mat. 18:6).

12. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xkibʼan ri jun kʼulaj precursores?

¹² Chqilaʼ ri xubʼan jun kʼulaj re precursores che ubʼanik wajun pixabʼ riʼ rech kkibʼan ta che ri nikʼaj chik ketzaqik. Pa ri congregación che e kʼo wi, kʼo jun kʼulaj che majaʼ naj kkibʼan kiqasanjaʼ che xekʼiy pa jun lugar jachiʼ ri winaq kkichomaj che kʼi chke ri e jastaq awas kbʼanik. Ri e qachalal riʼ xkichomaj che ri e cristianos kebʼe ta pa cine xuqujeʼ kekun taj kkil jun película paneʼ kʼo ta itzelal chupam. Rumal laʼ utz ta xkilo are chi xkitaʼ che ri kʼulaj precursores riʼ xkil jun película. Are  chiʼ ri precursores xkita wariʼ xkichomaj che kebʼe ta chi pa cine kʼa kkeyeʼj na che ri e qachalal riʼ kekʼiy pa kikojonik xuqujeʼ kkichʼobʼo che ronojel ta ri jastaq awas kbʼanik (Heb. 5:14). Ri jun kʼulaj precursores riʼ xkikʼutu che qas kekiloqʼoqʼej ri e qachalal xaq xiw ta rukʼ ri kitzij xaneʼ rukʼ ri kkibʼano (Rom. 14:19-21; 1 Juan 3:18).

13. ¿Jas weneʼ kqabʼano che kubʼan che jun chik kqaj pa mak?

¹³ Xuqujeʼ keqatzaqisaj ri e nikʼaj chik we kqabʼan jastaq che kubʼano che keqaj pa mak. Chqilaʼ jun kʼutbʼal, chqachomaj che jun tijoxel re ri Biblia tajin kukoj uchuqʼabʼ rech kutij ta chi tzam. Kuchomaj che kʼo ta chi jubʼiqʼ tzam kutijo. Chanim xukʼex kʼi jastaq pa ri ukʼaslemal tekʼuriʼ xubʼan uqasanjaʼ. Jumul, jun qachalal xusikʼij areʼ xuqujeʼ nikʼaj chi qachalal pa rachoch. Xa ta chubʼanik xubʼano, xuya tzam che ri qachalal xuqujeʼ xubʼij che: «Abʼanom chi aqasanjaʼ xuqujeʼ kʼo ri ruxlabʼal ri Jehová awukʼ. Chnaʼtaj chawe che ri autodominio are jun chke ri bʼantajik che kʼo pa ri uwachinik ri ruxlabʼal ri Dios. We kachajij awibʼ, katkunik xa jubʼiqʼ katijo». Sibʼalaj kuriq kʼax riʼ ri qachalal che kʼateʼ xubʼan uqasanjaʼ we kubʼan wajun pixabʼ che utz taj.

14. ¿Jas kojutoʼ wi ri e riqbʼal ibʼ rech kqabʼan ri pixabʼ che kubʼij Filipenses 1:10?

¹⁴ Ri e riqbʼal ibʼ kojutoʼ rech kqabʼan ri e pixabʼ kubʼij Filipenses 1:10 pa jalajoj taq jastaq pa ri qakʼaslemal. Nabʼe, kunaʼtasaj chqe ri más nim ubʼanik chuwach ri Jehová. Ukabʼ, kukʼut chqawach che  rajawaxik kqabʼan pa qakʼaslemal ri kqetaʼmaj jeriʼ kʼo ta kojmakun wi. Xuqujeʼ, urox, kojutoʼ che ukʼutik loqʼoqʼenik xuqujeʼ ubʼanik utz taq chak (Heb. 10:24, 25). Are chiʼ ri qachalal kkiya más qachuqʼabʼ, más kkʼiy ri qaloqʼoqʼenik chke xuqujeʼ che ri qaDios. We keqaloqʼoqʼej ri Jehová xuqujeʼ ri e qachalal rukʼ ronojel qanimaʼ, kqakoj qachuqʼabʼ riʼ rech kqabʼan ta jastaq che kubʼano che ketzaqik.

15. ¿Jas kraj kubʼij che kqaya ta kan ukʼutik ri «wachinik re sukʼilal»?

¹⁵ Pablo xutaʼ che Jehová che keʼutoʼ ri e filipenses rech kkiya ta kan ri «wachinik re sukʼilal» (Filip. 1:11). Qastzij riʼ che chupam wajun wachinik riʼ kʼo ri kiloqʼoqʼebʼal che Jehová, ri utinamit, utzijoxik chke nikʼaj chik ri kikojonik chrij ri Jesús xuqujeʼ ri utzalaj keyebʼal. Pablo xuqujeʼ xubʼij che ketunun «jeʼ taneʼ chaj [...] chkixoʼl ri itzel taq winaq» (Filip. 2:15). Wajun kʼutbʼal riʼ sibʼalaj utz, rumal che Jesús xubʼij che ri utijoxelabʼ e «uchaj we uwach Ulew riʼ» (Mat. 5:14-16). Xuqujeʼ xeʼutaq che kitoʼik ri e winaq rech keʼux tijoxelabʼ xuqujeʼ xubʼij che keʼux utestigos «pa taq ri tinamit ri sibʼalaj naj e kʼo wi cho ronojel ri uwach Ulew» (Hech. 1:8; Mat. 28:18-20). Kqaya ta kan ukʼutik ri «wachinik re sukʼilal» are chiʼ kqabʼan wajun chak riʼ che sibʼalaj nim ubʼanik.

16. ¿Jas kubʼan Filipenses 1:12-14 che ukʼutik che kojkunik kojtunun junam rukʼ jun chaj che kuya saqil paneʼ kʼo kʼax kqariqo? (Chawilaʼ ri wachbʼal re ri uwach ri wuj).

¹⁶ Apastaneʼ ri qariqom pa ri qakʼaslemal, kojkunik kojtunun junam rukʼ jun chaj che kuya saqil. Jujun taq mul, weneʼ ri jastaq kqachomaj che kojuqʼatej are ri kojutoʼ che utzijoxik ri utzij ri Dios. Jewaʼ ri xukʼulmaj ri apóstol Pablo. Are chiʼ  xutzʼibʼaj ri wuj chke ri filipenses, weneʼ tzʼapim pa Roma. Are kʼu ri cadenas kojom che xuqʼatej taj rech mat xutzijoj ri utzij ri Dios rukʼ kikotemal chke ri chajinelabʼ xuqujeʼ chke ri keʼopan che uchʼabʼexik. Ri ukʼutbʼal xuya kichuqʼabʼ ri e qachalal che «utzijoxik ri uTzij ri Dios man rukʼ ta xeʼn ibʼ» (chasikʼij uwach Filipenses 1:12-14; 4:22).

17. Chayaʼ jun kʼutbʼal re ri tajin kkʼulmataj kimik che kukʼutu che kojkunik kqabʼan utz chak paneʼ kʼo kʼax.

¹⁷ E kʼi taq qachalal kekunik keʼux junam rukʼ ri Pablo che kʼo ukowil ukʼuʼx. E kʼo pa tinamit che kyaʼ ta bʼe chke kkitzijoj ri utzij ri Dios rumal laʼ kkibʼan wariʼ are chi kʼo ta nijun ketaʼmanik (Mat. 10:16-20). Pa jun chke ri e tinamit riʼ, jun solinel re circuito xubʼij che chkijujunal ri publicadores kkitzijoj ri utzalaj taq tzij pa ri «kiterritorio»: chke ri kifamilia, kikʼulja, kachiʼl pa tijobʼal xuqujeʼ pa chak, xuqujeʼ nikʼaj chik che ketaʼm kiwach. Pa kebʼ junabʼ, sibʼalaj xekʼiyar ri congregaciones pa wajun circuito riʼ. Weneʼ pa qatinamit yaʼom bʼe chqe che kqatzijoj ri utzalaj taq tzij. Are kʼu, kʼo kqetaʼmaj chrij ri xkibʼan ri e qachalal riʼ: jalajoj chqabʼanaʼ che uyaʼik ubʼixik ri utzalaj taq tzij xuqujeʼ chqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová che amaqʼel kuya ri chuqʼabʼ che kajwataj chqe rech kqaqʼaxej apachike kʼax (Filip. 2:13).

18. ¿Jas rajawaxik kqabʼano?

¹⁸ Kimik, chqakojoʼ qachuqʼabʼ che ubʼanik ri pixabʼ che kʼo pa ri carta che xtaq chke ri filipenses rumal ri Pablo. Chqetaʼmaj jachike ri más nim ubʼanik, chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech kʼo ta kojmakun wi, keqatzaqisaj ta ri e nikʼaj chik xuqujeʼ kqaya ta kan ukʼutik ri sukʼilal. Rukʼ wariʼ ri qaloqʼoqʼenik knimarik xuqujeʼ kqaya uqʼij ri loqʼalaj qaTat, Jehová.